Kroatië volgt voorbeeld van Slovenië Straf Bulgaren zwaarder dan voor Zivkov Demonstranten slaags met politie Acties voor ontslag van Boris Jeltsin Overleg over El Salvador zit muurvast Bouterse steekt draak met Gemenebest-plan Zhelev eert vermoorde dissident VRIJDAG 22 FEBRUARI 1991 PAGINA 9 I anlcs in straten Tirana ZAGREB (AP/DPA/Rtr) De Joegoslavische deelrepu bliek Kroatië heeft gisteren in navolging van Slovenië een dag eerder, de federale wetten voor haar grondgebied on geldig verklaard en net als de buurrepubliek via een resolu tie haar afscheiding van de Joegoslavische federatie for meel in gang gezet. MEXICO-STAD (GPD) - De vre desbesprekingen tussen de Sal vadoraanse guerrilla en de rege ring van president Alfredo Cris- tiani hebben opnieuw tot geen en kel resultaat geleid. Dat betekent dat het sluiten van een staakt-het- vuren voor de parlementsverkie zingen van 10 maart onmogelijk moet worden geacht. De;guerril- leros hebben wel beloofd dat ze de gang naar de stembus deze keer niet zullen ondermijnen. Het ging bij de dialoog in de Costaricaanse hoofdstad San Jo sé om de zoveelste ronde van de onder bemiddeling van de Ver enigde Naties gevoerde onder handelingen. De Salvadoraanse regering had tot het allerlaatste moment volgehouden dat er dit keer wellicht wel een akkoord in zou zitten. Maar volgens de dele gatie van de FMLN is het juist de regering geweest die de gesprek ken heeft geblokkeerd. Zo zou er onder meer een door VN-bemiddelaar Alvaro de Soto uitgewerkt plan op tafel hebben gelegen om een bestand af te kon digen. Daarbij zou het regerings leger dan de controle van de guer rilla-strijders moeten erkennen in zones van het land waar zij al meerdere jaren heer en meester zijn. Maar nog voor de dialoog in Costa Rica begon, liet president Cristiani al weten dat daarvan geen sprake kon zijn. "De guerril la controleert niks in dit land", verklaarde hij resoluut. Met het mislukken van de be sprekingen in San José begint de hoop dat het ooit nog tot een on derhandelde vrede in El Salvador zal komen, weg te ebben. MOSKOU/REYKJAVIK (Rtr/AFP/AP) - Afge vaardigden uit het Russische parlement zijn gis teren een actie begonnen die moét leiden tot het ontslag van president Boris Jeltsin, die eerder deze week opriep tot het aftreden van Sovjet- president Gorbatsjov. Van de 1.068 leden van het parlement van de Russische federatie steunden er 272 een oproep die verscheen in het dagblad Sovjetskaja Ros- sia, en waarin werd gevraagd vóór maandag een buitengewone zitting van het parlement te hou den om te spreken over Jeltsin. De grondwet van de Russische federatie voorziet in het hou den van een buitengewone zitting van het vol tallige parlement indien meer dan eenvijfde van de afgevaardigden daartoe oproepen. Jeltsin ontkende gisteren dat hij uit is op een machtsstrijd met Gorbatsjov. Tegenover het on afhankelijke persbureau Interfax zei hij dat hij "het oude systeem dat zijn nederlaag niet wil er kennen" bestrijdt. ",Het conflict met de centrale overheid heeft niets te maken met persoonlijke ambities", aldus Jeltsin. "We hebben er gewoon geen behoefte aan het gigantische bureaucrati sche apparaat van de centrale regering te steu nen, daarom heeft het ons de oorlog verklaard". IJsland IJsland heeft gisteren aangeboden om een be middelende rol te spelen in de pogingen van de Baltische republieken, Estland, Letland en Li touwen, om zich af te scheiden van de Sovjetu- De Sovjetunie riep op 14 februari haar ambas sadeur terug uit IJsland, nadat dat land drie da gen eerder nog eens had verklaard, dat het de onafhankelijheid van Litouwen erkende. IJs land overweegt om een vertegenwoordiger in de Estlandse hoofdstad Tallinn te vestigen, zo zei Hermannsson donderdag op een persconferen tie. Hij zei ook dat de leiders van de Baltische staten mogelijk in Reykjavik bijeen zullen ko men om te praten over de vestiging van diplo matieke banden met IJsland. PARAMARIBO/DEN HAAG (ANP/GPD) - De Surinaamse legerbe velhebber Desi Bouterse heeft het Nederlandse plan om een Gemene best-constructie met Suriname op te zetten belachelijk genoemd. In een toespraak tot manschappen van leger, politie en douane in de Memre Boekoe-kazerne in Paramaribo voegde Bouterse daar gisteren aan toe dat hij pas officieel op het plan zal reageren als hij het gezien heef. Tot nu toe is Bouterse over het plan. dat volgens hem de aandacht van andere dringende zaken af moet leiden, nog niet officieel ingelicht. Hij wees erop dat hij premier Ruud Lubbers ook nooit over het plan, dat begin deze maand uitlekte, heeft gehoord. Wel liet hij doorschemeren het uitgelekte plan niet serieus te nemen. "Als dubbele paspoorten worden ingevoerd, en we krijgen net zoveel deviezen als we willen, en het Nationaal Leger wordt geïncorporeerd in de Nederlandse defensie: dan ben ik voor. Dan wil ik een vliegdek- schip en Patriotraketten. En dan zal ik deel uitmaken van de geallieer de chefs van staven, met Schwarzkopf praten over maatregelen tegen Irak", aldus Bouterse. Bouterse beschuldigde Nederland ervan 'te jongleren' met Surina me. Volgens de legerleider is het Gemenebest-plan gelanceerd om de Frontpartijen aan een verkiezingsoverwinning te helpen. Bouterse "En ze moeten ook geholpen worden. Want het Front kan niet meer zeggen: we gaan naar de Noordzee om ons geld te halen. De mensen zullen antwoorden: je bent al 12 keer geweest en nog heb je niks gekre gen. Ook kan niet meer gezegd worden: de militairen moeten terug naar de kazerne, want die zitten er al en kunnen niet nog meer gepest worden. Het Gemenebest is een handvat voor de verkiezingen". De le gerleider verklaarde bereid te zijn tot een ingrijpende grondwetswijzi ging. Bouterse heeft als laatste in een lange rij vakbondsleiders, politici en kerkleiders op het 'Gemenebest'-plan gereageerd. Bijna iedereen toon de zich enthousiast over delen van het plan, zoals de monetaire unie met Nederland en afschaffing van de visumplicht. Alleen de leiding van vakcentrale Moederbond heeft het plan getypeerd als 'kiezersbe drog'. Afgevaardigden in het Kroatische parlement stemden met een over weldigende meerderheid voor een voorstel tot aanpassing van de grondwet van de republiek, waar door de lokale wetten meer gel dingskracht krijgen dan de federa le;'slechts vier van de 340 volksver tegenwoordigers stemden tegen. De twaalf punten tellende resolutie waarmee Kroatië kiest<voor een on afhankelijke koers werd door alle 340 afgevaardigden aanvaard. De resolutie voorziet een opde ling van Joegoslavië in "twee of meer landen" en nodigt gelijkgezin de republieken uit met Kroatië toe te treden tot een losser samenwer kingsverband. Zo'n federatie moet "op vreedzame wijze" worden ge vormd en de grenzen van de deelne mende republieken dienen 'intact' te blijven, aldus de resolutie. In het amendement wordt onder andere gesteld dat de federale auto riteiten niet het recht hebben de Ouderschapsverlof Uit onderzoek blijkt dat van de Zweedse vrouwen 97 procent, maar van de mannen slechts 46 procent gebruik maken van het aanbod om na de geboorte van een baby een jaar lang thuis te blijven-met be houd van 90 procent van het salaris. De Zweedse regering wil de komen de twee jaar via gerichte campagnes proberen te bereiken dat het verlof gelijker tussen de seksen wordt op gedeeld. Gebeurt dat niet dan zal een eerlijker verdeling bij wet wor den afgedwongen. (AP) Vluchtelingen Etiopië heeft gisteren gezegd dat ruim één miljoen vluchtelingen in het land met de hongerdood wor den bedreigd en heeft het Westen daarom opgeroepen onmiddellijk hulpgoederen te sturen. De EG heeft inmiddels besloten 60.000 ton graan en 200.000 ton bakolie naar Etiopië te sturen voor de ruim 4 mil joen aan hongersnood lijdende mensen in de noordelijke provin cies Eritrea, Tigre en Wollo. De EG zendt bovendien 6000 ton graan naar de door droogte getroffen ge bieden in het Westafrikaanse Burki na Faso. (GPD) Nicaragua De Nicaraguaanse president Cha- morro heeft gisteren gezegd dat Duitsland haar in economische moeilijkheden verkerende land 107 miljoen gulden aan hulp heeft be loofd voor 1991. Volgens het Duitse ministerie van economische samen werking is de hulp bedoeld voor verbeteringen aan de water- en elektriciteitsvoorzieningen, voor vakopleidingen en andere projec ten in Nicaragua. (AP) Wapens inleveren De Ecuadoraanse guerrilla-organi satie 'Alfaro Vive, Carajo' zal vol gende week dinsdag de wapens in leveren. Dat hebben de Ecua doraanse regering en de rebellen woensdag in een gezamenlijk com muniqué bekend gemaakt. De wa pens zullen in ontvangst worden ge nomen door de katholieke kerk. (IPS) Dialoog De Guatemalaanse president Serra no heeft woensdag bekend gemaakt dat zijn regering binnenkort een di recte dialoog zal beginnen met de rebellen van de Guatemalaanse Na tionale Revolutionaire Unie (URNG). De onderhandelingen moeten een einde maken aan de 35- jarige burgeroorlog, die naar schat ting meer dan honderdduizend le vens heeft gekost. Serrano beloofde spoedig nadere details over de dia loog bekend te zullen maken. (IPS) Wapenverkoop Een van de persoonlijke lijfwachten van de Griekse premier Mitsotakis en een lid van de antiterreurbriga de in Griekenland zijn gearresteerd wegens het illegale bezit en de ver koop van vuurwapens, handgrana ten en explosieven. De lijfwacht en het lid van de anti-terroristische eli te-eenheid werden woensdag opge pakt door de veiligheidspolitie toen zij probeerden wapens te verkopen aan een onbekende. (AP) Gevangenen De Zuidafrikaanse regering heeft gisteren zevefi politieke gevange nen vrijgelaten uit de gevangenis op Robbeneiland. De zeven zijn de eer sten van een nieuwe lichting gevan genen die president De Klerk wil vrijlaten nadat hij met het ANC en kele geschilpunten over een eerder gesloten overeenkomst heeft weg gewerkt. ,De regering heeft beloofd alle politieke gevangenen vrij te la ten, in ruil voor de belofte van het ANC af te zien van de gewapende strijd. (AP) noodtoestand uit te roepen in de re publiek en dat alleen de Kroatische president en het parlement het recht hebben in vredestijd de strijd krachten in te schakelen. Deze maatregelen zijn duidelijk geno men met het oog op een mogelijk conflict met het federale leger. Het parlement van buurrepubliek Sloveniëheeft woensdag gelijklui dende maatregelen doorgevoerd. President Tudjman van Kroatië zei dat zijn republiek "meester over haar eigen lot" wilde zijn en "niets minder kan accepteren'" dan een associatie van soevereine staten. Hij zei dat Kroatië zich zou afscheiden of een unie zou vormen met Slove nië als de presidenten van de Joego slavische republieken niet voor 30 juni overeenstemming bereiken oVer een nieuw associatieverdrag. Vandaag vindt in Sarajevo een nieu we bijeenkomst van het presiden tieel overleg plaats. "Het is tijd om te zeggen dat het leger moet ophouden zich met onze soevereine zaken te bemoeien", al dus Tudjman. Op 25 januari kwam het conflict bijna tot een uitbarsting toen Kroatië weigerde een bevel van het nationale leger op te volgen om haar paramilitaire politie te ont wapenen. Met 1 stem tegen nam het Kroatische parlement gisteren een resolutie aan waarin werd geëist dat het leger het bevel, alsmede een ar restatiebevel tegen de Kroatische minister van defensie, zou intrek ken. Ondertussen slaagde de Joegosla vische regering er gisteren niet in om het nationale parlement te win nen voor een plan dat een minimaal functioneren van de federatie moest waarborgen. Omdat de zes republieken en twee autonome ge bieden niet bereid waren met twaalf nieuwe wetten het gezag van de na tionale regering te herstellen, trok premier Ante Markovic zeven van deze noodwetten in. Markovic had het aannemen van de wetten beschreven als een voor waarde van zijn kabinet om het be staan van Joegoslavië onder de kleinste gemeenschappelijke noe mer te kunnen waarborgen. Velen verwachten dat Markovic na deze nederlaag zal aftreden. Macedonië in zuid-Joegoslavië en de centrale republiek Bosnië-Her- zogovina hebben aangekondigd Kroatië en Slovenië in een eventue le afscheiding te zullen volgen. SOFIA/DEN HAAG (ANP) Vijftien maanden na de paleisrevolutie die de langst regerende partijleider in Oost- Europa ten val bracht, wordt de erfenis van zijn regime pas goed voelbaar. Maandag staat het gewezen Bulgaarse staatshoofd Todor Zivkov (79) terecht op beschuldiging van corruptie en machtsmisbruik. Hij zou 26,5 miljoen leva (ongeveer 19 miljoen gulden) uit de staatskas hebben verduisterd. Het zijn slechts vergrijpen waarvoor hij zich moet verantwoorden, de werkelijke misdrijven blijven buiten schot. De operatie die Bulgarije moet ver lossen van de communistische ge zwellen en werkelijke democratie en een vrije markt tot stand moet brengen, is buitengewoon pijnlijk. De gebruikelijke rijen zijn voor veel winkels verdwenen, maar niet om dat de situatie zo veel beter is ge worden voor de consument. Of er valt niets meer te halen of de pro- dukten, vlees bijvoorbeeld, zijn on betaalbaar geworden. Alleen voor de bakkers bevinden zich al ver voor het ochtendgloren menselijke 'staarten' zoals de Bulgaren dat noemen omdat men de knorren de magen nu met brood probeert te vullen. De droogte tijdens de zomer waaraoor oogsten zijn mislukt kan niet als enige oorzaak worden aan gewezen van de huidige voedsel schaarste, die er overigens in mindere mate ook in vorige win ters was. Al jaren functioneert de landbouw niet naar behoren. Func tionarissen op het platteland be klaagden zich over verwaarlozing van de agrarische sector door Zivk ov en zijn medestanders. Verouder de machines, gedemotiveerde land arbeiders, slechte logistiek, bureau cratie leidden tot de 'stagnatie' in de landbouw. Hervormingen Maar ook op andere terreinen liet het regime belangrijke steken val len. Te laat zag Zivkov in dat econo mische hervormingen en democra tisering noodzakelijk waren om zijn Jand gezond te maken. Weliswaar kende Bulgarije sinds 1986 de 'peroestrojtsvo', de eigen versie van de perestrojka, maar in de praktijk kwam daar weinig van terecht. Pas vlak voor zijn gedwongen vertrek erkende hij dat de veranderingen in Bulgarije "duidelijk achtergeble ven" waren bij de Sovjetunie en kondigde hij de vorming van een "burgerlijke maatschappij" aan waarin ruimte zou zijn voor meer partijen. Andersdenkenden hadden het daarvoor niet gemakkelijk onder de orthodox-communistische knoet van Zivkov. Weliswaar'oefende hij niet een ware terreur uit zoals de Roemeense buurman Nicolae Ceau- sescu, maar dissidenten werden wel het leven zuur gemaakt. Enkele maanden na zijn val kwamen ook berichten in de Bulgaarse pers over de ontdekking van concentratie kampen waar onder Zivkov in de ja ren vijftig en begin zestig gevange nen waren gemarteld en gedood. Minderheid Zivkovs bulgariseringspolitiek, die de etnische Turken in juni 1989 massaal de grens naar hun oor spronkelijke vaderland overjoeg, bracht het land nog verder in het slop. Het bezorgde Bulgarije een zeer slechte naam en nog steeds volgt het buitenland nauwlettend de houding van de nieuwe regering tegenover de Turkse minderheid. Schendingen van de mensenrech ten worden duur betaald. Het Wes ten koppelt economische en finan ciële steun tegenwoordig aan res pect voor deze rechten, zoals de Sovjetunie na het optreden in de Baltische staten al heeft gemerkt. En die steun is hard nodig, zeker nu het land door de Golfoorlog met als gevolg gebrek aan olie zwaar gedupeerd is. De benzine is op, alleen ambulances, politie en het openbaar vervoer krijgen nog brandstof. Ook een deel van de in dustrie is uitgeschakeld door het energietekort. De nieuwe Bulgaarse president Zelu Zelev heeft zijn hoop duidelijk gevestigd op de EG- landen. Via de stichting Nederland helpt Bulgarije deed hij al een drin gend beroep op Den Haag voor voedsel, brandstof en medicijnen. Er dreigt een totale ineenstorting van de economie, waaruit acute so ciale spanningen voortkomen die de ontplooiing van de democratie in gevaar kunnen brengen, schreef hij de Nederlandse regering. Zivkov heeft vanuit de bewaakte villa van zijn kleindochter Evgenia, waar hij sinds augustus onder huis arrest verblijft, tal van kansen ge kregen om zijn gal te spuwen over de beschuldigingen ("leugens") die tegen hem zijn ingebracht, en vrije lijk zijn twijfels te uiten over de eer lijke rechtsgang. In een interview met de krant Pogled beschuldigt hij zijn voormalige kameraden ervan hem te offeren. "Zijn mijn collega's Van onze correspondent Frits Schils TIRANA Het Albanese leger heeft gisteren in de hoofdstad Tira na waarschuwingsschoten gelost toen duizenden demonstranten slaags raakten met de politie. De de monstranten koelden hun woede op het gloednieuwe Enver Hoxha Museum aan de brede Boulevard van de Helden der Natie. De salvo's werden met een regen van stenen beantwoord. Pas toen tanks op het toneel verschenen, trok de massa zich terug naar de binnenstad. Daar klommen betogers op het Cultuurpaleis aan het Skanderbeg- plein. Ze smeten onder oorverdo vend gejuich van het toestromende publiek de hoog op de voorgevel ge monteerde leuze 'Hulde aan de Al banese Communistische Partij' naar beneden. Andere demonstran ten staken een museumwinkel in brand waarin uitsluitend werken van de vroegere stalinistische dicta tor werden verkocht. De brandweer liet zich nidt zien. Het pand brandde volledig uit. Duizenden boeken be landden op de brandstapel. Terwijl in de hermetisch afgeslo ten regeringswijk president en par tijleider Ramiz Alia naar alge meen wordt aangenomen een strategisch gevecht levert om de door hem beloofde coalitieregering van de grond te tillen vrezen de au toriteiten dat weldra ook de erebe graafplaats van Tirana doelwit van de anti-communistische betogers wordt. Op die plaats is Hoxha na zijn heengaan in april 1985 bijgezet in een kostbaar marmeren praalgraf, te midden van andere communisti sche kopstukken uit de naoorlogse geschiedenis van Albanië, en om ringd door jonge partizanen, die in de strijd tegen de Italianen en Duit sers zijn gesneuveld. Inmiddels zijn militaire versterkingen naar de be graafplaats gedirigeerd. vergeten dat we elkaar hebben ge kust na mijn aftreden? Wie is Judas in deze zaak?" In een ander vraaggesprek zegt hij dat zijn familie en hij onder ge weldige druk staan om maar niets te publiceren. "Ze zullen me geen fo rum geven om de mensen de waar heid over mijn zaak te vertellen, om dat wat ik zou kunnen zeggen door de oppositie gebruikt zou kunnen worden tegen de Socialistische Par tij (ex-communisten)", zo laat hij weten. De oud-dictator mag zelf over tuigd zijn van zijn onschuld, de offi ciële Bulgaarse commissie die be last was met het gerechtelijk onder zoek naar corrupfiepraktijken van regeringsfunctionarissen heeft ver klaard voldoende bewijsmateriaal in handen te hebben. Volgens com missiewoordvoerder Luben Kulis- hev staat in ieder geval vast dat enorme sommen staatsgeld zijn ge bruikt voor de publikatie van boe ken van de partijleider in binnen- en buitenland. Ook is er "voldoende informatie" over bankrekeningen van de familie-Zivkov in het buiten land. Als Todor Zivkov schuldig wordt bevonden zal hij maximaal tien jaar in de gevangenis verdwijnen. Maar de straf voor de huidige generatie Bulgaren staat nu al vast en is zwaar. De oud-dictator heeft hen een bijna failliet land met een ver ouderde industrie en landbouw na gelaten waar mensen elkaar wan trouwen. de democratie in de kin derschoenen staat en de relatie met de Turkse minderheid explosief is. Tot gisteravond laat had presi dent Ramiz Alia nog niemand van de democratische oppositie bena derd om zitting te nemen in de door hem voorgestelde coalitieregering. De leider van de Democratische partij, Berisha, zei dat Alia zijn par tij de schuld had gegeven van de massale onrust. Hij verwierp alle aantijgingen en zei dat het onwaar schijnlijk is dat de democraten deel zullen nemen aan een coalitie met de communisten. Westerse waarnemers in Tirana zijn van mening dat Alia met zijn aanbod tot machtsdeling verstan dig heeft gereageerd om de tumul tueuze escalatie van het politieke klimaat in het land. Waarschijnlijk heeft de president door zijn snelle reactie voorkomen dat de strijd krachten ingrepen. Maar de vraag dringt zich op of het staatshoofd de situatie in de boezem van het staats- en partijapparaat nog volledig on der controle heeft. De demonstraties van de laatste dagen hebben duidelijk aange toond dat het bewind in het ernstig ste geval niet op de politie en de strijdkrachten kan rekenen. De ma nier waarop honderden leden van de militie tijdens het sloop van het pas enkele jaren oude Hoxha-mo- nument in Tirana eerst te doorzich tig pogingen deed om de orde te herstellen en zich daarna vrijwel unaniem met studenten en arbei ders verzoenden, moet voor de com munisten een ontluisterende erva ring zijn geweest. Om nog maar niet te spreken over de Sigurimi de geheime politie die tijdelijk van het toneel verdwijnen lijkt. Het is daarom nog maar de vraag of het bewind bereid is om nog vóór de verkiezingen afstand te doen van zijn machtsmonopolie. De ernst van de demonstraties die thans het land overspoelen, kunnen ertoe leiden dat de eerste vrije verkiezingen in tumult ondergaan. DORSET (AP) President Zhelev van Bulgarije heeft gisteren bloe men gelegd bij het graf van de Bul gaarse dissident Georgi Markov, die in 1978 in Londen werd vermoord met de vergiftige punt van een para plu. De ceremonie vond plaats in het dorpje Whitchurch Canoni- corum in het graafschap Dorset, 280 km ten zuidwesten van Londen. De Bulgaarse president noemde Markov de belangrijkste Bulgaarse volksheld. „Ik bewonder de kracht van zijn geschriften, zijn verbeel dingskracht als toneelschrijver en dichter", zei Zhelev. De waarheid over zijn dood moet aan het licht worden gebracht, zei de president, "zowel voor de eer van Bulgarije als voor de grotere internationale eer". Markov ontvluchtte zijn land in 1968 en werkte in Groot-Brittannie voor de BBC World Service. In 1978 werd hij met een paraplu in het been gestoken toen hij bij Waterloo Bridge op een bus stond te wachten, i; o ertead vier dun liter On derzoek wees uit dat hem een dode lijke dosis gif was toegediend. Een broer van de vermoorde, Ni- kola Markov, noemde het gebaar van Zhelev "van diepe politieke be tekenis". Hiermee hadden de Bul garen toegegeven dat Markov was vermoord door hun eigen geheime dienst, zei hij.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 9