Titus Tiel Groenestege
redt Shakespeare-serie
Leidse periode Rembrandt centraal in Lakenhal
Boekenbal flauw en toch een beetje leuk
Minder bekende passiemuziek
in Voorschoten fraai vertolkt
Poetry International
met Afrikaanse poezië
Nationale Toneel speelt
"Naclit van Schmelzer'
WOENSDAG 6 MAART 1991
LEIDEN In 1990 was het allemaal Van
Gogh wat de klok sloeg, 1991 wordt het jaar
van Rembrandt. Vanaf december staan er in
diverse musea maar liefst vijf
tentoonstellingen op het programma over
de in Leiden geboren schilder. In het
stedelijk museum De Lakenhal wordt, van
4 december 1991 toten met 1 maart 1992,
een tentoonstelling gehouden van werken
uit de Leidse periode van de kunstenaar.
Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft een
grote overzichtstentoonstelling van de in
Leiden geboren schilder op stapel staan.
Eveneens in Amsterdam toont het
Rembrandthuis werk van Rembrandts
leermeester Pieter Lastman. Het
Catharijneconvent in Utrecht richt zich op
de vele leerlingen en navolgers van
Rembrandt. Het Historisch Museum in
Amsterdam, tenslotte, laat de verbeelding
van bijbelse thema's in het werk van
Rembrandt zien.
Naast de tentoonstelling in De Lakenhal
zullen in Leiden tal van evenementen
worden georganiseerd rond historische
plaatsen en personen die nauw verbonden
zijn met het leven en het werk van de grote
Hollandse meester of met de tijd waarin hij
leefde.
Geboortehuis
Rembrandt werd op 15 juli 1606, in de
Weddesteeg, in Leiden geboren. Toen hij 14
was werd Rembrandt ingeschreven aan de
universiteit als student in de letteren. Al
gauw bleek dat er van studeren niet veel
kwam omdat hij zich meer aangetrokken
voelde tot tekenen en schilderen. Zijn
ouders deden hem in de leer bij de Leidse
schilder Jacob van Swanenburgh, van wie
ook een aantal schilderijen te zien is in De
Lakenhal.
Later kreeg Rembrandt lessen van de
Amsterdamse schilder Pieter Lastman,
totdat hij zich als zelfstandig schilder in
Leiden vestigde. Hij bewoonde een huis aan
de Weddesteeg en werkte in verschillende
ateliers in de buurt. Een tijd lang deelde
Rembrandt een atelier met Jan Lievens en
diens leerlingen. Rembrandt heeft 26 jaar in
Leiden gewoond. In 1631 vertrok hij naar
Amsterdam en werd daar binnen enkele
jaren een rijk en gevierd schilder.
Milieu
De expositie in het Stedelijk Museum De
Lakenhal zal een beeld geven van
Rembrandts kunstenaarschap in zijn
geboortestad, aan de hand van historische
documenten, schilderijen en tekeningen. De
tentoonstelling geeft ook een indruk van het
artistieke milieu waarin Rembrandt zich
ontwikkelde, met name van zijn artistieke
verhouding tot de schilder Jan Lievens. De
schilderijen en tekeningen die worden
tentoongesteld zijn afkomstig uit binnen- en
buitenlandse collecties.
In Molenmuseum De Valk zal aandacht
worden besteed aan de molenaarsfamilie
waarin Rembrandt opgroeide. Vlak bij de
plek waar Rembrandt werd geboren zal zijn
schilderswerkplaats worden
gereconstrueerd aan de hand van het
schilderij 'De schilder in zijn atelier', uit
1629. Het Teken- en Schildergenootschap
Ars Aemula Naturae zal een expositie
houden over Rembrandt in 20ste eeuws
perspectief: 'Door Rembrandt geleid'.
Een speciale wandelroute door de
historische binnenstad van Leiden zal
voeren langs allerlei plaatsen die met
Rembrandt verbonden zijn: zijn
geboorteplek, de Latijnse School, het huis
van zijn leermeester Swanenburgh, enz.
Langs deze route wordt een aantal
kunstwerken geplaatst die een andere kijk
op Rembrandt geven.
De rijksuniversiteit van Leiden zal. in
samenwerking met het gemeente-archief,
een serie lezingen houden onder de titel
'Rembrandt Leiden Leiden
Rembrandt', waarin het werk van
Rembrandt en zijn Leidse periode aan de
orde zullen komen.
Revanche Pierre Bokma in Henry V
AMSTERDAM - Heeft
Henry V, toen hij in 1415 met
een zootje ongeregeld bij
Agincourt het hautaine
Franse leger in de pan hakte,
een 'schone oorlog' ge
voerd? In de zienswijze van
Titus Tiel Groenestege wel.
Groenestege heeft Shake-
speares stuk over de Engelse
modelkoning geregisseerd
als een indianengevecht van
een paar opgeschoten kwa
jongens. Met valse stem
zingt hij de lofzang op hero
ïsch oorlogvoeren mee en
vanaf onze comfortabele
stoelen in de schouwburg
kunnen we er hartelijk om
lachen.
Geen gevechtsscène te zien in dit
stuk over de oorlog, dat na Richard
II en Henry IV het laatste deel is van
de historische Shakespeares die dit
seizoen als toneeltrilogie werden
i gebracht. Er is een moment waarop
de gruwelen toch de zaal inkomen.
Als Henry bevel heeft gegeven om
alle krijgsgevangenen de keel door
te snijden, horen we ineens het dui
zendvoudig versterkte geluid van
zingende vogels. Zingende vogels
die pijn doen aan je oren! Dat is,
heel kort en wat mij betreft ook heel
treffend, Groenesteges commen
taar op de zogenaamde schone oor
log. Je moet maar durven.
Nu was het überhaupt al gedurfd
om dit stuk te regisseren. De eerste
twee delen van de cyclus zijn zo
slecht ontvangen door de kritiek,
dat regisseur Adrian Brine inge
stort is. Maar de show moest door
gaan. De voorstellingen waren gro
tendeels al geboekt, het ging om een
vrije, dus niet gesubsidieerde pro-
duktie, ophouden kon echt niet. Al
leen: welke gek zou zijn vingers wil
len branden aan dit besmette pro
ject? Groenestege dus. Alle lof.
Nu maakt moed iemand nog niet
tot een goede regisseur. Maar
Groenestege heeft gedaan wat hij
kon. Hij gaf zichzelf weer de vertel-
lersrol die hij in het eerste deel ook
al had (en die in Henry V trouwens
ook door Shakespeare wordt voor
geschreven) en maakte er een com
mentator van die de handelingen
heel ironisch becommentarieert.
Het is bijna of hij ons wil jennen met
zijn voortdurende aanmaningen om
toch vooral onze fantasie te gebrui
ken en ons voor te stellen dat de
houten vloer een werkelijk slagveld
is. Hebben we die fantasie de afgelo
pen weken ook gebruikt, als we
naar de CNN-beelden keken?
Het is nu ook weer niet zo dat de
Golfoorlog er dik bovenop gelegd
wordt. Maar toch. Op deze
krijgt Shakespeares tekst, waarvan
het thema eenvoudigjes luidt: hoog
moed komt voor de val, iets extra's.
Behalve Groenestege is het voor
al Pierre Bokma die ervoor zorgt dat
de avond gered wordt. Het is al eer
der gezegd over deze cyclus: de bij
rollen zijn zwak tot zeer zwak bezet
(Elsje de Wijn en Marieke van der
Pol niet te na gesproken). Daar
hoeft hier niet opnieuw over uitge-
wijd te worden. Maar het spel van
Bokma biedt meer dan alleen com
pensatie. Hij spreekt al zijn kwali
teiten aan om Henry V zo te spelen
als wij nooit hadden gedacht dat hij
gespeeld kon worden. De koning,
de prins Hal uit het vorige deel,
heeft zijn jongelingsjaren doorge
bracht temidden van al dan niet
goedmoedige straatschuimers, vol
gens alle commentaren omdat hij
zijn eigen volk goed wilde leren
kennen. Ik vond dat Bokma in Hen
ry IV de tweespalt tussen koning en
kinkel niet goed liet zien. Maar hij
repliceert nu door van de koning ie
mand te maken die zich er niet voor
schaamt een kinkel te zijn.
Hoe sluw kinkels niettemin zijn
laat Bokma in verschillende under
dog-varianten zien: hij zal niet we
ten hoe de kerkelijke etiquette is,
hij zal niet weten wie verraders zijn
en hij zal niet weten hoe hij zijn
nicht 'Katterien' het hof moet ma
ken. Hij is de man die zijn boerderij
verkocht om een kroon te kunnen
betalen, zoals hij zelf zegt. En ik ge-
Pierre Bokma: een koning die zich er niet
loof dat hij dan minder ironisch is
dan het lijkt.
Dat hij zo sluw is, maakt de zaak
alleen maar erger. De oorlog die op
het toneel gevoerd wordt, mag dan
gespeeld zijn. Maar de echte oorlo
gen, worden die niet ook begonnen
door zulke houwdegens wier slim
heid ongrijpbaar is?
Voorstelling: 'Henry V' van
Shakespeare. Vertaling: Dolf Ver
spoor. Regie: Titus Tiel Groenes
tege. Decor: Frank Raven en Hil-
degard v.d. Heijden. Kostuums:
Yan Tax. Licht: Reinier Twee-
beeke. Spel: Pierre Bokma, Ma
rieke van der Pol, Michael van
Buuren e.a. Gezien: 2 maart
Stadsschouwburg Amsterdam. In
Leidse Schouwburg op 8 en 9
maart.
Concert door het Christelijk Vocaal Ensem
ble. o.l.v Stephen Kavelaar; werken van
Bach en Handel, met medew van solisten
en het Randstedelijk Begeleidmgsorkest. al
daar nog vanavond.
VOORSCHOTEN - Stel je eens
voor dat de beroemde passionen
van Bach helemaal niet zouden
bestaan! Dit was namelijk het ge
val toen Bach pas 19 jaar oud was
en de even jonge componist Han
del zijn eigen Johannes Passion
in première liet gaan. Als we deze
compositie zo beluisteren kun
nen we de aparte verdienste er
van beter waarderen.
Gisteravond klonk dit zelden
gespeelde werk in de qua akoes
tiek zeer geschikte Laurentius-
kerk aan de Voorschotense Leid-
seweg. Opvallend zijn de strakke
rolverdelingen van de zangers.
De eerste tenor als evangelist-ver-
teller, de bas als Christus en de
altsolist als Pilatus. Deze laatste
rol werd heel toepasselijk door
een man gezongen, de counter
tenor Sytse Buwalda. In de loop
van de avond groeide hij in zijn
rol van weifelende politicus die
iedereen zijn zin wil geven en die
alleen heel beslist is over het op
schrift onder het kruis ("Wat ik
geschreven heb, dat heb ik ge
schreven"). Het af en toe bijna
opera-achtige karakter wist
Buwalda overtuigend voor het
voetlicht te halen. Heel fraai wa
ren ook de bijdragen van de so
praan Jorine Samson, bij voor
beeld in het poëtische duet met
tweede tenor Geert Berghs
"Schauet, mein Jesus ist Rosen
zu gleichen".
Betrouwbare bijdragen waren
er van de tenor-evangelist Timo
thy Neill Johnson en de Chnstus-
bafl Marcel Moester, van wie de
laatste de meeste betrokkenheid
liet horen.
Het koor vertolkt in deze Han-
del-compositie de rol van de vij
andige schare Joden en die werd
pittig vertolkt door het Voorscho-
tens Christelijk Vocaal Ensemble
onder de geconcentreerde leiding
van Stephen Kavelaar. Geen ko
ralen zoals in Bach's passionen,
wèl een slotkoor, een wiegend
"Schlafe wohl" waarin het koor
eindelijk tot rust komt. Het Rand
stedelijk Begeleidingsorkest was
weer geroutineerd van de partij
en de ervaren concertmeester
Pleun van der Linden speelde een
mooie vioolsolo in de sopraanaria
'Durch dein Gefangnis". een ori
gineel gedeelte met vreemde
sprongen naar beneden en weer
naar boven.
Voor de pauze was nog uitge
voerd: Bach's cantate 78 "Jesu,
der den meine Seele". waarvan
het thema ook op de lijdenstijd
aansluit. Ook hier gedegen bijdra
gen en boeiende momenten, hoe
wel in het eerste deel het koor
enigszins overstemd werd door
het orkest. Gelukkig versterkt in
dit openingskoor een hoorn de
cantus firmus in de sopraanpartij
van het koor, zodat alles verstaan
baar bleef.
Kortom, een interessant pro
gramma dat ook vanavond 20.15
nog eens in dezelfde kerk te ho
ren zal zijn.
FRANK DEN HERDER
ROTTERDAM (ANP) - De dichtersweek Poetry International wordt dit
jaar van zaterdag 22 juni tot zaterdag 29 juni in de Rotterdamse Doelen ge
houden. Poetry staat dan voor een deel in het teken van Afrikaanse poezie.
Er komen zeven of acht dichters uit verscheidene landen in Afrika en het
Caraibische gebied naar Nederland. Een selectie wordt gemaakt door de
Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach en andere deskundigen.
Daarnaast zijn er meer dan twintig deelnemers uit vele landen, waaron
der Nederland en Vlaanderen. De vroegere Liverpool School. Adrian Hen
ri. Roger McCough en Brian Patten, komt met een eigen muziekgroep naar
Rotterdam. Ook worden er Chinese, Arabische en Israëlische dichters ver
wacht op Poetry. Nederlandse dichters op de lijst van deelnemers zijn Elly
de Waard, Toon Tellegen en Luuk Gruwez.
Als voorloper op het Poetry International wordt vrijdag 12 en zaterdag
13 april in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag 'Poetry in Den Haag'
georganiseerd. Een gecombineerd optreden van Remco Campert en Maar
ten Altena en 'De Magie Box', een poezie en beeldende-kunstproject, vor
men het uitgangspunt voor dit weekeinde.
Voor 'Poetry in Den Haag' zijn onder anderen Gust Gils, Neeltje Maria
Min, Juul Deelder en Willem Wilmink uitgenodigd.
AMSTERDAM
Simon
Vinkenoog
bekijkt samen
met zijn partner
de boeken die de
Amsterdamse
Stadsschouw
burg gistqren
versierden
tijdens het
jaarlijkse
Boekenbal, de
traditionele
opening van
Boekenweek.
de
Hilversum wil
Gooiland verkopen
HILVERSUM (ANP) - B en W van
Hilversum hebben de gemeente
raad voorgesteld het theater- en ho-
recacomplex Gooiland en het ten
toonstellingscomplex van de Expo-
hal te verkopen. De gemeente is in
ernstige geldnood en wil daar op die
manier wat aan doen.
Het 'jonge monument' Gooiland
van de architect Duiker kwam eni
ge jaren geleden al in het nieuws
toen de gemeente voor restauratie
van onder meer dit complex het
schilderij 'Compositie met twee lij
nen' van Piet Mondriaan verkocht.
Dat leidde tot veel commotie in ver
gaderingen van de Hilversumse
raad. Voor de inmiddels voltooide
restauratie van Gooiland ontving de
gemeente ook subsidie van het
Rijk.
De totale bezuinigingsoperatie
moet Hilversum tot 1996 zeker vijf
tien miljoen gulden opleveren. In
mei neemt de Hilversumse gemeen
teraad een besluit over de bezuini
gingsvoorstellen.
AMSTERDAM - Schrijvers op
reis? Hoezo, schrijvers op reis? De
schrijvers die van zichzelf vinden
dat ze er iets toe doen waren gister
avond te bezichtigen op het boeken
bal, aan de vooravond van de 56e
Boekenweek, die wordt gehouden
van 6 tot en met 26 maart. Het thema
is inmiddels bekend: schrijvers op
Belangrijkste gast in de Amster
damse Stadsschouwburg was uiter
aard de schrijver van het boeken
weekgeschenk 1991, Cees Noote-
boom. Cees uit te spreken met een
's'. Zijn volgende boek heet Cata
strofaal Continent ('satastrofaal
sontinent"). Dat viel op te maken uit
het optreden van cabaret Zak en As,
bestaande uit Erik van Muiswinkel.
Justus van Oei en Diederik van
Vleuten. Een flitsend optreden met
prima teksten en een eenvoudige
maar doeltreffende presentatie, ge
heel toegesneden op het thema: de
reizende schrijver.
Een uitstekend uitgangspunt
voor een aantal sick jokes. Bijvoor
beeld over het grote aantal schrij
vers dat het afgelopen jaar overle
den is: Hans Faverey, K.L. Poll,
Renate Rubinstein, om er maar een
paar te noemen. Nee, niet klagen
over die lege stoel naast u, en dat u
best een extra kaartje had kunnen
krijgen. Die stoel is leeg omdat de
schrijver er niet meer is. Hahaha.
Bergbeklimmer Bart Vos, bunge
lend aan een touw vanaf een hoge
berg in een exotisch land. Mono
loog aan zijn uitgever: de hoofd
stukken van zijn nieuwe boek heeft
Vos verdeeld over de medebergbe
klimmers. Helaas, met de hoofd
stukken een tot en met vijf liep het
niet best af. Vermist of neergestort.
Een lied over de mediashow van
CNN: 'see CNN'. Een imitatie-Van
Dis komt vertellen dat hij helaas
met zijn programma moet stoppen.
Want de beste schrijver van Neder
land kan hij niet interviewen. Dat
is? Inderdaad. Van Dis zelf.
Flauw, flauw, flauw, maar ook
wel een beetje leuk. Net als het hele
boekenbal flauw is en ook wel een
beetje leuk. Want Boudewijn Buch
was er voor de verandering niet,
waardoor het wel lekker rustig was.
zoals Zak en As terecht opmerkte.
En het was toch nog druk genoeg,
voor wie lol heeft in hotemetoten-
bekijken.
Cees Nooteboom was er dus. erg
bruin. Lieve Joris, erg bleek. Anja
Meulenbelt, erg roodharig. En Ma
rion Bloem, erg mooi. De meest be
jubelde debutante van de afgelopen
anderhalve maand, Connie Palmen,
was er natuurlijk ook, zoals een aan
tal jaar geleden Tessa de Loo aan
wezig was als idem dito. Harry Mu-
lisch is er altijd. En burgemeester
Ed van Thi jn was er, wat het geheel
het onmisbare officiële tintje gaf.
De mensen en de namen. Leon de
Winter, Theo Sontrop, Yvonne
Kroonenberg, Marjan Berk, Rudolf
Geel. en nog veel meer schrijvers.
Playboy Theo Kars. De lelijkste en
de langste criticus van Nederland,
te weten Rob Schouten en Tom van
Deel. Beiden dichters ook. Aardige
acts er omheen, men hoeft zich op
het boekenbal niet te vervelen.
Wazige dames en mallotige heren
spreken iedereen aan in gebroken
namaak-Duits.
Wat valt er verder over het boe
kenbal te melden Niet zoveeL
Mensen uit het boekenvak, schrij
vers, uitgevers, journalisten, zien el
kaar. drinken een glas en kijken
naar elkaar. Er wordt gepraat, ge
luisterd, geroddeld en gedanst.
Zoals op elk feestje.
DEN HAAG (ANP) - Het Nationale
Toneel brengt in oktober van dit
jaar de Nacht van Schmelzer als to
neelstuk. Het script wordt op dit
moment nog geschreven door Mar
tin van Amerongen.
Het is in de nacht van 14 op 15 ok
tober precies 25 jaar geleden dat de
Katholieke Volkspartij (KVP) on
der leiding van Norbert Schmelzer
het centrum-linkse kabinet van pre
mier Cals liet struikelen. Het had
toen nog maar anderhalf jaar be
staan en viel over het financiële be
leid.
Nieuwe zakelijk leider
Ned. Bachvereniging
AMSTERDAM (ANP) Lisette Pe-
ters is de nieuwe zakelijk leider van
De Nederlandse Bachveremging.
Zij volgt drs. Finette Jacobs op. die
enige tijd geleden heeft besloten
haar dienstverband te beeindigen.
Peters heeft van 1987 tot 1989 ge
werkt als hoofd marketing en pu
blic relations bij het Rotterdams
Philharmonisch Orkest.
ook echt in de Tweede Kamer op te
voeren. Als dat niet mogelijk is, zal
er naar een andere plek op het Bin
nenhof worden gezocht.
Het stuk zal worden geregisseerd
door Jules Royaards. Bijna het hele
ensemble zal meedoen, maar de rol
len zijn nog niet verdeeld. 'De Nacht
van Schmelzer' wordt slechts één
week opgevoerd. De première is ge
pland op 7 oktober.
Het Nationale Toneel begint het
nieuwe seizoen op 20 september
met 'Een ideale echtgenoot' van Os
car Wilde in een regie van Hans
Croiset, de artistiek leider van het
Nationale Toneel. Een week later
volgt al de tweede premiere van het
nijvere gezelschap: 'Heldenplatz'
van Thomas Bernhard in een regie
van Leonard Frank.
Na 'De nacht van Schmelzer' vol
gen dit jaar nog 'Cerceau' van Vik
tor Slavkin en 'Slotkoor' van Croi-
set's lieveling Botho Strauss. Voor
volgend jaar staan nog op het pro
gramma 'Bouwmeester Solness'
van Hendrik Ibsen. 'Wachten op
Godot' van Samuel Beckett (in het
kader van het Beckett-festival in
april). 'Een Zwarte Pool' van Karst
Woudstra en 'Ifigenia in Tauris' van
Goethe
PARIJS Twee dansers van het
Nederlands Dans Theater in het bal
let 'Kaguyamine' in de Parijse Ope
ra. Het ballet ging daar gisteravond
in première in aanwezigheid nan
koningin Beatrix, die een staatsbe
zoek aan Frankrijk brengt, en de
Franse president Mitterrand.
De galavoorstelling, aangeboden
door de koningin, vormde een van
de hoogtepunten van het koninklijk
bezoek aan Frankrijk. Jxri Kyhan
verzorgde de choreografie op mu
ziek van Makilshii. (totoAFP)
Aanwinsten voor
Van Gogh Museum
AMSTERDAM (ANP) - Het Van
Goghmuseum in Amsterdam heeft
onlangs een schilderij van Johan
Barthold Jongkind (1819-1891) ge
kocht. Het panoramische olieverf
schilderij laat een bocht zien in de
rivier de Isere in Frankrijk.
Het doek met het opschrift Gren
oble 2 Juin 1885' is 33 x 56 cm groot
en is afkomstig uit de Nederlandse
kunsthandel.
Het museum heeft ook veertien
etsen van Willem Witscn (1860-1923)
verworven. De etsen zijn geschon
ken door de Stichting Vrienden van
het Van Goghmuseum De serie
heeft voor het merendeel thema's
uit het Brabantse boerenleven als
onderwerp. Het schilderij van Jong
kind is opgenomen in de tentoon
stelling 'De schilders van Tachtig'
die van 1 maart tot en 26 mei wordt
gehouden. De prenten van Witsen
krijgen een plaatsje op de expositie
'Vyf jaar aanwinsten' later dit jaar.
