Hier komt nooit meer Gedrag van sneeuw op berg blijft onberekenbare zaak Dr. Cohen Stuart moet terugkomen Wild-westtaferelen op Wereldraadtop Omwonenden stonden letterlijk te trillen op hun benen i REPORTAGE sarr.^TMi Robot Om drie u de ontplofte MS Vuurwerkfabriek. Gedachteloos, verdwaasd bijna loopt Nel Verrips, de zuster van Aart, met de stofzuiger door de voorkamer. Het grote raam, gesprongen door de explosie, is met boordplaat dichtgetim merd. Op de grond liggen nog stukjes glas. Na de enorme knal, die kilometers ver was te horen en heel Culemborg deed trillen, ging ze hevig geschrok ken even op de bank zitten, om bij te komen. Plotseling flitste het door haar heen dat de zeven maanden oude baby Nina van haar broer nog voor het raam lag. In een flits griste ze het kleintje van de bank. Geëmo tioneerd: "Toen zag ik het glas van het raam zo naar binnen komen. Ik moet er niet aan denken dat die ten glasscherven op mijn kleine nichtji terecht waren gekomen". Nel was toevallig met haar moe het huis van haar broer Aart. ur 's middags is het ge vaar voor meerdere ontploffingen nog niet geweken. De explosieven opruimingsdienst (EOD) heeft net besloten, zo vertelt loco-burge meester Koedam, een radiografisch bestuurde robot poolshoogte te la- n de totaal verwoeste fa briek. Koedam zegt dat zo ver be kend is, twee medewerkers van het bedrijf worden vermist. Hoeveel mensen er op het moment van de net op weg naar huis toen ontploffing aan het werk Die de explosie zich voordeed. "Mijn auto werd helemaal opgetild, ik schrok me lam", zegt hi j met beven- vrc de stem. Bij de moeder van Aart en na; Nel sloeg de schrik ook om het hart de viering toen de fabriek explodeerde. "Die praten, knal was zo ongelooflijk hard, ik dacht echt dat de Golfoorlog ook in Nederland was begonnen". ving De ravage in het landelijke schov buurtje even buiten Culemborg is staat. Het h enorm. Overal zijn ruiten gen en sommige huizen in ving van de fabriek zijn deel van hun dak kwijtgeraakt, zoals de woning van Henk van Vu ren, die hemelsbreed op slechts een paar honderd meter van de plaats des onheils (twee bunkers en nieuwbouw) woont. Corné Snijers, de buurman van Van Vuren was net aan het zand rijden toen de fabriek ontplofte. "Gelukkig was er bij ons niemand thuis. Ze zeiden dat ik meteen naar huis moest". Verschil lende ruiten van zijn boerderij zijn weet hij niet. Saillant detail is, dat de Culemborgse burgemeester me vrouw M. Bloemendaal 's morgens Drente was afgereisd om over Koninginnedag te Het stoffelijk overschot van een van de slachtoffers van de ontploffing wordt n wijl de bluswerkzaamheden op de achtergrond bij de fabriek doorgaan. <i ziekenwagen afgevoerd ter- Door de explosie zijn ook muren in enkele woningen in de omge- de fabriek zodanig ver kans op instorten be- van de buurman van gespron- Aart Verrips, de boer J. van Keulen, de omge- js 'licht gehavend uit de strijd geko men'. "Glasschade, het valt nog wel mee", zegt hij. De boer had rond het middaguur het idee dat zijn laatste uur had geslagen. "Het was zo'n dreun, ik zag mijn hele huis heen en weer gaan. Ik ben meteen de Dief- dijk opgegaan, om te kijken wat er aan de hand was". Ook zijn vrouw M. van Keulen heeft de schrik nog in de benen zitten. "Bijna alle hui zen in de buurt hebben kapotte ra men. Het is echt heel verschrikke lijk". Gelukkig "We zijn er gelukkig heelhuids afge komen", zegt Aart Verrips. Hij wijst op zijn zuster. "Dat zij de helderheid van geest had om Nina weg te halen. Man, als ik je toch eens vertel hoe half uurtje gelukkig is daarmee ben. Maar wat er is gebeurd, zal ik mijn leven niet vergeten". Bij de ingang van het Rode Kruis- gebouw in het stadje wordt de wacht gehouden door een groepje verpleegsters. Ze houden hun lip pen stijf op elkaar. "We mogen niets zeggen". Ze laten echter toch door- wel zo'n twintig getroffen door rondvliegend glas, hebben behan deld of doorgestuurd naar omlig gende ziekenhuizen. Enkele in allerijl opgeroepen me dewerksters van het Rode Kruis dachten bij de explosie dat het Ne- Aart Verrips liep na de explosie uit nieuwsgierigheid nog een stukje de dijk op, om met eigen ogen te kunnen zien wat er aan de hand was. "Ik zag allerlei voorwerpen door de lucht vliegen. Ik zag grijze rook en een rode gloed. Ik hoorde knallen. Het was zo angstig. Ik dacht, ik moet wegwe zen hier". Enkele minuten later schemeren dat werd de dijk bij zijn huis herme- lichtgewonden, tisch voor alle verkeer afgesloten, net als alle andere wegen die naar de vuurwerkfabriek leiden. derlandse hoofdkantoor dereen kent de heer Kooien ook. Hij is correct en zeer voorzichtig en be roemd", weet de woordvoerder van Wang. Kooien was gisteren niet bereik baar voor commentaar. Met psychi sche problemen is hij in het zieken huis opgenomen. De vernietiging van zijn fabriek en het overlijden van twee van zijn naaste medewer kers - tevens familieleden - betekent vrijwel zeker het eind van een droom. Want zo mag je het levens werk van Kooien wel noemen. Het lijkt niet aannemelijk dat Kooien met zijn zwakke lichamelijke condi- zelf nog een nieuwe start maakt. het Mocht zijn zoon dat nog willen, dan Amerikaanse computerbedrijf valt te bezien of de gemeente Wang in Culemborg was gebombar- Culemborg nog trek heeft deerd. "'t Had toch gekund, roristische actie", zegt er één. "'t Is per slot van rekening een Ameri kaans bedrijf'. Het Wang-gebouw, een paar honderd meter verder, schudde wel door de vreselijke klap, net als alle andere gebouwen op het industrieterrein. Een glazen koepel raakte daardoor uit het lood. Woordvoerder J. Brons van Wang zag de muren van zijn kamer trillen. "Aan een terroristische aanval heb ben we geen moment gedacht. Het leek ons eerder een straaljager, die net door de geluidsbarrière was ge gaan en vervolgens neerstortte. Mensen hier schrokken zich een on geluk. Posters vlogen van de muur. We zagen rookpluimen. Als die rook zwart was geweest, dan had het een benzinestation kunnen zijn. Maar K,.« ...oo nnlr Wo r\UUI1K.CIS, gunning te verlenen. Kooien begon het vak in een voor malige kippenschuur, hemelsbreed een halve kilometer verwijderd van de plaats waar hij later zijn moderne fabriek bouwde. Voor zover bekend is daar nooit een ongelukje ge beurd. Kooien was panisch voor vuur in zijn fabriek. Wie het waagde met een brandende sigaret ook maar in de buurt te komen, kreeg een stevige uitbrander. grijs. We dachten, dat kon de vuurwerkfabriek Kooien wel Kroning Een paar weken geleden was de fabriek (waar vuurwerk en zo'n tweehonderd kilo kruit lag opgesla gen) door de plaatselijke brandweer gecontroleerd en in orde bevonden. Zes jaar geleden verhuisde het be drijfje van een schuur naar de twee in er één uit de Tweede Wereldoorlog stamde. Slechts enkele omwonenden had den destijds bezwaar aangetekend tegen de vestiging. In de afgelopen jaren heeft MS Vuurwerk zich vol- ermoeden gens de gemeente Culemborg pre cies aan de voorschriften gehouden. Verbittering k Kooien (niet in de fabriek op De verbittering bij de enkele be de explosie) het zwaarmakers van destijds is nu ech- :om- ter groot. "De eerste steen die ze erk- hier neerleggen voor de bouw van het een nieuwe vuurwerkfabriek, zal ik •erzorgen tijdens de met mijn blote handen weghalen", rung van koningin Beatrix, aldus buurtbewoners C.M. van kte ook naar volle tevredenheid Dijk. Twee anderen vallen hem r de gemeente Culemborg. "Het krachtig bij. "Hier komt nooit r Al spoedig bleek het juist. Wang heeft een goede relatie met de wereldberoemde vuurwerk maker. Tot voor kort leverde en ont- nieuwjaarsvuurwerk puter-onderneming. De fabriek, in 1980 ingehuurd fabriek", stellen vastbera- Ca DEN HAAG/UTRECHT "Bergen zijn fascinerend, maar verraderlijk. Elk soort sneeuw brengt zijn eigen gevaar mee. Als wintersporter moet je altijd op je qui-vive zijn. Nooit denken: mij kan niets gebeuren, want ik ben hier al duizend keer ge weest. De situatie kan in een dag of een nacht totaal veranderen' De woorden van Edward Bokker, de eerste gediplomeerde Neder landse berggids, spreken boekde len. Woensdag kwamen negen Ne derlanders om toen zij in de Franse Alpen verrast werden door een la wine. Zij werden begeleid door een ervaren gids, die zelf ook om het le ven kwam. Ski-ongelukken zijn nooit helemaal te voorkomen, de grillige natuur kan zelfs de meest er varen en best getrainde sportlui overvallen. R. Jonker, bestuurslid van de Ko ninklijke Nederlandse Alpenvere niging, deelt die visie. "Door het simpele feit dat je in de bergen bent, loop je risico". Zelfs op aange stampte pistes, die toch gelden als veilige plekken, vallen ieder jaar do den omdat mensen tegen elkaar aan botsen of ongelukkig vallen, stelt hij. Doordat steeds meer mensen gaan skiën is de kans op ongeluk ken groter geworden, dat geldt ze ker voor toerskien. In 1988 overviel een zware lawine in Zwitserland een groep van zeven Nederlanders en een Zwitserse gids: twee over leefden de ramp, onder wie de gids. Datzelfde jaar verongelukte tüdens een skitocht in het bijzijn van de Britse prins Charles een van zijn beste vrienden. Een jaar later vielen er drie slachtoffers in het Franse Avon.in geplande tocht maken, ook al is het weer eigenlijk niet geschikt. Daar door staan de berggidsen onder gro- te druk >m erop uit to trekken. Bek- ker heeft dat aan den lijve ervaren. "Ik heb een keer fikse ruzie gekre gen met een klant omdat hij per se wilde doorgaan. De situatie was le vensgevaarlijk. Je hoefde maar een beetje te blazen of de lawines gle den al. Voor die man heb ik een gat in de sneeuw gegraven om hem de zeer instabiele opbouw te tonen, maar hij was niet te overtuigen. Zo'n man denkt gewoon: zoiets ge beurt mij niet". Waarschijnlijk speelt da-, ook bij dit ongeluk in Frankrijk een rol. Al enkele dagen waarschuwde de politie voor lawi negevaar en werd skiërs afgeraden de pistes te verlaten. Veel toeristen zijn zich niet be wust van de risico's die gepaard gaan met het toerskien. Ze hebben evenmin zin zich daarin te verdie pen, want daarvoor hebben ze een gids ingehuurd. Bekker kent die in stelling heel goed: "De mensen wil len vakantie, avontuur en natuur schoon, maar ze willen geen in breng in de beslissingen die moeten worden genomen. Ze doen niet aan toerskiën om het noodlot te tarten". Lawines doen zich vooral voor in het voorjaar, wanneer de sneeuw massa's op de berghellingen dooien en onder invloed van de wind in be weging komen. De hellingshoek en de structuur van de sneeuw spelen daarbij een belangrijke rol. De vorm van de sneeuwkristallen is belang rijk, maar ook of de sneeuw in één pak of in verscheidene lagen naar beneden komt. Als er. net als nu. een verse laag sneeuw ligt over een oude laag die al hard is geworden, is de kans op la wines erg groot. De kleinste aanlei ding is dan genoeg om de lagen over elkaar te laten schuiven. Een vlieg tuig dat met een luide knal door de geluidsbarrière gaat, maar ook een groepje mensen dat bij elkaar op een schuine helling staat, kan vol doende zijn. Maar ook lokt de ene lawine vaak de andere uit. Trillin gen blijven gevaarlijk. Hoewel de oorzaak van het ongeluk van woensdag nog niet bekend is. circu leert in kringen van de Skivereni ging het gerucht dat er in dit geval sprake was van een lichte aard schok. De autoriteiten in de ski-gebie den weten dat natuurlijk niet ongebruikelijk om in gevaarlij ke perioden met behulp van explo sieven kunstmatige lawines op te wekken. Zo wordt voorkomen dat de sneeuwmassa's toeristen verras sen en bedelven. In sommige perio des gebeurt dat wel twee keer in de week. De ski-oorden hebben groot be lang bij het voorkomen van onge lukken. Maar omdat dat niet altijd lukt, worden in elk toeristisch berg dorp minstens twee keer per jaar oe feningen gehouden om inge sneeuwde mensen te redden. Red dingswerkers en vrijwilligers oefe nen dan met meterslange sondeer- stokken en speciaal afgerichte hon den om een ingegraven 'slachtoffer' uit de sneeuw te halen. De BRIANCON (ANP) - De namen van de zes omgekomen Nederlan ders, zes mannen en drie vrouwen in de leeftijd van 33 tot 61 jaar, zijn gisteren door de Fransen vrijge geven. Het gaat om w. Bonck (Maarssen). het echtpaar J. en F. Rosbach (Westervoort], N. Bijlen- ga (onbekend), J. Gooi (Breda), ii. i echtpaar W. en M. Oosterhof (Vlaardingen). J. Veenenbos (Voorburg) en (gids) J. Zeegers (Queyras. Franse Alpen). Zeegers was een ervaren berg gids die wandelaars en skiers mocht begeleiden bij tochten in het middelgebergte. Hij stond ze- Verongelukte girls kende ski-gebied als geen ander ker niet bekend als waaghals. Waarschijnlijk is hij met zijn ge zelschap terechtgekomen op een verse sneeuwlaag die op de be vroren onderlaag is gaan schui ven. De lawine barstte waar schijnlijk woensdag rond vier uur '2 middags los. Toen de brigade van de CRS, de plaatselijke reddingsbrigade uit Brianpon, om negen uur 's avonds uitrukte met honden en alle be schikbare materieel, was er al vrijwel geen hoop meer hen nog levend te vinden. Verondersteld wordt dat de Nederlanders te lang op dezelfde plaats zijn gebleven. Door hun gewicht kan de sneeuwlaag zo zijn gaan glijden op een onderliggende ijslaag. Ook in Oostenrijk is een Neder landse skier omgekomen. Door nog onbekende oorzaak raakte de 29-jarige man van de piste en viel vijf meter naar beneden op een ijsvlakte. Hij overleed op weg naar het ziekenhuis. Voor de zekerheid wordt het 'slachtoffer' bij dit soort oefeningen voorzien van een apparaatje dat voortdurend gepiep uitzendt. In veel landen zijn toerskiërs verplicht dit soort apparaatjes permanent bij zich te dragen, zodat ze onder de sneeuw gemakkelijk zijn te vinden. Overigens is de kans dat een lawi neslachtoffer een ongeluk overleeft, niet erg groot. Door onderkoeling en zuurstofgebrek overleeft nog niet de helft van de slachtoffers het eerste uur na het ongeluk. KNAV-bestuurder Jonker bena drukt dat bergen nu eenmaal ge vaarlijk zijn. "Ik ben wel eens er gens geweest waar net een uur eer der een lawine naar beneden was gekomen. Je kunt nooit met hon derd procent zekerheid beoordelen of die er aan komt of niet. Soms heb je gewoon de domme pech dat je er gens bent, waar de sneeuw gaat schuiven". Predikant wil Israël niet verlaten Wim Schrijver LEIDEN De hervormde Raad voor de verhouding van kerk en Israël blijft erbij dat zijn 'luisterpost' in Jeruzalem, dr. G. H. Cohen Stuart, in deze onveilige tijd met zijn gezin moet terugkeren naar Neder land. Cohen Stuart, die twee weken lang lezingen in ons land heeft verzorgd, is van nacht weer naar zijn vrouw en twee dochters in Israël ver trokken. Cohen Stuart is als theologisch adviseur van de Hervormde Kerk in Jeruzalem gestationeerd. De Raad voor kerk en Israël, zijn werkgever, had hem begin dit jaar opdracht gegeven over te ko men. Hij weigerde toen. "Door deze vlucht zou ik verraad plegen aan mezelf en mijn geloofwaar digheid en mijn kerkelijke ver antwoordelijkheid onherstelbare schade berokkenen", zo liet hij weten. De predikant kwam eind vorige maand wel over voor een geplan de lezingentournee, omdat hij-net als de Israeli's zijn agenda niet door Saddam Hussein wilde laten bepalen. De Raad heeft hem gis teren duidelijk laten weten dat de opdracht om te repatriëren nog steeds bestaat. De Raad onder zoekt momenteel nog wat de juri dische consequenties zullen zijn als Cohen Stuart in Jeruzalem blijft. De voorzitter van de Raad, ds. C. van Gelder (Nunspeet), laat we ten de opstelling van Cohen Stu art goed te begrijpen. "Wij voelen ons ook solidair en hij voelt dat misschien nog sterker, omdat hij er al zolang woont. Maar wij heb ben als werkgever een andere ver antwoordelijkheid". De situatie rond en in Israel baart de Raad grote zorgen, aldus Van Gelder. "Stel dat iemand in een huis verblijft dat op instorten staat, dan ben je toch ook ver plicht om geen risico te nemen en hem daar uit te halen?" De veilig heid van de familie Cohen Stuart gaat boven al het andere, aldus Van Gelder. Bovendien is het vol gens hem volstrekt onzeker wat een verzekering doet in het geval van 'molest'. Deze kwestie staat volgens Van Gelder volkomen los van het con tract met Cohen Stuart, dat in 1993 afloopt. Het is een publiek geheim dat de relatie tussen werkgever en werknemer niet op timaal is. Toen in 1987 het eerste contract afliep met Cohen Stuart, die sinds 1981 in Jeruzalem ver bleef, besloot de Raad dit niet te verlengen. Er zouden 'fundamen tele verschillen van inzicht' be staan. Cohen Stuart tekende bezwaar aan bij de hoogste geschillencom missie in de Hervormde Kerk, die daarop de Raad in het ongelijk stelde. De commissie was van me ning dat er onvoldoende overleg met Cohen Stuart had plaatsge vonden. Nieuw overleg tussen beide partijen leidde ertoe dat het contract van Cohen Stuart alsnog met nog eens zes jaar werd ver lengd. Van Gelder: "Wij roepen hem nu niet terug, omdat we hem dan hiér hebben. Het gaat ons om zijn veiligheid". Mocht de crisissitua tie in het Midden-Oosten voorbij zijn, dan kan Cohen Stuart tot het einde van zijn contract weer naar Jeruzalem. "Dat spreekt vanzelf. In het contract staat dat dit zijn laatste termijn is dus dat is duide lijk". Toen in de afgelopen weken ie mand na een lezing van Cohen Stuart vroeg waarom het contract na 1993 niet verlengd kan worden en of dit niet jammer is van alle opgebouwde contacten, verwees Cohen Stuart de vragensteller door naar de op dat moment aan wezige secretaris van de Raad van kerk en Israël, dr. H. Vreekamp (Epe). Deze wilde echter geen commentaar geven. Desgevraagd liet Cohen Stuart weten het "zeer spijtig" te vinden dat zijn werkgever het contract niet wil verlengen. Voor hem is het niét vanzelfsprekend dat dit zijn laatste termijn is, ook al staat dit in het contract. "Wat men ver geet is dat ik het onder protest en onder voorbehoud heb getekend, onder andere om dit punt. En daar heeft de Raad nooit tegen ge protesteerd. De zaak ligt voor mij nog open". Cohen Stuart wilde verder niet ingaan op de oproep om naar Nederland terug te ke- Van Gelder kon gisteren niet voorspellen hoe deze kwestie zou aflopen. Vrouwen met excommunicatie bedreigd CANBERRA (GPD/ANP) - Zel den werd er op een bijeenkomst van de Wereldraad van Kerken zulke gespierde taal gebruikt. Na ruim een week van vrome woor den, barstte er vandaag op de gro te Assemblee in Australië een or dinaire ruzie los over de samen stelling van het nieuwe Centrale Comité (bestuur). De Canadese predikante Lois Wilson, een van de zeven presi denten, haalde het scherpst uit. Volgens haar zijn enkele vrouwe lijke kandidaten voor het 154 le den tellende bestuur op schanda lige wijze onder druk zijn gezet om zich terug te trekken ten gun ste van mannelijke topfiguren uit hun kerk. "Sommigen staan te huilen in de wasruimten", aldus Wilson. "Dit stinkt". Wilson noemde geen namen, maar het was duidelijk dat ze re fereerde aan orthodoxe kerken. Eén van de vrouwelijke kandida ten zou door 'een metropoliet' ge dreigd zijn met excommunicatie omdat ze afgelopen zondag had deelgenomen aan de avondmaal- dienst. Wat betreft de jongeren heeft vooral Europa het bijna volledig laten afweten. Van dc 51 voorge stelde kandidaten zijn slechts 2 in plaats van de afgesproken 10 jon ger dan 27 jaar; zo'n 4 procent. "Dit is onaanvaardbaar", aldus dr. Konrad Raiser uit Duitsland. Nadat het benoemingscomité een wagonlading kritiek over zich heen had laten gaan, nam de As semblee een motie aan dat toch gestreefd moet worden naar 20 procent jongeren en 40 procent vrouwen. Begin volgende week zal de aangepaste lijst opnieuw ter discussie staan. Het Nederlands hervormde de legatielid Bernard Reitsma, die door jongeren genoemd was als mogelijke tegenkandidaat voor dr. K. Blei, heeft zich teruggetrok ken. Namens de gereformeerden is drs. A. Westra kandidaat ge steld. Nadat de gemoederen weer wat bedaard waren, luisterde de As semblee naar een presentatie over de nog altijd marginale plaats die vrouwen in de kerk krijgen toebedeeld. De nieuwe di recteur van de afdeling die zich daarmee bezighoudt, de Indiase .Aruna Gnanadason, zei dat het geduld van vrouwen opraakt. Het zou volgens haar onaanvaardbaar zijn wanneer het opnieuw tiental len jaren gaat duren voordat de kerken de gerechtvaardigde ver langens van vrouwen tegemoet komen. Verklaring Golfoorlog. Het eerste ontwerp voor een Wereld raad-verklaring over de Golfoor log bevat: een oproep tot een staakt-het-vuren, een beroep op Irak om zich terug te trekken, een oproep tot een internationale vre desconferentie en uitvoering van de VN-resoluties inzake de door Israël bezette gebieden. Begin volgende week wordt er gestemd. NG Kerken. De blanke NG Kerk en de niet-blanke NG Ker ken uit Zuid-Afrika verschillen van mening over opheffing van sancties en over de toekomstige kerkelijke eenheid. Dit bleek op een gezamenlijke persconferentie in Canberra, waar prof. J. Heyns (NGK). ds. S. Buti (NGKA) en ds. J. Buys (NGSK) voor het eerst on der de vlag van de Wereldraad ge broederlijk naast elkaar zaten. Terwijl Heyns voor opheffing van sancties pleitte, noemde Buys deze in het belang van de zwarte bevolking. Heyns meende dat de NG Kerken in wezen één kerk vormen, maar Buys weersprak dit. "Als dat zo was, dan zouden we niet zoveel moeite hebben om die eenheid te bereiken". Beroepingswerk Hervormde Kerk: beroepen te Ti Aar J K. Vlasblom Ommen. Gereformeerde Kerken: aangen men naar Leiderdorp (herv.-geref i S. Karreman Diemen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 2