TAD LEIDEN
Politiek twijfelt aan
nut van referendum
D66 grootste partij in Leiden
A
Irriterend misverstand op stembureaus
Grote teleurstelling over lage opkomst
Referenda in vier steden
Bezwaren tegen bouw viaducten ongegrond
s
LEIDSCH
DAGBLAD
DONDERDAG 7 MAART 1991
LEIDEN De Leidse poli
tiek is enorm teleurgesteld
over de lage opkomst bij het
referendum. Van alle Leide-
naren die mochten stem
men, vond 53,3 procent het
niet de moeite om zich uit te
spreken over de sluitingstij
den van de horeca. Alleen
D66 is van mening dat het
experiment om de bevol
king meer bij de politiek te
betrekken, redelijk is ge
slaagd.
Voor wethouder J. Walenkamp (be
stuurlijke vernieuwing), die het re
ferendum in zijn portefeuille heeft,
is de geringe belangstelling van de
Leidenaren een zware tegenvaller.
"We hadden gehoopt dat veel men
sen naar de stembus zouden ko
men, nu er twee zaken waren om
over te stemmen. Het is dan ook
heel teleurstellend dat mensen nog
minder voor het referendum heb
ben gestemd dan voor provinciale
staten. Daarbij komt dat ongeveer
5000 allochtonen wel voor het refe
rendum, maar niet voor de provin
cie mochten stemmen", zegt Walen
kamp die zijn somberheid deelt met
nagenoeg alle politieke partijen.
Van degenen die de moeite na
men naar het stemhokje te komen,
bracht ruim 10 procent een ongeldi
ge stem uit. "Protest-stemmen",
denkt Walenkamp, "van mensen
die het onderwerp niks vonden". In
de weinig aansprekende sluitings
tijden ligt misschien ook de verkla
ring voor de lage opkomst. "Mis
schien ook werkt het referendum
niet als instrument om de bevolking
bij de politiek te betrekken", oppert
Walenkamp.
Over de vraag of het experiment
met de volksraadpleging is mislukt,
wil de wethouder zich voorlopig
niet uitlaten. Walenkamp wil de re
sultaten afwachten van het onder
zoek, waarmee de Leidse universi
teit nu bezig is. "Inhoudelijk heeft
het referendum zijn nut wel bewe
zen, omdat de bevolking zich onver
wacht tegen de vrije sluitingstijden
heeft gekeerd", voert Walenkamp
aan als schrale troost, "dat is demo
cratie in een mooie vorm en voor
ons een leerzame zaak".
Alleen D66, kampioen van de re
ferenda en van de vrije sluitingstij
den, was tevreden. "Een opkomst
van ruim 45 procent is heel redelijk
voor een geheel nieuw politiek in
strument", zegt fractieleider P. Lan-
genberg, "de kiezers moeten er nog
aan wennen". De 10 procent ongel
dige stemmen noemt hij 'maar 10
procent'. Volgens Langenberg is
het referendum een nuttige 'correc
tie' van de politiek gebleken. "Het
huidige soepele beleid moet weer
worden verscherpt, één uur is één
uur", destilleert Langenberg uit de
stemming.
Dilemma
Onduidelijk is nog wat de uitslag
precies betekent. Volgens burge
meester C. Goekoop (eerst-verant-
woordelijke voor de sluitingstijden)
blijft de huidige situatie op hoofdlij
nen gehandhaafd. Dat betekent dat
de meeste cafés in het weekend om
twee uur dicht moeten. Voorlopig
wordt er, wat de burgemeester be
treft, niet meer over andere slui
tingstijden gepraat hoewel hij ver
moedt dat de horeca-discussie niet
voor eeuwig is verbannen.
Goekoop ziet weinig mogelijkhe
den om de huidige overlast effectie
ver te bestrijden. "Het is een dilem
ma. We gaan daar natuurlijk nog
eens naar kijken. Maar de capaciteit
van de politie is gewoon niet vol
doende". Goekoop meent dat een
groot deel van de tegenstanders
zich heeft laten leiden door de be
zwaren vanuit de horeca tegen de
vrije sluitingstijden.
Volgens CDA en PvdA moet het
gemeentelijke beleid voor de hore
ca blijven zoals het nu is. Dat wil
niet alleen zeggen dat de sluitings
tijden hetzelfde blijven, maar ook
dat de politie wel eens een oogje
dichtknijpt en kijkt op een paar mi
nuten. "Geen verruiming, geen be
perking van het beleid", zegt PvdA-
fractieleider S. de Vreeze. CDA-
wethouder Walenkamp zegt: "Ik zie
de uitslag als een bevestiging van
het huidige beleid".
Voor J. Laurier, fractieleider van
Groen Links, willen de Leidenaren
een forse aanpak van de overlast.
"Bij het station heeft een grote
meerderheid tegen gestemd, en dat
is niet toevallig in de buurt van de
discotheek Koets-o-theek". Wat
hem betreft moet de gemeenteraad
minutieus bestuderen in welke wij
ken voor of tegen is gestemd, en hij
laat daarbij doorschemeren dat de
stem van de binnenstad daarbij
zwaarder weegt.
De lage opkomst en de geringe
verschillen, maken het referendum
voor de WD onbeslist. "Het refe
rendum is niet meer dan een in
spraak", zegt raadslid Th. Van der
Nat. "De WD is voor vrije slui
tingstijden en zal dat straks waar
schijnlijk ook in de raad voorstaan.
Het referendum heeft trouwens wel
duidelijk gemaakt, dat de gemeen
teraad niet zelf het onderwerp moet
bepalen".
LEIDEN - De leerlingen van de vierde tot en met de achtste groep van de basisschool Woutertje Pieterse hielden
gisteren eigen verkiezingen. Er waren drie partijen in de race, met leerlingen van de school als lijsttrekkers.
In de verkiezingsprogramma's werd aandacht gevraagd voor onder meer het milieu, een verbod op oorlog en
voorzieningen voor invaliden.
Voorts waren zaken op de school zelf inzet van de verkiezingen. Zo maakte lijsttrekker Lidewy van Bakel van de
LJPJA zich er sterk voor dat groep 7 en 8 niet in het voorhalletje van het gebouw moeten worden gezet. Het leverde
haar niet de verkiezingsoverwinning op.
Uiteindelijk ging Ewold Verhagen van E 88 hiermee aan de haal, op.de voet gevolgd door Michiel Rohlof van
PVG7. (toto Hiclc o Kuipi rs)
LEIDEN - Behalve in Leiden wer
den gisteren ook in Haarlem, Nij
Altoenae en Vlaardingen referen
da gehouden. In Vlaardingen
stond de volksraadpleging zelf
centraal in het referendum. Daar
antwoordde een meerderheid van
48 procent van de opgekomen
stemgerechtigden (66,82 procent)
'ja' op de vraag of de gemeente in
de toekomst volksraadplegingen
moet gaan houden. De gemeente
raad moet nu nog beslissen.
Het buurtschap Nij Altoenae in
de Friese gemeente Het Bildt no
teerde een opkomstpercentage
van 87,5 voor de Provinciale Sta
ten. Het referendum werd hier ge-
houden over een mogelijke
dorpsstatus. De uitslag wordt
vanavond pas bekend, evenals de
opkomst voor het referendum.
In Haarlem heeft ruim 80 pro
cent van de kiezers voor de staten
ook meegedaan aan een referen
dum. Vooraf was afgesproken dat
pas bij 90 procent het referendum
geldig zou zijn. De opkomst voor
de Provinciale Staten was in
Haarlem 50,2 procent. Bij het re
ferendum moesten de kiezers
hun mening geven over de bebou
wing van twee groene gebieden in
de stad. 70 procent sprak zich uit
tegen de bouw van woningen in
de Verenigde Polders en het
Brouwersvaartgebied.
De Haarlemse politiek beraadt
zich binnen enkele maanden over
de waarde die het referendum nu
nog heeft.
LEIDEN - De bezwaren tegen de
bouw van vier viaducten bij Rijks
weg A4 zijn ongegrond verklaard
door het college van B en W. Van
avond worden de zes bezwaar
schriften behandeld door de leden
van de commissie ruimtelijke orde
ning. Er moeten twee viaducten ko
men bij de kruising van de rijksweg
met de spoorlijn Leiden-Alphen.
Ook zijn twee viaducten nodig bij
de nieuwe kruising van Rijksweg 11
en Rijksweg 4.
Belangrijkste klacht is dat de
bouw van de viaducten vooruit
loopt op de verbreding van de weg,
waarover nog geen besluiten zijn
genomen. In discussie is nog of de
verbrede weg door Leiderdorp gaat
lopen of dat wordt gekozen voor een
omleidingsroute.
Het college stelt dat de bouw van
de viaducten alleen heeft te maken
met de aansluiting van Rijksweg 11
op Rijksweg 4. Het is niet zo door de
bouw van deze viaducten de omlei
dingsroute van de baan is. De kos
ten van de aanleg bedragen vier mil
joen. Met de omleidingsroute is on
geveer 400 miljoen gulden gemoeid,
de route door Leiderdorp kost on
geveer 200 miljoen. De investerin
gen voor de viaducten zijn in ver
houding dus niet zo groot, vindt het
college. Daarbij komt nog dat de
viaducten een functie kunnen blij
ven vervullen, ook als voor de om1
leidingsroute wordt gekozen.
Binnenstad vóór,
buitenwijken tegen
LEIDEN - Als alleen de bewo-
ners van de binnenstad hadden
mogen deelnemen aan het refe
rendum. dan waren de sluitings
tijden vrij gegeven. Ruim 51
procent van de binnenstadbe
woners toonde zich een voor
stander van het vrijlaten van de
sluitingstijden, 43,6 procent was
tegen.
Opvallend is dat alleen in het
centrum de verhoudingen zo
waren. In alle andere wijken wa
ren meer tegenstanders dan
voorstanders.
De kleinste groep voorstan
ders woont in De Mors (40.1 pro
cent). Daar werden verhou
dingsgewijs ook de meeste on
geldige stemmen uitgebracht
(14 procent). In het Stationsdis
trict waren de verschillen het
grootst. Van de kiezers in deze
wijk stemde 42,6 procent voor
vrije sluitingstijden, 51,3 pro
cent stemde tegen.
PvdA verliest minder dan elders
LEIDEN Voor het eerst in de ge
schiedenis is D66 in Leiden de partij
met de grootste aanhang. Bij de ver
kiezingen voor de provinciale sta
ten behaalde de partij met 23,7 pro
cent bijna een kwart van de stem
men. Omgerekend naar de verhou
dingen in de Leidse gemeenteraad
zou D66 evenveel zetels krijgen als
de PvdA.
P. Langenberg, fractieleider van
D66 in Leiden, vindt speculaties
over de Leidse politiek flauwekul.
"De verkiezingen worden bepaald
door de landelijke politiek. Mensen
hebben op ons gestemd uit kenne
lijke onvrede met het kabinetsbe
leid. Dat heeft met Leiden niets te
maken".
De regeringspartijen PvdA en
CDA, die in Leiden samen met
Groen Links het college vormen,
verloren in vergelijking met de ge
meenteraadsverkiezingen van vorig
jaar. De PvdA kreeg 23,15 procent
van de stemmen tegen 25,71 pro
cent vorig jaar, terwijl het CDA te
rugging van 19,52 procent naar
18,40 procent.
"Je kan zeggen dat het college
VERKIEZINGEN
PROVINCIALE i
STATEN
6 maart
IS-
'/"'"Vf
ill
A
zich heeft gehandhaafd", zegt frac
tie-leider J. Laurier van Groen
Links, "omdat wij iets hebben ge
wonnen". Groen Links ging vooruit
van 8,46 procent naar 9,67 procent,
een stijging die lager is dan het lan
delijke gemiddelde. "Wij hebben
het in Leiden altijd vrij goed ge
daan, zodat er landelijk sprake is
van een inhaalrace", verklaart Lau-
Hoogtepunt
De PvdA deed het in Leiden juist
minder slecht dan in de rest van Ne
derland, al was het verlies in verge
lijking met de vorige provinciever
kiezingen aanzienlijk: van 39,67
procent naar 23,15 procent. "We
hebben hier blijkbaar een sterke
traditionele aanhang, waarop we
zuinig moeten zijn", zegt fractielei
der S. de Vreeze. "De PvdA als ge
heel zal echter heel goed moeten na
denken over de landelijke verkie
zingsuitslag", zegt hij over de de
sastreuze verkiezingsuitslag.
De WD putte gisteren wat hoop
uit de kleine verkiezingswinst:
17,14 procent tegen 14,34 procent
vorig jaar. "We zijn uit het dal, we
zitten in de lift", zegt raadslid Th.
van der Nat. "D66 is op zijn hoogte
punt en zal weer wat gaan verliezen.
Wij gaan, denk ik, weer wat winnen
de komende jaren".
Commentaar
Gefaald
De gemeenteraad, die het na 20 jaar
eens was geworden over vrije slui
tingstijden, is op het nippertje terug
gefloten door de Leidse bevolking.
Tegen alle verwachtingen heeft de
kiezer zich gisteren uitgesproken té
gen het langer openblijven van de
cafés.
Een uitspraak die op het eerste ge
zicht helder en duidelijk lijkt. Bij na
dere beschouwing echter blijkt dat
het experiment de nodige zwakke
kanten van het referendum naar vo
ren heeft gebracht die aan de uitslag
afbreuk doen.
Allereerst is er het lage opkomstper
centage. Meer dan de helft van de
kiezers bleef thuis en veel kiezers
stemden blanco. Dat leidde ertoe
dat het eindoordeel geveld is door
slechts een zesde van de kiezers.
Een percentage dat nauwelijks nog
voldoet aan democratische voor
waarden.
Ook als middel om de kiezer dichter
bij de politiek te brengen, heeft dit re
ferendum gefaald. De opkomst voor
de volksraadpleging was immers
beduidend lager dan die voor de ver
kiezingen voor Provinciale Staten.
Dit referendum heeft eerder kiezers
afgestoten dan aangetrokken.
Daarmee moet worden vastgesteld
dat het experiment niet aan zijn doel
heeft beantwoord.
Desondanks blijft de Leidse politiek
zitten met een uitspraak die - over
eenkomstig de afspraak - gerespec
teerd moet worden. Dat levert de
merkwaardige situatie op dat verrui
ming van de sluitingstijden als doel
treffend geacht middel om overlast
tegen te gaan, niet mag worden in
gevoerd. Met andere woorden: De
gemeenteraad moet genoegen ne
men met een situatie die hij zelf niet
wenselijk acht.
Het feit dat een meerderheid zich
heeft uitgesproken tegen vrije slui
tingstijden, wijst er ook op dat de
Leidse bevolking zich zorgen maakt
over de overlast van de horeca. De
gemeenteraad dient dat signaal nu
te vertalen in nieuwe maatregelen
om rumoer en rotzooi in de nachtelij
ke uren tegen te gaan.
Kiezers ten onrechte aangespoord om stem uit te brengen
LEIDEN - Een ongelukkig
zinnetje in de aanwijzingen
voor de medewerkers van de
stembureaus. Dat lijkt de
oorzaak voor de 'dwang' die
is uitgeoefend op kiezers om
ook mee te doen aan het refe
rendum over de vrije slui
tingstijden.
'Beide formulieren dienen in de
stembus te worden gedeponeerd'.
Die strekking had de handleiding
voor de medewerkers van dive
stembureaus. Volgens referendum
coördinator S. Roels werd hiermee
bedoeld dat het stembiljet voor pro
vinciale staten door dezelfde gleuf
moest als de referendum-papiertjes.
Blijkbaar hebben sommige stem
bureaus echter begrepen dat koste
wat kost beide formulieren in de
bus moesten, of ze nou ingevuld wa
ren of niet.
Resultaat was dat op verschillen
de plaatsen in de stad stemmers
zeer dringend werd verzocht het re
ferendum-biljet in te leveren, ook al
wilden ze dat niet. Dit wekte veront
waardiging bij tal van kiezers. "Als
bij verkiezingen in El Salvador iets
misgaat zit iedereen in de boom.
maar blijkbaar kun je in Leiden zo
maar worden gedwongen te stem
men tegen je wil", aldus een van de
boze kiezers die zijn stem uitbracht
in het stadhuis.
Irritant
Ook in het stembureau van de Rein-
wardt-academie aan de Du Rieu-
straat ergerden kiezers zich aan de
vasthoudendheid waarmee de voor
zitter mensen 'stimuleerde' het refe
rendum-biljet in te leveren. Eén van
hen spreekt van 'een uiterst irritan
te manier om de opkomst te verho
gen'. Hij heeft gisterochtend een fel
le discussie gevoerd omdat hij het
formulier niet wenste in te leveren.
Dit was volgens de medewerkers
van het stembureau echter strikt
noodzakelijk. "Ik moest en zou het
formulier volgens hen in bus te
stoppen, al was het blanco. Dat heb
ik geweigerd. Ik zie namelijk niets
in een referendum en al helemaal
niet in dat onzinnige onderwerp dat
ervoor is uitgekozen. Ik werk dus
Het stembureau aan de Zijloever
niet mee en laat me door niemand
dwingen dat wel te doen", aldus de
bewoner van de Zoeterwoudsesin-
gel.
Voorzitter M. van Aken van het
stembureau ontkende gistermid
dag dat mensen onder druk zijn ge
zet hun formulier in te leveren. "We
hebben wel felle reacties gehad van
mensen die hun formulier verfrom
melden of verscheurden, maar als
ze niet wilden zaten we ze echt niet
achter de broek aan", aldus Van
Aken.
De studenten van de Rijksuniver
siteit die in hetzelfde stembureau
schaduwverkiezingen hielden, hou
den een heel ander verhaal. Zij heb
ben gezien dat met name in de och
tenduren enkele mensen door de
voorzitter zijn teruggeroepen om
dat ze het roze referendum-biljet
niet in de bus stopten.
Uit de tellingen bleek gister
avond dat circa 10 procent van de
kiezers het biljet blanco in de bus
had gestopt. Op de uitslag had dit
geen invloed.
Stoep
Over het stembureau op de hoek
van de Lage Rijndijk en de Zijloe
ver werd eveneens geklaagd. Hier
betrof het niet de medewerkers van
het stembureau, maar de opgebro
ken stoep vlakbij het stemlokaal.
Met name ouderen slaagden er
slechts met grote moeite in de in
gang te bereiken.
Sommigen keerden zelfs onver-
nchterzake terug. "Ik heb het sa
men met mijn man geprobeerd,
maar omdat hij slecht ter been is,
durfden we het niet aan. We zun
't naar huis gegaan", liet
T. de Groot weten.
Zij wordt gesteund door J. Mooij,
bewoner van de Sumatrastraat. Ook
hij ergerde zich aan de slechte toe
gankelijkheid van het stembureau
"Ik ben een jonge vent van in de
veertig, dus voor mij levert het wei
nig problemen op. Maar voor oude
ren is het een r.imp, ri dit dttM
hier nogal veel".
Voorzitter C Snelders van het
stembureau ging gistermiddag zelfs
zo ver de lage opkomst in dit stem
bureau deels te wijten aan de werk
zaamheden aan het trottoir. "Nou
lopen we hier nooit voorop met het
opkomstpercentage, maar vandaag
is het wel erg slecht". Gistermiddag
om 13.30 uur waren nog maar 276
van de 1600 stemgerechtigden bij
het bureau geweest.
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
