1991
Nootebooms gegeven paard
DEKpER
Waar de limonadebomen groeien
Libris boekenweek
Weg van hier
Haasbeek,
irEE
Sagobyn, kindvriendelijk Zweeds
monument voor Astrid Lindgren
Verrassing en teleurstelling in Boekenweek
Tim Krabbé
...uw Libris boekhandel
Een kamer
in Cairo
m
«V t .1
X*.\ tJïi
■5'. te> rrL-, .f
IJ L A G E
Sagobyn: een niet commercieel sprookjesdorp in de authentieke Eftelingstijl.
Stel je voor dat als ode aan het
oeuvre van Annie M.G.
Schmidt in haar Zeeuwse
geboortedorp Kapelle een
kindvriendelijk monument
wordt opgericht. Nijvere
dorpelingen bouwen in hun
vrije tijd schaalmodellen van
de lift van Abeltje, het rusthuis
van zuster Clivia en de
hijskraan van Pluk van de
Petteflet.
Een idioot idee? In Zweden
denkt men daar anders over.
In Vimmerby, het
geboortestadje van Astrid
Lindgren, verrees een jaar of
wat geleden Sagobyn. Het
sprookjesdorp vormt een
paradijs voor jeugdige
lettervreters. Want zeg nou
zelf: waar speel je leuker
verstoppertje dan in het decor
van je eigen lievelingsboek?
'Als je naar Israël op vakantie gaat
neem je de bijbel mee. Bezoek je
Zweden dan zijn het The Complete
Works of Astrid Lindgren', schrijft
Cees van der Wel in zijn door het
Zweeds Verkeersbureau op stencil
uitgebrachte reisverslag Vakantie
in Pippiland.
Drie jaar geleden toerde ook ons
gezin door Smaoland. Met een auto
vol voedsel en stukgelezen boeken
gingen we op weg naar Vimmerby,
de geboortestad van de nu 82-jarige
Astrid Lindgren. Reizen in het
voetspoor van een schrijfster, op
zoek naar het aan haar omvangrijke
oeuvre gewijde sprookjesdorp Sa
gobyn.
Vimmerby: Astrid Lindgren
Town! Levensgrote reclameborden
met de afbeelding van Pippi Lang
kous laten er op kilometers afstand
al geen twijfel over bestaan dat
Vimmerby dól is op de wereldbe
roemde jeugdboekenschrijfster.
Net zo verzot als Astrid Lindgren is
op haar geboortedorp. Toen ze
hoorde dat het gemeentebestuur
van plan was de houten winkels in
de Storgatan te vervangen door mo
derne warenhuizen, kocht ze een
groot deel van de zaken op en legde
vast, dat er nooit meer wat aan de
gebouwen mocht veranderen.
Excentriek
Een bevlieging van een wat excen
trieke, met haar in meer dan 52 lan
den vertaalde en vaak verfilmde
boeken schatrijk geworden schrijf
ster? Misschien. Zoveel jaar later
zijn de mensen in Vimmerby echter
bepaald niet ongelukkig met Lind-
grens actie om de wereld van haar
jeugd zo gaaf mogelijk te behouden.
Dorpsgenoten die het maar
vreemd vonden dat de gemeente op
haar beurt zo weinig aandacht be
steedde aan de beroemde oud-inge
zetene, staken de koppen bij elkaar.
In het bos waarin Astrid Lindgren
in haar jeugd zo vaak speelde,
bouwden zij met financiële hulp
van de schrijfster Sagobyn. Een
niet-commerciëel sprookjesdorp in
de authentieke Efteling-stijl. Waar
in schaalmodellen te vinden zijn
van Pippi's Villa Kakelbont, com
pleet met paard en limonadeboom.
Van de door de bliksem gespleten
Mattisburcht van Ronja de Rovers
dochter. Van Lotta's huis in de Ka
baalstraat, waar tijdens ons bezoek
juist een hevig mekkerende kudde
geiten doorheen trekt. En van
Karlssons optrekje op-het-dak, in
welk huis tevens de permanente As
trid Lindgren-tentoonstelling is ge
huisvest.
In Sagobyn valt voor Lindgren-
kenners veel te genieten. Volwasse-
moeten zich dubbelvouwen om
Vanuil een slakkengang lo
meloos losbranden, je van de
aarde verheffen en, doodkalm
hangend in hel heelal, bene
den je iedere berg als een vin
gerhoed en iedere rivier als
garen 2ien, nooil zal ik de
sensalie die vliegen heel als
iels gewoons kannen be
schouwen.
de in dat typisch Zweedse donker
rood met witte accenten geschilder
de houten huisjes te betreden, maar
kinderen draven moeiteloos in- en
uit. De meeste bouwwerken heb
ben twee verdiepingen, diverse bal
kons en veel vensters. Op een enkel
zitbankje en gordijntje na zijn ze
niet ingericht. In de zomervakantie
rijdt een treintje over het terrein en
lopen er als Pippi en Ronja verklede
vrijwilligers rond.
Astrid Lindgren zélf komt vol
gens ingewijden ook regelmatig een
kijkje in Sagobyn nemen. Niet in de
laatste plaats om te controleren of
het er in haar sprookjesdorp niet te
commercieel aan toe gaat, want aan
merchandising heeft de tegenwoor
dig in Stockholm wonende schrijf
ster een broertje dood. De souvenir
winkel met z'n verhoudingsgewijs
beschaafde collectie bevindt zich
dan ook buiten het eigenlijke
sprookjesparkterrein.
Hoeve Nas
Astrid Lindgren werd in 1908 gebo
ren in de oude pastoriewoning van
Nas, op een kwartiertje lopen van
Vimmerby. Haar vader was boer en
pachtte de hoeve (die in de originele
staat bewaard is gebleven) van de
dominee. De pastorie en de dorpjes
waar ze met haar broer, hffar twee
zusjes en ritsen vriendjes speelde
de achtergrond van veel
van haar boeken. Wie in de omge
ving op onderzoek uitgaat vindt de
beschreven locaties gemakkelijk te
rug.
In haar autobiografie Het land
dat verdween beschrijft Lindgren,
bij wie het al op jonge leeftijd duide
lijk was dat ze literair talent had ('jij
wordt de Selma Lagerlöf van Vim
merby', zeiden ze op school tegen
haar), de wereld van haar jeugd: 'Ie
dere laatste woensdag van de
maand was er markt in Vimmerby,
dat hoorde je al zodra je wakker
werd aan het geloei en gehinnik in
de verte. Vooral de markten in okto
ber en mei waren echte volksfees
ten. Dan kwamen de boeren in gro
ten getale uit de omtrek bijeen, alle
meisjes en knechten hadden vrijaf
en stortten zich in de mensenme
nigte, en dat deden wij kinderen
ook. Rondreizende menagerieën en
kermissen waren in de stad gearri
veerd en brachten een geheimzinni
ge spanning mee uit een onbekende
wereld vol aantrekkingskracht...'
Stoomcarrousel
Die veemarkten zijn er niet meer,
maar hoe het er in '...het mooie oude
stadje met huizen op leeftijd en
straatjes met kinderhoofdjes...' tij
dens de feesten aan toeging heeft
'Reizen voor plezierl o
DroombeeldI o Hersenschim/
Welen dan 20 weinig mensen
da! reizen 20 moeilijk plezie
rig zijn kan! Neen: de mens is
geen trekvogel; hij is een huis
dier; en de natuurlijke kring
2ijner genoeglijke gewaar
wordingen strekt zich niel
verder ui! dan zijn voeten hem
brengen kunnen.
Uit Camera Obscura v
verrassing voor
Reisverhalen van, Lieve Joris, Mariet
Meester en Carolijn Visser
van Mandersloostraat 19, Alphen a/d Rijn
tel. 01720-73047
Libris. Uw Complete Boekhandel.
Lindgren sfeervol vastgelegd in on
der meer haar Pippi Langkous-boe
ken. Wie door Vimmerby loopt ziet
de stoomcarrousel met dat berester
ke, vrijgevochten meiske erop bij
wijze van spreken draaien.
Twintig kilometer ten zuidwesten
van Vimmerby ligt het gehucht Se-
vedstorp, het geboortedorp van
haar vader. Daar vind je de drie rode
huizen terug van de kinderen van
de Bolderburen, het decor van de
laatste Bolderburenfilm. Rasmus
en de landloper zwierven rond in
Gamle Linköping, het tot open
luchtmuseum uitgeroepen oude
stadsdeel met z'n houten huisjes in
alle denkbare pasteltinten. En het
eilandje voor de kust van Stock
holm waar Lindgren dertig jaar lang
haar zomervakantie doorbracht,
stond model voor het eiland Zee
kraai.
Astrid Lindgren, veelvuldig be
kroond, begriffeld en gelauwerd
met maar liefst twee ere-doctoraten
(van de universiteiten van Linkö
ping en Leicester) verklaarde vier
jaar geleden dat ze was 'leegge-
schreven'. Maar haar boeken blij
ven boeien en vormen ideale reis
gidsen voor wie naar Zweden trekt.
Kinderen hoeven er, zo doceert Va
kantie in Pippiland, in de biblio
theek alleen maar de L voor te ont
dekken. De L van Astrid Lindgren.
Of die van Selma Lagerlöf. Want
valt er in het voetspoor van Nils
Holgersson in Zweden niet ook nog
meer dan voldoende reisplezier te
beleven?
Adjö!
Wie meent dat Zweden niets
anders is dan een gigantische lap
dicht bebost land, waarin hier en
daar norse, blond bebaarde
boeren somber hout sprokkelen
of een eland verschalken, die
heeft gelijk. Althans,
gedeeltelijk. Ik kan me goed
voorstellen dat Zweden voor
mensen die noch het vak van
boswachter of van visser
ambiëren niet aantrekkelijk
schijnt. Wat moet een mens daar,
in Skane, Vastergötland, Bolmsó
of Blekinge? Het schijnt er koud.
eenzaam, duur en ze praten er
alsof ze met hun kaken tussen de
deuren van lijn 12 zijn gekomen.
'Ileblle lüsji ivf, zei ik eens tegen
mijn vriendin Maj Sjöwall en,
verdomd, ze begreep het in één
keer! Kijk maar eens goed naar
een film van Ingmar Bergmann,
De Maagdenbron of Wilde
aardbeien of zoiets:
zwaarmoedigheid in de altijd
durende schemering, tussen
eeuwig zingende bossen, zwaar
aangezet familiedrama, geen
grap teveel, en wie meer dan drie
woorden achter elkaar zegt, is
verdacht.
Ik kende Zweden tot voor kort
alleen uit de boeken van Sjöwall
en Wahloo, van de onsterfelijke
avonturen van Martin Beek en
zijn collegae. Ook dat was geen
prettig Zweden. Een koele
sociaal-democratische
politiestaat met grote klasse-
verschillen; waar schatrijke
luciferfabrikanten seksfestijnen
hielden terwijl gezinnen
doodvroren omdat de Sociale
Dienst hen had vergeten. Ik weet
niet of dat Zweden werkelijk
bestaan heeft. Ik weet wel dat de
idee dat het niet veel meer is dan
bos, boeren en elanden een idioot
vooroordeel is. Het klimaat is er,
ook in de zomer, prettiger dan in
dit kikkerland. De geschiedenis is
er ouder en rijker, de cultuur
idem. Wie, al was het maar een
dag, door het oude Stockholm
loopt, schaamt zich te pletter bij
terugkeer in 'ons Amsterdam'
waar elk krakkemikkig
trapgeveltje uit de 18e eeuw
onder spotlights wordt gezet!
In Zweden kan ik op een strand
liggen zonder de hele ingevette
slagerswinkel om me heen die
Zandvoort ontsiert, de zee is er
schoon en soms kristalhelder. Als
ik in een bootje tussen de
duizenden eilanden en eilandjes
van de scherenkust voor
Stockholm onder de zon vaar, dan
denk ik medelijdend aan de
Vinkeveense plassen, Saint
Tropez of Korfu. Skiën? Ach,
jongens, ga toch heen met je
Arosa of Val d'Isères!
Kleuterbaantjes vergeleken bij
de pistes in Dalarna en Jamtland!
Cafés? Die zogenaamde 'inne'
yuppietenten achter de Grote
Markt? Ik ben daar gek. Ik betaal
graag wat meer Kronen voor een
pilsje in de 'Pelikan' waar alles
nog echt is, waar ik 'Pytt i panna'
kan eten zonder modieuze
liflafjes. Fauna, flora? De
zeldzame marter die je hier wel
eens op de Veluwe ziet, is opgezet
en wordt in het zomerseizoen
door de plaatselijke VVV
opgewonden en uitgezet. ("Kijk
mam, wat een gek beest!" "Ach
jongen, dat is een zwerfkat!")
Elanden, wisenten,
sneeuwhoenderen, poolvossen,
wolven, veelvraten, lemmingen,
kraanvogels, arenden, forel,
zalm...en niemand met zo'n
Pandabeertje achter op z'n Volvo!
Geen paden afgezet met
prikkeldraad, met bordjes die de
route alvast voor je uit hebben
gezet. Je zou eens verdwalen!
O, ik weet best dat heel veel in
'Zweden' ongezellig is. De meeste
steden bijvoorbeeld lijken op
winkelcentra waar ze in de
gauwigheid nog wat
blokkendozen omheen hebben
gezet. De winkels zelf zijn
hypermodern en schreeuwend
duur je komt er niet voor
'koopjes'. Maar daar staat
tegenover een schat aan
monumenten in Uppsala,
Göteborg, Stockholm, Lund.
Prehistorische vestingen,
kastelen, middeleeuwse kerken,
archeologische vindplaatsen.
En ik weet ook wel dat de
Zweden inderdaad niet de meest
spraakzame of gastvrije lieden op
dit ondermaanse lijken, althans
niet in eerste instantie. Maar dat
zeggen ze ook van bijvoorbeeld
Haarlemmers en na zo'n acht jaar
in die stad te hebben gewoond,
weet ik wel beter.
Je kan dat anders zeggen. Je kan
zeggen dat 'de Zweed' minder
oppervlakkig is, dus minder snel
geneigd tot oppervlakkige
contacten. Maar ben je d'r
eenmaal 'door', dan maak je soms
vrienden voor het leven. Dan
word je uitgenodigd op hun
zomerfeesten waarbij je je in de
negentiende eeuw waant: lang
gedekte tafels buiten in een
zonnige boomgaard, waar de
gasten zich werkelijk hebben
'gekleed', in fraaie, kleurige
jurken en kostuums, waar die
befaamde mooie Zweedse
meisjes rondlopen met strooien
hoeden met linten; waar je de
echte aquavit kunt drinken, en
niet dat ene zuinige glaasje op
onze recepties! Als u dit leest,
ben ik er en wandel door de Stora
Nygatan in de Gamla Stan van
Stockholm, op weg naar de
Strandvagen voor een echte
Smorgasbord in een boot
restaurant met uitzicht op de
torens en kastelen van
Skeppsholmen. Ik zal aan u
denken. Adjö! TOMAS ROSS
ivvers Artai's AnaïS
Dat het boekenweekgeschenk van
de laatste jaren echte literatuur is,
dat zullen meer dan een half miljoen
kopers weten, zo ze lezers worden.
Want Cees Nootebooms Het vol
gende verhaal is een boek, waarin
geen enkele concessie aan het grote voor het oog als lichaamsdeel, de
publiek is gedaan. Om het e
Voor de overige boekenweekuit
gaven moet betaald worden. Jeroen
Brouwers Anaïs, Anaïs (Bijenkorf)
bevalt evenmin. Ook hier i
zeggen op een manier zoals Noote-
boom het nooit zal doen: je mag een
gegeven paard niet in de bek kijken,
maar Het volgende verhaal vraagt er
om. Het volgende verhaal is Noote- veel belangrijker dan de weinig c
boom in een notedop. De obsessie ginele inhoud: man, ook een leraar
als hoofdfiguur, herinnert zich door
flectie op de tijd, de rake observatie geheugenverlies in afnemende i
signeert donderdag 7 maart bij boekhandel
DE KLER, Nieuwe Rijn 45 in Leiden zijn
nieuwste boek "De Matador" en ander
werk.
tijd: 19.30 tot 20.30 uur.
te dat hij door vriendin verlaten
het werd - haar lievelingsparfum gaf de
ligt er dik bovenop. Blijkbaar vond titel aan de novelle. Daar komen uit-
ook de uitgever dat het verhaal op eindelijk ongelukken van. Het hele
zich niet zo belangrijk was, want dat boek is vanuit de zeurderige hoofd-
staat op de achterkant: ex-leraar figuur geschreven, en dat irriteert al
kijkt terug op zijn lestijd, waarin de op de eerste bladzijde. Als dat de be-
celibatair zich tot zijn eigen verba- doeling van Brouwers was is hij ge-
zmg een keer aar
ging. Maar of hij
of dat in een droom doet,
raadsel. En of de plaats van die al
dan niet reële reflectie nu Amster
dam, Portugal of een schip op weg
naar Brazilië is? Het wil maar niet
duidelijk worden, zo vaak wordt er
met de tijd geschoven. En de schrij
ver waakt zorgvuldig over dat
schuiven.
Daarom is het grootste deel van
het boek geen inhoud, maar vorm.
Geen 'wezen', maar 'schijn'. Het
verhaal grijpt zich dan in de staart.
Het laat zich wel raden, wat een
schrijver kan doen als hij van zijn
ik-figuur een leraar klassieke talen
maakt. Juist. Dan tellen de zinnen
gemiddeld vijftig woorden en zitten
vol verwijzingen. De lezers die dit
interessant vinden, zullen daarom
reikhalzend naar studies over Het
volgende verhaal uitkijken. Maar
voor een groot publiek had dit boek
ook op een ander niveau moeten
boeien.
erspel te buiten slaagd. Je bent dan blij dat de
echt terugkijkt, hoofdfiguur al op de 61ste en laatste
bladzijde een fatale val maakt.
Veel ontspannender zijn daarente
gen de 'leesbare' boekenweekuitga
ven. Bob den Uyl's 'De dwaalweg'
(Hema) begint als een typische Den
Uyl: de onhandige ik-figuur, die op
een kantoor werkt, krijgt een
vreemde opdracht voor een vreemd
onderzoek. En alle overwegingen
tijdens dit onderzoek worden door
de ik-figuur nuchter op een rijtje ge
zet. Vaak zijn de plots van Den Uyl
niet sterk. In dit lange verhaal
wordt de lezer nu niet teleurgesteld.
Lieve Joris toont in de tweede
CPNB-Boekenweekuitgave niet de
poëtische reflectie van een Noote-
boom in zijn reisverhalen. Toch
weet zij in dit heldere autobiografi
sche essay overtuigend weer te ge
ven, waarom zij eeuwig blijft reizen.
Het reizen is nooit volmaakt; juist
als de reizigster in een cultuur
meent te zijn 'doorgedrongen'
wordt ze hardhandig op zijn plaats
gezet. Joris geeft daar een aantal
voorbeelden van, waarbij zij een
grote hoeveelheid sympathie op
kan brengen voor degenen die haar
tot dat inzicht brachten. Reizen is
dus een leerproces. Joris legt even
zeer verantwoording af van haar
waardering voor collega-reizigers
als V.S. Naipaul en Ryszard Kapus
cinski. In de speciale Libris-uitgave
Weg van hier is een ouder verhaal
over Hongarije van haar gebundeld,
samen met eerder verschenen stuk
ken van Mariët Meester (over Roe-
meniëO en Carolijn Visser (over
Australië).
Vroom Dreesmann gaf traditie
getrouw een thematische bloemle
zing van Nederlandse gedichten uit.
Dit jaar natuurlijk over reizen. De ti
tel Met mijn valies vol dromen...
(naar Aan de reizigers van Jan van
Nijlen) is wat ongelukkig gekozen.
Zij verwijst te veel naar de twee jaar
terug verschenen bloemlezing over
de trein in de Nederlandse litera
tuur. Voor de rest niets dan lof voor
samensteller Ernst van Altena: hij
koos slecht één echt bekend ge-
nemen.
Cees Nootcboom: Het volgende
verhaal. De Arbeiderspers/CPNB. Van
6 t/m 16 maart gratis bij besteding van
19 gulden 50 aan boeken. Daarna 7
gulden 50. Lieve Joris: Een kamer in
Cairo. Mculcnhoff/CPNB. Prijs 4
gulden 95. Bob den Uyl: De dwaalweg.
Hema. In maart 4 gulden 25. Daarna 5
gulden 75. Met mijn valies vol
dromen...Nederlandse dichters op reis.
Samenstelling Ernst van Altena.
Vroom Dreesmann. 5 gulden 95.
Jeroen Brouwers: Anaïs Anaïs. De
Bijenkorf. 4 gulden 95.Dc perfecte
puber. De Bijenkorf. 12 gulden
50.Licvc Joris, Marïet Meester,
Carolijn Visser. Weg van hier. Drie
reizen. Libris. 7 gulden 50. Op reis met
schrijvers. Gids voor de literaire
bagage. Met inleidingen van Martin
Ros. CPNB Een gulden.
LIEVE JORIS
dicht (Aan Rika van Piet Paaltjens),
waardoor er voor elke lezer ontdek
kingen vallen te doen, reiziger of
niet.
Een kleine schatkamer is min of
meer ook de Bijenkorfbloemlezing
De perfecte puber. Geen prozafrag
menten van Vestdijk of 't Hart, van
Salinger of Reve. Wel andere stuk
ken over een periode die veel vol
wassenen het liefst vergeten. Van
Claus en Celiné (al zijn Het verdriet
van België en Dood op krediet niet
op de eerste plaats puberteitsro
mans) tot Van Dantzig en Van Dis.
Ter gelegenheid van het boeken
weekthema werd een handig gidsje
samengesteld. Daarin alle verkrijg
bare titels van boeken met aanvul
lende informatie van Martin Ros om
speciaal op reis in de bagage mee te
EMIEL FANGMANN
-4 N
-
