DE T
VAN TOEN
Filevorming op het ijsdure
erwtensoep en veel scheuren
Rechtbanken houden te weinig rekening
met recht en gewoonten van minderheden
©uöilicutos.
TOREN PIETERSKERK 'VIEL ENDE STORTE NEDER' IN 1512
PAGINA 10
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1901
Prof. Deelen in dies-college Leidse Universiteit:
LEIDEN - Het Nederlandse recht
houdt te weinig rekening met de ge
woonten en het eigen recht van bui
tenlandse minderheden Er zijn ge
vallen waarbij rechtscolleges vast
houden aan de Nederlandse wet,
terwijl zij zonder schade rekening
zouden kunnen houden met de re
gels die in een bepaalde leefge
meenschap gelden.
Tijdens de 416de diesviering van
de Leidse universiteit brak prof.mr.
J.E.J.Th. Deelen. hoogleraar bui
tenlands en internationaal privaat
recht, zaterdag een lans voor meer
begrip voor niet-westerse rechtscul
turen. Een botsing van zo'n cultuur
met de Nederlandse blijkt uit op het
eerste gezicht zoiets eenvoudigs als
een echtscheiding.
Mohammedanen scheiden zich
van hun echtgenotes door het uit
spreken van de Talaq, oftewel de
verstoting van de vrouw. Niks geen
rechter die zich over de rechtmatig
heid hiervan buigt, het zijn de ech
telieden zelf die dat besluit nemen.
Wellicht dat nog geprocedeerd
wordt over de, verdeling van de
koelkast en kleurentelevisie, maar
de scheiding heeft iedereen maar te
accepteren.
Op zich geeft dat in Nederland
nog geen problemen en ook mogen
deze mensen op hun eigen manier
weer met anderen trouwen. Die pro
blemen ontstaan wel wanneer er
kinderen komen die ingeschreven
moeten worden bij de burgerlijke
stand. De Hoge Raad heeft in wat
Deelen afkeurend een 'fruitig ar
rest' noemde, besloten dat ook bij
mohammedanen alleen de rechter
lijke macht een huwelijk kan ont
binden.
Deelen kon voor het strikte stand
punt van de Hoge Raad wel enig ge
voel opbrengen maar werd er aan de
andere kant toch verdrietig van.
"Die mensen komen uit Marokko
aan, vinden het huwelijk niet meer
leuk en mogen dan niet op hun ei
gen wijze uit elkaar gaan door de
Talaq uit te spreken". De Neder
landse echtscheidingsprocedure,
nog steeds met advocaten, vinden
islamieten een malle gang van za
ken. Zo'n ongelovige rechter die
zich met hun zaken gaat bemoeien...
"Gelovige Islamieten krijg je da^r
niet voor", aldus Deelen. Vandaar
dat er volgens Deelen ook wel een
manier is gevonden om toch de Ta
laq uit te spreken. Je machtigt een
vriend in Marokko om de Talaq uit
te spreken en een scheiding die in
zo'n land is geregeld, is dan wel
rechtsgeldig.
De hoogleraar haalde zaterdag een
voorbeeld aan van een bizarre ver
menging van twee soorten burger
lijk recht. Het ging om een Marok
kaanse vrouw die op Nederlandse
wijze van haar man wilde scheiden.
Dat was niet niks, want de vrouw
stelde zich hiermee volstrekt buiten
de islamitische gemeenschap. Met
veel moeite en tegenwerking van de
man kwam de echtscheiding er
door.
Vervolgens kreeg ze kennis aan
een andere Marokkaanse man en
wilde op de islamistiche wijze trou
wen. Daarvoor moest echter eerst
weer de vorige, Nederlandse, echt
scheiding ongedaan worden ge
maakt en worden vervangen door
de Talaq. De vorige echtgenoot zag
zijn kans schoon en weigerde de Ta
laq uit te spreken. Daarop stapte de
vrouw naar de Nederlandse rechter
om de man te onderwerpen aan lijf-
dwang en zo gedaan te krijgen dat
hij haar verstootte. Uiteindelijk
heeft de Hoge Raad dit gehono
reerd, zodat de vrouw alsnog op is
lamitische wijze kon huwen.
Het brengt Deelen dan ook tot het
standpunt dat in dit soort gevallen
de Nederlandse rechtspraak wat
meer flexibel moet zijn. Hij vindt
zelfs dat het Nederlandse recht veel
te hoog te paard zit. "Een niet on
aanzienlijk deel van de wereldpo
pulatie acht de Talaq een volstrekt
rechtvaardig beginsel. En een klein
landje aan de zee zegt wel even dat
zoiets niet rechtsgeldig is".
Evenzeer plaatst Deelden vraag
tekens bij een uitspraak van de
rechtbank uit Assen over een huwe
lijk tussen twee Molukse mensen
dat werd aangevochten door hun
beider ouders. Het geval was dat de
betrokken families in het verleden
een bloedbroederschap hadden af
gesloten, omdat de gezinshoofden
samen in het leger hadden gevoch
ten. Zo'n bloedbroederschap geldt
in de Molukse samenleving als een
belemmering voor een huwelijk
tussen wederzijdse kinderen. "De
rechter heeft de toestemming wel
gegeven. Maar hij had het naar mijn
mening ook kunnen afwijzen. De
weigering van het huwelijk werd
door de hele Molukse leefgemeen
schap gedragen. De rechtbank
heeft niet gekeken naar het rechts
gevoel van die mensen", aldus Dee
len.
Rijkspolitie vraagt
hulp marechaussee
wegens grote tekort
LEIDERDORP De rijkspolitie
district Den Haag heeft bijstand ge
vraagd van de Koninklijke Mare
chaussee. Het district kampt met
een groot tekort aan personeel. Bij
de diverse groepen van het korps,
het grootste van Nederland, kun
nen direct meer dan 100 mensen
worden geplaatst.
De marechaussee wil wel mensen
uitlenen maar heeft het op dit mo
ment te druk. De Golfoorlog brengt
extra werk met zich mee en het
korps had het al druk met het verle
nen van bijstand aan Amsterdam,
Rotterdam en Den Haag. De ge
sprekken tussen de rijkspolitie, de
ministeries van justitie en defensie
en de Koninklijke Marechaussee
over het uitlenen van mensen zijn
opgeschort en worden hervat zodra
de Golfoorlog voorbij is.
De Koninklijke Marechaussee
heeft een aantal vaste taken zoals
aan de grens en verleent daarnaast
bijstand aan gemeentelijke politie
korpsen. De rijkspolitie heeft tot nu
toe nooit hulp van de marechaussee
gehad.
De rijkspolitie in het district Den
Haag probeert al geruime tijd met
man en macht aan extra personeel
te komen. Er is een regionale wer
vingscampagne gestart en ook al
lochtonen worden afzonderlijk en
intensief benaderd met de vraag of
ze hier willen komen werken. Als
mensen worden aangenomen, moe
ten ze eerst nog de politie-opleiding
volgen, die ruim twee jaar duurt.
Daarom zoekt de rijkspolitie ook
naar manieren om sneller extra
mensen te krijgen. Zo worden ex-
politieagentes benaderd en worden
bijzondere opsporingsambtenaren,
zoals de luchthavenpolitie, gesti
muleerd riaar de rijkspolitie te ko
men. De herintredende vrouwen
zijn na een nascholing van enkele
maanden klaar voor het werk. De
bijzondere politie, die niet in bezit is
van politiediploma A krijgt de gele
genheid dit alsnog te halen. Het
voordeel van het inzetten van men
sen van de Koninklijke Marechaus
see is dat die direct beschikbaar
zijn.
Van onze redacteur Jan Westerlaken
HOOGMADE Het bestuur van de ijsclub in Hoogmade
stond zaterdag op het punt om de schaatstocht langs molens en
over meren af te blazen. Een lid, dat met de fiets op pad was ge
gaan om het ijs te controleren, was na tweeëneenhalf uur nog
niet terug. Paniek sloeg toe, want niemand wist waar de man
uithing. Maar gelukkig was er niets ernstigs aan de hand. De
controleur constateerde dat de kwaliteit van het ijs op de Zuid-
zijdervaart beneden peil was en besloot daar wat aan te doen.
In z'n eentje sloeg hij aan het sneeuwschuiven. maar vergat dat
te melden en lette niet op de tijd. Met een sisser liep het af.
Voor hetzelfde geld had het an
ders kunnen zijn. Nu waren er al
leen opgeluchte en tevreden ge- gedaan. Riep daar iemand misbruik
zichten. Bij het bestuur en bij de maken van de situatie?
schaatsers.
Het was filevorming op het ijs,
filevorming bij het klunen. Ne
derland stond massaal op de
schaats. Groot, klein, jong en oud.
Opmerkelijk veel oudjes op Frie
se doorlopers. Het was druk, zeer
druk. Zaterdag en zondag. De we
reldkampioenschappen hardrij
den op de schaats, waarvan de te
levisie beelden uitzond, konden
daarin geen verandering brengen.
Hoewel, veel schaatsers bleven na
het rijden van de toer in paviljoen
De Does hangen waar de tv luid
.en duidelijk aanwezig was.
Dank zij het zonnetje en weinig tot
geen wind was de toertocht een
sfeervol gebeuren. Mensen die er
een dagje-uit van maakten. Met een
rugzak vol brood en hier en daar
zelfs een thermosfles met warme
koffie. Groepjes mensen die met el
kaar op het ijs praatten; de koek en
zopie was een ontmoetingspunt
waar ervaringen werden uitgewis
seld. Langs de hele route kon je, op
het ijs, voor een paar knaken je
schaatsen laten slijpen.
Rechts: Het hele weekeinde waren
mensen van de KNSB in de weer om
de routes sneeuwvrij te maken en op
de zwakke plekken voor goede afzet
tingen te zorgen.
Onder: Goed materiaal is een eerste
vereiste om tochten van zestig kilo
meter of nog langer te rijden. Op het
ijs blijkt vrijwel iedere schaatser
over Noren te beschikken. De houten
Noren zijn nog sporadisch te zien.
Enkele doorbijters rijden tientallen
kilometers weg op kunstschaatsen.
Bob van Dinten (links) en André
van der Voorn waren op het ijs pre
sent om botte of kapotte schaatsen
weer in puike conditie te brengen.
(foto's Wim Dijkman
Alert
Velen hadden de mond er vol van:
de massale drukte en de kwaliteit
van het ijs. Een toerrijder maakte de
opmerking dat je op twee dingen
alert moest zijn: je moest niet alleen
de hinderlijke scheuren ontwijken,
maar ook de mensen. En daarmee
sprak hij tot de verbeelding van veel
schaatsers. Het ijs liet inderdaad te
wensen over. Er zaten te veel scheu
ren in waardoor aan de lopende
band valpartijen ontstonden. Som
mige stukken, zoals tussen de kas
sen in Roelofarendsveen, waren bo
vendien slecht geprepareerd.
Het kon dus niet uitblijven. Veel
valpartijen geven verwondingen.
De ambulancedienst heeft dat ge
merkt. Ze moest enkele tientallen
keren uitrukken om gewonde
schaatsers op te halen die een bot-
'breuk, hoofdwond of ander letsel
hadden opgelopen. De ziekenhui
zen konden de stroom nauwelijks
verwerken. In het Academisch Zie
kenhuis Leiden liepen de wachttij
den tot meer dan twee uur op. An
dere ziekenhuizen in de regio moes
ten bijspringen om dat lange wach
ten wat te beperken.
Toch was gezelligheid troef. On
danks het feit dat er bij Rijpwete-
ring in de avonduren een
sneeuwschuiver door het ijs op de
Kever, nabij de Boeren buurt, was
gegaan. Twee jongens die hem be
manden konden ternauwernood uit
het koude water klauteren. Ze duw
den of trokken elkaar op het droge.
Een nat pak was het enige dat ze er
aan over hielden. De koek en zopie
ter plekke zat er wel mee. Die kon
niet over het ijs, maar moest via een
omweggetje door het weiland. En
dat kostte nogal wat moeite. Een
boer bood uiteindelijk de helpende
hand. Met zijn trekker manoeu
vreerde hij het kraampje en de
etenswaar naar het ijs.
Slee
Dat was de enige klacht. De man
nen deden goede zaken. De drank
jes, koeken en snoep hoefden niet.
zoals eerder die week wel het geval
was, te worden opgeborgen. Toen
vroor het dat het kraakte, dus be
vroren ook de drankjes. Nu niet.
Koek en zopie.is niet alleen koek en
zopie, vertelde één van het tweetal.
Naast het kraampje moet een slee
staan om gewonden te kunnen ver
voeren en is de aanwezigheid van
een reddingslijn verplicht.
En nu we het toch over eten heb
ben. een dampende kop erwten
soep gaat erna een schaatstocht al
tijd wel in. Maar als je voor een plas-
De erwtensoep was niet overal vier
gulden. Bij de koek- en zopietent op
de Wijde Aa bij de molen werd 2,50
gulden gerekend voor een goede kom
soep. De anijsmelk en warme choco
la kosten er een daalder.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- L.Z., lantaarnopsteker, Zon
dagavond de lantaarns aan den
Voorschoterweg gebluscht heb
bende, hoorde eenige jongelie
den, die beschonken uit Leiden
kwamen, hem toeroepen: „Zoo
we geweten hadden dat je de
lantaarns al uitgedraaid had,
zouden we je in de sloot gegooid
hebben!" Des Maandags, giste
ren dus, bemerkte hij dat de lam
pen uit twee lantaarns ont
vreemd waren en ook dat er eene
ruit van eene lantaarn was stuk
geslagen.
- BATAVIA. Naar de „Sum.Ct."
verneemt, is de excursie tegen
Djandji en Loemban in de Ba-
taklanden afgeloopen. Den
23sten November 1.1. vielen onze
troepen de versterkte kampongs
aan, doch ondervonden geen
noemenswaardigen tegenstand.
De vijandelijke benden kozen
met vrouwen en kinderen ge
pakt en gezakt het hazenpad, de
kampongs werden in de asch ge
legd, doch de opgelegde boete-
....niet geind.
- Door den minister van koloniën
zijn geene bezwaren gemaakt te
gen toelating van meisjes op de
hoogere burgerscholen in Indië.
Vijfentwintig jaar geleden:
- Na vijf dagen van erupties
heeft de Etna op Sicilië een nieu
we kegelvormige krater ge
vormd op een noordoostelijke
helling. Het tempo van de ont
ploffingen bedraagt thans vijf
tien tot twintig per minuut.
Honderden tonnen vulkanisch
gesteente en lava worden tot een
hoogte van 300 meter de lucht in-
geslingerd. Er vloeit nog steeds
een zware lavastroom uit de
krater, maar er bestaat geen on
middellijk gevaar voor de lager
gelegen dorpen. De stroom is
drie km lang en vloeit in een dal,
omsloten door dijken van gestol
de lava van eerdere erupties.
Het haantje op de afgebeelde to-
staat maar liefst honderd
twintig meter boven het maai
veld. In Leiden? Nee, nu niet
er, maar het stond er ooit wél.
Om een beetje te helpen: de da
kenpartij, onderaan, laat de ach
terkant van de panden Rapen
burg 65 en 67 zien - de toren moet
daardoor bij de Pieterskerk ho-
Het was niet moeilijk dit reeds
lang verdwenen stadsbeeld voor
ogen te toveren: er bestaat een
amateuristisch schilderij uit de
zeventiende eeuw, waarop de Pie
terskerk in zijn volle lengte en
hoogte, met toren en al, staat afge
beeld. De anonieme schilder ver
plaatst ons naar het begin van de
zestiende eeuw: niet alleen dat de
toren er riog ongeschonden bij
staat, maar ook andere gedeelten
van het gebouw zijn totaal anders
dan op dit moment - maar dat la
ten we nu maar voor wat het is.
Eén ding is in elk geval duide
lijk: hij heeft tot op zekere hoogte
moeten fantaseren; dientengevol
ge is de voor deze bijdrage gete
kende Pieterskerktoren een fan
tasie naar een fantasie.
Voor het verhaal dat bij dit in
het jaar 1512 verdwenen monu
ment hoort is dat minder het ge
val. Ongeveer een eeuw nadat de
toren met een donderende klap in
elkaar was gestort, werd het ge
schreven verslag van die ramp na
melijk in druk uitgegeven: het
vormt nu een levendige passage
in J.J. Orlers befaamde Beschry-
vinge der Stadt Leyden. We lezen
daar op pagina 68:
storte ter neder den Toorn van S.
Pieters Kercke binnen der Stede
van Leyden: ende het Cruys
Becken ofte Pijn-appel mitten
Maeckelaer vielen Heer Simon
Ewoutssz. Priester ende Pater
van de Falyde Bagijnen-huys ont-
stucken ende daer was veel
Houts op sijn bedde ghevallen
daer hy op lach ende sliep ende
was in grooter vreesen van sijn
lyff soo dat door Gods sonder-
linghe gratie den selven Heer Sy-
mon niet ghequest en was noch
oock niemant anders: Maer den
selven Val nam over de Noort-zij-
de van de voorschreven Kercke
na haer twee Pilaernen van het
nieuwe werek ende 't decksel
van de Kercke de voorschreven
tweeude over S. Catharinen
Outaer 't Glas van Calis met een
vacke muyrs ende daer storte
veel vanden Toorn over beyde zij
den achter inder Kercken: ende
de Groote Orghele die midden
inder Kercke hangt aenden Toorn
bleef hanghen.
Paniek
Orlers schreef deze passage over
van een verslag, dat kort na de
ramp door de toenmalige stads
secretaris, Henrick Florissz., was
opgetekend.
De ramp zal Henrick lang zijn
bijgebleven, mede door wat er
een dag of tien eerder was voorge
vallen. Toen hij 's avonds naar de
avondpreek zat te luisteren, viel
er een groot brok steen uit de to
ren. op het dak van de kerk.
De schade viel mee, maar dat
'LEIDSE
KRONIEK OVER
MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
Int laer ons Heeren 1512 tus-
schen den Donderdach ende den
Vrijdach inder nacht recht voor
dat de Kloek een sloech int leste
quartier vanden selven uyre in
den eersten uyre van den eersten
dach van Maerte soo viel ende
wist het verzamelde kerkvolk op
dat moment nog niet. De pastoor
vluchtte de preekstoel af, en er
brak paniek uit.
Geschreeuw: de toren dondert
in elkaar! Met achterlating van -
Henrick Florissz. noemt het alle-
middeleeuwse bouwers wel toe
vertrouwen - op de lange duur
komt er in al die houtverbindin
gen zoveel speling dat op een be
paald moment de constructie het
begeeft. Denk maar eens na wat
zo'n slanke spits moet verduren
wanneer het eens goed stormt!
Natuurlijk heeft men indertijd
de zaak wel goed in de gaten ge
houden, maar toch blijkt de voor
aankondiging, eind februari, van
de op handen zijnde ramp de ge
moederen niet al te sterk beroerd
te hebben. In ieder geval lag mijn
heer pastoor rustig te slapen - om,
om één uur 's nachts, wreed uit
zijn dromen te worden gehaald.
In haar val zal de omvangrijke
houten stellage ook wel een ge
deelte van het stenen werk van de
toren hebben meegesleurd - dat
moet hier en daar ook sleets zijn
geweest, gelet op dat grote brok
steen dat al naar beneden was ko
men vallen.
maal op - Caproenen, Faelgien,
Hoycken, Pantoffelen, Matten en
Stoelen nam het vrouwvolk de
benen. Sommigen waren zo in
doodsnood dat ze hun kinderen
vergaten. Enigen werden onder
de voet gelopen.
Men blijkt toen niet in de gaten
te hebben gehad hoe erg het was.
Wat er aan de toren mankeerde
kunnen we uit de bewoordingen
van Henrick Florissz. niet opma
ken. En wat er nu precies naar be
neden kwam laat hij ons ook al
niet weten.
Speling
Maar wellicht moeten we het ons
als volgt voorstellen. De houten
spits was een meter of veertig tot
zestig hoog. Hoe stevig je zoiets
ook bouwt - en dat kun je laat-
Baken
Torens varj deze aard en omvang
heeft men indertijd op veel plaat
sen in Holland gebouwd of willen
bouwen. Ze werden benut als ba
ken voor de scheepvaart - de
Leidse toren kon je vanaf de
Noordzee zien!
De Pieterskerktoren moet toen
een opmerkelijk bouwsel zijn ge
weest. Want nergens kwam een
houten spits van zo grote omvang
Het bakstenen benedengedeel
te is bij de herstellings- en nieuw-
bouwwerkzaamheden, die na
1512 vele decennia in beslag na
men, bijna geheel verdwenen.
Had men dat laten staan, en op
gekalefaterd, dan zou de Pieters
kerk nu zo'n toren hebben als de
Laurenskerk in Rotterdam, of de
Grote Kerk in Dordrecht: een
stoere en stevige, van boven recht
afgehakte romp. En vermoedelijk
had men er dan in de zeventiende
eeuw wel een paar fraaie wijzer
platen opgezet - zoals ze dat in
Rotterdam en Dordrecht gedaan
hebben.
L.D. COUPRIE
