Groene Hart: meer patio dan binnentuin
Schizofrenie ramp voor het gezin
Overheden trekken hun eigen grenzen als ze over Groene Hart praten
Vroeg seksueel contact: kans
kanker baarmoeder verhoogd
ZATERDAG 9 MAART 1991
REGIO
PAGINA 13
Van onze redacteur Erna Straatsma
LEIDEN/REGIO - Overheden en milieu-instanties zijn op
zoek naar het Groene Hart. De 'groene long' van de
Randstad bestaat al jaren in theorie maar in de praktijk
heeft het gebied geen officiële grenzen. De eerste aanzet tot
een discussie hierover is gegeven in een Groene Hart-
bijlage van de Vierde nota ruimtelijke ordening van het
ministerie van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en
milieu. Een discussie overigens die achter de feiten
aanloopt: de groene binnentuin, gelegen tussen de grote
steden in de Randstad, is nu eigenlijk al een betegelde patio
met hier en daar een verdwaald groen perkje.
Het Groene Hart van de Randstad
Ligt de Boterhuispolder ten noor
den van Leiden en Leiderdorp nu
wel of niet in het Groene Hart? En
hoe zit het met het Leiderdorpse
Doesgebied, ten westen van de
A4? Vragen waarop vooralsnog
geen eensluidend antwoord is te
vinden. Provincie, gemeenten,
politieke partijen en natuurbe
schermers leggen de door het rijk
globaal vastgestelde grenzen net
zo uit als zij dat zelf willen.
Zo hadden tijdens de verkiezings
campagnes voor de provinciale sta
ten alle politieke partijen de mond
vol over het behoud van het Groene
Hart. De titel van het PvdA-pro-
gramma was veelbelovend: Voor
een groen en leefbaar Zuid-Holland.
Maar de sociaal-democraten zijn
wel voorstander van woningbouw
in de Boterhuispolder, die volgens
de vierde nota gedeeltelijk tot het
Groene Hart behoort. Lijsttrekker
Hans van der Vlist verdedigde zich
in deze krant met de opmerking dat
bebouwing van het gebied pas na
2000 nodig zal zijn. En verder beriep
hij zich op de nog niet precies
vaststgestelde grenzen van het
Groene Hart. Ook de milieu-gede
puteerde van Zuid-Holland heeft
deze zaak nog 'in onderzoek'.
Verwarring was er ook na het be
kend worden van de mogelijke
TGV-tracés tussen Rotterdam en
Amsterdam. Diverse kranten bauw
den de persvoorlichters van de mi
nisteries na en concludeerden dat
geen van de voorgestelde routes het
Groene Hart zou doorsnijden. De
provincie en betrokken gemeenten
dachten daar anders over.
Menko Wiersema van de Milieu
federatie Zuid-Holland zegt dat alle
mogelijke tracés "natuurlijk het
Groene Hart doorsnijden". Dat be
tekent volgens de federatie overi
Injectienaalden
bij glasafval AZL
LEIDEN Gebruikte injectienaal
den worden niet altijd op de juiste
manier van het terrein van het Aca
demisch Ziekenhuis in Leiden ver
wijderd. Dat blijkt uit een brief die
een glasrecyclingbedrijf aan het
AZL heeft geschreven. Het bedrijf
weigert nog langer glascontainers
op te halen als er niet de garantie
wordt gegeven dat er geen naalden
in het afval zitten.
Na eerdere waarschuwing blijken
er nog steeds oude injectienaalden
in het afval te worden aangetroffen.
Dit brengt voor de verwerkers van
het afval grote risico's - onder meer
voor wat betreft besmetting - met
zich mee. Als het glasafval niet meer
als normaal 'huishoud-glasafval'
mag worden verwerkt, betekent dit
een fikse kostenverhoging voor het
AZL. De glasresten moeten dan als
ziekenhuisafval worden afgevoerd.
Besmet afval wordt in speciale
kunststofvaten naar de AVR-Che-
mie gebracht en dit kost tien keer zo
veel als nu. De Hoteldienst van het
ziekenhuis heeft het personeel drin
gend verzoek de naalden in de spe
ciaal daarvoor bestemde bakken te
doen.
SER wil vrijheid
universiteiten
weer beperken
DEN HAAG (ANP) - Universiteiten
en hogescholen moeten niet te veel
vrijheid krijgen bij de inrichting
van nieuwe studierichtingen. Om
versnippering, slechte vergelijk
baarheid en onduidelijkheid bij stu
denten, werkgevers en arbeidsbu
reaus te voorkomen, is het nodig dat
nieuwe studies vooraf op hun deug
delijkheid worden getoetst.
Dat schrijft een werkgroep van de
Sociaal Economische Raad (SER)
in een unaniem advies dat vrijdag
15 maart in de voltallige Raad wordt
besproken. Het advies is bestemd
voor minister Ritzen (onderwijs).
De toetsing zou moeten gebeuren
op een niveau dat hoger ligt dan dat
van de afzonderlijke universiteiten
en hogescholen, aldus de werk
groep. In het advies suggereert zij
daartoe de oprichting van een
nieuw, onafhankelijk orgaan.
Minister Ritzen wil de universi
teiten en hogescholen juist zo vrij
mogelijk laten bij de oprichting van
nieuwe studierichtingen. Onder
druk van de Tweede Kamer kwam
hij daar begin deze week overigens
enigszins op terug.
De bewindsman beloofde straks
in te grijpen als hij 'duidelijke en
ernstige ondoelmatigheid' signa
leert. Dit betekent dat Ritzen een
nieuwe studie niet zal betalen als er
landelijk gezien te veel mensen
worden opgeleid of er door overlap
ping te weinig leerlingen per instel
ling overblijven.
gens niet dat de supersnelle trein
niet door dit gebied mag rijden. De
Milieufederatie pleit weliswaar
voor behoud van het groen tussen
de grote steden, maar ook voor uit
breiding van het openbaar vervoer.
En treinen zijn milieuvriendelijker
dan auto's.
Wiersema: "Je moet niet te veel
zeuren over die hogesnelheidstrein
en ik denk ook niet datje zo'n enor
me status moet geven aan het Groe
ne Hart. Zo'n trein gaat snel en dat
is een positief ding. Extra spoorlij
nen hebben milieutechnisch gezien
enorme voordelen. Dan wordt er ge
zegd dat 'ie niet door natuurgebie
den mag lopen, maar vind maar
eens een gebied waarvan de land
schappelijke waarden niet worden
aangetast door komst van zo'n lijn.
Die zijn er gewoon niet".
Heilig
Voor de Milieufederatie is het Groe
ne Hart dus niet heilig. "Heilig, wat
is heilig", zegt Wiersema. "Liever
hebben we natuurlijk geen spoor
lijn door het Groene Hart. Het ge
bied is al verloederd". De woord
voerder spreekt over 'wild door het
landschap verspreide bebouwing',
die een doorn in het oog is van de fe
deratie. "Her en daar staan huisjes".
Principeel tegen verdere bebou
wing van het Groene Hart is de or
ganisatie echter niet. "Het is niet
mogelijk zo'n gebied te bevriezen".
Met gemeenten die kleine gedeel
ten van het Groene Hart 'afsnoepen'
voor het bouwen van kleine concen
traties woningen of industriege
biedjes heeft de federatie niet zo'n
moeite. "Wat je ook zegt, naar ver
wachting komen er toch nog zo'n
half miljoen inwoners bij in de
Randstad", aldus Wiersema. "Klei
ne gemeenten mogen best zo'n vijf
procent groeien, maar niet vijftien
procent uitdijen zoals nu vaak het dat het rijk de grens pas een stukje
geval is". na de A4 heeft getrokken. Het
Behalve de Boterhuispolder ligt Kroonbesluit over de op deze plek
ook het Leiderdorpse Doesgebied aan te leggen puinstortplaats leidt
op de grens van het te beschermen echter tot een andere conclusie. In
natuurgebied. Een woordvoerster het gebiedje pal achter de rijksweg
van de gemeente Leiderdorp zegt mag absoluut niets worden gestort
of gebouwd, de A4 vormt de grens
tussen Groene Hart en verstedelijkt
Een standpunt waar de Milieufede
ratie en de Stichting Zuidhollands
Landschap het mee eens zijn. "Ja,
dat is zo duidelijk als wat", zegt
milieuman Menko Wiersema. "De
A4 is een duidelijke grens van het
Groene Hart". Hij geeft echter toe
dat het kaartje in de Vierde nota wat
dat betreft onduidelijk is. Robbert
Heijdra van de Stichting Zuidhol
lands Landschap houdt het bij een
interpretaie van datzelfde kaartje.
"Het Doesgebied hoort volgens ons
bij het Groene Hart. De gemeente
Leiderdorp wil de grens natuurlijk
liever een stukje naar het oosten op
schuiven. Dan hebben zij daar nog
wat ruimte om te rotzooien".
B en W van Leiderdorp willen in
derdaad graag dat de grens achter
het Doesgebied blijft liggen. Juris
ten zijn druk bezig geweest om te
onderzoeken hoe het Kroonbesluit
over het Doesgebied nu precies
moet worden uitgelegd. Wethouder
C.A. Huigen (WD) heeft namelijk
enige tijd geleden voorgesteld om
verbrede rijksweg A4 buitenom
het dorp aan te leggen, door de
Munniken- en Achthovenerpolder.
En dat mag alleen maar als dit ge
bied niet in het Groene Hart ligt.
Rijkswaterstaat en de provincie
voelen overigens niets voor dit plan.
De provincie heeft nooit bezwaren
gehad tegen de komst van een puin-
stortplaats maar keurt omlegging
van de A4 wel af. Een puinstort
plaats zou het milieu niet schaden,
een rijksweg wel.
Moeilijk
Jos de Jong, voorlichter ruimte en
groen van de provincie, probeert
enige duidelijkheid te verschaffen.
Maar ook hij kan geen precieze defi
nitie van de omgrenzing en de sta
tus van het Groene Hart geven.
"Tja, dat kan ik heel moeilijk in één
zin uitleggen". Dat de - toch overwe
gend groene - Bollenstreek niet tot
het Groene Hart behoort, heeft vol
gens De Jong te maken met de 'ge
heel ander grondstructuur' van dit
gebied. In de jaren vijftig werden de
bollengronden overigens nog wel
tot het Groene Hart gerekend.
Langzamerhand is het gebied een
stukje naar het oosten opgescho-
Voor de duinen en geestgronden
heeft de provincie een andere term
bedacht: de 'groene corridor' van
Zuid-Holland. Het gebied tussen
Den Haag en Leiden is een 'groene
bufferzone' en dan zijn er ook nog
de 'groene balkons'. Het zijn alle
maal groene gebieden, ze moeten al
lemaal behouden blijven, maar ze
behoren niet tot het Groene Hart.
"Te laag budget
voor schoonmaak
vervuilde grond'
DEN HAAG - De vierhonderd mil-
loen gulden die jaarlijks worden uit
gegeven voor de schoonmaak van
vervuilde bodems wegen niet op te-
jen de nieuwe schade die jaarlijks
ontstaat door verdere verspreiding
van bestaande bodemverontreini
ging. Dat stelt de milieuorganisatie
Nederland Gifvrij.
Nederland Gifvrij schat dat door
verspreiding van bestaande gifbel
ten de omvang van de in Nederland
vervuilde bodem met 1 a 2 procent
toeneemt. De schoonmaak daarvan
zou vijfhonderd miljoen tot een mil
jard gulden kosten. Zelfs als verde
re vervuiling wordt voorkomen zal
de schoonmaak tot ver m de volgen
de eeuw duren, aldus de organisa
tie.
Nederland Gifvrij vindt de in
spanningen van de overheid op het
gebied van bodemsanering onvol
doende. Ruim achthonderd plek
ken zijn of worden gesaneerd, op
een totaal van honderdduizend ver
ontreinigde lokaties. Tot nu toe is
voor de schoonmaak ongeveer twee
en een half miljard uitgegeven, ter
wijl voor een volledige sanering tus
sen de vijftig en honderd miljard
nodig is. Ook op dit moment, zo
stelt de milieuorganisatie, wordt de
Nederlandse bodem nog 'flink ver
vuild' met onder meer afvalstoffen,
mest en bestrijdingsmiddelen.
Studentenleiders
krijgen toelage
ZOETERMEER (ANP) - Studen
tenleiders die deelnemen aan het of
ficiële overleg met minister Ritzen
(onderwijs), krijgen voortaan een
toelage ter hoogte van de maximale
studiebeurs. Ritzen maakte dit be
kend tijdens een overleg met stu
denten in Zoetermeer.
Alleen vertegenwoordigers van
de door Ritzen officieel als ge
sprekspartners erkende bonden
LSVb en ISO komen voor de toela
ge van 1045 gulden per maand in
aanmerking. Beide bonden kunnen
maximaal vijf vertegenwoordigers
voordragen voor de nieuwe studen-
tenleidersbeurs. De toelage moet
eventuele drempels om deel te ne
men aan het overleg wegnemen, al
dus Ritzen.
De toelage maakt het de vertegen
woordigers van de bonden mogelijk
om hun recht op studiefinanciering
op te sparen. De tijd die het bonds-
werk hen kost, gaat daarmee niet te
koste van hun studieresultaat.
"Ilonderddui-
Ncdcrlanders
schizofrenie".
Leidse psychiater: patiënt altijd behandelen, desnoods onder dwang
LEIDEN Schizofrenie is een
ramp voor het gezin. Spanningen
en conflicten lopen als een rode
draad door het huiselijk leven.
Het gezin is bijna doorlopend ern
stig verstoord. De patiënt is psy
chisch gehandicapt. Met andere
mensen heeft hij nog nauwelijks
contact. Zijn enig - blijvend - hou
vast is de familie. Meestal de ou
ders. Hun leven wordt er langdu
rig door beïnvloed.
Andere problemen komen om
de hoek kijken als een partner in
het spel is. Een scheiding of tel
kens de afweging maken bij el
kaar te blijven of toch maar uit el
kaar te gaan. Het idee een zieke
partner in de steek laten kan dan
als zeer pijnlijk en schuldbeladen
worden ervaren.
Schizofrenie van nabij. De
Leidse psychiater Rigo van Meer
promoveert er binnenkort op. Hij
sprak uitvoerig met familieleden
en noteerde de effecten op het ge
zinsleven. Zijn conclusie: voor
lichting en begeleiding moeten in
het behandelpakket worden op
genomen. Van Meer noemt het
niet terecht dat veel psychiaters
weigeren schizofrene patiënten
onder dwang te behandelen als zij
geen medicijnen wensen in te ne
men. "Humane overwegingen
moeten voorrang hebben boven
juridische", zegt hij in één van
zijn stellingen.
Schizofrenie is een ernstige
geestesziekte, die zich op het
twintigste levensjaar manifes
teert. De mensen raken in de war
en zijn, wat je klassiek noemt,
'gek'. Hallucinaties, waanideeën,
angst en beroerd voelen zijn en
kele symptomen. Zo'n vijftien
procent van de patiënten moet
blijvend in een kliniek worden
opgenomen, omdat ze niet meer
voor zichzelf kunnen zorgen. Eén
op de tien pleegt zelfmoord.
Spoken
'Als je kind deze ziekte krijgt, is
dat echt een ramp voor het ge
zin", zegt Rigo van Meer. "De pa
tiënt gedraagt zich moeilijk en
spookt de hele nacht. Praten
helpt niet. omdat de patiënt niet
weet wat hij doet. Een groot pro
bleem is dat ze vaak agressief zijn
en met geweld dreigen. Soms zie
je dat zo iemand ervan overtuigd
is dat zijn ouders niet z'n echte va
der en moeder zijn. Elke dag op
nieuw vraagt hij dan waar ze zijn.
Je kunt je voorstellen dat dit een
geweldige belasting voor de ou
ders is".
Een ander voorbeeld. "Het
komt geregeld voor dat een schi
zofrene patiënt het idee heeft dat
hij de wereld moet redden. Hij
denkt dat hij de spil is waar de we
reld om draait. Nee, het is echt
geen uitzondering dat een patient
er echt van overtuigd is dat hij Je
zus is. Met Kerstmis hebben we er
een paar binnen gehad. Dan moet
je denken aan mensen die stem
men horen of menen dat er een
complot tegen hen wordt ge
smeed. Heel kwellend kan de oor
log in de Golf voor hen zijn ge
weest. Ze nemen dat zichzelf heel
kwalijk, omdat zij denken daar
aan schuldig te zijn".
Rigo van Meer vertelt dat er
weinig bekend is over het ont
staan van de aandoening. "Wel ze
ker is, dat het voor soms overerf-
baar is. De gedachte dat een kind
gek wordt gemaakt door de ou
ders snijdt absoluut geen hout.
Ouders kunnen invloed op hun
kind hebben, maar daar wordt het
niet gek van. Je kunt je voorstel
len dat dit heel wat leed bij ouders
heeft veroorzaakt. Het is niet zo'n
leuke boodschap als een arts te
gen je zegt, dat jij schuld hebt aan
de schizofrenie. Ouders kregen
zelfs therapie. Gelukkig zjjn die
ideeën achterhaald".
Behandeling
Het is de laatste tien jaar duidelijk
geworden dat schizofrenie goed
te behandelen is met medicijnen.
"En", voegt Rigo van Meer er met
nadruk aan toe, "hoe ga je als fa
milie met de zieke om. Gewoon
doen of er niks aan de hand is, is
onmogelijk. Te kritisch opstellen
is ook niet goed, omdat de patiënt
daar slecht tegen kan. Tegen
overbezorgdheid kan hij even
min. Ze vergroten de kans op een
psychose".
Het proefschrift van de Leidse
psychiater gaat over het verlenen
van hulp. Hoe de familie met raad
en daad kan worden bijgestaan.
Want die familie is onzeker en
verward, omdat zij niet weet wat
hen overkomt. Zo denken ouders
vaak dat hun kinderen aan de
drugs zijn. "We hebben een pa
tiënt gehad van wie de ouders
twintig jaar lang niet wisten wat
er aan de hand was. Ze hadden er
geen idee van wat schizofrenie
betekende".
Daarom, zegt Van Meer, is voor
lichting aan familie en patiënten
zo belangrijk. "De mensen wordt
geleerd om rekening met de ziek
te te houden, maar de patient met
te veel op de huid te zitten. Laat
maar merken datje er bent. maar
overdrijf niet Het is moeilijk,
maar uiteindelijk lukt het wel. Fa
milie en patiënt waarderen voor
lichting. Het schept een band. En
dat is alleen maar goed".
LEIDEN Vrouwen, die op jonge
leeftijd hun eerste seksuele contact
hebben gehad en vervolgens veel
wisselende partners, hebben een
grotere kans op baarmoederhals
kanker. Met hygiene heeft het ont
staan van de ziekte niets te maken.
Die conclusie trekt de Leidse gy
naecologe G.G. Kenter in een on
derzoek waarop zij onlangs promo
veerde. De juiste toedracht, zegt ze,
is nog niet bekend. Er zijn wel aan
wijzingen dat baarmoederhalska-
ner door seksueel contact wordt
overgedragen. Waarschijnlijk
speelt een virus een uiterst belang
rijke rol in het ontstaan.
Maar dit virus mag zeker niet wor
den beschouwd als de enige oor
zaak, benadrukt Kenter met enige
klem. Het virus is eén van de facto
ren. De ziektekiemen zijn aange
toond in kankercellen. Roken, zegt
de Leidse gynaecologe, lijkt ook
een verhoogd risico te geven. Vol
gens haar zijn de cellen in de baar
moederhals gevoeliger bij jonge
vrouwen waardoor zy bij seksueel
contact en veel wisselende partners
een verhoogd risico lopen.
Kenter onderzocht 213
Bij de helft van hen trof zij het sek
sueel overdraagbare virus humaan
papillomavirus aan. In Nederland
krijgen jaarlijks ongeveer 22 op de
100.000 vrouwen kanker aan de
Leids onderzoek
naar aanhoudende
kakkerlakken-
plaag
DEN HAAG De Leidse weten
schapswinkel gaat een onderzoek
doen naar de herkomst van kakker
lakken die de Haagse Schilderswijk
al vier jaar lang teisteren. De buurt
bewoners willen weten waarom de
kleine beestjes immuun zijn voor
bestrijdingsmiddelen.
Na een vruchteloze strijd tegen
het ongedierte zijn de buurtbewo
ners het beu. Ze eisen een diep
gaand onderzoek. Misschien is er
sprake van een bijzonder sterk
soort kakkerlak. De wetenschaps
winkel van de Leidse universiteit
gaat dit onderzoeken, op initiatief
van de stichting BOS (Buurtbewo
ners Oranjeplein Schilderswijk).
Een kolossale spuitactie met be
strijdingsmiddelen in een deel van
de wyk bleek deze winter verre van
afdoende. De vrees heerst nu dat de
kakkerlak resistent is geworden te
gen het gif, dat eigenlijk het cen
traal zenuwstelsel van dit koud
bloedige beest zou moeten aantas
ten. Nooit eerder is onderzoek ge
daan naar een mogelijk ontwikkel
de resistentie van kakkerlakken.
baarmoederhals. Meestal tussen
hun dertigste en veertigste jaar en
rond de leeftijd van 55 jaar.
Een operatie via de buik geniet
volgens Kenter de voorkeur boven
bestraling. Bestraling heeft als ern
stig nadeel dat de eierstokken wor
den beschadigd waardoor de vrouw
in de overgang belandt. Bij een ope
ratie kan bovendien worden beke
ken of de lymfeklieren zijn aange
tast en of er sprake is van uitzaaiin
gen.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Zoete herinnering! - In het te
Kiel bestaande gesticht voor
oude vrouwen, waar elk inwo
nend oudje hare eigen kamer
heeft, kwam eens een der regen
ten, ten einde zich persoonlijk
van den toestand der beuxxm-
êters te overtuigen. Zoo kwam
hij ook inhet vertrekje eener
oude vrouw, die met eene brei
kous in de hand en eene tevreden
glimlach op het gelaat aan het
venster zat. Het viel den regent
bijzonder op, dat er eene lucht
als van eene brandende pijp
werd waargenomen. „Wel,
vrouwtjeje rookt toch niet?" -
„Gunst, neen, mijnheer! daar
doe ik niet aan...Maar het riekt
er toch zoo naar!" ging hij voort.
- „Och, mijnheer! dat komt daar
vandaan, dat ik een beetje ta
bak op de kachelplaat gestrooid
heb", antwoordde het oudje.
„Maar vrouwtje! waarom doet
ge dat, waar is dat dienstig
voor?" vroeg de regent, ten hoog
ste verbaasd, waarop het oudje
met een beschaamd lachje ant
woordde: „Och, mijnheer!...dat
dat riekt zoo naar de mans
lui...
- Zelfkennis. - President tot ver
oordeelde: „Ten slotte spreek ik
de hoop uit, dat wij elkaar niet
meer zullen terugzien." - Veroor
deelde: „Neemt u dan uw ont
slag, mijnheer de president?"
Vijfentwintig jaar geleden:
- Gelukkige Amerikaanse. - De
12-jarige Pamela Smith, een
Amerikaans meisje, van wie in
haar dorp het gerucht circuleer
de, dat zij een uitnodiging voor
het huwelijk had ontvangen,
heeft door een toeristenbureau
dit gerucht waarheid zien wor
den. Waarschijnlijk us dat ont
slaan doordat Pamela als ge
volg van een schoolopdracht cor
respondeerde met een hofdame.
In elk geval stond de dolgelukki
ge Pamela vanochtend op Schip
hol. Ze kan de bruiloft bijwonen
en dan nog drie dagen in onj
land blijven.
