In elk huis box voor
klein chemisch afval
DE TIJD,
VAN TOEN
'Grote drie' weten schaars publiek niet te boeien
VERKIEZINGEN
ziekenhuizen
'Lage opkomst pakt
in ons voordeel uit'
DILETTANTENKUNST
ISSSSi -
CFO boos op
KALLIGRAFIE: ECHTE NATIONALE
PAGINA 10
MAANDAG 25 FEBRUARI 1991
Bloedeloos debat van lijsttrekkers PvdA, CDA en WD in Leiden
de auto, als wij dat willen?" Hij
kreeg geen van 'de grote drie' aan
zijn zijde. Het openbaar vervoer
kreeg van de lijsttrekkers brede
steun.
Een vrouw uit de zaal wilde ver
volgens weten wat nu eigenlijk
werd bedoeld met het Groene Hart.
"Waar liggen die grenzen?" Van der
Vlist: "Dat weten we ook niet pre
cies. Daar doen we onderzoek
naar". "O", sprak ze ongelovig.
Jansen had het steeds maar weer
over 'een samenhangend beleid,
waarbij alle instrumenten moesten
worden ingezet'. "De WD is geen
voorstander van de technocratische
instelling van de Rijksdienst". Maar
wat hij daarmee bedoelde, werd die
middag niet meer duidelijk. Toen
Kroes de moeizame discussie be
ëindigde, haalden de toehoorders
opgelucht adem.
gedaan door de in de Tussenbalans
aangekondigde bezuinigingen. Het
voorstel van het.kabinet om de ver
vroegde uittreding voor de collec
tieve sector tot en met 62 jaar gelei
delijk om te zetten in deeltijd-vut is
voor de CFO niet acceptabel.
Hardrijder direct
staande houden
DEN HAAG/REGIO Op
verschillende wegen in de pro
vincie Zuid-Holland worden
overtreders van de maximum
snelheid vanaf vandaag zoveel
mogelijk direct aangehouden
en bekeurd. Dit gebeurt in het
kader van een campagne die
het Provinciaal Orgaan Ver
keersveiligheid deze week
start. De politie heeft zich bij
deze campagne aangesloten en
gaat alle mogelijke middelen
op het gebied van de snel
heidscontroles inzetten.
Mr. P. van Vollenhoven,
voorzitter van de Raad voor de
Verkeersveiligheid, geeft
woensdag het officiële start
sein voor de campagne. De
campagne is er met name op
gericht snelheidsovertredin
gen op 50 en 80 kilometer-per-
uur-wegen aan te pakken.
GPV/RPF rekent op trouwe aanhang
DEN HAAG - Het woord van
God is een richtsnoer in het leven.
Dus ook in de politiek. Volgens
GPV/RPF-lijsttrekker Hans
Blokland (47) heeft die houding
wel degelijk invloed bij principië
le stellingname inzake natuur,
milieu en ruimtelijke ordening.
"Het is niet een-twee-drie in con
crete gevallen te vertalen, maar
wel degelijk aanwezig", aldus de
in Capelle aan den IJssel woon
achtige Blokland.
De RPF en GPV zijn ook voor
de komende statenverkiezingen
op 6 maart een samenwerkings
verband aangegaan. De partijen
hebben een gecombineerde lijst
sinds 1982. De partijen trokken de
les uit de verkiezingen daarvoor,
toen bleek dat zij van elkaar de
kiezers wegtrokken en daardoor
geen van beidë de kiesdrempel
haalden.
Blokland rekent erop de twee
zetels die GPV/RPF de afgelopen
statenperiode hadden, te kunnen
vasthouden. "De verwachting is
dat de opkomst op 6 maart laag
zal zijn. Aangezien we altijd kun
nen rekenen op een trouwe aan
hang werkt een lage opkomst al
tijd in het voordeel van ons", al
dus Blokland, die vanaf 1982 sta
tenlid is.
Wel een duidelijk concreet
punt, waarbij Blokland het woord
van God wil laten uitkomen, is
het opkomen voor de belangen
van bij voorbeeld protestantse
verzorgingstehuizen. De provin
cie wil dat de zogeheten identi
teitsgebonden instellingen een
afspiegeling vormen van de sa
menleving. Vijftig procent niet
gelovigen betekent daarom dat
de helft van de instellingen ook
neutraal moet zijn. "Wij vinden",
aldus Blokland, "dat de burgers
zelf mogen kiezen waar ze naar
toe gaan. Je ziet dat protestants-
christelijke tehuizen vaak enor
me wachtlijsten hebben, niet in
de laatste plaats omdat deze zo
goed staan aangeschreven
De relatie tussen de bijbel en
andere onderwerpen zoals de
ruimtelijk ordening en de verste-
delijking van Zuid-Holland, is
minder duidelijk aan te geven. Zo
vindt GPV/RPF dat de Leidse re
gio de eigen woningzoekende
moet opvangen. Dat de groei uit
eindelijk ook in de Bollenstreek
terecht komt wijst Blokland af.
Hierdoor zouden de bollenge-
meenten voor hun eigen inwo
ners minder kunnen bouwen,
stelt GPV/RPF, die in die streek
traditioneel veel kiezers heeft. De
bebouwing van de Boterhuispol-
der vindt Blokland vervelend,
maar toch beter dan een verstede
lijking van de Bollenstreek zoals
bij voorbeeld Groen Links dat
wil.
Volgens Blokland hoeft de
groei van de glastuinbouw niet
per se in Zuid-Holland terecht te
komen. Dat bedrijven erover den
ken om naar het noorden van het
land te verhuizen kan de lijstrek
ker zeer wel ondersteunen. Maar
een geforceerd vertrek van de
glastuinbouw is voor Blokland
uit den boze. "We hebben aan de
verplichte verhuisoperaties van
de PTT en ABP gezien dat dat een
heiloze weg is".
Voor Blokland hoeft de provin
cie nog niet op stel en sprong op
gedoekt te worden. Hij vindt een
grote Randstadprovincie nog
lang niet aan de orde. Door zo'n
schaalvergroting kan het bestuur
wel eens te ver van de burger af
komen te staan.
en 1 conditieglas met 1 deksel
door Crama geschreeven ver
keert om van binnen te leesen 'Le
Vin est Mogueur', op 't decksel
'Fide sed cui Vide'.
Wie was deze Crama?
Drie dragers van die naam ko
men in aanmerking als glasgra
veur, namelijk Frangois,
Abraham en Elizabeth Crama.
Francois werd op 18 januari 1637
in de Waalse Kerk gedoopt als
zoon van Francois Crama en Eli
sabeth Potheuck. Hij was school
meester, schrijfmeester aan de
Latijnse School, catechiseer
meester in de Waalse en voorlezer
in de Marekerk. Op 5 februari
1664 trouwde hij met Jeanne Bon
te, eveneens afkomstig uit een
Waalse familie. Het echtpaar
kreeg elf kinderen, van wie er
twee al na een maand overleden.
Abraham werd 17 maart 1670
geboren, zijn zuster Elizabeth 20
oktober 1672. Van haar weten we
dat ze schooljuffrouw en kalligra-
fe is geweest, onder andere door
een gedicht van Govert Bidloo uit
1710.
Govert Bidloo, geboren op 21
maart 1649 in Amsterdam, was
van 1694 tot zijn dood in 1713
hoogleraar in de geneeskunde
aan de Leidse Universiteit. Daar
naast was hij chirurgijn en zelfs
lijfarts van stadhouder Willem
III, schrijver en dichter.
Als dank voor de lessen aan zijn
kleinkind bewezen wijdt hij aan
haar het gedicht 'Aan Elizabeth
Crama, Kunstigste Schrijfmees-
teres van deeze Eeuw'.
Dit boek is dus kennelijk door
de schooljuffrouw Crama aan een
van haar ijverigste en deugd
zaamste leerlingen geschonken,
overigens in het jaar van haar
overlijden. Zij- werd in november
1721 in de Vrouwekerk begraven.
Haar vader was haar drie jaar eer
der voorgegaan. Ook hij vond zijn
graf in de Vrouwekerk.
Van haar broer Abraham weten
we dat hij van 1670 tot 1697 leefde.
Een blauwe gekalligrafeerde fles,
gesigneerd A. Crama 1692 en aan
wezig in het British Museum,
wordt aan hem toegeschreven.
Het glaswerk met de signatuur
Crama in de verzameling van
Allard de la Court en een groene
het Haags Gemeente-
i wordt aan Elizabeth toe
geschreven, maar het is waar
schijnlijker dat ze van de hand
van de vader zijn. Bij nadere be
studering van de lichtgroene roe
mer met braamnoppen in Den
Haag blijkt deze gesigneerd te
zijn f.Cram en Crama 78.
Als 78 duidt op de datering 1678
kan dit glas niet door Elizabeth
gemaakt zijn, aangezien zij in dat
jaar pas zes jaar oud was. Waar
schijnlijker is het dat het getal 78
duidt op een leeftijd en dan kan
slechts Francois bedoeld zijn,
omdat zowel Abraham als Eliza
beth deze leeftijd nooit bereikt
hebben. De Haagse roemer moet
dan gedateerd worden op 1715,
wat heel goed overeenkomt met
het opschrift op een bokaal in de
collectie Vecht, dat luidt: 'Crama
ILEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
Prijsboek
De Lakenhalbibliotheek bezit
een Prijsboek met in Duits, Frans
en Engels geschreven bladzijden
van David Roelands. Voorin is de
eerste bladzijde geschreven door
Elizabeth Crama. De tekst luidt:
Die 't meest in Neerstighz en
deugd heeft uytgeblonken. Die
werd tot roem en eer, met dit
Prysboek beschonken door Eliza
beth Crama, 1721.
Fecit Aetatis 80', waardoor dit
glas uit 1717 moet stammen.
Govert Bidloo maakt in zijn ge
dicht geen enkele toespeling op
glazen, maar noemt slechts pen
nen en veren. Waarschijnlijk is
Elizabeth Crama geen glasgra
veur geweest en moeten we haar
alleen bewonderen als 'Meest'res
der Penne, de kunstigste Schrijf-
meesteres'.
INGRID MOERMAN
- Men schrijft aan de „N.R.C.":
Naar aanleiding van een be
sluit, in het vorige jaar genomen
door de kerkvoogdij der Ned.
herv. gem. te Leimuiden, waar
bij de jaarwedde van de te be
roepen predikant van 1500 tot
f 1050 werd teruggebrachtis
door het classicaal bestuur van
Leiden dezer dagen een brief tot
voornoemd college gericht, hou
dende het verzoek, dat die jaar
wedde weer verhoogd zou wor
den. Zonder dat zou het wel niet
waarschijnlijk zijn, dat de zoo
jammerlijk verdeelde Ned.
Herv. gemeente van Leimuiden
weer een eigen herder en leeraar
kreeg. Dat verzoek nu is door de
kerkvoogdij in behandeling ge
nomen, maar gewezen van de
hand - althans voor den eerstko-
menden tijd - aangezien de fi
nanciën der gemeente in schra
len toestand verkeeren. Mocht
hierin echter later eens een gun
stige keer komen, dan zal de
kerkvoogdij zeker wel niet onge
zind blijken, dergelijk verzoek
nogmaals in overweging te ne-
Vijfentwintig jaar geleden:
- „Ik kon en tientje meer gaan
verdienen en dan ben ik dat voor
mijn huishouden verplicht dat
te doen", sprak een 31-jarige
bouwvakarbeider braaf voor de
Haagse poltierechter. Deze zou
slechts matig enthousiast zijn
over de zorgzaamheid van ver
dachte. „Alles goed en wel, maar
het gaat niet aan om dan zonder
meer je werkgever in de steek te
laten", zo verweet de rechter.
Veronderstel dat iedereen zo
ging doen, dan werd het hele
maal een janboel." En de bouw
vakarbeider had zijn werk in
derdaad zonder meer in de steek
gelaten, had dus geen vergun
ning aangevraagd. „Er zijn
rechten, maar ook plichten",
stelde de officier van Justitie
vast. „Wanneer u onbillijk door
uw baas wordt ontslagen, dan
neemt u dat ook niet en moet de
baas terecht staan." De officier
eiste een boete van f 100.
LEIDEN - Het echte leven leek za-
terdagmiddag ver af te staan van de
drie heren die in een achterafzaaltje
aan de Nieuwe Rijn in Leiden met
elkaar in de clinch gingen over het
milieu. De 'grote drie' van de pro
vinciale verkiezingen in Zuid-Hol
land. de lijsttrekkers Hans van der
Vlist (PvdA), Huub van der Meer
i (CDA) en Ted Jansen (WD) von-
den het tijd worden om de onderlin-
J ge partijverschillen te benadrukken
in een debat. De heren, die elkaar
j als gedeputeerden al elke dag in het
- Provinciehuis tegenkomen, hadden
nu het bovenzaaltje van café Dej
J Koornbrug uitgekozen voor een on-
derlinge babbel. Alle kiezers uit het
Zuidhollandse waren uitgenodigd;
er bij aanwezig te zijn. De belang-,
stelling was nihil, de discussie was-
i al snel dood gebloed.
Het milieu, dat vinden veel men-
J sen belangrijk, maar die verkiezin-
I gen, ach, wat moet je daar nu mee.
Buiten verdrongen de Leidenaren
zich voor de marktkramen aan de
Nieuwe Rijn. binnen was het rustig,
J erg rustig.
Van der Vlist mocht de spits afbij-
moeten worden vertaald", luidde de,hu w®'Jn. °e, en 5et.C? u
z„n bepaald niet heldere verkie- zaten wat dat betreft weer du,dehjk helemaal
zingstaal, maar duidelijk was wel pp eénlijn Als het boerenbedrijf te ™aTteknTnen was
dat milieu bij de sociaal-democra- l'jden heeft van milieubeleid, dan
ten hoog in het vaandel staat. moet hen de hand boven het hoofd
worden gehouden. "Je kan niet zo-
De CDA'er Van der Meer sprak maar die boeren duperen. Als het blonken niet uit
heel andere taal. "Het CDA vindt niet anders kan, moeten ze in elk ge-
I een sterke economie noodzakelijk val schadeloos worden gesteld", al-
voor milieubeleid". Daar kon de dus Van der Meer die Jansen
WD zich wel
met het bedrijfsleven moeten we koos ondubbelzinnig voor het ontweek de directe vragen
wat aan het milieu doen, als daar milieu.
J tenminste een draagvlak voor is. De discussie verwaterde. De par-
Maar we moeten niet alles vandaag tijbonzen gingen niet zozeer met el
j al willen", zei de liberale Jansen.
Een concreet voorbeeld alstu ro
blieft, verzocht gespreksleider Jack op het publiek richtend. Maar dat
i Olivier en CDA'e
publiek haakte snel af. Groepjes de zaal. Op verzoek van Kroes, die
mensen aan tafel vonden elkaar het publiek een 'beetje passief
veel interessanter dan die warrige vond. Een oudere heer sprak zijn
politici. "Laat u die moeilijke woor- verontwaardiging uit over het
den achterwege", sprak Kroes steeds maar duurder worden van de
streng, toen er op een gegeven mo- auto. "Waarom mogen wij niet met
touw meer aan
Inderdaad, de gedeputeerden
t in helderheid. Waar
die duidelijke partijstand
punten, waar bleven de keuzes, de
meningsverschillen, waar was die
nden. "In overleg zijn zijde vond. Alleen Van der Vlist prikkelende discussie? Het drietal rijsseN - De werkgevers i
kaar in gesprek, nee, ze praatten lijk nog steeds niet op
langs elkaar heen, hoopvol de ogen moesten gaan stemmen op 6 maart.
ziekenhuiswezen zijn er als de kip
pen bij om bezuinigingen door te
voeren, maar hebben nog steeds
ten, wisten twijfelaars waarschijn- zicht op de werkdruk en het
e*ooAc M,ot fl§ fififi nn ziekteverzuim. Ook de besteding
Twee keer kwam e
LEIDEN/REGIO - De inzameling van klein chemisch afval in Leiden en acht regio-ge
meenten wordt verbetèrd. Elk huishouden krijgt een box waarin klein chemisch afval kan
worden opgeborgen. Er wordt een tweede chemokar aangeschaft die samen met de reeds
aanwezige veel vaker gaat rijden. Bovendien wordt de middenstand opgewekt wat en-
i thousiaster mee te werken aan het inzamelen van chemisch afval.
;De negen gemeenten, aangeslo- chemisch afval ter verwerking wor- 100 procent van het kca ingeza-
ten bij de Gemeenschappelijke den aangeboden. De prijs voor het meld) Leiden bijna een miljoen gul- l^u
Vuilverwerking Leiden, krijgen verwerken van een kilo kca stijgt den kwijt is aan inzamelen en 5er- v?™iiddag bezorgd dat de
tijdens de vergadering van het al- n°8 steeds. Grove schattingen wij- werken van het klein chemisch af-
dat in het uiterste geval (dus val.
.e. het geld voor verlichting v
reactie uit wegruk iaat veel te wensen over.
Deze kritiek uitte CFO-bestuur-
der H. Stapel vanmiddag in Rijssen
op de manifestatie 'Stap in de we
reld van de gezondheidszorg'. "Als
de werknemers massaal de straat op
gaan omdat de werkdruk ons tot
aan de lippen staat, dan moeten de
werkgevers nog gaan nadenken
over de aard en de omvang van het
probleem", aldus Stapel. Onder
druk van de acties kwam 100 mil
joen gulden voor 1990 beschikbaar
voor verlichting van de werkdruk
('meer handen aan het bed'). De
werkgeversorganisatie NZR rap
porteert binnenkort over de beste
ding van dit geld.
Volgens Stapel wordt het werk
druk-geld lang niet altijd juist be
steed. "Regelmatig vernemen wij
dat directies daar andere gaten mee
vullen, apparatuur aanschaffen of
eigen prioriteiten realiseren." De
CFO vindt dergelijke praktijken on
aanvaardbaar.
CFO-voorzitter L. Poell toonde
gemeen bestuur op 4 maart de
voorstellen ter verbetering van de
inzameling van klein chemisch
J afval (kca) voorgelegd. Het doel is
om te proberen uiteindelijk al het
klein chemisch afval apart in te
't zamelen. Het afval veroorzaakt
schade aan het milieu als het niet
goed wordt verwerkt en boven
dien biedt verwerking het voor
deel dat er grondstoffen worden
uitgespaard.
Al het chemisch afval inzamelen is,
zo blijkt uit onderzoeken van onder
anderen de provincie, alleen moge-
riijk als er naast een mogelijkheid
1 om het afval bij een chemokar af te
jgeven, de burgers-de kans krijgen
j het afval thuis goed te bewaren. De
I Gevulei wil een tweede chemokar
1 aanschaffen zodat de twee samen
1 door alle straten van de betrokken
gemeenten kunnen gaan rijden. Het
is de bedoeling vier keer per jaar
-zo'n rondrit te maken.
Eveneens is uit onderzoek geble
ken dat het haalsysteem moet wor
gden gecombineerd met een breng-
systeem. Burgers moeten ook bij de
- middenstand en de gemeentewerf
hun klein chemisch afval kwijt kun-
*nen. Voor de werkenden die niet op
tijd thuis zijn. moeten in de avondu
ren en op zaterdag brengpunten
-(zoals een gemeentewerf) open zijn.
Box
Klein chemisch afval (van verfres-
ten tot batterijen en van make-up
itot medicijnen) komt geleidelijk en
met kleine hoeveelheden tegelijk
'vrij in het huishouden. Om de be
reidheid mee te werken aan het
haal/brengsysteem te vergroten,
moet het de burgers makkelijk wor-
',den gemaakt de spullen veilig en
^eenvoudig op te slaan. De Gevulei
.wil in alle gemeenten kca-boxen
uitzetten.
Het is de bedoeling in september
al met de uitgebreide inzameling,
'inclusief het uitzetten van boxen,
een begin te maken. De kosten die
,ermce gemoeid zijn, komen voor
een belangrijk deel voor rekening
van de gemeenten zelf. De Gevulei
denkt 200.000 gulden duurder uit te
zijn (er wordt nu 125.000 gulden aan
inzameling van klein chemisch af
val gespendeerd). Voor gemeenten
is de kostenstijgingen groter. Niet
alleen moeten de boxen worden
aangeschaft en uitgezet, ook is er
•meer personeel nodig. Bovendien
zal er, als de actie slaagt, meer klein
DE Lakenhal bezit een mooie col
lectie drinkglazen en bokalen, die
haar ontstaan voor een belangrijk
deel dankt aan Leidse colleges,
zoals de regenten van verschillen
de gasthuizen en de vrienden
kring van schout, schepenen en
griffier. Daarnaast was van groot
belang het legaat van dr. W. Pley-
te, voormalig lid van de museum
commissie. uit 1903. Het museum
kreeg toen door Willem van
Heemskerck met prachtige krul
letters versierde glazen in zijn be
zit.
Willem van Heemskerck werd
op 16 januari 1613 in Leiden gebo
ren als zoon van Jacob Willemsz.
van Heemskerck en Trijntje Jans-
dr. Verbeecq. Op 13 augustus
1636 deed hij zijn gildeproef bij
het droogscheerdersgilde en ging
in datzelfde jaar als lakenreder
een compagnonschap aan met
zijn stiefvader Joost van Sand-
weg, waardoor hij zijn vaderlijk
erfdeel verspeelde en in 1641 fail
liet ging. In 1645 werd hij deken
van het droogscheerdersgilde en
in 1668 en 1669 was hij hoofdman.
Daarnaast schreef hij gedich
ten en toneelstukken. Als kalli
graaf was hij een typisch beoefe
naar van deze 'echte nationale di
lettantenkunst' en daarmee een
opvolger van Anna Roemer Vis-
scher, Maria Tesselschade en An
na Maria van Schuurman, die be
halve de knipkunst en de kalligra
fie ook het glasgraveren als tijd
verdrijf beoefenden.
Het vroegste glas van Heems-
kereks hand in de Lakenhal da
teert van 1648, het laatste is uit
1690 - een bokaal die hij op 77-jari-
ge leeftijd graveerde, met de
tekst: 'Natuyr stelt maet'.
In de verzameling van de rijke
lakenfabrikant Allard de la Court,
die in 1724 het kapitale pand Ra
penburg 6 kocht, bevonden zich
schilderijen, prenten, tekenin
gen, beelden, porselein, beelden
en glazen. Van Willem van
Heemskerck bezat De la Court
vier glazen, twee baKjes en twee
kopjes, alle kunstig gekalligra
feerd. Opvallend was het grote
aantal glazen, gesigneerd 'Petiet'.
Schrijfmeester
Mathieu Petit was schrijfmeester
in Leiden, waar hij een Franse
kostschool leidde en bij zün hu-
Glas, gegraveerd door Willem van Heemskerck.
welijk in 1681 aan de Langebrug
woonde. Kort na 1696 verhuisde
hij naar Arnhem, waar hij ook
weer een Franse school hield en
in 1721 overleed. Ook andere
Leidse schrijfmeesters hielden
zich met het graveren van glazen
bezig. Zo kennen
uit de collectie van Allard de la
Court, de naam 'Crama'. Vermeld
worden: 1 groene roemer in de
ronte, door Crama opgeschree-
ven 'Maatig in Vreugd Gestaadig
in Deugd'; 1 groene fles daarop in
de ronte geschreeven 'Te Veel of
Vol maakt Sot of Dol' door Crama
