Corsica: eiland van
'eeuwige' vendetta
De kick van helpen
SCHOP
Onze taai
ENKWIJZER
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1991
Beesten. De Golfoorlog
heeft sinds het afgelopen
weekeinde niet alleen een
■■m menselijk maar ook een dier-
Olijk gezicht. De gevechtshan
delingen hebben het dier in de
Xmens losgemaakt en daar zijn
vooral beesten de dupe van
geworden.
Niet alleen de aalscholvers en de doe-
jongs, maar ook de Iraakse president
Saddam Hussein die de schuld heeft
gekregen van de olievervuiling die hij
helemaal niet zegt te hebben veroor
zaakt. En waarom zou men twijfelen
aan iemand die er altijd trots op is als
hij de terrorist kan uithangen, maar nu
weigert om met de eer van een ander te
gaan strijken.
Dat alles neemt niet weg dat de be
woners van de Perzische Golf als bees
ten zijn behandeld door een dader, van
wie alleen bekend is dat hij niet op het
door hem gecreëerde kerkhof ligt. Ter
wijl op veel plaatsen wordt afgezien
van carnaval (in elk geval in de open
lucht, zodat het kennelijk minder vro
lijk is), zijn de stamgasten van de Golf
in de olie. Tegen hun zin. Dat leidde tot
polonaises van'aalscholvers, die via het
strand de huiskamer binnenwaggel-
den. Niet wetend dat ze ook hun toe
vlucht hadden kunnen zoeken tot de
zandbank Qaruh, die kort voor de olie
vloed door de geallieerden bij eb was
bevrijd.
Aan dramatiek derhalve geen ge
brek. In feite is met die beelden voor
veel televisiekijkers de oorlog pas echt
begonnen, omdat zij voor het eerst wer
den geconfronteerd met slachtoffers.
Weliswaar zijn ook al de nodige mensen
er bij ingeschoten, maar die hadden
geen tijd meer om voor de camera te po-
De Golfoorlog blijft daarom voorlo
pig een gevecht met en tussen vreemde
vogels met een menselijk gezicht, dat
tijdens een gemaskerd bal met zou mis
staan.
JAN PREENEN
Arena. Voetbalstadions gaan
steeds meer lijken op luxe theaters. Er
zijn straks louter nog zitplaatsen te ver
geven. Want als een hooligan op zijn
achterste een wedstrijd aanschouwt,
vloeit de agressie langzaam uit zijn li
chaam en is het supportersgeweld tot
staan gebracht, zo wordt geredeneerd.
Daar zit wat in.
De slachtoffers van het Heizeldrama
en Hillsborough waar tientallen
mensen op een rumoerige staantribune
werden doodgedrukt zijn de 'kalve
ren' in deze voetbalput die pas in de
verre toekomst zal worden gedempt.
Maar er is tenminste een begin ge
maakt. Nieuw te bouwen accommoda
ties bieden de toeschouwer al geen
keus meer. Dat iedereen op de zittribu-
ne uit enthousiasme op de banken gaat
staan en zo het effect van de staantribu
ne terughaalt, moet worden uitgesloten
gezien het gemiddelde niveau van een
voetbalwedstrijd.
Bij popconcerten wordt aan dit vei
ligheidsaspect nog geen aandacht be
steed. Hier is een zitplaats eigenlijk
minderwaardig, zeker als het gaat om
de wat hardere muziekgenres. Nog
meer dan een mensenleven moet eerst
de sfeer worden veiliggesteld. Met z'n
allen dus zo hard mogelijk duwen in de
richting van het podium waar de groot
ste fans zo dicht mogelijk bij hun ido
len het 't zwaarst te verduren heb
ben. Bij een concert van AC/DC die
band van Rock 'n roll Damnation en If
you want blood, you got it vielen on
langs op die manier drie doden.
Deze heavy-rockgroep komt op 6
april naar de Leidse Groenoordhallen.
Aan de kassa kon je in de voorverkoop
nog kiezen tussen een plaats op de tri
bune of in de 'arena'. Want zo heet dat
gebied voor het podium. Het waarom is
nu wel duidelijk.
ROB VAN DER ZANDEN
Verwarring. De PvdA leek zo
goed op weg. Het geruzie over de koers
van de partij was aan het verstommen,
ze mocht eindelijk meeregeren, Kok
begon al een beetje de reputatie van
een nieuwe Drees te krijgen en Wolt-
gens was verkozen tot de 'Beste politi
cus van het jaar'. Kortom, de PvdA be
gon steeds minder op een 'interne-dis-
cussiestukken-fabriek' en steeds meer
op een politieke partij te lijken.
In nauwelijks een paar weken tijd
ligt dat mooie, met zorg opgebouwde
imago evenwel volkomen aan gruzele
menten. PvdA-kamerleden maken het
beleid van hun eigen partij af op een
manier die zelfs de oppositie de rillin
gen over de rug doet lopen. En worden
vervolgens door de anders zo aimabele
Woltgens voor straf naar huis gestuurd
of uitgenodigd zichzelf naar huis te stu-
Ministers krijgen openlijk op hun
donder omdat ze blijkbaar de hele dag
naar CNN zitten te kijken en maar niet
opschieten met hun bezuinigingen, en
krijgen daarna weer op hun kop als ze
wèl een voorstel indienen. PvdA-leden
schoppen boos tegen de partijleiding
aan omdat ze zich, twee weken nadat de
oorlog is uitgebroken, zijn gaan afvra
gen of het allemaal niet anders had ge
moeten. En als voorstanders in een vol
strekte chaos over elkaar heentuime-
len, stelt Woltgens trots vast dat de
PvdA van alle partijen toch maar mooi
de meeste tijd en moeite aan deze kwes
tie heeft besteed.
De PvdA is dus een beetje het spoor
bijster.
Misschien moet er maar weer eens
een intern discussiestuk worden ge
schreven over een nieuwe partijkoers.
'Snuivende Kamelen', of zo. Van rege
ren zal voorlopig in elk geval wel niet
veel meer komen.
WIM WEGMAN
Domino. Sommige mensen ont
groeien hun jeugdjaren nooit. Ze blij
ven de spelletjes van toen spelen. Het
onschuldige voorbeeld is dat van de va
der die een speelgoedtrein koopt voor
zijn zoontje en daar dan zelf uren mee
zoet is. Bedenkelijk wordt het echter
wanneer daarbij anderen tegen hun wil
worden betrokken. Dat kan zelfs le
vensgevaarlijke toestanden opleveren,
zoals deze weken wordt aangetoond
door Sovjet-president Gorbatsjov.
Vroeger, thuis bij vader en moeder,
mocht Michail Sergejevitsj vermoede
lijk graag aan tafel zitten om met zijn
dominosteentjes te spelen. Steentjes
die je leuk aan elkaar kunt leggen, waar
je huizen mee kunt bouwen en die je op
een rij kunt zetten en vervolgens met
effect kunt laten omvallen. Uren heeft
de kleine Gorby op die manier doorge
bracht.
Tegenwoordig speelt hij domino in
het groot. Het begon met het bouwen
van een Europees huis, waar voor de
Europese volken plaats zou zijn om in
vrede en veiligheid met elkaar samen te
wonen. Alleen, in dat huis moet de deur
van gangkast wel op slot blijven. Met
de daarin opgesloten Balten, Arme
niërs, Georgiërs en andere volken uit
het Sovjet-rijk speelt Gorbatsjov een
andere variant van het dominospel.
Eén voor één worden ze omgegooid,
platgewalst en als het niet snel genoeg
gaat, neergeschoten. En anders dan
vroeger, gebruikt hij daarvoor geen wa
terpistool.
Oom George in Amerika en oom
Ruud in Nederland waarschuwen Mi
chael dat hij zo niet door kan gaan. Bo
ze, opgeheven vingertjes. Verre neef
Saddam, die nog steeds geen genoeg
krijgt van landjepik, krijgt zelfs bille-
koek. Maar waar het Gorbatsjov be
treft, blijft dit domino-effect uit.
HANS JACOBS
Een Letse chauffeur legt een
krans op de plek langs de weg waar
Sovjet-troepen onlangs een collega
bij een wegversperring doodscho-
Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel een
Amsterdammer in de Prinsengracht.
"Help, help", schreeuwde hij, "ik kan niet
zwemmenAan de wal stonden Duitse
soldaten lachend toe te kijken zonder een
hand uit te steken. Plotseling schreeuwde
de man in doodsnood: "Hitier ist ein
scheisshund! Een klerelijer! Afmaken
moesten ze dat sekreet!" Onmiddellijk
sprong een half dozijn soldaten het water
in en nog geen vijf minuten later stond de
man druipend op de kant.
Mensen helpen elkaar alleen als dat in
hun eigen kraam- te pas komt, uit eigen
belang dus, beweerde de beroemde zeven
tiende eeuwse filosoof Thomas Hobbes.
Iemand die Hobbes ooit geld aan een be
delaar zag geven, kreeg als verklaring
dat hij op die manier zijn eigen ellendige
gevoel bij het zien van de ellende van de
bedelaar probeerde kwijt te raken.
Die verklaring zal bij veel mensen een
bel van herkenning doen rinkelen. Inder
daad gaan we ons zelf vaak beter voelen
door anderen te helpen. Onlangs ver
scheen een uitermate interessant rapport
van het Instituut voor Gezondheidsbe
vordering in New York met als titel 'Hel
per's High', wat zoveel betekent als de
kick van het helpen.
Uit de verschillende onderzoeken die in
het rapport worden beschreven, blijkt
dat het helpen van zieke mensen of men
sen in nood voor de helper zelf een stimu
lerend ervaring kan zijn. Een ervaring
die nieuwe energie geeft en het zelfver
trouwen verhoogt.
Helpen blijkt vaak zelfs dezelfde gevoe
lens innerlijke kalmte en een weldadig
gevoel ontspanning op te roepen als
flink sporten of joggen. Mensen die zowel
geregeld aan joggen als aan het helpen
van anderen doen, zeggen dat hun gevoe
lens zowel tijdens als na beide activitei
ten sterk overeenkomen. Er zijn zelfs aan
wijzingen dat het helpen van anderen
voor de helper verlichting van eigen kwa
len kan betekenen. Spanningsklachten
als hoofdpijn nemen af en hetzelfde geldt
voor stemmingsklachten als depressie. In
het rapport wordt een vrouw aange
haald, die geregeld als vrijwilligster in
een verpleeghuis werkte om op die ma
nier haar bloeddruk onder controle te
houden.
Hoe moeten we deze effecten verkla
ren? Het antwoord op die vraag weten
we niet precies, maar vermoedelijk is er
het volgende aan de hand. Uit onderzoek
bij dieren is onder meer komen vast te
staan dat helpgedrag waarbij de helper
de geholpene aanraakt tot een toename
van bepaalde stoffen in de hersenen leidt.
Een aap die bij een andere aap de
vacht schoonmaakt of ontvlooit het zo
genaamde 'grooming' vertoont een
verhoogde afscheiding van endorphines.
een opiumachtige stof die de hersenen
ook afscheiden bij joggen of duurlopen en
die een positieve invloed op onze stem
ming heeft en pijngevoelens vermindert.
Wordt het dier ingespoten met een stof die
de afscheiding van endorphines onder
drukt, dan wordt ook het helpgedrag
De ruïne van de opgeblazen hangar in Aleria.
Het mooiste en tegelijk wreedste
meisje in de geschiedenis van Corsi
ca heet Colomba. Ze is de heldin van
een verhaal dat in 1840 verscheen.
Dat verhaal werd geschreven door
Prosper Mérimée, een auteur die als
'Inspecteur der oudheden' op ezels
en paarden door Frankrijk trok. Hij
maakte die reizen om een inventaris
te maken van alle onder takken en
struikgewas vergeten geraakte res
ten van kerken en kastelen.
door Rudolph Bakker
Op Corsica kwam de vlijtige Mérimée
met de wilde en beeldschone Colomba in
aanraking, want het verhaal dat hij later
schreef is echt gebeurd. Het liep alleen
anders af.
Mérimée, ook auteur van het wereld
succes 'Carmen', werd waanzinnig ver
liefd op Colomba. "Ik ben naar Fozzano
gegaan om er het huis van Colomba te
zien. Fozzano ligt hoog in heuvels ten
noorden van Sartene. Terwijl aan de kust
de zon scheen, werd het naar boven toe
steeds duisterder en ging Fozzano ten
slotte achter dichte mistbanken verbor
gen. Het is een van die honderden Corsi-
caanse bergdorpen die in vroeger dagen
berucht waren om hun 'vendetta'. De
dorpelingen waren er onontkoombaar in
twee 'clans' verdeeld. De ene clan stond
de andere dag en nacht naar het leven,
letterlijk eeuwenlang en tenslotte zonder
dat ook nog maar iemand in zo'n dorp
kon vertellen a
"Toch bracht een verkeerd opgevatte
blik het bloed van de ander weer aan het
koken. De karabijnen werden ontgor-
deld, de doden vielen bij bosjes. En dat is
karakteristiek voor Corsica: het ging
nooit om een eerlijk duel met een open
vizier. Nee: de kogels floten altijd
vanachter de struiken of uit gebarrica
deerde ramen en het liefst als het slacht
offer zich even had omgedraaid. Ook de
vrouwen in die dorpen werden in koelen
bloede vermoord, bij voorkeur als ze
nietsvermoedend in de keuken in de pot
roerden of op het veld gebukt stonden bij
de oogst".
Colomba was het hoofd van een van
die twee clans in Fozzano. Het verhaal
van Mérimée gaat er over dat Colomba's
vader bij zo'n vendetta is vermoord en
dat haar broer die moord moet wreken.
De broer heet Orso en is al jarenlang van
het eiland weg. Op Colomba's verzoek
komt hij wel terug, maar als modern
mens begrijpt hij weinig meer van al die
lokale opwinding. Zijn bloedmooie maar
bloeddorstige zuster moet Orso dan ook
eerst weer helemaal 'her-opvoeden'
voordat hij bereid is zijn karabijn op de
mannen van de 'clan' aan de overkant
leeg te schieten. In zijn onhandigheid
schiet Orso dan maar liefst twee dorpsge
noten tegelijk dood. De eer is dan ruim
schoots gered.
In het lugubere Fozzano staan de hui
zen zo dicht bij elkaar dat er nauwelijks
een ezel tussendoor kan. Hoge vestingto
rens zijn het, opgetrokken uit graniet, al
leen op de hogere etages voorzien van ra
men en soms met een balkonnetje boven
de voordeur. Deze angst inboezemende
torens zijn nu onbewoond.
Er is ook een kapelletje dat Colomba
zelf liet bouwen en waar ze in 1861 begra
ven werd. Het is typerend is voor de ei-
landmentaliteit. Want hoewel die bloed
dorstige Corsicanen hun hand er niet
voor omdraaiden om de buurman een
kogel door de kop te jagen, waren ze te
gelijkertijd heel erg bang voor de dood.
Het liefst wilden ze dan ook op hun eigen
grond, en dan nog niet eens er in maar er
boven in keurige namaakhuisjes, voor
eeuwig worden opgeborgen.
Het kapelletje van Colomba staat ove
rigens op instorten, maar past daarmee
precies in de historie van Corsica. Die is
voornamelijk aan de hand van zulk soort
ruïnes na te gaan en gaat terug tot de oer
mensen. Hun sporen werden terugge
vonden in Filitosa, een gehucht in het
eens zo ondoordringbare zuidelijke bin
nenland. De opzienbarende menhirs die
er al 3000 jaar door wild gewas aan het
oog ontrokken waren, wijzen er op dat
Corsica allerminst zo'n geïsoleerde posi
tie innam als wel wordt beweerd.
Dat historische isolement wordt altijd
als argument aangevoerd als het er om
gaat het eigenzinnige karakter van de
Corsicaan te verklaren en te verdedigen.
Maar in Aleria, aan de oostkust, kwamen
in de oudheid al de geheimzinnige en
hoog-gecultiveerde Etrusken aan land
om er handel te drijven. En ze werden la
ter gevolgd door de Romeinen, die er een
stad stichtten. Aleria is ouder dan Parijs,
Narbonne of Lyon.
In de reeks historische mijlpalen op
Corsica past na Filitosa, Aleria en Fozza
no ook een ruïne van nog maar 25 jaar
oud. Die bestaat uit de resten van een
moderne hangar waarin wijn opgeslagen
werd, aan de noordkant van datzelfde
Aleria. Het gebouw werd in augustus
1975 na een bezetting door de Corsicaan-
se 'autonomisten' opgeblazen. De hangar
was eigendom van een van die duizen
den uit Algerije verdreven Fransen
('pieds-noirs') die op Corsica met veel
steun van de Franse staat en met veel on
wettig gesjacher tweemaal zoveel wijn
wisten te produceren als de door 'Parijs
altijd in de steek gelaten Corsicanen zelf.
De hangar was door de autonomisten be
zet om aan die situatie een einde te ma
ken.
De bezetting stond onder leiding van
de arts Edmond Simeoni, voor wie later
een standbeeld werd opgericht. Nadat
hij gevangen was genomen door de op
roerpolitie, zat Simeoni jarenlang in een
Parijse gevangenis. De vernietigende
knal waarmee hij en zijn mannen de
hangar in Aleria hadden opgeblazen,
bleek echter het startschot te zijn ge
weest voor een nooit meer opgehouden
reeks aanslagen tegen het Franse gezag.
In januari kom je op Corsica niet éen
toerist tegen. Dorpen als Fozzano zien er
dan uit zoals ze er uitgezien moeten heb
ben in de dagen van de vendetta. Net als
Soveria, een ander bergnest, waar ze nog
deze maand hun burgemeester Mariani
hebben doodgeschoten. Ik ontmoet er
zwijgende koppen en een stilte als het
graf. Veel is er sinds Colomba op Corsica
niet veranderd. Het traditionele geweld
heeft niet meer het karakter van een ven
detta, maar het manifesteert zich nu in de
politiek. De autochtone bevolking is
even ondoorzichtig gebleven als ze altijd
al was. Iedereen gelooft er nog in de ou
derwetse 'omerta', d.w.z. de plicht die je
hebt om te zwijgen over wat je hebt ge
zien als de politie er naar vraagt.
Intelligente Corsicanen die boeken
over hun eiland schrijven (zoals Gabriel
Xavier Culioli in zijn recente 'Le com
plexe Corse', uitg. Gallimard, Parijs)
draaien zich in de amusantste bochten
om al die nationale wreedheid die boven
dien nog gekarakteriseerd wordt door
een ontstellende lafheid ook de nieu
we 'activisten' opereren alleen maar ge
maskerd en in het donker aan de hand
van de geschiedenis goed te praten. Maar
monsieur Culioli woont zelf wel op het
vasteland.
Burgemeester Mariani van Soveria
was teruggekeerd uit Parijs en had de
voeling met Corsica misschien wel verlo
ren. Daarom liep hij in Soveria in de val.
Zijn tragiek heeft veel van die van Orso
della Rebbia, de broer van Colomba die
naar Corsica terugkeerde om zich in een
vendetta te storten waarvan hij niets
meer begreep. Want anders dan in het
boek van Mérimée, dat een happy end
kent, werd hij later in Fozzano met een
welgemikt schot om het leven gebracht.
minder of verdwijnt zelfs helemaal.
Het is waarschijnlijk, dat bij zowel
mens als dier direct persoonlijk contact
noodzakelijk is voor het optreden van
deze hersenreactie. Mensen voelen de hel
per's high' namelijk niet of nauwelijks
als hun hulp alleen maar bestaat uit het
geven van geld, ongeacht hoe belangrijk
of hoe goed het doel ook is waarvoor ze ge
ven.
Belangrijk is verder, en dat is natuur
lijk niet zo verrassend, dat de hulp vrij
willig wordt gegeven, d. w.z. dat we niet
het gevoel moeten hebben er toe gedwon
gen of verplicht te zijn. Mensen die zich
lange tijd gedwongen voelen om bijvoor
beeld hun bejaarde ouder(s) te verzorgen
komen vaak onder meer en niet onder
minder stress te staan.
Het lijkt dus zo te zijn dat iemand die
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
een ander uit vrije wil helpt, ook zichzelf
helpt. Maar betekent dat nou dat we echt
alleen maar uit eigenbelang hulp bie
den?
Het zal diegenen die oprecht geloven in
de menselijke soort verheugen, dat het
antwoord op die vraag naar alle waar
schijnlijkheid 'neen' is. Helpgedrag of de
eerste uitingen daarvan ontwikkelen
zich al op heel jonge leeftijd. Babies van
10 maanden oud vertonen al sympathie
ke betekent letterlijk meelijdende j re
acties op anderen die in moeilijkheden
verkeren of verdrietig zijn. Vanaf de leef
tijd van een jaar gaan kinderen er ook
toe over anderen actief te troosten.
Een ontroerende ervaring in dit op
zicht had ik op het moment waarop ik
vernam dat mijn moeder was overleden.
Na mijn eerste reactie van ongeloof
barstte ik zittend op een stoel m de huis
kamer in huilen uit. Tot op de dag van
vandaag is me bij gebleven dat mijn
zoontje uan nog geen twee jaar oud heel
stilletjes naar mij toe kwam geslopen en
vervolgens zachtjes onhandig over mijn
hoofd begon te aaien terwijl hij steeds
herhaalde: "pappa drietig. ikke pappa
help".
Tegen de tijd dat kinderen 3 a 4 jaar
oud zijn, is behulpzaam en zorgend ge
drag (we noemen dat ook wel prosociaal
eu.
■k~
ui.
DOOR JOOP VAN DER HORST
Het schijnt dat Elias Howe (1819-1867
de uitvinder was van de naaimachine
Helemaal nieuw was zijn uitvinding
niet. want in 1930 had de Franse
kleermaker Barthelemy Thimonnier
reeds houten naai-apparaten in wer
king. Die werden echter weldra ver
nield door enkele andere kleerma
kers, die bang waren voor de concur
rentie. Howe kwam met ijzeren naai
machines en heet dus de uitvinder,
ook al is niet hij maar Isaac Merrit Sin
ger er rijk van geworden.
Het eerste patent op een soort rits
sluiting staat ook op naam van deze
Howe (1851). die daar overigens ver
der geen werk van gemaakt heeft Op
de Wereldtentoonstelling van 1893 te
Chicago was een andere ritssluiting te
zien. vinding van de Amerikaan White-
combe L. Judson. De ritsen van
Judson werden nog met de hand ge
maakt. in zijn fabriek de Universal
Fastener Company' later de 'Automa
tic Hook and Eye Company' geheten.
Erg praktisch waren deze ritsen
niet. Pas toen in 1907 de Zweedse in
genieur Gideon Sundback bij Judson
kwam werken, kwamen er belangrijke
verbeteringen, waar in 1914 patent op
werd verleend In de Eerste Wereld
oorlog leverde de Automatic Hook and
Eye Company veel ritssluitingen voor
het Amerikaanse leger In Nederland
werd op 17 oktober 1918 het eerste
octrooi aangevraagd.
Ik zou dat allemaal niet geweten
hebben als ik niet zo veel brieven van
lezers had gekregen over de ritsslui
ting. Twee van hen noemden het
prachtige boek van H Baudet. Een
vertrouwde wereld. 100 jaar innovatie
in Nederland (Amsterdam 1986); an
deren noemden Kevin Desmond's In
ventions. innovations, discoveries
from prehistory tot the present day
(London 1987) of nog weer andere
boeken. Ik was op zoek naar de op
komst van het woord ritssluiting en
dan krijg je vanzelf ook te maken met
de opkomst van het ding zelf. In dit ge
val is het woord er pas later gekomen
dan het ding zelf.
Vorige week beschreef ik al dat on
ze rits anno 1930 nog treksluiting of
patentsluiting heette en dat de bena
ming ritssluiting vermoedelijk ergens
tussen 1931 en 1937 is opgekomen.
Tot 1930 was de rits vooral in ge
bruik voor militaire kleding en voor
laarzen. Daar kwam verandering in
door het gedurfde en doorslaggeven
de initiatief van de Italiaanse-Franse
modeontwerpster Elsa Schiaparelli,
die in 1930 ritssluitingen in haar col
lectie verwerkte, zelfs over de volle
lengte van de japon. Daarna werd de
ritssluiting, pardon: de treksluiting.
binnen enkele jaren tamelijk gewoon
voor tassen, laarzen en dameskle
ding De herenbroeken volgen later
pas. hoewel ik al berichten heb over
een gulp met rits uit 1939 De eerste
ntsen in de literatuur vinden we in Al-
dous Huxley's Brave New World
(1932).
Niet alleen bij ons kreeg de rits pas
na verloop van tijd zijn definitieve
naam. Ook in het Engels was dat zo
Volgens de OED. de Oxford Enghsch
Dictionary, is de benaming zipper of
ritssluiting dus vrijwel even oud als het
Engelse zipper of zipfastener
De verrassende snelheid van de rits
klinkt nog door in de Zweedse en de
Deense benaming lynlas. BhxVas.
wat letterlijk betekent *bliksemslot'.
Trouwensook in het Frans fermetu-
re éclair, al spreekt men daar ook wel
van une zip.
gedrag m tegenstelling tot asociaal ge
drag) al betrekkelijk gewoon. Natuurlijk
kunnen ze ook heel egoïstisch en gemeen
zijn, maar even 'natuurlijk' is het om so
ciaal en helpend te reageren.
In de volgende jaren leren kinderen
steeds beter om zich te verplaatsen in de
situatie en gevoelens van anderen 'em-
pathisch' noemen psychologen dat wel
zodat ze de pijn van anderen kunnen voe
len en kunnen begrijpen hoe de wereld er
in de ogen van die anderen uitziet. Een
van de bekendste psychologen van deze
eeuw, Carl Rogers, heeft eens gezegd dat
geen eigenschap zo wezenlijk is voor de
kwaliteit van onze relaties en daarmee
voor onze samenleving in het algemeen
als empathie.
Een actueel voorbeeld daarvan is het
volgende. Als een soldaat van de ene par
tij persoonlijke dingen te horen krijgt
over een soldaat van de andere partij -
zoals of deze getrouwd is, kinderen heeft,
angst heeft, graag naar huis wil - en als
hem vervolgens gevraagd wordt zich in
zijn vijand-collega in te teren, dan
wordt het hem bijna onmogelijk nog te
gen die collega ten strijde te trekken.
Vandaar dat bevelhebbers er de voor
keur aan geven de vijand zo onpersoon
lijk te houden als maar mogelijk is.
Mensen verschillen sterk in de mate
waarin ze empathisch en helpend zijn.
Uit verschillende studies blijkt dat dege
nen die met die eigenschap gezegend zijn
een paar duidelijke kenmerken hebben:
ze hebben een positief beeld van mensen
in het algemeen, ze hebben een positief
beeld van zichzelf, ze zijn betrekkelijk on
afhankelijk van de mening of goedkeu
ring van anderen, en ze roeien zich per
soonlijk verantwoordelijk voor hoe het
anderen gaat.
Het zijn ook precies deze kenmerken
die verklaren waarom mensen die ge
neigd zijn te helpen dat met uitsluitend
uit egoïsme doen of om zichzelf beter te
voelen. Want de snelste manier om ervoor
te zorgen dat je jezelf niet beroerd gaat
voelen bij het lijden van iemand anders
is natuurlijk dat lijden gewoon te nege
ren of weg te lopen. Gebleken is nu dat
juist de mensen die zich angstig of over
stuur voelen als ze met het lijden van ie
mand anders worden geconfronteerd, ge
neigd zijn weg te lopen of te doen alsof ze
het niet gezien hebben. Dat ts een van de
redenen waarom sommige mensen snel
doorlopen bij iemand die op straat in
moeilijkheden verkeert of doorrijden na
een ernstig ongeval te hebben veroor
zaakt
Mensen die met doorlopen, ook al zou
den ze dat gemakkelijk kunnen doen,
maar die er voor kiezen om te helpen,
doen dat dus minder omdat ze zich van
binnen rot voelen (en dat willen vermin
deren door te helpenen meer uit positie
ve betrokkenheid en persoonlijk i^erant-
woordehjkheidsgevoel voor de ander
Het is ook onjuist te veronderstellen
dat we vooral helpen uit een soort van
schuldgevoel want vaak ts het voor ons al
genoeg om te weten dat iemand in nood
geholpen wordt. We hoeven met zo nodig
zelf degene te zijn die helpt.
Al met al lijkt het er dus op dat zorgen
voor anderen net zozeer een deel is van
onze menselijke natuur als zorgen voor
onszelf. Naar welke van deze twee zorgen
onze aandacht en energie het meeste uit
gaat, lijkt vooral een kwestie van opvoe
ding en persoonlijkheid. In onze 'ik-kom-
eerst' cultuur zouden we misschien wat
vaker stil kunnen staan bi; het feit dat
helpen ook voor onszelf net zo gezond is
als hollen en net zo'n 'kick' geeft. En daar
heeft een ander dan ook nog wat aan.
