Dood is dood en wat goed is goed Nog anderhalf jaar om bedrijf 'groot' te maken Tökés spreekt in Rijnsburgse kerk REPORTAGE Kerkelijk Amerika likt wonden na Golfoorlog DINSDAG 12 MAART 1991Ï Vrijheid heeft niet voor elke Kuwayti dezelfde betekenis KUWAYT-STAD Op dagen dat er geen van de oliebrandcn afkomstige zwarte neerslag op de stad neerdaalt dansen Tantri al- Al en haar vriendinnen op een stukje grond, tussen de uitgebrande tanks en legervoertuigen. De muziek, die uit een paar krakende speakers komt, komt nauwelijks uit boven het lawaai van een stroomaggregaat. Het deert Tantri niet. Wat telt is dat ze haar vrijheid terug heeft. Vrijheid om haar huis uit te gaan, het daglicht te koesteren en haar vriendinnen te ontmoeten. En om te dansen. Vrijheid betekent niet voor ieder een hetzelfde. Voor de vader van een gedode jongen betekent vrij heid wraak te kunnen nemen. Voor een verzetsstrijdster betekent vrij heid de mogelijkheid om te probe ren van Kuwayt een vrijer en demo cratischer land te maken. Hieronder volgt het verhaal over wat er gebeurde met mensen die hun vrijheid verloren en weer terug kregen en hoe ze daar voorgoed door veranderden. Hartzeer Elke dag aan het begin van de mid dag bereidt de vrouw van Moham med Ibrahim Hussein een 43-jarige apotheker, een maaltijd voor haar oudste zoon, de 16-jarige Jasim. Ja- sim, een middelbare scholier met plannen om naar de universiteit te gaan, is er echter niet om het scha pevlees, de rijst en aardappelen op te eten. Hij werd op nieuwjaarsdag voor zijn ouderlijk huis door Iraak- se soldaten vermoord. Zijn moeder is gek geworden van verdriet. "Ik weet niet wat ik moet doen om haar te genezen", zegt Hussein. "We hebben ze Jasim zien vermoor den. Ze heeft hartzeer om onze jon gen". Jasim en twee van zijn vrienden werden in november gearresteerd door Iraakse soldaten, omdat ze an- ti-Iraakse leuzen zouden hebben ge klad op de muur van het politiebu reau bij hen in de wijk. Een maand lang zat Jasim gevangen op het poli tiebureau. Zijn moeder bracht er el ke dag de lunch naar toe die ze had klaargemaakt voor de Iraakse sol daten. Toen de soldaten zeiden dat ze dekens nodig hadden bracht ze dekens. Toen ze zeiden dat ze koffie wilden hebben bracht ze koffie. Een keer mocht Hussein zijn zoon be zoeken. "Ze martelden hem", vertelt hij, zittend in het kantoortje op het poli tiebureau waar hij ook zijn zoon be zocht. "Zijn gezicht was opgezwol len. Hij had overal bulten. Ik kon aan zijn ogen zien dat er vreselijke dingen met hem gebeurden". Aan het eind van h'et bezoek zei een Iraakse legerofficier tegen Hus sein dat zijn zoon schuld had be kend, maar dat hij binnenkort 'vrij zou komen. Op 1 januari, kort nadat Hussein klaar was met zijn ochtend gebed, kwamen soldaten Jasim thuis brengen. Ze riepen Hussein, zijn vrouw en hun vijf andere zoons naar buiten, waarop een van de Irakezen zijn pistool tegen het voor hoofd van Jasim zette en de trekker overhaalde. De familie werd ge dwongen het lichaam van Jasim tot in de middag op straat te laten lig gen, zodat iedereen het kon zien. Jasim was een van de honderden, Na het vertrek van de Iraakse troepen hebben veel Kuwaytse vrouwen de hoop gekregen dat het land wordt geliberaliseerd. wellicht duizenden Kuwayti's die door de Iraakse bezetters werden vermoord. Hussein zegt dat hij hoopt dat de Kuwaytse regering de dood van zijn zoon zal vergelden. "Ik ben maar een apotheker. Ik ben al bang als ik een dooie kip zie. Maar we moeten bloed zien voor het bloed van mijn zoon". Collaboratie Amin is een in Kuwayt geboren Pa lestijn. Na in de Verenigde Staten een ingenieurstitel te hebben be haald, vestigde hij zich met zijn vrouw weer in Kuwayt, waar hij zoals veel Palestijnen een goede baan vond als manager op midden- hoog niveau. Nu wil hij weg uit Ku wayt, bang geworden door de harde en snel genomen vergeldingsmaat regelen van het Kuwaytse leger en verzet tegen van collaboratie met Irak verdachte Palestijnen. De Palestijnse Bevrijdingsorga nisatie PLO stond achter de Iraakse invasie van Kuwayt, dat echter door veel Palestijn'en, vooral zij die er werden geboren, als hun vaderland werd beschouwd. "Sommige men sen denken dat de Palestijnen er voor hebben gezorgd dat de Irak ezen naar Kuwayt kwamen", zegt Amin, die wil dat alleen zijn voor naam wordt genoemd. "Het is waar dat sommigen hebben gecollabo reerd, maar de meesten hebben dat niet gedaan. We waren bang, net als iedereen". Tijdens de bezetting versoepel den de Irakezen veel regels die gol den voor Palestijnen die in Kwuayt zaken deden. Sommige handelaren hebben daardoor veel geld ver diend. "We konden vrij kopen en verkopen", zegt Khaled Hassan. "We hebben beter verdiend tijdens de bezetting. Vroeger moesten we vergunningen hebben, maar onder de Irakezen konden we vrijuit za ken doen". Amin zegt niet te hebben geprofi teerd van de versoepelde regels. Wel geeft hij toe zaken te hebben ge daan met de Irakezen, bijvoorbeeld door ze te vervoeren. "Je leeft zeven maanden onder een regime en je zult toch mee moeten werken om te overleven", zegt hij. "De Kuwayti's hadden hun villa's, hun eten, hun geld, dus die hoefden geen water bij de wijn te doen. Ik werkte voor een Duits bedrijf, waarvan iedereen ver trok. Wat moest ik doen?" Amin zegt dat hij bang is dat hij en andere Palestijnen door Kuwayt se soldaten en verzetsmensen zul len worden opgepakt Talloze Palestijnen liggen al kenhuizen met gapende wonden, brandwonden en afgerukte vinger nagels. "Kort nadat de Irakezen wa ren vertrokken zetten de Kuwayti's controleposten op. Ik ben die dag door de hel gegaan", zegt Amin. Ik moest stoppen, ze hebben me ge fouilleerd, ik moest op de grond gaan liggen en ze hebben me bele digd. Het is nu nog koud in de VS, maar zodra het weer warm is ver trek ik er naar toe". Verzetsstrijdster Staand naast haar Jaguar uit 1990 lijkt Safa Jafar meer op een carrière vrouw dan op een verzetsstrijdster. Voor 2 augustus was ze gewoon wat ze was. Dertig jaar oud, een goede baan bij een bank en bezig met een economie-opleiding. Toen kwam In het begin loodste Safa Jafar verzetsstrijders langs Iraakse con troleposten en hield ze onderdui kers in de kelder van het grote huis van haar vader. Al snel mocht ze op de uitkijk staan wanneer anderen bommen plaatsten. Weer later ging ze wapens smokkelen onder haar kleren. Ze vertelt dat ze haar ver zetswerk beschouwde als haar plicht als Kuwaytse. Op 20 januari doorzochten Iraak se soldaten haar huis op zoek naar informatie over het verzet. Een sol daat sleurde haar haar slaapkamer in, waar hij haar met zijn geweer op de achterkant van haar hoofd sloeg, tot ze begon te braken en bewuste loos raakte. "Ik ben geloof ik nog nooit zo sterk geweest als toen de Irakezen er waren", zegt ze. "Ik schreeuwde een keer naar Iraakse soldaten en mijn familie zei dat ik gek was en dat de Irakezen me zouden dood schieten. Maar als je doodgaat, ga je dood. Dood is dood en wat goed is, dat is goed". Safa Jafar en honderden met haar zeggen door hun ervaringen in het verzet nieuwe hoop te hebben ge kregen voor Kuwayt. Velen willen dat de Kuwaytse samenleving plu- ralistischer wordt, dat een echte 'verandering plaatsvindt ten opzich te van de paternalistische, enigszins repressieve welvaartsstaat die Ku wayt was voor de Irakezen kwa men. "Kuwayt zou nu geregeerd moeten worden door het volk van Kuwayt", zegt Jafar. "Als wij niet waren opgestaan en tegen de Irak ezen hadden gevochten, zou Ku wayt nu niet vrij zijn. Binnen zitten Tantri is vijftien jaar. Net als duizen den andere meisjes en jonge vrou wen kwam ze gedurende de zeven maanden van de bezetting haar huis niet uit, omdat haar vader bang was dat de zou worden verkracht door Iraakse soldaten. "Vanaf de derde dag, dat was op een zaterdag, ben ik hier binnen ge weest", zegt ze, wijzend op de zeska merwoning van haar ouders in een voorstad van Kuwayt-Stad. Vanuit het huis zag ze de Irakezen de stad binnenkomen, de geallieerde bom men neerkomen en de Irakezen weer de stad verlaten. Niemand weet de precieze om vang van de door de Irakezen aan gerichte verschrikkingen, maar vol gens Kuwaytse soldaten en verzets mensen hebben vrouwen, in het bij zonder jonge meisjes, zwaar te lij den gehad. Tantri vertelt de maan den in huis te hebben ervaren als een gevangenisstraf waaraan geen einde kwam. Al haar boeken las ze twee keer. Ze verlangde naar school en zelfs naar huiswerk. "Ik had geen idee wanneer ik weer vrij zou zijn. We zaten de hele tijd op de Ameri kanen te wachten", zegt ze. Haar familie had evenals de mees te andere families aan voedsel geen gebrek. De buurtvereniging had ge zorgd voor voldoende meel, suiker en rijst voor alle buurtbewoners. Groente kochten ze voornamelijk van Palestijnen en andere buiten landers die naar Irak op en neer reisden. "Ik heb veel tijd doorgebracht in de keuken", zegt Tantri. "Omdat het huis zo klein is. hadden we voortdurend ruzie. Ik wilde zo graag een plekje voor mezelf. Maar dat was er gewoon niet". Ze vertelt hoe ze op een goeie dag uit het raam Iraakse soldaten zag wegvluchten. Zij en haar vriendinnen renden naar buiten. "Toen we hoorden dat we bevrijd waren, renden we naar bui ten en we zagen overal lijken van soldaten liggen. Sommigen zagen eruit alsof ze nog leefden, die zaten achter het stuur van hun auto of op de grond. Maar ze waren allemaal dood". Topman Vinken wil Elsevier opstoten in vaart der volkeren Marcel Gclauff DEN HAAG Het geloof volgens Pierre Vinken is eenvoudig en overzichtelijk. Sinds de voorzitter van de Raad van Bestuur van uitgeverij Elsevier in 1979 aantrad, verkondigt hij zijn dogma's. Tegenspraak wordt daarbij niet geduld. De strategie van Vinken en dus van Elsevier is gericht op het maken van zoveel mogelijk winst en liet veroveren van een zo groot mogelijk marktaandeel. Groot groeien en tot de top tien van de wereld gaan behoren, zodat je over je eigen toekomst kan blijven beslissen, daar gaat het om. Het uit geven van kranten, boeken en tijd schriften is daarbij een buitenge woon interessante bezigheid, maar als de voormalige hersenchirurg uit Aerdenhout door een toevallige speling van het lot in de fabricage van veelkleurige plastic wasknij pers was beland, dan zou zijn filoso fie over het runnen van het bedrijf niet anders zijn geweest. Samen werkingen, overnamen en fusies zijn het middel om het gestelde doel te bereiken. Prof. P.J. Vinken moet daarom een paar minder leuke dagen achter de rug hebben. Het Britse uitge versconcern Pearson maakte deze week bekend zijn aandeel van 22.5 procent in Elsevier van de hand te doen. Het belang van Pearson (dat op de beurs ruim een miljard gul den opbracht) was niet zomaar een belegging, maar een eerste stap op weg naar een nauwe samenwerking en misschien wel een fusie tussen de twee. Toen Pearson in 1988 toe hapte, nam Elsevier daarom op zijn beurt een aandeel van 9 procent in de Britse uitgeverij. Volgens een of ficiële mededeling van Pearson is het niet gelukt "om de verloving in zijn. Elsevier is een eeuwenoude, ge degen uitgever van onder andere ruim zeshonderd wetenschappelij ke vaktijdschriften, de Winkler Prins Encyclopedie, tijdschriften als Muziekkrant Oor en Elegance, het opinieweekblad Elsevier uiter aard en de dagbladen NRC Han delsblad, het Algemeen Dagblad en het Brabrants Nieuwsblad. Na VNU (de kranten van Brabant Pers, Story, Libelle, Margriet) is Elsevier de tweede uitgever van Nederland en biedt werk aan zevenduizend mensen. De omzet was vorig jaar zo n twee miljard gulden en de winst steeg van 317 naar 500 miljoen gulden. Elsevier is financieel kern gezond en dat is al jaren zo. Het be leid om gezonde bedrijven in bin nen- en buitenland over te nemen en om fusies aan te gaan. komt niet voort uit zwakte maar uit kracht. Al leen de grootsten en de sterksten overleven, zegt Vinken. Elsevier is daarmee gemaakt voor Vinken en Vinken voor Elsevier. Griezelig Pierre Jacques Vinken werd in 1927 in Heerlen in een katholiek gezin geboren. Hij is een buitengewoon veelzijdig en intelligent man. Aan sport en geloof moet hij een hekel hebben. Bomen omhakken in zijn eigen tuin schijnt hij een ontspan nend tijdverdrijf te vinden. Na zijn studie geneeskunde ging Vinken bij Uitgeverij Excerpta Me- dica werken. Hij bleek een kundig organisator en manager. In 1971 nam Elsevier Excerpta Medica over en in 1976 werd Vinken in-de Raad van Commissarissen van Elsevier opgenomen. Drie jaar later volgde promotie tot voorzitter. Mensen die hem kennen, noemen hem onder andere "een meester in het exploite- Pierre Vinken. superintelectueel half jaar om Elsevier bij de eerste tien ren van ideeen van anderen" en ie mand "die een griezelig vermogen heeft mensen naar zijn hand te zet ten". Een andere typering: Een pro fessor. een super-intellectueel, maar ook een kille rekenmeester, die alleen naar het bedrijfsresultaat kijkt. In zijn Elsevier-jaren is Vinken vooral opgevallen door zijn pogin gen zijn bedrijf groot te maken. Overnamen in het buitenland zijn er altijd geweest, maar het bleven kruimels of het ging op het laatste moment niet door. In Nederland ge beurde hetzelfde tijdens een onder onsje met concurrent Kluwer. Weerstand van Kluwer tegen de topman van Elsevier "die altijd wil winnen" zou een belangrijke rol ge speeld hebben in het verzet van Kluwer tegen samengaan met Else- gulden noodzakelijk is om tot de grote uitgeverijen te behoren. Nu zou er eerder aan vijftien a twintig miljard gedacht moeten worden, maar dat is een omvang waar Else vier nog steeds ver van af is. Het mislukken van de samenwerking met de Engelsen brengt het doel in elk geval niet dichterbij. Hoe Vinken zelf over het stuklo pen van de verbinding met de Brit ten denkt, is niet duidelijk. Hij treedt alleen naar buiten als Else vier zijn jaarcijfers presenteert. Bij dergelijke gelegenheden verkon digt Vinken zijn leerstellingen, ver telt dat het weer buitengewoon goed is gegaan met Elsevier, geeft soms antwoord op de gestelde vra gen en verdwijnt door de zijdeur. Glorierijk Tijdens de bijeenkomst, dit voor jaar, waar het jaarverslag 1990 wordt gepresenteerd, zal het niet anders gaan. Met zijn gebruikelijk overtuigingskracht zal Vinken be togen dat Elsevier er glorierijk voor staat en dat de aandeelhouders hun dividend tevreden kunnen pakken. Wat Elsevier de komende maanden precies gaat doen, zal hij ongetwij feld in het ongewisse laten. Toch is het niet moeilijk om te voorspellen dat de top van de uitge verij zal blijven zoeken naar part ners om mee samen te werken of te fuseren. De ijzeren wet van Vinken en de buitengewoon rooskleurige financiële positie van het bedrijf ge bieden het. "Je kan niet eeuwig op dat geld blijven zitten en de reser ves maar laten oplopen", zegt een Elsevier-ingewijde. Pierre Vinken zal het hoogstwaarschijnlijk volle dig beamen. Al was het maar omdat de tijd gaat dringen. In november 1992 wordt hij 65 en loopt zijn con tract af. Vinken heeft dus nog an derhalfjaar om Elsevier definitief in de vaart der volkeren op te stoten. GEESTELIJK LEVEN Vandaag autobiografie aangeboden LEIDEN Bisschop Laszló Tökés, de held van de Roe meense revolutie, heeft van morgen uit handen van de hervormde synodevoorzitter, ds. B. Wallet, de in Leiden uit gegeven Nederlandse versie van zijn eigen autobiografie ontvangen. Tökés is in ons land wegens de toekenning van de Geuzenpenning. Morgen krijgt Tökés deze in Vlaardingen door premier Lub bers uitgereikt. De penning is hem toegekend wegens zijn prin cipiële verzet tegen het regime van Ceausescu. Voordat hij naar Vlaardingen afreist zal de voorganger van de Hongaarstalige Hervormde (lees ook: Gereformeerde) Kerk in Roemenië de morgendienst bij wonen in de gereformeerde Im- manuëlkerk (Kerkstraat 3) in Rijnsburg. Tijdens deze 'bid stond voor gewas en arbeid' gaat de plaatselijke predikant, ds. J. Cziria (bekend om zijn contacten met de Hongaarse Roemenen) voor, maar ook Tökés zelf zal eni ge woorden spreken. Aanvang van de dienst is tien uur. De autobiografie 'Laszlo Tökes, de vonk in de Roemeense revolu tie', is een uitgave van de Leidsè uitgeverij J. J. Groen en Zoon. Het verhaal van Tökés is opgete kend door de Britse journalist Da vid Porter, die voor de Neder landse editie van het boek een re cent nawoord schreef. De spits van het boek wordt na tuurlijk gevormd door de gebeur tenissen in Timisoara, medio december 1989, toen de vreedzame demonstraties bij het huis van Tökés de aanzet vormden voor de revolutie. Tökés zat thuis in vrijwillig huisarrest, uit protest tegen een volgens hem onrechtmatige overplaatsing door zijn bisschop, Laszló Papp, bekend om zijn collaboratie met het regime. Echter, het verhaal heeft ook duidelijk een staartje. Tökés was één van de eersten die kritiek uit oefende op de regering Iliescu. Sindsdien is hij als spreekbuis van de onderdrukte Hongaarse minderheid slachtoffer van een lastercampagne (hij zou een be taalde informant zijn van de Se- curitate), terwijl hij ook bedreigd wordt. Porter aan het slot van zijn boek: "Gemeten naar menselijke maatstaven van erkenning en succes, lijkt Laszló Tökés ge doemd in toenemende mate naar de rand van de maatschappij ge drukt te worden. Maar de mensen van Temesvar (Timisoara) heb ben al gezien dat God Zich niet aan menselijke verwachtingen stoort". (Zaterdag hopen we uitgebrei der aandacht acm Tökés te schen ken). "Verbetering public relations noodzaak' WASHINGTON (EPD/RNS) - De kerken in de Verenigde Staten zitten sinds de Golfoorlog met een probleem. Hoe komt het dat de overgrote meerderheid van de Amerikaanse bevolking de oor log steunde, terwijl kerkelijke lei ders voortdurend het Pentagon en het Witte Huis bekritiseerden? AI voor het begin van de oorlog hadden de meeste protestantse kerken een militair ingrijpen in de Golf nadrukkelijk afgewezen. Ook vele rk bisschoppen waar schuwden Bush. De Raad van Kerken (NCC) riep de Ameri kaanse christenen op zich tegen "de onlogische logica van het mi litarisme" te verzetten. De NCC heefi echter niet de in druk dat de kerkelijke stellingna- me op een totale mislukking uit gelopen, aldus David Weaver van het Midden-Oosten-bureau van de NCC. Het succes ervan mag volgens hem niet alleen worden afgemeten aan de reacties van de Amerikaanse bevolking. "Voor christenen in hei Midden-Oosten is het kerkelijk protest heel be langrijk geweest". Het is duidelijk geworden dat de Amerikaanse christenen "on aangename" kerkelijke uitspra ken het liefst negeren, zegt Wea ver. De meeste Amerikanen zijn zeer religieus; ze delen hun leven echter in verschillende sectoren in, waardoor het godsdienstige en het seculiere leven van elkaar ge scheiden blijven. Een praktische vraag voor de kerken is hoe zij hun boodschap beter kunnen verkopen. Betere public relations is volgens Wea ver een noodzaak, want "bij de massamedia hebben anderen de touwtjes in handen". De Ameri kaanse kranten hebben naar zijn mening slechts summier bericht over de kerkelijke protesten; de televisie had er helemaal geen oog voor. Peter Steinfel6 van de New York Times signaleerde bij veel collega's een sceptische houding tegenover de vele verklaringen van kerkelijke vertegenwoordi gers. Zij vroegen zich vooral af "of deze mensen behalve zichzelf wel iemand vertegenwoordig den". De Amerikaanse afdeling van de rk vredesbeweging Pax Chris- ti vindt dat de discussie over de rechtvaardige oorlog op een fias co is uitgelopen. De bisschoppen hebben nog nooit een Ameri kaanse oorlog onrechtvaardig durven noemen, aldus Pax Chris- ti. Zij zouden het christelijke ge bod om de vijand lief te hebben nu eens echt serieus moeten gaan Secretaris-generaal James Ha milton van de NCC: "Ontelbaar vele miljarden zijn gespendeerd aan de oorlog. We bidden dat de leiders van ons land en andere na ties met eenzelfde intentie en toe wijding willen werken aan een duurzame, rechtvaardige vrede". De vrede begint volgens Hamil ton met de volledige erkenning van de rechten van de Palestij nen. Ds. Van 't Kruis voor contact met Molukse kerken OEGSTGEEST - De hervormde predikant dr. Jac van 't Kruis, wo nend in Oegstgeest, is de nieuwe functionaris voor het contact tus sen de Molukse en de Nederland se kerken. Hij volgt in die functie ds. Sj. Runia op. Van 't Kruis (38) was de afgelo pen vijf jaar als zendingspredi kant werkzaam in Midden-Sula- wesi. Hij diende daarvoor de ge meente van Oosternijkerk. Mor- ra-Lioessens, Paessens c.a. De opdrachtgever van Van 't Kruis wordt de Kommissie Kon- takt Molukse en Nederlandse Kerken, waarin de hervormden en gereformeerden samenwerken met de Molukse Evangelische Kerk en de Noodgemeente GPM in Nederland. Vrouw naar rechter. Mevrouw Tiny van Lieshout-Van As- seldonk uit Volkel heeft gisteren voor de rechtbank in Den Bosch toelating geëist tot het St. Jans centrum, de diakenopleiding van het bisdom Den Bosch. Zij voelt zich in haar beroeps trots-gegriefd en gekwetst. Zij is al jaren in haar parochie actief, maar kan de opleiding tot diaken niet volgen, omdat volgens de leer van de RK Kerk vrouwen van het diakenambt zijn uitgesloten. De advocate van Van Lieshout, mr. I. van Westerlaak, meent dat vrijheid van godsdienst kent haar beperkingen. Als de kerk van me ning is dat vrouwen niet geschikt zijn voor bepaalde ambten, mag zij dat vinden, maar er in haar maatschappelijke instellingen niet naar handelen, omdat zij dan in strijd komt met allerlei natio nale en internationale verdragen. Van Westerlaak deed nog het voorstel, dat Van Lieshout tot de diakenopleiding wordt toegela ten, maar dat zij bij voltooiing van haar studie pas aanspraak kan maken op de diakenwijding, als de RK Kerk vrouwen tot het ambt toelaat. Dit voorstel is voor het bisdom onaanvaardbaar, omdat de oplei ding onverbrekelijk verbonden is met de wijding. Advocdaat mr- .drs. E.C.M. Wagemakers herin nerde eraan dat de wetgever nooit heeft getornd aan het recht van de kerken hun eigen inrichting, bij voorbeeld op het gebied van de ambten, vast te stellen. Ook in het wetsvoorstel Algemene Wet Ge lijke Behandeling, dat vorige maand werd ingediend, wordt dit recht van kerken erkend. Uitspraak op 10 mei.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 2