rails
Obstakels tussen de
De toerist laat Tunesië links liggen
Hoteliers ondergaan de nasleep van Golfoorlog
gevecht met stress en agressie
De machinist, en het dagelijkse
PAGINA 12
WOENSDAG 13 MAART 1991
Een gigantisch geschuif met
wagons is noodzakelijk om in
de spits treinen te verlengen
en in de schaarse 'daluren'
met kortere treinen energiezui
nig te rijden. De dienstregeling
biedt weinig speelruimte, de
perrons zijn te kort en de rails
worden te druk bereden. Stop
en sneltreinen moeten te vaak
op elkaar wachten. Te veel
spoorwegovergangen kosten
niet alleen tijd maar ook men
senlevens. De angst die iede
re machinist beheerst: iets
vóór de trein krijgen. De dage
lijkse omgang met obstakels
tussen de rails.
door Pieter van de Vliet
De wereld is kleiner dan normaal, stelt
machinist Willem van der Horst vast.
Mist onttrekt het baanvak grotendeels
aan het zicht. Schijnbaar lopen de rails
dood achter de grauwsluier, die de na
tuur over het landschap heeft gelegd.
Met 130 kilometer per uur dendert de
trein richting Zandvoorl. Als machinist
moet je er gevoel voor hebben onder
deze omstandigheden zo constant te rij
den. "Er zijn collega's, die nu met het
zweet in hun handen aan de remkraan
zitten. Uit angst er wat vóór te krijgen.
Bij elke spoorwegovergang voelen ze
hun hart bonzen. Stress is slecht voor je
gezondheid; vooral als je probeert het te
onderdrukken kun je er goed ziek van
worden. Ik heb dat niet. Al laat het me
beslist niet koud als er opeens eentje
voor staat. Wat elke machinist een keer
overkomt. Dat weet je. daar hoef je de
statistieken niet voor te kennen".
Terloops vertelt hij van die ene keer
dat het hém overkwam. Vorig jaar okto
ber was dat, het fatale voorval had plaats
op een overweg tussen Hazerswoude en
Alphen aan den Rijn. "Het motorblok
van de auto schoot zo'n tien meter weg.
De bestuurder werd eruit geslingerd.
Maar dat heb ik niet gezien, daar was het
te donker voor. Een remkraan van de
trein werd bij de botsing weggeslagen
waardoor ik pas na achthonderd meter
tot stilstand kwam".
In de restauratie van het in zon baden
de Zandvoort komt Van der Horst nader-,
hand 'nog even' terug op het ongeluk. Hij
komt dan tot de oprechte bekentenis nog
altijd blij te zijn dat het donker was, toen
tertijd; dat hij het niet écht heeft gezien.
Hij heeft de dag daarop geïnformeerd bij
de spoorwegpolitie of de automobilist
nog leefde. Ze vertelden hem dat de man
in zorgwekkende toestand naar een
streekziekenhuis was overgebracht en
van daaruit in allerijl naar een gespeciali
seerd ziekenhuis.
De man opzoeken in het ziekenhuis,
nee, dat heeft Van der Horst niet kunnen
opbrengen. Je kunt je tenslotte niet het
leed van de hele wereld aantrekken, dan
heb je geen leven meer. "Familie van
mensen die zich voor de trein hebben ge
gooid proberen wel eens met de machi
nist in contact te komen. Begrijpelijk,
omdat hij de laatste was die het slachtof
fer in leven zag. Toch houdt de NS zulke
contacten doelbewust af. En terecht
denk ik".
Het afkoppelen van wagons en locomo
tief kost in Zandvoort nogal wat tijd, om
dat de rangeerders niet met portofoons
zijn uitgerust. Hoewel het niet zijn taak is
als machinist, ziet de 55-jarige Willem
van der Horst erop toe dat het 'veilig' ge
beurt. Met zijn 33 dienstjaren voelt hij
zich verantwoordelijk, voelt hij zich ver
bonden met 'zijn' trein. "Het loskoppe
len van de verwarmingskabel kan niet
zomaar gebeuren. Eerst moet je je ervan
vergewissen dat de beugel van de draad
is, want daar staat 1500 volt op. Anders
heb je wel zwarte handjes, begrijp je".
Op de weg terug naar Utrecht Centraal
laat Willem ter hoogte van Maarssen de
hoorn nadrukkelijk loeien. Een voor
zorgsmaatregel. Want: "Ze lopen nogal
eens onder de bomen door om de stop
trein te halen. Of ze wandelen opzettelijk
de rails op. Nou, reken maar dat ze
schrikken als ik die hoorn laat loeien".
Utrecht CS. Eindstation. In de alcohol
vrije kantine, in het kale beton van de
Katreinetoren, voorziet Willem zijn ver
haal over het ongeluk van een slot. Hij
zegt het niet nadrukkelijk, maar er moet
uit blijken dat hij geprobeerd heeft de
botsing te voorkomen,
"Ik zag die auto meteen. Met een nood
gang kwam hij op de spoorwegovergang
af. Ik voelde dat de automobilist niets in
de gaten had. gaf aanhoudend signalen,
maar de man reageerde niet. 'Jongen
remmen, anders moet ik het doen'. Ik
had de remkraan al snel vast, remde uit
alle macht maar ik wist dat ik met dat ge
wicht en die snelheid nooit op tijd zou
stilstaan. Op het allerlaatste moment
heeft hij me gezien en op de rem gestaan,
maar het was te laat: de auto kwam met
de kop op de overweg. Het enige dat ik in
een flits heb gezien is de motorkap".
Niet alleen Magere Hein ligt in de na
bijheid van de rails voortdurend op de
loer, onaangenaam is ook dat de agressie
vandaag de dag clandestien meerijdt. Le
gio zijn bijvoorbeeld de verhalen over
voetbalaanhangers die complete trein
stellen verbouwen en, als ze niet oppas
sen, conducteurs molesteren. Ga er maar
aan staan.
Rollenspel
Met rollenspelen wordt de conducteurs
geleerd hoe ze lichamelijk en geestelijk
geweld moeten voorkomen en bestrij
den. De 44-jarige Henk Leenen kan het
zo op het eerste gezicht zonder rollenspel
wel af. Een potig type, Leenen. "De pas
sagiers mogen best weten dat ik de con
ducteur ben, de baas op de trein".
Zijn natuurlijke overwicht ten spijt
heeft ook Leenen een enkele keer klap
pen opgelopen. In 1973 was dat, in de
'danstrein' tussen Nijmegen en Gelder-
malsen. Discogangers hadden zich klem
gezopen en wilden indruk maken op de
meisjes in het gezelschap. Ze jutten el
kaar op, schreeuwden, joelden, verniel
den. En ze hadden geen kaartjes. Of oude
kaartjes. Of ze wilden betalen met een
biljet van 250 gulden. Daar heeft de con
ducteur niet van terug, wisten ze. "Henk,
wijs wezen, laat maar zitten, draai je om",
dacht hij nog. Maar klappen kreeg hij
toch. Tanden door de lip, een blauw oog
Meestal lost hij het op door oproer
kraaiers af te zonderen. Louter door ze
"met het mondje weg te praten" bij hun
vriendjes. "Joh, kom even mee naar de
eerste klas, dan hebben we het er even
over", zegt hij dan. Buiten groepsver
band stellen zulke jongens doorgaans
weinig voor.
Henk begeleidt die dag aankomend
conducteur John Luykx. John heeft bij
een grootgrutter gewerkt, maar de trein
vindt hij stukken spannender. De 'onre
gelmatigheid' van het vak trekt hem.
De conducteurs lopen door de trein.
Dat heeft effect; twee is meer dan één.
John schrijft de gegevens op van een jon
gen die beweert zijn O V-jaarkaart voor
studenten thuis te hebben laten liggen.
De jongen kan zich niet legitimeren; hij
heeft alleen een schoolagenda bij zich.
Maar zo'n agenda kan een truc zijn om de
uit het hoofd geleerde valse gegevens te
'staven'. Daarom vraagt John onver
wacht nog eens naar hetzelfde. 'Wanneer
was je ook al weer geboren?' 'En hoe
schrijf je je naam?'. Hij is als aankomend
conducteur al aardig 'getruct'.
In de coupé zit weer eens een jongen
zonder kaartje. Hij had er wel een willen
kopen, maar het was zo druk voor het lo
ket, luidt het excuus. "Hij is m'n getui
ge". Hij wijst op iemand tegenover hem,
die nogal nadrukkelijk bevestigend
knikt; wie er oog voor heeft ziet dat het
afgesproken werk moet zijn. Het geld
voor een enkeltje heeft de jongen pas
klaar in de hand. Als Henk zegt dat daar f
3,50 administratiekosten bovenop ko
men, reageert de jongen geschrokken.
Zo veel geld heeft hij niet, zegt hij. "Maar
je moet toch straks ook terug", oppert
Henk. De jongen trapt er in. "Ja", zegt
hij. "Als ik hem een retourtje verkoop is
dat z'n straf en bovendien heeft de NS
dan dat geld binnen. Want op de terug
weg doet zo'n jongen hetzelfde. Probeert
hij wéér zwart te rijden".
Klagers
Het wemelt in de trein van de OV-jaar-
kaarthouders. Er is een bij, die in de ver
onderstelling verkeert zijn opoefiets gra
tis te kunnen meenemen. "Als je 't ou-
wetje kan opvouwen kost 't niks", zegt
Henk. Hij heeft de lachers op z'n hand;
de student krijgt een rooie kop.
Behalve lachers zijn er klagers. Slacht
offers van te krappe overstaptijden die
door een vertraging van enkele minuten
hun aansluiting missen en daardoor
soms een uur te laat op hun werk komen.
Henk adviseert hun een klacht bij de NS
te deponeren. "Ik vind dat die mensen
gelijk hebben".
De dienstregeling is krap. Te weinig
rails, te korte perrons, onvoldoende
scheiding van snel- en stoptreinen, te
veel verschillend en verouderd materieel
en daardoor te veel vertragingen. Het
comfort valt soms tegen; treinen zijn of
te koud of te heet. Het gebeurt dat je in
het ene compartiment bijna bevriest en
in het andere bijkans wordt gebraden.
Dat er het een en ander mankeert aan
de treinstellen van de NS, daarvan weet
Johan de Nas mee te praten. Storings
monteur materieel is zijn functie, wegen
wacht bij de spoorwegen. Hij heeft het
razend druk. In steeds langere en vollere
treinen moet hij almaar meer reparaties
verrichten. Vooral deuren, die geacht
worden automatisch te sluiten, laten het
nogal eens afweten. Op zoek naar zo'n
deur wurmt hij zich door de wachtenden.
Hij heeft geen tijd om een een passend
antwoord te geven op de vraag waarom
de trein vertraging heeft. Zelfs komt De
Nas tijd tekort om reizigers uit te leggen
dat het wachten nóg langer duurt als hij
die vragen wél zou beantwoorden. Bij de
NS gaat er immers al genoeg geld verlo
ren door verspilde tijd.
'Weer zorgeloos naar de zon met Martinair en Transavia'. De
luchtvaartondernemers gooiden er deze week samen met de
reisbureaus en de verkeersbureaus van acht populaire vakantielanden
een paginagrote advertentie tegenaan om de consument eraan te
herinneren hoe zorgeloos een zonvakantie eigenlijk kan zijn. Een
zestal fleurige kiekjes met water, blauwe lucht en zandstrand moet de
boze droom van de Golfoorlog en de dreiging die die voor het
luchtverkeer met zich bracht, snel doen vergeten. De opgewekte toon
van de advertentie - 'witte stranden, bruine gezichten', 'kristalhelder
water' en 'groene oases' - moet verdoezelen hoe de
toeristenindustrie in de piepzak zit. Geen woord over de Golfoorlog of
het uitblijven van reserveringen voor zomervakanties, die de
ondernemers in deze sector al wekenlang slapeloze nachten
bezorgen.
door Theo Haerkens
Douggade grootste en best bewaarde archeologische bezienswaardigheid van Tunesië. Verwacht mag worden dat
er dit jaar beduidend minder toeristen dan anders op deze trekpleister af zullen komen. (Archieffoto)
In de toeristenlanden is de nood tot
rampzalige hoogte gestegen. De toeristi
sche belangstelling voor Zuid-Europa
mag de laatste dagen dan enigszins aan
trekken, nu de Golfoorlog voorbij is, in
Marokko en Tunesie wordt het ergste ge
vreesd.
De vooruitzichten zijn somberder dan
ooit. Overheid en ondernemers in Tune
sië gaan ervan uit dat dit seizoen niet
meer kan worden goedgemaakt. Leeg
zijn de tientallen hotels in de kustplaat
sen Sousse en Hammamet, die normali
ter in deze tijd van het jaar al half vol zit
ten. Het gastenboek van hotel Club Me-
diterranée telt thans welgeteld vijf in
schrijvingen.
De strandstoelen aan de rand van het
zwembad in de tuin van het viersterren-
hotel Hasdrubal bij Sousse staan keurig
in het gelid. Het water is helder blauw en
oogt uitnodigend, maar de eerste gast
moet er nog induiken. De directie van
hotel Continental verkeert onderhand in
een vertrouwenscrisis. De hoop op een
massale toestroom van gasten lijkt hier
minimaal aanwezig. Het zwembad is nog
leeg. Alleen in het diepe staat een deci
meter water waarin groene algen welig
tieren.
De Golfoorlog heeft de Tunesisische
overheid opgezadeld met een ware kater.
En dat terwijl het land zo aardig in de
markt kwam te liggen bij de zon minnen
de vakantieganger die niet al te duur uit
wil zijn. Van jaar tot jaar wisten meer en
meer mensen de weg te vinden naar dit
zonnige oord. Vorig jaar brachten zo'n
100.000 Nederlanders er hun vakantie
door.
Redden
Kamel Ghannouchi, woordvoerder van
het Nationaal Bureau voor Toerisme in
Tunesië, steekt zijn bezorgdheid niet on
der stoelen of banken. "Het toerisme ligt
vrijwel stil". Mohamed Jegjam, de minis
ter van toerisme, is de afgelopen weken
voortdurend op pad geweest om te red
den wat er te redden valt. Maar niemand
gelooft dat de toeristen, die voorname
lijk komen uit Frankrijk, Duitsland, En
geland, Italië en Nederland, alsnog met
vliegtuigladingen tegelijk deze kant op
zullen komen.
Niet iedereen schuift alle schuld naar
de Golfoorlog en de daaruit voortvloei
ende onaangename confrontaties tussen
Westerlingen en Tunesiers. Anne-Marie.
een Vlaamse hostess die al meer dan
twintig jaar in het land woont en werkt,
wijst er op dat de wintersporters al weei
een jaar of drie goed aan hun trekken zijr
gekomen. En geld kan tenslotte maai
éen keer worden uitgegeven, nietwaar?'
Een en ander wordt beaamd door Nik-
oline van der Werf van het Tunesisch
Verkeersbureau. "De markt is gewend
aan schommelingen. Op dit moment zijn
de verre bestemmingen, bijvoorbeeld in
Azië, weer heel concurrerend".
De sympathie die de Tunesische be
volking koestert voor de Iraakse leider
Saddam Hussein heeft de Westerse va
kantiegangers kopschuw gemaakt. En
de stelling van president Ben Ali dat de
Golfoorlog geen invloed heeft op de gast
vrijheid van de Tunesiër heeft maar wei
nig mensen overtuigd.
Tot die uitzonderingen behoren va
kantiegangers R. Bosman uit Egmond
aan Zee en J. Winter uit Heerhugowaard.
Zij menen dat er "niets, maar dan ook
niets aan de hand is. De mensen zijn net
zo vriendelijk als voorheen", betogen
beiden, terwijl ze hun woorden met
weidse gebaren kracht bijzetten. "En wij
kunnen het weten, want we zijn hier al
voor de achtste of negende keer".
Onder de maat
De voorlichting die over het land wordt
verstrekt vinden zij absoluut onder de
maat "want de meeste Tunesiërs zijn
juist tegen Saddam Hussein". En dat het
ministerie van buitenlandse zaken in Ne
derland toeristen nog steeds afraadt naar
Tunesië af te reizen, is voor hen onbegrij
pelijk. Het verloop van de Golfoorlog en
de ondergang van Irak "heeft niet auto
matisch gevolgen voor de binnenlandse
situatie in het land", formuleert een
woordvoerder op gezag van ambassa
deur R. Mulder.
De moord op de tweede man van de
ambassade in Tunis, Akkerman, vorige
week. heeft Den Haag in elk geval niet
minder voorzichtig gemaakt. Over de
achtergrond van de fatale schietpartij is
volgens het ministerie nog niets bekend,
zelfs niet of die wel iets te maken heeft
met de gebeurtenissen in de Golf. De au
toriteiten in Tunesië lijkt er veel aangele
gen te zijn de moordzaak snel op te los
sen. Begrijpelijk, want een ongelukkiger
moment voor de aanslag is haast niet
denkbaar.
Dat neemt niet weg dat ook Tunesi
sche overheidsdienaren soms wonderlij
ke wegen bewandelen om duidelijk te
maken dat toeristen in hun land niets te
vrezen hebben. Hattem, een gids van het
ministerie van toerisme ontraadt zijn ge
hoor gesprekken over de Golfoorlog aan
te knopen met de bevolking van de toe
ristenplaats Hammamet.
"De mensen zijn het er niet mee eens
dat de Amerikaanse president Bush met
zijn ingrijpen in Irak de grote Arabische
familie splijt", verklaart hij op voorhand
emotionele reacties. "De gewone man
begrijpt niet dat ons land economisch
moet overleven. Je moet niet discussië
ren met mensen die niet eens kunnen le
zen of schrijven". Van de beter gesitueer
den verwacht hij minder heftige reacties
"omdat zij rationeler zijn of eerst naar
hun portemonnee kijken".
Mager jaar
De directies van de grote hotels hebben
zich erbij neergelegd dat dit een mager
jaar wordt. Maar de directeuren, steevast
gestoken in pakken van goede snit, kun
nen'niet nalaten zo terloops mogelijk op
te merken dat "politiek en toerisme toch
niets met elkaar te maken hebben".
Over de vraag hoe het nu verder moet.
zijn de geesten verdeeld. Mohamed Sam-
moud, directeur van het Manarhotel in
Mammamed, meent dat het seizoen niet
meer goed te maken is. "De mensen heb
ben hun zomervakantie al ergens anders
gereserveerd".
Anderen troosten zich met de weten
schap dat mensen snel vergeten. "Er
komt een eind aan, de vraag is alleen
wanneer". Een medewerkster van een
reisbureau die op studiereis is, is niet van
plan zich van de wijs te laten brengen.
"Klanten die niet naar Tunesië durven,
maar wel naar Spanje, vraag ik gewoon
of ze wel eens van de ETA hebben ge
hoord".
Machinist Willem van der Horst: "Er zijn collega'sdie met het zweet in hun
handen aan de remkraan zitten". «Archieffoto <n foto npm
