Het is tijd voor de laatste ronde 'De ga liever een lekker hapje eten' Horeca en politiek na 20 jaar nog even ver uit elkaar REFERENDUM Referendum geldig als 27,1 procent zijn stem uitbrengt Amsterdam lieeft t: geen referendum 'Het initiatief moet bij de bevolking liggen' Walenkamp zakt door tot ver na sluitingstijd VRIJDAG 22 FEBRUARI 1991 Het was lange tijd niet zo rustig in de stad als op de avond van zaterdag 17 mei 1980. Uit protest tegen het voort durende geëmmer in de gemeente raad over de sluitingstijden bleven alle cafe's die avond dicht. De discussie over de cafe's duurde Van onze redacteur Gert Visser LEIDEN - Het verhaal van de slui tingstijden begint in 1971 wanneer burgemeester Mr. Gerrit Cornelis Van der Willigen plaats maakt voor Dr. Adriaan Vis. Eerstgenoemde voerde een tamelijk liberaal horeca- beleid waarbij studentensociëteiten en enkele cafe's in het weekend lan ger mochten openblijven. Vis had daar andere ideëen over. Na vier jaar de kat uit de boom te hebben gekeken, stelde hij voor om alle ca fe's om twee uur te sluiten. De so ciëteiten mochten hun uitzonde ringspositie behouden, dat was Lei den als studentenstad aan zichzelf verplicht, vond Vis. Het voorstel was tegen het zere been van de horeca die de oude tweedeling tussen Leidenaren en studenten weer eens aan den lijve mocht ervaren. Ook de gemeente raad vond de bevoordeling van de studenten maar niets. Het geschil sudderde jarenlang voort zonder dat er ook maar iets van een oplossing in zicht kwam. Ondertussen hield de horecabond een enquête onder de cafébezoe kers waaruit bleek - en wie had an ders verwacht - dat er grote behoef te bestond aan verlenging van de sluitingstijd. Tot woede van de ge meenteraad plaatste Vis op eigen houtje een advertentie in de plaatse lijke dagbladen waarin Leidenaren werden uitgenodigd de steekproef te weerleggen. Monniken In '79 barstte de bom toen Vis bleef weigeren het horecaprobleem op te lossen. Hij wachtte liever het stand punt van de raad af, in het midden latend of hij dat ook zou uitvoeren. Enkele weken voor Kerstmis kreeg Vis een motie van treurnis uitge reikt en kort daarna vertrok hij naar Den Haag om secretaris generaal op het ministerie van binnenlandse za ken te worden. Een nieuw hoofd stuk in deze never ending story brak aan waarin hoofdrolspeler Cees Goekoop de klucht tot een happy end mocht brengen. Al in '76 had de horeca het idee van nachtcafe's gelanceerd, spe ciaal aangewezen kroegen die lan- toen al tien jaar. De meeste betrokke nen kregen er wel genoeg van. 'Einde van de kwestie sluitingstijden in zicht' had het Leidsch Dagblad in au gustus '79 al hoopvol vastgesteld. Nog geen half jaar later stond de redactie weer met beide benen op de grond: 'Het laatste woord over de horeca is nog niet gesproken'. Het duurde nog tien jaar duren voordat de politiek met een referendum de knoop door zou hakken. In die jaren zeventig en tachtig hoopten de Leidse kroegbazen nog ger open zouden mogen blijven. Dat was het moment waarop zich in de gemeenteraad een tweedeling afte kende. Links wilde het wonen in de binnenstad bevorderen en verzette zich tegen het langer openblijven van cafe's en de overlast die dat zou veroorzaken. Rechts (CDA, VVD) en D66 - in de wandelgangen de ho- reca-coalitie genoemd - stond een li beraal beleid voor. Onder het tijdelijk burgemees tersschap van loco Cees Waal (PvdA) haalde het CDA de nachtca fe's van stal. De huidige wethouder Joop Walenkamp pleitte er voor om vijf kroegen buiten de binnenstad een nachtvergunning te geven. De horeca-coalitie sleepte het binnen met een nipte meerderheid. De cafébazen reageerden furieus op deze nieuwe vorm van ongelijk heid. 'Gelijke monniken, gelijke kappen' vonden zij en het eind van het liedje was dat er geen enkele nachtvergunning werd aange vraagd. De zaak zat opnieuw op een dood spoor. De cafe's bleven uit protest een avond dicht maar daar lag de politiek niet echt wakker van. Diplomaat In september 1980 trad de huidige burgemeester Cees Goekoop aan. Een liberaal die zijn studententijd in Leiden had doorgebracht, de ca fe's van binnen kende en (mis schien daardoor) wat plooibaarder bleek. Goekoop haalde de nachtca fe's maar weer eens uit de kast maar nam zich voor - hij had het dossier Vis kennelijk goed gelezen - de zaak uiterst behoedzaam aan te pakken. Het bewind van Goekoop ken merkte zich door een groot aantal experimenten. De burgemeester ging van start met een proef met drie nachtcafe's. "Dat kan niet uit de klauwen lopen. En mocht het mislopen dan kunnen we altijd nog zeggen: stoppen maar", benadrukte Goekoop ten overvloede. Een nipte meerderheid van de gemeenteraad (links was tegen) ging akkooord. Die stemverhouding zou zich de ja ren daarna nagenoeg niet wijzigen. Goekoops tweede proef met 15 nachtcafe's zorgde voor de nodige rumoer. Het bestuur van de horeca bond ging van harte akkoord maar vurig dat ze 's nachts een uurtje lan ger mochten openblijven. De politiek voelde daar niets voor. Inmiddels is de politiek 'om' maar er is nu vrijwel geen kroegbaas meer te vinden die een uur langer dan nodig achter de tapkast wil doorbrengen. toen bleek dat twee van de vijftien uitverkoren cafe's eigendom waren van bestuursleden van de bond spatte de plaatselijke afdeling uit el kaar. Goekoop. schijnbaar ongehin derd dat hij de steun van de machti ge PvdA moet missen, ging onver droten verder. In '86 lanceerde hij het idee om alle cafe's vergunning te geven tot drie uur 's nachts. De gemeenteraad, na de verkiezngen van dat jaar voor het laatst bijeen, gaat in meerderheid akkoord. Maar in het programma van het nieuwe college dat een maand later werd vastgesteld, weet de PvdA de hore- cacoalitie te breken door de WD vast te pinnen op de afspraak dat er de volgende vier jaar niets veran dert aan de sluitingstijden. Drankmisbruik Bernard Stöxen van 'Leiden weer Gezellig' is inmiddels toegetreden tot de raad. Hij beweegt zijn colle ga's tot een uitstapje naar Utrecht waar een experiment is gestart met vrije sluitingstijden. De zaak is in beweging als D66 pleit voor een re ferendum. bij voorbeeld over de sluitingstijden. De jaren '80 lopen ten einde wan neer de PvdA in haar nieuwe ver kiezingsprogramma (na twee de cennia) dé grote ommezwaai maakt: vrije sluitingstijden zijn mogelijk mist overlast streng wordt bestraft. Lijsttrekker Van Dongen spreekt in arren moede van 'het voordeel van de twijfel. Het pleidooi van een par tijgenoot dat het in de PvdA 'een goede traditie is om drankmisbruik tegen te gaan' mag niet meer baten. De nieuwe koers wordt vastgelegd in een met overgrote meerderheid genomen raadsbesluit waarmee de deur voor de nachtcafe's wagenwijd wordt opengezet. Uiteindelijk hebben de cafébazen dan toch hun zin gekregen. Al thans... Enkele maanden geleden sprak de nieuw leven ingeblazen horecabond zich tot ieders verras sing ondubbelzinnig uit tégen het vrijgeven van de sluitingstijden. Zo staan de politiek en de horeca ondernemers weer lijnrecht tegen over elkaar. Alsof er twintig jaar lang niets gebeurde. (wordt vervolgd) LEIDEN Het Leidse referen dum is alleen geldig als 27,1 pro cent van de kiezers zijn stem uit brengt. De gemeenteraad heeft afgesproken zich aan de uit spraak te houden als het aantal uitgebrachte stemmen minstens de helft is van het aantal dat bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar werd uitgebracht. Toen bedroeg het opkomstpercentage 55,1 procent. Officieel kan de raad de uitslag van de volksraadpleging naast zich neer leggen. Alle fracties hebben echter gezegd dat ze dat niet zullen doen. De vraag die de Leidenaars op 6 maart krijgen voorgelegd, luidt als volgt: 'In Leiden moeten de horeca zaken (cafés, restaurants, koffie shops. cafetaria's en dergelijke) nu op een door de gemeente vast gesteld tijdstip sluiten. De ge meente is van plan om dit te ver anderen en wil horecaonderne mers toestemming geven zelf te beslissen hoe laat zij hun zaak sluiten. Dat geldt niet voor terras sen: daarvoor komt een aparte re geling. De gemeente zal klachten over geluidsoverlast en ordever- strogin registreren en onderzoe ken of de klachten terecht zijn. Op grond hiervan kan de gemeen te een verleende toestemming in trekken. Bent u voor of tegen dit plan?' LEIDEN/AMSTERDAM - Am sterdam heeft het grootste budget, het meest ambitieuze onderwerp en de meeste publiciteit. Alleen een re ferendum heeft Amsterdam voorlo pig nog niet: op zijn vroegst pas over een jaar. "We hebben ons een beetje vertild aan het referendum", zegt voorlichtster S. Ruitenbeek. Net als in Leiden moest de Am sterdamse bevolking worden ge raadpleegd op 6 maart 1991 tegelijk met de verkiezingen voor de provin ciale staten. Dat wil zeggen de eer ste keer, want de gemeenteraad be sliste vorig jaar. dat er ook nog een tweede referendum moet komen. En bovendien mocht het niet zo maar een referendum zijn. "Het moet ook nog ergens over gaan. Geen referendum om het referen dum, maar een controversieel (om streden) onderwerp dat echt alle Amsterdammers interesseert", zegt Ruitenbeek. Dat werden dus de auto's in de binnenstad, waaraan vrijwel alle Amsterdammers zich ergeren. "Het Geen Steeds De rubriek Steeds is vandaag in verband met de diverse artike len over het referendum komen te vervallen. Prof. J.Th.J. van den Berg tegenstander van Leids referendum LEIDEN De Leidse gemeente raad besluit om 20 miljoen te steken in de ondertunneling van het Sta tionsplein. Veel Leidenaars zijn het niet eens met deze belissing van de raad. Enkelen van hen besluiten ac tie te ondernemen. Zij verzamelen voldoende handtekeningen om een referendum te houden over deze zaak. Zij willen de gemeenteraad corrigeren. Zoals hierboven beschreven zal het niet gaan. Maar volgens prof. J.Th.J. van den Berg, hoogleraar Nederlandse politiek en parlemen taire geschiedenis aan de Leidse universiteit, is een dergelijk correc tief referendum, een vetorecht voor de bevolking, wel de manier waarop een volksraadpleging eigenlijk moet worden gehouden. "Het initiatief voor een referen dum moet bij de bevolking liggen. Wat ik tegen het Leids referendum heb. is dat de gemeenteraad bepaalt wat geschikt is om aan de bewoners voor te leggen. Van de echt belang rijke zaken zegt de politiek dat het niet aan de kiezer kan worden over gelaten. Daarbij komt nog dat een volksraadpleging de gemeenteraad de mogelijkheid geeft om verant woordelijkheid af te schuiven. De raadsleden durfven of willen zelf de beslissing niet nemen. Dit nu lijkt me in Leiden het geval". De Nederlandse grondwet biedt de mogelijkheid van zo'n correctief referendum niet. Wetgeving is in ons staatsbestel voorbehouden aan de volksvertegenwoordigers en niet aan de bevolking. Toch is er volgens Van den Berg veel voor te zeggen. "De totstandkoming van wetten is vaak een politiek compromis. Zo kan wetgeving vormen aannemen die voor de bevolking onaanvaard baar is. Daarbij komt dat politieke partijen zich over alle zaken uitspre ken. Iemand kan wel op een partij stemmen, maar dat wil nog niet zeg gen dat-ie ook al haar standpunten deelt". Noodgedwongen hebben de refe renda die in maart in verschillende steden in Nederland worden gehou den, dus een raadgevend karakter. In Leiden heeft de gemeenteraad echter al toegezegd zich aan de uit komst te houden. Van den Berg heeft daar niet zonder meer vertrou wen in. "In andere plaatsen waar de sluitingstijden werden vrijgegeven, heeft dat problemen opgeleverd. Het zou me niet verbazen als zo'n besluit weer moet worden terugge draaid. En als een gemeentebestuur een keer de uitslag van een referen dum naast zich neerlegt, hoeft het de volgende keer niet meer bij de bevolking aan te komen met een re ferendum". Het houden van een volksraad pleging om de bevolking meer te in teresseren voor de democratie, is volgens Van den Berg niet nodig. "Er wordt vaak op een klagerige manier gesteld dat de interesse van de Nederlander om deel te nemen aan het democratisch proces gering is. Maar waar leidt men dat uit af? Uit de opkomstcijfers bij verkiezin gen. Die zijn in ons land helemaal niet zo slecht vergeleken met bij voorbeeld Engeland en de Verenig de Staten. En bovendien: een lage opkomst is niet zonder meer een te ken van ontevredenheid, het kan ook op tevredenheid duiden. In lan den als Oostenrijk, Duitsland en Ita lië zijn de opkomstcijfers altijd hoog, ook bij de gemeenteraadsver kiezingen. maar die landen staan toch niet bekend als traditionele de mocratieën". Van den Berg denkt juist dat in ons land de animo om deel te ne men aan democratische processen groot is. "Kijk eens hoeveel mensen zich richten tot het gemeentebe stuur als ze iets dwars zit, om te pro testeren tegen het verlenen van een bouwvergunning of om te vragen of de bus een straatje om kan maken. Om die reden hoef je dus geen refe rendum te houden. De denkfout is' dat democratische participatie ge lijk wordt gesteld aan deelname aan politieke partijen. Maar hun belang is voor de gemeentepolitiek minder groot als die partijen graag zouden willen. In het algemeen zijn bur gers, blijkens onderzoek, redelijk tevreden met hun lokaal bestuur. Daar draagt een referendum niet aan bij". is een heel moeilijk onderwerp, waarover niet met een 'auto's ja' of' 'auto's nee' valt te beslissen", zegt Ruitenbeek. De verkeersambtena- ren zijn op dit moment druk bezig om 4 scenario's uit te werken: alle! ruimte voor de auto's; beperking j door een streng parkeerbeheer; het; afsluiten van een aantal straten of een geheel autovrije binnenstad. De autovrije binnenstad werd als! onderwerp gekozen uit 700 sugges ties die de Amsterdamse burgers deden aan de gemeente-raad. De 'politiek op straat' moet zich wat veel burgers betreft vooral bezig houden met de 'hondepoep op straat'. Er weerklonken klaagzangen over vuilniszakken die te vroeg bui- ten worden gezet, burenherrie en een slechte behuizing. "Kan de bur- gemeester nog wel aanblijven ge zien de proletarisering, verloede ring en criminalisering van de stad", schreef een lezer die de posi tie van Van Thijn tot onderwerp wil- de maken. Bussen en trams moeten j maar eens op tijd gaan rijden, vin- j den veel Amsterdammers. "Tram- en buschauffeurs moeten verplicht worden een cursus klokkijken te volgen", stelde iemand voor. Gezien de stroom van klachten over de auto's in de binnenstad, is het onderwerp waarschijnlijk in goede aarde gevallen. Minder te spreken was een aantal mensen over wat de gemeente-raad uitein delijk doet met de uitslag van het stemfeest. "Oorspronkelijk zei de gemeenteraad zich te gebonden te achten aan de uitslag. Later werd dat: de raad neemt een beslissing die zoveel mogelijk recht doet aan de uitslag. Daarmee houdt de raad de handen natuurlijk behoorlijk vrij", zegt Ruitenbeek. Te vrijblij vend, vonden de journalist G. Mak en de jurist P. Gilhuis, die uit de j Commissie Referendum stapten. De breuk werd met veel moeite ge lijmd, toen de gemeenteraad de he ren bezwoer dat er heel zwaarwe- gende redenenen moeten zijn om af 1 te wijken van de uitslag. Zo'n reden zou het geld kunnen zijn. weet Ruitenbeek. "Pas als één van de scenario's is gekozen, kijkt de gemeente of de plannen finan cieel haalbaar zijn. Het kan best zijn dat er geen geld is en de plannen met de binnenstad uitgesteld moe ten worden". En dat is dan nog maar het eerste onderwerp, want het tweede onder werp van wat de 'proefreferenda' heet moet nog worden gekozen. Misschien nu maar eens een makke lijk onderwerp. Afgelopen week j hing de gemeente Amsterdam aan de lijn bij Leidse gemeente-voor lichting: sluitingstijden, is dat mis schien niet een leuk onderwerp. Van onze redacteur Janet van Dijk LEIDEN Hij had het nog aan zijn vrouw gevraagd. "Wat zijn nou toch mijn fa voriete kroegen in Leiden?" Ze kwam niet verder dan de namen van een paar restau rants waar Joop Walenkamp graag vertoeft. Stamkroegen heeft hij niet meer, besefte de wethouder nog eens. "Ik ga liever een lekker hapje eten en daarna flink natafel- en. En in speeltuinen kom ik ook veel", grapt hij. Als wethouder voor bestuurlijke vernieuwing is de CDA'er eerstver antwoordelijke voor het referen dum dat op 6 maart wordt gehou den. Leidenaars kunnen dan hun mening geven over het vrijlaten van de sluitingstijden van de horeca in Leiden. Het privé-leven van Walenkamp zelf zal nauwelijks veranderen, wat de uitslag ook is. Hij komt hoog stens weieens in De Burcht, na een gemeentelijke vergadering. Weet dus ook helemaal niet dat het op donderdag best druk kan zijn in de stad. Verwondert zich over het aan tal mensen dat doordeweeks een biertje gaat drinken. "Ik loop ach ter", constateert hij tijdens een door hemzelf uitgestippeld kroegen tochtje, Vroeger was dat anders. In zijn studententijd ging hij geregeld stappen. "Als ik tot laat wilde uit gaan, dan ging ik naar een andere stad". In 1978 werd hij raadslid en toen 'werd er ontzettend veel naver- gaderd in cafés'. "We gingen meestal naar Pardoeza. Daar kon je nog wel tot een uur of drie, vier te recht. Het was echt de kroeg voor de burgers. Verder walen alleen de studentensociëteiten lang open". Ook in In de Bonte Koe kwamen de raadsleden vaak. "Dat was heel erg gezellig". De borrelcultuur ver dween halverwege de jaren tachtig een beetje. "De verhoudingen zijn een tijd lang wat minder plezierig geweest in de raad. Tegenwoordig gaat iedereen weer wat leuker met elkaar om". Tegenstander De uurtjes na de commissie- en raadsvergaderingen worden nu dus doorgebracht in De Burcht. Het is dan ook jaren geleden dat Walen kamp bij In de Bonte Koe is ge weest. Maar hij heeft nauwelijks een slok van zijn biertje genomen of eigenaar Frans Bik stapt al op hem af. "Joop! Hoe is het met je. Wan neer komen die vrije sluitingstijden De ondernemer blijkt, net als de meeste van zijn collega's, een fer vent tegenstander. Kroegbazen hebben net als andere middenstan ders 'recht op regels', vindt Bik. "Ik heb zelf een goedlopende tent dus ik maak me niet zoveel zorgen. Maar ik weet dat er collega's zijn die wel langer open móeten blijven omdat hun klanten anders naar een andere kroeg zullen gaan". De overlast zal toenemen omdat mensen zich meer verspreiden door de stad. op zoek naar een tap die nog niet dicht is, voorspelt hij. Walenkamp denkt dat de nieuwe situatie het eerste half jaar inder daad wel problemen zal opleveren. "Maar daarna weet iedereen welke cafés langer openblijven". Hij wijst er tijdens de discussie met Bik ook op dat de politie al jaren pleit voor vrijere sluitingstijden. Dan is er niet meer een piek van kroeglopers die naar huis gaan en overlast veroorza ken, zegt Walenkamp. Bovendien is er een 'pakket maatregelen' dat pro blemen voor omwonenden moet voorkomen, vertelt hij. Gek Het is een uur. "De tap is toe", gilt het tweetal achter de bar. "Kijk nou eens", zegt Bik ironisch. "Mijn zaak is nog vol. Je zou toch gek zijn als ondernemer om nu al die mensen weg te sturen". Hij doet het wel. zegt hij. Hoewel hij al jarenlang geen last meer heeft van de politie die komt controleren of In de Bonte Koe wel op tijd dicht gaat. Walenkamp weet dat de meeste kroegen zich niet meer zoveel van de regels aantrekken. Dat past vol gens hem precies in het Leidse ho- recabeleid, dat de laatste jaren steeds soepeler is geworden. "Het besluit om de sluitingstijden vrij te geven is eigenlijk alleen een forme le stap", constateert hy. De wethouder vindt niet dat de regels weer strenger moeten wor den toegepast als een meerderheid van de stemmers niet kiest voor het vrijgeven van de sluitingstijden. "Ik beschouw dat dan meer zo. dat de mensen de bestaande situatie niet willen veranderen". Aan voorspellingen over de uit slag durft Walenkamp zich nauwe lijks te wagen. "Ik heb er veel over nagedacht, ik ben geneigd te zeggen dat er meer voor- dan tegenstanders zullen zijn. Maar ik zou er niks op dun'en zetten". Het is kwart over een, officieel tijd om naar huis te gaan. Walen kamp wil nog helemaal niet. "Even kijken of er in die steegjes nog wat open is". Hij fietst langs 'Hotel de Ville' op de Breestraat, en vertelt dat hij daar nog nooit is geweest. Hij heeft best zin om er eens een kijkje te nemen. "Daar komt de burge meester", roept de portier als hij Walenkamp in zijn donkere pak en in zijn lange, ook al zo donkere jas ziet aankomen. Ogen dicht Het doet de wethouder niets. In de discotheek is het donker, maar Walenkamp vindt het 'wel leuk'. "De sfeer is wel relaxed. Helemaal niet agressief of zo". En dat dansen gaat nog precies hetzelfde als in 'zijn' tijd, vindt hij. De wethouder ziet wat dat betreft weinig verschil tussen de muziek uit de jaren zeven tig en de moderne 'house' en 'hip hop'. "Als je je ogen dicht doet hoor je precies hetzelfde ritme". Ook de eigenaar van Hotel de Vil le is een goede bekende van Walen kamp. Roel van Akkeren is de zoon van een oud-KVP-raadslid. "En, blijf je langer open als dat straks mag", snijdt Walenkamp nu zelf het onderwerp aan. "Misschien een uurtje of zo", antwoordt Van Akke ren. Piet Krekelaar wacht niet tot na 6 maart. De Leidenaar heeft die dag juist zijn nieuwe café 'De Kreek' aan de Turfmarkt geopend. De receptie begon om 18.00 uur en als Walen kamp tegen tweeën binnenstapt is er niemand meer nuchter. De wet houder wordt meteen aangeklampt door alweer een bekende. Een on dernemer, die wil dat Walenkamp eens bij hem komt kijken. Walenkamp belooft het, drinkt nog een biertje en kijkt tevreden om zich heen. "De helft van de mensen ken ik wel". Het interieur, een don kerrood bloemetjesachtig behang, vindt hij prachtig. Huiskamerach tig, en zo moet een kroeg zijn, vindt de wethouder. "Een café is het ver lengstuk van de huiskamer. Het leu ke is dat niemand verplicht is con tact te zoeken. Het is allemaal heel vrijblijvend". Om kwart over twee, een uur en een kwartier na de officiële slui tingstijd. stapt wethouder Joop Walenkamp op de fiets om naar huis te gaan. Joop Walenkamp in De Burcht, waar nog weieens wordt 'navergaderd' dOOT raadsleden. (foto Henk Bouwman) In 1980 liep de publieke tribune van de raadszaal vol met kroegbazen toen er een proef werd genomen met drie nachtcafés. (archieffoto)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 14