'Ik had geen'koffers' bij me'
Poolse pater Stefan in Lisse begrijpt afwerende reacties niet:
HOOGTIJ
Herstel van het lekke dak
ZATERDAG 9 MAART 1991
GEESTELIJK LEVEN
van een Poolse paus.
De omwenteling in Polen zal ze
ker invloed hebben op de kerk, ge
looft Bladowski. De kerk bood voor
velen een vrijplaats, terwijl tot nu
toe het lidmaatschap er ook min of
meer bijhoorde. "Er was een sterke
sociale controle". De priester waar
deert het positief dat de keuze voor
de kerk minder vanzelfsprekend is.
"Ik denk dat het goed is voor de
kerk. Iedereen moet nu voor zich
zelf beslissen wat voor plaats het ge
loof bij hem inneemt. Ik wens de
RK Kerk in Polen een goede proef
tijd toe".
Hoewel hij zich realiseert dat hij
afkomstig is uit een meer traditio
nele RK Kerk, gelooft hij dat hem
geen starre houding verweten kan
worden. Pater Stefan noemt zich
zelf iemand die zoekt naar het fun
dament van de kerk. "Zeg maar
zoals het was in de eerste drie, vier
eeuwen". Van alle sindsdien ontsta
ne cultuurgebonden gebruiken, zal
hij net zo makkelijk afscheid nemen
als het in Polen nog gebruikelijke
"zwarte pak".
Gevaarlijk
"Zeker, ik zal nog veel moeten leren
en studeren om de goede antwoor
den te kunnen geven. Maar wat ik
een beetje gevaarlijk vind, is dat
veel mensen onvoldoende weten
waarom de kerk vecht voor bepaal
de principes". Een duidelijk voor
beeld ziet hij in de oecumenische ta
felvieringen. "Van wat de mensen
kunnen zien, zeggen ze: mooi, uit
stekend, maar zij vragen zich niet al
tijd voldoende af of het wel zo mooi
is wat er dan gebeurt".
Voor hem is de eucharistie, de
daadwerkelijke aanwezigheid van
God in brood en wijn, van funda
mentele betekenis. In de uiterlijke
vorm is een oecumenische tafelvie
ring misschien wel mogelijk, maar
voor pater Stefan is het onbegrijpe
lijk hoe iemand denkt dat de protes
tantse opvatting (brood en wijn zijn
slechts symbool) is te combineren
met de rooms-katholieke (brood en
wijn zijn het echte lichaam en bloed
van Christus).
Pater Stefan zal in Lisse alle ta
ken van een priester vervullen, hoe
wel hij officieel voorlopig is aange
steld als 'priester-stagiair'. Hij reali
seert zich dat deze voorzichtige aan
duiding gebruikt is omdat veel
mensen vreemd tegen een Pool aan
kijken. Toch vindt Bladowski het
een beetje vreemd. "Ik was in Polen
al priester, heb een opleiding gehad
van zeven jaar en ik heb in Leiden
ook een paar jaar gewerkt. Schrijf
maar op dat ik hard om die functie
gelachen heb".
Hoewel de regel in de RK Kerk is
dat hij uiterlijk tien jaar in ons land
kan werken, is het zijn bedoeling
om in Nederland te blijven. Desge
vraagd stelt hij met nadruk dat hij
zich niet speciaal zal richten op de
Poolse zwartwerkers in de omge
ving. "Zij komen af op het grote,
makkelijke geld. In Polen is 250 gul
den een maandsalaris. Ik vraag me
af of deze mensen tot de echte ar
men horen, of het juist degenen zijn
die altijd al de weggetjes weten".
Na de huidige gang van zaken aan
de hand van voorbeelden ('lapmid
delen') geschetst te hebben, trekt
Onstenk de conclusie dat er een
nieuwe bezieling nodig is. Daar
blijft het niet bij; ruim de helft van
het boekje is gevuld met anti-lek-
suggesties.
W.S.
RELIGIEUZE KALENDER
In 'Hoogtij' zetten we een jaar
lang de schijnwerper op reli
gieuze feest- en gedenkdagen.
BIDDAG; 13 MAART.
In tegenstelling tot rooms-
katholieken hebben protestantse
christenen maar een uiterst
beperkt aantal exclusieve
feestdagen. Welgeteld zijn het er
drie: biddag voor gewas en
arbeid in het vooijaar,
hervormingsdag op 31 oktober
en dankdag voor het gewas in het
najaar.
De biddag voor het gewas vindt
traditiegetrouw op de tweede
woensdag van maart plaats, de
dankdag in de eerste week van
november. Lang niet iedere kerk
viert deze dagen nog. Het is
vooral de rechterflank in de
protestantse kerken, die de bid-
en dankstonden nog in ere
houdt.
De wijze van vieren loopt ook
weer uiteen. Er zijn kerkeraden
die een nabijliggende zondag als
bid- of dankdag bestempelen,
andere kerken roepen de
gemeenteleden op de avond van
de woensdag (de meest
praktische tijd) samen, maar er
zijn er ook die maar liefst drie
diensten op de bewuste dag
uitschrijven.
In dat laatste geval is er zonder
twijfel sprake van een, zeg maar,
'zwaardere' kerk. Van invloed bij
het houden van de woensdag als
biddag is soms ook of het een
stads- of een
plattelandsgemeente (waar
beduidend meer mensen
afhankelijk zijn van wat de grond
oplevert) betreft.
Eén van de eerste keren dat er
over speciale bid- en dankdagen
met het oog op het gewas
gesproken wordt, is wanneer de
particuliere (provinciale) synode
van Overijssel in 1653 zich tot
Ridderschap en steden (de
overheid van die dagen) wendt
met de vraag of er een biddag
kan worden uitgeschreven,
gezien het land was bezocht
"landverdervende plagen".
Besloten werd toen tot een
biddag "tot afwering van Godes
plagen en tot het verkrijgen van
een gezegenden zomer" en
tegelijkertijd ook tot een
dankdag "voor de veelvoudigen
verkregen seegeningen en
weldaeden".
Sindsdien is er niet veel
veranderd. "Technisch zijn we
wel heel wat mans. ook in de
cultures van landbouw, veeteelt
en visserij. Maar zonder des
Heren zegen (ook gezondheid)
zal het niet gaan", zo schrijft een
predikant in een dezer dagen
verschenen kerkblad.
Een collega elders: "Maar niet
minder bidden we voor een
wereld met vele noden. Bidden
om arbeid en om gewas is
tegelijk een bidden om vrede
zodat er niet gevochten hoeft te
worden waarbij het land kapot
gaat maar dat er gewerkt kan
worden op het land en in de
fabrieken en kantoren".
En een derde predikant houdt
zijn gemeenteleden
samenvattend voor, dat de
bidstond dè gelegenheid is om
"onze afhankelijkheid van de
Here God te laten zien". Dat is
immers wat de tiende 'Zondag'
(hoofdstukje) van de oude
Heidelbergse Catechismus de
gelovigen voorhoudt:
gezondheid of ziekte, regen of
droogte het komt allemaal uit
Vaders hand.
De bid- en dankdagen
herinneren nog heel flauwtjes
aan de bidstonden die gedurende
lange tijd nationaal werden
uitgeschreven. Al in de
middeleeuwen werden
regelmatig bidstonden in
bijzondere tijden (pest, oorlog,
enzovoort) gehouden, na de
Reformatie werd het helemaal
goed gebruik. Sinds de tweede
helft van de zestiende eeuw werd
het uitschrijven van bidstonden
zelfs als een roeping van de
overheid beschouwd.
Zo ging dat toen: de overheid
stuurde in bijzondere tijden een
'biddagsbrief naar de
predikheren, die deze brief op de
eerstvolgende zondag voorlazen.
Op die bewuste zondag bleven
alle uitspanningen gesloten, was
publiek vermaak en openbare
arbeid verboden. De kerken
zaten stampvol...
Overigens bewijzen de door het
hele land georganiseerde
gebedsdiensten aan de
vooravond van de Golfoorlog,
dat speciale bidstonden nog
altijd mogelijk zijn. Zij het niet
meer op initiatief van de
overheid.
Het koren wordt geoogst. 'Zonder des Heren zegen zal het niet paa^'.
LISSE Pater Stefan
Bladowski ("iedereen zegt
gewoon pater Stefan") heeft
er nimmer slecht van gesla
pen dat niet iedereen even
enthousiast is over de komst
van een Poolse priester. "Ik
begrijp niet waar mensen
bang voor zijn. Ik ben hier
zonder 'koffers', zonder ab
solute antwoorden, geko
men", aldus de laconieke re
actie van de 32-jarige pries
ter, die sinds deze week als
'priester-stagiair' in de Ma-
riaparochie in Lisse werk
zaam is.
De vingers van één paar handen zijn
ruim voldoende om het aantal
rooms-katholieke priesters' uit Po
len dat in ons land werkzaam is, te
tellen. Bladowski weet van twee
landgenoten, die voor de Poolse
emigranten in de kuststrook werk
zaam zijn, verder is er eentje in Lim
burg en zijn er drie in het bisdom
Utrecht.
Vorige week maakte bisschop Si-
monis van Utrecht bekend dat het
experiment met 'zijn' drietal zo
goed is bevallen, dat besloten is nog
twee Polen aan te trekken. Toen Si-
monis in 1988 zijn Poolse avontuur
begon, waren de emotionele weer
standen groot. De RK Kerk in Polen
is immers een stuk conservatiever
dan hier. Echter, nu de drie zich
hebben kunnen bewijzen, zijn de
geluiden overwegend positief.
Pater Stefan heeft een zelfde er
varing opgedaan in Leiden, waar hij
de afgelopen paar jaar werkzaam
was in de Lodewijkparochie (Steen-
schuur). "De mensen zeggen: wat
krijgen we nu? Ook priesters reage
ren zo. Maar, zeg ik, als jullie vinden
dat ik iets moet veranderen, zeg het
me dan, help me. Het is heel makke
lijk om te zeggen: daar moet ik niets
van hebben. Maar waarom zou je
niet blij zijn dat iemand je komt hel-^
pen?"
Bladowski, afkomstig uit Kartuzy
(ruim dertig kilometer van
Gdansk), kwam driejaar geleden na
een vakantie in ons land zelf op de
gedachte om hier de kerk te dienen.
Trok het avontuur? Pater Stefan
schudt het hoofd. Zijn motivatie
had meer met roeping te maken.
"Toen ik hier was sprak ik mensen
die mij vroegen om te blijven. Hier
zijn te weinig priesters en Polen
heeft er genoeg". En: "De kerk kent
geen grens".
Eenvoudiger
De priester, die inmiddels onze taal
uitstekend beheerst, moest wel
even wennen. "Ik ben niet ge
schrokken van de welvaart", zegt
hij met een glimlach, de-vergelij
king trekkend met priesters die
voor het eerst met de armoede in de
Derde Wereld worden geconfron
teerd. Die levensstandaard is er vol
gens hem intussen de oorzaak van,
dat velen de band met God zijn
kwijtgeraakt.
"Ik heb gestudeerd en hard ge
werkt, ik heb dit zelf bereikt", ty
peert pater Stefan de algemene le
venshouding die hij om zich heen
ziet. Slechts in tijden van spanning
en zorg weten de mensen God op
eens weer te vinden, en dat noemt
hij "een beetje jammer". God is niet
veranderd, weet hij, maar de men
sen. "God wil ons echt niet kleiner
maken. De vraag is of we als rijke
mensen Hem nog dankbaar willen
zijn".
In Polen is de mentaliteit van de
gemiddelde gelovige vrijwel ie
dereen is daar rooms-katholiek
beduidend anders, meent
Pater Stefan: "De-mensen in Polen hebben een eenvoudiger geloof'.
Bladowski. "Ik wil niet zeggen dat
ze daar meer gelovig zijn, ze hebben
wel een eenvoudiger geloof. Hier
wil men grenzen aan het geloof stel
len, maar Christus heeft gezegd dat
je moet leren geloven als de kinde
ren. En dat doen ze meer in Polen.
Net als liefde stel je in het geloof
geen voorwaarden".
Overigens gelooft pater Stefan
dat de enorme omvang van de RK
Kerk in Polen niet slechts door die
pe religiositeit kan worden ver
klaard. In het ondemocratische ï>o-
Het enorme probleem van kerkver
lating, een verschijnsel dat vooral
de grote kerken parten speelt, kan
verlammen. 'Kerkvolk' dat de be
richten in de bladen daarover leest,
weet soms niet meer waar het aan
toe is.
Om een zinnige discussie over
met name herstel van 'het lekke
kerkdak' te bevorderen, heeft de
hervormde emeritus predikant dr
A. J. Onstenk uit Hoogeveen een
boekje geschreven waarin voor
beelden van de genoemde artikelen
len vormde de machtige kerk het
enige alternatief voor de commu
nistische partij. "Veel mensen zaten
in de kerk om zo iets te forceren. Er
was verder geen keus".
Sociale controle
De RK Kerk in Polen is, vergeleken
met de Nederlandse kerkprovincie,
nog sterk hiërarchisch. "Hier wordt
meer samen gedaan, ook omdat er
weinig priesters zijn. Ik vind trou
wens ook dat een priester niet alles
alleen moet doen, zoals in Polen nog
uit kranten en tijdschriften als in
valshoek fungeren.
'Als het dak les is...' is de titel van
het boekje (net zeventig pagina's),
dat volgens de schrijver zelf geen
enkele wetenschappelijke pretentie
heeft. Het enige wat hij wilde is ma
teriaal aanreiken op grond waarvan
kerkelijke groepen kunnen naden-
gebeurt". Daar was trouwens vol
gens pater Stefan een rede voor: uit
angst voor invloed van de veilig
heidsdienst, deden de priesters
daar alles zelf.
De Poolse kerk lag zwaar onder
vuur van het bewind en dat had een
positieve invloed op het samenho
righeidsgevoel. "In Polen is er een
heid in de kerk. Ook onder de pries
ters. Dat scheelt heel veel. En, dat
kan ik ook zeker zeggen, er is ge
hoorzaamheid aan Rome". Dat was
volgens hem al zo voor de komst
ken over kerkverlating. -
Het resultaat is inderdaad een
aansprekend en toegankelijk werk
je, waarin de schrijver net als een
inleider op een discussieavond
zorgt voor prikkelende ideeën, die
onmiskenbaar subjectief zijn ge
kleurd, maar daarom zo uitnodigen
tot het bepalen van de eigen ge
dachten.
