h
'Schrijvers op reis'
thema Boekenweek
PODIUMBLIK
Nauwelijks
zwakke plek
in Rigoletto
Speciale uitgaven NooteboomJoris en Ros
Stijloefening De Chatel
V
DINSDAG 5 FEBRUARI 1991
KUNST
Karamazov
'De gebroeders Karamazov' van
Fjodor Michailovitsj Dostojevski.
Wie schuld voelt en boete wil doen
omdat hij het prachtige boek van
de Rus nog niet heeft gelezen, kan
dat nu goedmaken door morgen
avond in de Leidse Schouwburg
de toneelvoorstelling te gaan zien
die Richard Crane ervan heeft ge
maakt.
In dit stuk wordt de moord op
vader Karamazov ontrafeld. Alle
vier zijn zonen, die worden ge
speeld door Huib Broos, Cor van
Rijn, Kees Coolen en Jules Hamel,
zijn in feite verdacht. Naast de zo
nen van Karamazov nemen deze
acteurs ook nog minstens twee an
dere rollen voor hun rekening.
Gang van zaken
De wandelgangen van een bedrijf
leveren vaak aardige roddel en
informatie op. Dat is het thema
van Mark Kingsfords toneelstuk
'De gang van zaken', dat donder
dagavond wordt gespeeld in de
Leidse Schouwburg. De regie van
dit stuk is in handen van Jos Hou-
ben, regisseur en acteur bij het
Théatre de Complicité in Londen,
De toeschouwer wordt geconfron
teerd met een bedrijf dat zetelt op
de 25ste verdieping van een kan
toorgebouw. Daar hoort Kings-
ford dingen die niet voor ander
mans oren zijn bedoeld. Eén ding
is zeker: er staat iets verschrikke
lijks te gebeuren.
En ik dan
'En ik dan' zo heet het blijspel
waarmee Annie M.G. Schmidt
haar carrière als toneelschrijfster
is begonnen. Ze heeft het stuk aan
gepast aan deze tijd en vrijdag
en zaterdagavond is het te zien in
de Leidse Schouwburg. De regie is
in handen van Berend Boudewijn
en de kostuums werden ontwor
pen door Yan Tax.
Een werknemer bij de een of an
dere stichting heeft met de boeken
gerommeld. Om de zaak te redden
besluit de moeder van de frau
deur zelf bij de stichting te gaan
werken. Tot overmaat van ramp
veroorzaakt zij daar algehele ont
reddering.
In de hoofdrollen twee gepokte
en gemazelde artiesten: Henny
Orri en Carol van Herwijnen.
The Nits
Popconcerten worden er in de
Leidse Schouwburg niet veel gege
ven. Maar maandag- en dinsdag
avond is het wederom zover. Dan
komen 'The Nits' met hun subtiele
pop naar de Oude Vest. Tal van
bekende nummers, zoals 'I.i the
Dutch Mountains', worden ge
bracht in een zelf ontworpen de-
cq r.
Gebeurd in Turijn
De Italiaanse schrijfster Natalia
Ginzburg behoort de laatste jaren
in Nederland tot de veelgelezen
auteurs. Uitgeverij Meulenhoff
verzorgde de doorbraak van deze
schrijfster die algemeen menselij
ke problemen aan de orde stelt.
Marlies Heuer van het Nationaal
Fonds brengt op woensdag- en
donderdagavond in het LAK de
voorstelling 'Gebeurd in Turijn',
een toneelstuk naar Ginzburgs ro
man 'Zo is het gebeurd'.
Het stuk gaat over Albina en
Alberto, vier jaar getrouwd. Hun
huwelijk bevindt zich in een dood
lopende straat, ze voelen zich ver
oordeeld tot elkaar. Alberto houdt
van een andere vrouw. Tenminste
dat denkt Albina, maar mis
schien is haar man wel helemaal
niet in staat tot liefde.
Sequence
Dansgroep Krisztina de Chatel
trok vorig seizoen sterk de aan
dacht met het prachtige ballet
'Dualis'. Na dit succes maakte de
gedreven De Chatel een aantal in
teressante nieuwe choreografieën,
die nu onder de titel 'Sequence'
vrijdag- en zaterdagavond in het
LAK-theater zijn te zien. In deel I
van de voorstelling worden een
kwartet en een trio gedanst op
muziek van Philip Glass. De mu
ziek bij deel II. dat bestaat uit
drie solostukken, een duet en een
finale voor vijf dansers, is van
Patricio Wang. Een uitgebreid
verhaal elders op deze pagina.
Jeugdvoorstelling
Natuurlijk deze week ook weer
een jeugdvoorstelling in het LAK-
theater. Theater Terra houdt zich
niet, zoals de naam doet vermoe
den, alleen maar met aardse za
ken bezig maar roept in 'Hemel
lief' de spoken tevoorschijn.
Dirk en Danny hebben een goed
leven. Ze zijn de eigenaars van
een druk bezocht spookhuis op de
kermis. Maar dan gaat Dirk dood
en blijft Danny alleen achter.
Danny komt te weten dat Dirk het
heerlijk heeft in de hemel. Hoe het
verder afloopt, zullen wij op deze
plaats niet verklappen. 'Hemel
lief wordt op zondagmiddag ge
speeld door Theo Terra en Servaes
Nelissen en is geschikt voor kinde
ren vanaf 8 jaar. Aanvangstijd:
20.30 uur.
Iwan Iljitsj
'De dood van Iwan Iljitsj' - deze
prachtige voorstelling met soloto
neel van Henk van Ulsen was in
de Leidse Schouwburg reeds te
zien in dit seizoen. Diegenen die
deze kans op 'groot' toneel hebben
gemist kunnen op zaterdagavond
naar De Muzenhof in Leiderdorp.
Leo Tolstoj schreef 'De dood van
Iwan Iljitsj', een novelle over de
gerechtsdienaar Iwan Ijitsj, die
op het hoogtepunt van zijn carriè
re wordt geconfronteerd met zijn
onvermijdelijke dood. Hij maakt
de balans op van een leven dat on
danks uiterlijk succes zo leeg wai
als een windei.
Noach
De Koninklijke Muziek-, Zang- en
Toneelvereniging 'Onder ons
brengt op vrijdag- en zaterdag
avond in Pleyn 68 (Rijndijk 92.
Hazerswoude) Anton Koolhaas'
toneelstuk 'Noach'. Koolhaas
plaatst de geschiedenis van
Noach en zijn ark in een eigen
tijds licht, dat niet zo hemels is als
in het bijbelverhaal zelf. Regie:
Kees van Leeuwen. Het stuk is
nogmaals te zien op zaterdag 16
februari in café 'De Hoek' (Dorps
straat 50, Koudekerk aan den
Rijn) en op zaterdag 2 maart in
het Microtheater Imperium (Oude
Vest te Leiden). Aanvang van alle
voorstellingen: 20.30 uur.
Concert in de Waag
LEIDEN - In de Waag in Leiden
wordt in samenwerking met de
Stichting Gaudeamus op vrijdag
avond 8 februari een concert gege
ven onder de titel 'Flute, cello
technique'. In dit programma wor
den fluit, cello en techniek bijeen
gebracht; geavanceerde technische
hulpmiddelen maken het mogelijk
de subtielste klanken en ritmes te
horen. Het programma wordt uitge
voerd door Eleonore Pameiier
(fluit), Ann La Berge (fluit). Frances
Maria Uitti (cello) en David Dramm
(techniek). Naast werken van Cage
en Van Bergeijk staan composities
van Richard Barret. David Dramm.
Hooykaas, Stansfield en Uitti op het
programma. Aanvang: 20.15 uur
Plaats: De Waag. Aalmarkt 21. Lei
der
J. Oosting Prijs voor
scliilders Amsterdam
AMSTERDAM (ANP) - De kunst-
schilders Jan van der Pol en Hnry
Visser, beiden uit Amsterdam, krij
gen de Jeanne Oosting Prijs 1990
voor de figuratieve schilderkunst.
Zij ontvangen ieder een bedrag van
3.000 gulden. Dit heeft de gelijkna
mige stichting gisteren bekendge
maakt
De onderscheiding bestaat uit
twee prijzen respectievelijk voor
het mooiste olieverfschilderij (Van
der Pol) en de beste aquarel (Vis
ser). De prijs is vernoemd naar de
thans 93-jarige schilderes en grafica
Jeanne Oosting.
De jury bestond deze keer uit
Paul Husner, Edith Sont en Jan
Spiering.
Gestolen scliilderijen
in Italië opgespoord
ROME (DPA) Vier gestolen schil
derijen, afkomstig uit priveverza-
melingen. zijn gisteren door de Itali
aanse politie ontdekt in twee anti-
quiteitenwinkels in Rome. Geschat
wordt dat de doeken ongeveer drie
miljoen gulden waard zijn.
De werken werden tussen 1981 en
1989 ontvreemd uit de verzamelin
gen van de industriëlen Daniele Pi-
sani en graaf Capello Rovere. Het
gaat om twee werken van Giovanni
Paolo Pannini, een schilderij van
Pietro Navarra en een stilleven van
de Nederlander De Konig uit 1660.
Rigole'.to door solisten koor. orkest en ballet
van de Poolse Staatsopera van Bytorn. Rolver
deling: Rigoletto - Marek Ziemmewicz, Gilda -
Bozena Grudzinska - Kublik. Hertog van Man
tua - Kaludi Kaludow, Sparafucile - Bogdan
Kurowski en Maddalena - Agata Kobierska. Di
rectie William C. Ruivenkamp. Regie: Henryk
Konwinski. Gezien op 4 februari in de Leidse
LEIDEN Het Theater aan de
Oude Vest biedt de toeschouwer
een ideale omgeving om op intieme
wijze het drama van Rigoletto mee
te maken. Het podium lijkt onder
handbereik, de zangers richten het
woord, de aria persoonlijk 'tot het
publiek. Het orkest moet, zoals al
tijd bij een opera, weggemoffeld
worden. Vanonder het podium
hoort men, droog van geluid als in
een vroeger radioprogramma, iede
re harsige vioolstreek, elk spuugje
in het hobo-riet. Het werk van een
operadirigent gaat voor je leven.
Voor de ogen van het Leidse pu
bliek ontrolde zich opnieuw het
drama: een medemens bespotten
om zijn ongeluk is niet netjes. Dat
kan een mens duur komen te staan,
merkt Rigoletto, hofnar van de Her
tog van Mantua. Wanneer zijn eigen
dochter, Gilda, en niet die van een
ander door de hertog wordt verleid,
keert het lot zich tegen hem. De nar
betaalt Sparafucile, een huurmoor
denaar, om de verleider uit de we
reld te helpen. Op het afgesproken
tijdstip treft hij niet de hertog dood
aan. In plaats daarvan ziet hij Gilda
haar laatste adem uitblazen.
De hoofdrollen pasten uitstekend
bij elkaar. Geen zwakke plekken,
geen uit de toon vallende klank
kleuren. De huurmoordenaar met
zijn donkerbruine basklank en
diens zuster Maddalena met een le
nige, heldere altstem. Twee perso
nages die qua belangrijkheid in de
schaduw stonden van de vrouwen-
versierder, de hertog, met zijn pra
lende mannetjes-tenor. In blinde
versieringsdrift struikelde deze zan
ger tot twee keer toe op de treden
van een toneeltrap. Het kan natuur
lijk ook zijn, dat de geringe afmetin
gen van het Leidse podium hem
parten speelde.
De Rigoletto, bariton Marek
Ziemniewicz, was van alle rollen de
meest overtuigende en levensechte.
Niet alleen in contrast met Gilda,
sopraan Bozena Grudzinska, die op
het toneel méér dochter dan ver
liefd meisje is. Gilda, een mooi
meisje dat met haar lichte tred en
haar trouwe aard een zeer heldere
en moeiteloze sopraanpartij zingt.
Het is naar Rigoletto dat alle aan
dacht steeds uitgaat. De regie
maakt van hem niet zozeer een ge
bochelde, als wel een manke man,
die zich grotesk en moeizaam voort
beweegt. Marek Ziemniewicz zingt
niet alleen met een prachtige stem,
hij acteert ook met grote overtui
gingskracht. Met zijn grote handen
maakt hij gebaren die hol en the
atraal hadden kunnen zijn. Toch
lijkt alles natuurlijk en vanzelfspre
kend. Zelfs als het doek na de
laatste akte opengaat straalt deze
zanger-acteur van warmte en geest
kracht. Een boeiend zanger om niet
licht te vergeten.
MONICA SCHIKS
Cees Nooteboom, schrijver van het boekenweekgeschenk 'Het volgende verhaal', en Lieve Joris, schrijfster van
'Een kamer in Cairo' luisteren naar wat er te zeggen valt op de persconferentie over de boekenweek in de Amster
damse Amstelkerk. (foto anpi
AMSTERDAM (GPD) -
'Schrijvers op reis' is het the
ma van de Boekenweek, die
dit jaar wordt gehouden van
6 tot en met 16 maart. De re
den dat dit thema is geko
zen, zo lichtte Henk Kraima,
directeur van de CPNB (Col
lectieve Propaganda van het
Nederlandse Boek) gisteren
op een persconferentie toe,
is dat reisliteratuur de afge
lopen tien jaar in ons land
steeds populairder en veel-
omvattender is geworden.
De speciale uitgaven die ter
gelegenheid van de Boeken
week op de markt worden
gebracht, hebben alledrie di
rect met het thema 'reizen' te
maken.
Het boekenweekgeschenk is ge
schreven door Cees Nooteboom.
Hij is bij uitstek de schrijver die in
Nederland het reisverhaal een lite
raire status heeft gegeven. Noote-
booms boekenweekgeschenk, de
novelle 'Het volgende verhaal',
komt uit in een oplage van 540.000
exemplaren. Het boekje gaat over
een ex-leraar klassieke talen die
ontwaakt in een kamer waarin hij
niet is ingeslapen.
Een andere speciale boekenwee-
kuitgave is 'Een kamer in Cairo' van
Lieve Joris, dat tijdens de Boeken-
'Sequence':
LEIDEN Budapest 1963. Een
twintigjarige Hongaarse wil iets
met dans gaan doen maar ze is veel
te lang voor het klassieke ballet. Ze
dient zich aan in Essen bij de god
heid van de Duitse 'Ausdruck-
stanz', Kurt Jooss. Verbijsterd ziet
hij de dame in een solo wild met
haar armen maaien. Diep onder de
indruk neemt hij haar aan: Kriszti
na de Chatel. Zes jaar lang legt ze
zich onder Jooss' leiding toe op het
abstract leren vertalen van emotie
in beweging en op het geometrisch
gebruik van de ruimte. Hier zou de
basis gelegd worden voor de impo
sante choreografische carrière van
De Chatel.
In 1969 komt ze naar Amsterdam
en danst ze bij Koert Stuyf en Ellen
Edinoff die haar invoeren in de 'ge
voeliger' Graham danstechniek, de
geestverruimende middelen en de
Oosterse filosofie. Stuyf stierf ech
ter een artistieke dood en langzaam
aan gaat De Chatel eigen werk ma
ken. In 1976 is Dansgroep Krisztina
de Chatel een feit. Al snel worden
haar balletten ingedeeld onder de
minimal dance waarin herhaling,
versnelling en vertraging van dans-
motieven geen einde lijken te heb
ben. Ze heeft een patent op de mini
male muziek van Philip Glass die de
toehoorders en toeschouwers tot
wanhoop drijft of meevoert in een
roes. De Chatel heeft ook een nauwe
band met vormgevers die meer ont
werpen dan een mooi behangetje op
de achterwand: in 'Fold' uit 1985 ne
men de dansers het op tegen een
aarden wal en in 'Typhoon' uit 1986
tegen loeiende windmachines.
Maar wat er ook gebeurt, minimaal
en abstract blijft het.
Tot ze zo'n twee jaar geleden in
eens met een heel theatraal en bijna
dramatisch ballet komt: 'Dualis'.
Trouwe fans schrokken zich dood
nu ze ineens zeven vervreemde dan
sers in zichzelf hoorden mompelen
en neuzelen. Weg synchrone mini
male dans en Nina Hagen zong met
haar 'Naturtrane' de boxen aan flar
den. Vorig jaar deed De Chatel weer
zoiets onorthodox: op de barokke
muziek van Henry Purcell hees ze
de dansers in koninklijke hofkle-
ding tegen een monumentale ach
terwand van opgestapelde stoelen.
Theatraler kon het niet maar de be
wegingen waren, zo vonden de fans,
tenminste weer 'ouderwets' Kriszti-
Als geen ander weet ze de licha
men van dansers te beeldhouwen
en te kneden tot juweeltjes van
strakke en expressieve poses. Het
mooiste voorbeeld daarvan is mis
schien wel de solo 'Vortex' die ze
voor danser Oerm Matern maakte.
Matern knakte, knikte en kronkel
de zich in de meest onmogelijke
bochten. Uiterlijk onderkoeld was
dit het bewijs dat abstractie en emo
tie elkaar niet in de weg hoeven te
zitten.
Na de theatrale excursie^ bleek
Krisztina de Chatel weer behoefte
te hebben aan een puur dansstuk.
Twee weken geleden ging 'Sequen
ce' in première. Haar oude liefde
Philip Glass werd van stal gehaald
om weer eens ouderwets te minimal
dancen. Veel verrassingen leverde
dat niet op alhoewel De Chatel het
iets uitbundiger in de ruimte zocht.
Het tweede deel van Sequence* op
L
Mooi r
r weinig enerverend. Bij Kristina de Chatel de voorbode van iets geheel nieuws.
de muziek van Patricio Wang bor- Hartog een schitterend Chatel ver
duurt ook voort op haar oude ver- tolker heeft gevonden. 'Sequence
trouwde werk. Veel lichtpuntjes 1S met andere woorden met mee
zijn ook hierin niet te ontdekken of dan een tussentijdse stijloefening
het zou moeten zijn dat ze in ex-Na- Nog steeds mooi maar weinig ener-
tionale Ballet danser Gilles den verend. Bij Krisztina de Chatel is ari in het LAK-theater te xien.
week voor f 4,95 te koop is. Oplage:
43.500 exemplaren. In dit essay ver
telt Lieve Joris hoe haar verblijf in
een pension in Cairo essentieel
werd voor haar ontwikkeling als
reisjournaliste en literator.
In de catalogus 'Op reis met
schrijvers', wordt, geordend naar
bestemming, een opsomming gege
ven van 600 in Nederland verkrijg
bare reisverhalen en -romans. Mar
tin Ros schreef de inleidingen in
deze gids, die f 1,00 kost.
Cees Nooteboom hield op de
persconferentie een korte toe
spraak. Hij vertelde daarin dat hem
al eerder, in 1984, door de CPNB ge
vraagd was om het Boekenweekge
schenk te schrijven, maar. werd er
toen bijgezegd "we hebben eigen
lijk ook Wim Kan gevraagd. Als hij
het doet hoeft dat van jou niet"
Nooteboom vermeldde niet zonder
voldoening dat het betreffende boe
kenweekgeschenk van Wim Kan
"de grootste sof uit de geschiedenis
van de Boekenweek werd".
Nooteboom verwees verder naar
zijn roman 'Een lied van schijn en
wezen' uit 1981. Hierin komt f
passage voor waarin twee schrijvers
met elkaar telefoneren: de één is in
Rome, de ander in Nederland. De
schrijver uit Nederland vertelt zijn
collega in Rome dat hij het Boeken
weekgeschenk mag schrijven, wat
hem 'een pot met goud' zal opleve
ren. Waarop de schrgver in Rome
snel het manuscript van een verhaal
in wording versnippert en meedeelt
.dat hg niets heeft'
Tot slot van zijn toespraakje gaf
Nooteboom zijn Boekenweekge
schenk symbolisch aan het publiek,
met de woorden 'Hier is het, het i
nu verder van u*.
De schrijfster Lieve Joris vertel
de dat zij het aanbod om een r,
over r. i btmtuur la dntyvn, ml
enige aarzeling had aanvaard. "Ik
heb geen literair-historische ambi
ties, en ben niet speciaal een kenner
van het werk van schrijvers als Paul
Theroux of Bruce Chatwin. Ik ben
meer geïnteresseerd in non fictie"
Toch had het schrgven van 'Een ka
mer in Cairo' haar als schrgfster van
reisboeken een welkome gelegen
heid gegeven .het rad even stil te
zetten en terug te blikk> n
De Boekenweek wordi volgens
traditie geopend met een Boeken
bal (dinsdagavond 5 maart in de
Amsterdamse Stadsschouwburg).
Dit PodMnbal ia uitsluitend voor
genodigden. Tgdens de Boeken-
t ah i'orden door heel NaMnd
diverse literaire evenementen geor
ganiseerd signeersessies met
schrijvers, activiteiten op de scho
len voor voortgezet ondcrwgs, op 6
maart de Bulkboek Dag van de Lite
ratuur in het Congresgebouw in
Den Haag. en op 16 maart de Nacht
van het Boek in Tilburg
