Geen verzorging
voor stervende
gewonde soldaat
Wachten tot de raket valt
Dood bedreigt 'zeemeermin'
'Mijn vader had
God, ik niemand'
tic.
'Met moeilijke keuzes heb ik geen ervaring'
GEESTELIJK LEVEN
BAHRAYN (Rtr) De doejong, een
soort zeekoe, een van de meest
vreedzame en hulpeloze diersoor
ten in de wereld dreigt slachtoffer te
worden van de olie-ooriog in de Per
zische Golf. Het schuwe zich lang
zaam voortbewegende zoogdier,
met een uiterlijk van een opgezwol
len zeeleeuw, stond ooit aan de ba
sis van de mythevorming rond de
zeemeermin.
De doejong dreigt een van de eer
ste slachtoffers te worden van de
ergste olievervuiling die de wereld
ooit heeft aangeschouwd. De reus
achtige olievlek, afkomstig van de
meer dan tien miljoen vaten olie die
Irak in de Golf heeft laten lopen,
stroomt gestaag verder in de rich
ting van de woongebieden van het
vreedzame dier.
„De doejongs zullen er zeer slecht
aan toe zijn als dit daar aankomt",
zo zegt deskundige Tony Preen.
„De Perzische Golf is zelfs in de
beste tijden een vrije gevaarlijke
plaats om te leven als dier, maar dit
kan een echte tragedie worden". De
Australische wetenschapper die
momenteel een studie van de zee
koeien maakt in Queensland bracht
in de laatste jaren van de oorlog tus
sen Irak en Iran driejaar in het Golf-
gebied door.
Aanvankelijk ging men er van uit
dat de doejong-populatie was uitge-
't
««te*
roeid bij de vorige olievervuiling in
de Golf in 1983 toen Irak olie-instal
laties verwoestte bij Nowruz in
Iran. Negen maanden later waren
bijna twee miljoen vaten olie in de
Golf gestroomd. Tientallen doe-
jonglijken spoelden toen aan op de
kust van Bahrayn.
Nu heeft de olievervuiling echter
veel grotere proporties aangeno
men. Geschat wordt dat er ongeveer
7.000 doejongs leven in het gebied
tussen Bahrayn, Saudi-Arabië en
Qatar, precies op de route van de
reusachtige olievlek.
Net als een doejong, heeft de Golf
een traag ritme, wat het bijzonder
kwetsbaar maakt voor dergelijke
vervuiling. De Perzische Golf ver
verst zich soms maar eens in de vijf
jaar. „Het is een trieste bijkomstig
heid dat de plek waar de doejongs
leven precies op de route ligt waar
de olie dreigt langs te komen", zo
zegt Preen.
Hun langzame levenstijl maakt
de dieren zeer kwestbaar voor
•In Saudi-Arabië ligt de olie inmid
dels op het strand. De olievlek be
dreigt echter ook de dolfijnen den
vogels in onder meer Bahrayn.
Olievlek rukt
op naar
duizenden dieren
scheepsschroeven en allerlei vor
men van vervuiling. Doejongs krij
gen maar eens in de drie tot vijfjaar
één jong. Zij zijn pas na ongeveer 14
jaar geslachtsrijp. Vrouwelijke doe
jongs voeden hun jong met tepels
op hun borst. Dat gedrag leidde, on
danks hun uiterlijk, tot de mythes
over zeemeerminnen, half mens,
half vis.
Maar de klok voor de doejongs in
de Golf is inmiddels aanzienlijk
sneller gaan tikken. Gevreesd
wordt dat de reusachtige olievlek
over zes tot negen dagen hen zal be
reiken. Door de gevechtshandelin
gen is het bestrijden van de vervui
ling zeer moeilijk en lijkt het nage
noeg onmogelijk dat de doejongs
nog gered kunnen worden. Een van
de grootste woongebieden is een
zeer groot veld van zeegras vlakbij
een geheime luchtmachtbasis.
Om de voorkomen dat de olie de
dieren bereikt zouden er honderden
kilometers barrières in zee moeten
worden geplaatst. Het vangen en
verplaatsen van de dieren lijkt ook
onmogelijk. „Ze zijn heel vreed
zaam en niet zo gek op mensen. Ik
betwijfel of je er een kan vangen
zonder dat die een hartaanval
krijgt", zei Vreeland.
DUBAYY/SINT-PHILIPSLAND
De afgelopen weken heeft ze re
gelmatig haar gasmasker moeten
grijpen. Terug in Nederland staat de
legergroene tas met het masker en
andere veiligheidsspullen in een
hoekje van de huiskamer van haar
ouders in St. Philipsland. Afgelo
pen weekeinde kwam de 27-jarige
Adri Quak terug uit Dahran. Sinds
oktober 1989 was ze als verpleegster
werkzaam in Saudi-Arabie.
"Ik heb de laatste weken echt niet
voortdurend met angst rondgelo
pen", vertelt ze. "Iedereen ervaart
de dreiging natuurlijk op een eigen
manier, dat gaat gevoelsmatig.
Maar het gebeurde wel eens dat ik
het alarm niet had gehoord en wak
ker werd van de knallen. Dan ging
ik weieens tegen het plaforjd. Soms
stond echt de hele flat te dreunen.
We hadden de ramen in onze slaap
kamer op de dertiende verdieping
afgeplakt en verder was het gewoon
afwachten".
De goede voorbereiding van de
bevolking, de verstrekking van gas-
Toeristen zijn er niet veel op 15 kilo
meter van Dubayy. Het gros van de
bewoners van dit dure vakantie
oord wordt gevormd door het Ne
derlands personeel van een nood
hospitaal dat door de Koninklijke
Marine ongeveer 20 kilometer ver
derop ter hoogte van Jebel Ali mid
denin de woestijn is gevestigd. In
totaal 47 artsen, verpleegkundigen
en mariniers hebben hier onder lei
ding van luitenant ter zee arts Chris
tiaanse voorlopig hun intrek geno
men.
Voor Christiaanse komt de oorlog
wel degelijk elke dag dichterbij. Hij
zal straks leiding moeten geven aan
de behandeling van de oorlogsge
wonden, hetzij afkomstig van de
Nederlandse marineschepen in de
Golf, hetzij van de grondtroepen in
Saoedi-Arabie. Daarbij zal hij onder
meer moeten beslissen, welke ge
wonden voorrang krijgen, met na
me als het om tijdrovende chirurgi
sche ingrepen gaat.
"Het basisgegeven daarbij is sim
pel", aldus Christiaanse. "De men
sen met de beste kansen gaan voor,
ongeacht functie, rang of nationali-
maskers en -pakken en noodzakelij- tot Je mag bij onze beperkte capa-
ke medicijnen, heeft er volgens citeit geen kostbare t.jd verliezen
-i_x aan ppvallpn Hip waarsrhiinhik ifit-n
Quak toe bijgedragen dat er geen
paniektoestanden zijn ontstaan.
Vanuit haar flat zag ze dat auto's on
danks het alarm gewoon bleven
doorrijden, voetgangers zochten
wel meteen een veilig onderkomen.
Volgens Quak zijn er vorig jaar
augustus ook meer mensen uit
Saudi-Arabië weggetrokken dan de
afgelopen maand. De berichtgeving
over de situatie in het Midden-Oos
ten was destijds erg negatief, is haar
ervaring. "Er was toen eigenlijk
weinig aan de hand. Het stroomde
wel vol met militairen en veel men
sen uit het ziekenhuis stapten op. Er
moest toen ook een afdeling geslo
ten worden". Een aantal lege plaat
sen in het hospitaal zijn inmiddels
opgevuld met vrijwilligers uit met
name de Filipijnen, Hongarije en
Amerika.
Het ziekenhuis is nu ingericht om
oorlogsslachtoffers te kunnen op
vangen. Tot het vertrek van de ver
pleegster is er een gewonde militair
binnengebracht. De afgelopen tijd
is het volgens haar wel een stuk rus
tiger in de straten van Dahran, om-
I'^'n 'anZl n~ rf i p uiaa'r upVi i n i .:k t 'Alleen voor Europees gebruik' schrijft het persbureau bij deze foto van een Amerikaanse soldaat, die gewond is
J," U a 7"n Of npr geraakt bij een ongelukje met kokend heet water: Amerikaanse familieleden mogen niet in paniek raken. Als de
s .Jr.. J grondtroepen tegen Irak zullen optrekken, krijgen ongetwijfeld ook foto's uit het Nederlandse veldhospitaal een
blijken te zijn weet ik niet Ik heb der9eliJk bijschrift, want het zullen vooral Amerikaanse soldaten zijn die daar zullen worden verpleegd.
daar in de praktijk nog geen erva- <foto EPA>
ring mee gehad".
Ziekenhuisje
Het hospitaal zelf is inmiddels al en
kele dagen helemaal operationeel. -
Het is aanzienlijk groter geworden tiaanse. We hebben de afgelopen den en we zijn er
dan aanvankelijk de bedoeling was. dagen zelfs al een paar keer geoe-
Christiaanse vertrok destijds met fend. Daarvoor hebben we de be-
het idee dat hij ergens in de haven schikking over enkele tientallen oe-
van Jebel Ali in een aantal opblaas- fengewonden, militairen van de
bare tenten zijn geneeskundige Verenigde Arabische Emiraten uit
werk zou moeten verrichten. Maar de kazerne waarop het hospitaal is
gevestigd
Over de medewerking van de lo
kale autoriteiten heeft de marine
arts niet te klagen. Electriciteit, wa
ter en andere voorzieningen zijn
hem gratis ter beschikking gesteld.
geslaagd al ons
personeel binnen 25 minuten
vanuit het hotel naar hier te krijgen.
trekkelijk klein risico", meent hij.
„Dat ligt anders met de Amerikaan
se en Britse grondtroepen langs de
Bij een waarschuwingstijd van een grens met Kuwayt. Het zou best
toen de autoriteiten van de Verenig
de Arabische Emiraten hem onver
wacht een andere lokatie aanboden,
kon hij daar met behulp van een
zestiental kantoorcontainers een
bijna volwassen ziekenhuisje neer
zetten, geschikt voor de verzorging
van tenminste 50 patiënten.
De opblaasbare tent staat er ook,
maar steekt nogal magertjes af bij
het grote containercomplex dat
Christiaanse in enkele dagen heeft
eens kunnen dat we daar het meest
mee te maken krijgen".
Het Netherlands Naval Hospital
in Jebel Ali kan in principe elke oor-
logsgewonde behandelen en be
schikt naast een volledig geoutil
leerde operatiekamer ook over de
tt i mogelijkheden om slachtoffers van
Het hospitaal is in eerste instantie
mag je het geheel dus operatio
neel noemen. Maar we zijn nu nog
even bezig de huisvesting van ons
personeel op het terrein van het
hospitaal zelf voor elkaar te krij
gen".
dat veel Arabieren een veiliger Jaten verrijzen. Het was hart
heenkomen hebben gezocht.
ken maar het staat er", aldus Chris-
Chemische wapens
De oefeningen hebben hem geleerd
dat het hospitaal nu klaar is voor de
opvang van oorlogsgewonden.
"Vanaf de plek waar de gewonden
aangevoerd worden, naar het hospi
taal is het precies 5,45 minuten rij-
onder de ongeveer 600 beman
ningsleden van de Nederlandse ma
rineschepen in de Golf. Maar Chris-
opblaasbare tent reserveren, omdat
je besmette en ombesmette patien-
nnescnepen ui ut ten gescheiden moet behandelen",
tiaanse gaat er vanuit a aldus Christiaanse. "Onze taak is de
dat hij ook of misschien wel uitslui
tend gewonden van andere nationa-
aldus Christiaanse. "Onze taak is de
gewonden zo goed mogelijk te sta-
7 6 Yk K 7 r biliseren om ze op die manier ge-
l'tórt zal behangen, tamelijk groot voor verder trans-
n De Nederlanders lopen een be-
Journalisten in Saudi-Arabië worstelen met censuur
Van onze correspondent
Harry Gerritsma
DHAHRAN - De internationa
le pers in het Golfgebied is door
de strenge censuur aan handen en
voeten gebonden. "Objectieve
verslaggeving is onmogelijk. Jul
lie krijgen daardoor geen vals,
maar een onvolledig beeld van al
le gebeurtenissen". Dat zegt de
Nederlandse CBS-cameraman
Wim de Vos vanuit de Saudische
plaats Dhahran.
Cameraman De Vos. afkomstig
uit Enschede, verblijft in op
dracht van zijn Amerikaanse
werkgever sinds enkele dagen in
deze stad aan de kust. Daarvoor
zat hij in de hoofdstad Riyad. De
Vos: "De censuur komt van alle
kanten op je af. Je krijgt te maken
met Amerikanen. Britten en de
Saudische autoriteiten. Door ie
dereen wordt dat als nogal frus
trerend ervaren, maar je moet er
mee leren leven. Mijzelf is overko
men dat ze straatnamen uit een
filmverslag schrapten. Tevens
mag je vanaf hoge punten geen
opnamen maken van een stad
waar een Scud-raket is neergeko
men. Ze willen voorkomen dat de
Irakezen ook maar enig idee krij
gen waar hun rakettten inslaan".
De cameraman zegt dat er in
Dhahran honderden journalisten
zijn. Het overgrote deel is volgens
hem nog nooit in oorlogsgebie
den geweest. "Er zyn er wel bij
die een revolutie hebben meege
maakt, maar een echte oorlog is
toch anders. Zelf ben ik ook nog
nooit midden in zo'n situatie als
deze beland. Bang ben ik niet, het
is je werk", aldus De Vos.
De Nederlander kreeg in '87 de
felbegeerde EMI-award voor zijn
camerawerk in Zuid-Afrika. Hij
filmde daar de opstanden in een
kleurlingenwijk vlakbij Kaap
stad. De opnamen gingen tot woe
de van de autoriteiten de hele we
reld rond en de regering zette De
Vos het land uit.
Hij doet zijn werk in Saudi-Ara
bië in "vreemde" omstandighe
den. "Het is per dag 24 uur wach
ten op een aanval van Scud-raket-
ten. En dan gaat het vooral om de
vraag of ze een conventionele of
een chemische lading hebben.
Dat heeft een grote psychologi
sche druk tot gevolg. Maar, daar
door moet je je niet laten stressen.
In de afgelopen 24 uur was het
rustig. Er was een keer een heel
kort bomalarm dat later vals
bleek".
In Saudi-Arabië worden nog
steeds vier CBS-collega's van De
Vos vermist. Eind vorige week
werd hun auto in de buurt van de
Kuwaytse grens leeg aangetrof
fen. De cameraman: "Een hoge
CBS-functionaris zou samen met
het Amerikaanse- en Saudische
leger pogingen doen ze te vinden.
Irak heeft al gezegd dat ze niets
weten van de verdwijning. De
vermissing is bij de pers hard aan
gekomen".
port. In principe is het de bedoeling
dat de mensen hier hoogstens 48 tot
72 uur blijven. Dat aantal van 50
bedden is dus nogal relatief. Als het
nodig is, moeten we in een week een
veelvoud van dat aantal kunnen be
handelen".
Engeland
De Koninklijke Marine heeft twee
speciaal omgebouwde Orions voor
het verdere vervoer van de gewon
den gereserveerd. Elk van deze
vliegtuigen biedt plaats aan acht lig
gende en een groter aantal zittende
gewonden.
Het medisch team van de land
macht dat naar Saudi-Arabië gaat
om in een Brits veldhospitaal in Al
Jubal te gaan werken, krijgt eerst
nog een korte opleiding in Enge
land. Dat heeft een woordvoerder
van het ministerie van defensie gis
teren meegedeeld.
De groep, die geheel bestaat uit
vrijwilligers vertrekt zondag naar
Engeland. Het team telt 26 mannen
en 5 vrouwen. Defensie verwacht
dat het medisch team rond 5 februa
ri doorreist naar Saudi-Arabië. He
lemaal vast staat dat nog niet. Dat
hangt mede af van het aantal be
schikbare militaire vluchten naar
het golfgebied, aldus defensie. Het
medisch team, dat onder leiding
staat van kolonel-arts T. Herweijer,
volgt nu nog een opleiding in de Si
mon Stevinkazerne in Ede.
Conferentie over kerk en incest
LEIDEN 'God is de Vader
en mijn vader was een beetje
god. Hij las voor uit de bijbel
en zei wat goed was en wat
fout. Ik was zijn kleine meisje
en zijn speeltje. Hij gebruikte
mij en hij misbruikte mij. En
mijn vader had God en voor
mij was er toen niemand
meer'.
Deze regels, geschreven door een
incestslachtoffer, geven volgens
mevrouw Jenny Schneider-van
Egten van het Landelijk Werkver
band Godsdienst en Incest uit
Utrecht de realiteit weer waarin
veel vrouwen met een kerkelijke
achtergrond verkeren.
Jenny Schneider sprak giste
ren in Leiden tijdens een confe
rentie over kerk en incest, dat
door de hervormde diaconie was
georganiseerd, en waaraan werd
deelgenomen door hervormde,
gereformeerde en rooms-katho-
lieke pastores uit de regio en vrij
willigers van de SOS Telefo
nische Hulpdienst en de Kinder
en Jongerentelefoon in Leiden.
Het Landelijk Werkverband,
dat in 1985 werd opgericht, wil
helpen de 'dubbel-problematiek'
van godsdienst en incest be
spreekbaar te maken, biedt pasto
rale begeleiding aan, wil het in
zicht van de kerk bevorderen
voor wat betreft haar verantwoor
delijkheid voor incest-preventie
en pastores en hulpverleners hel
pen hun gevoeligheid voor de re
latie tussen godsdienst en incest
te vergroten.
"Incest", zo definieerde de
spreekster, "is het opdringen van
eigen intimiteit en seksuele han
delingen aan een kind, door ie
mand die als gevolg van lichame
lijk of relationeel overwicht,
macht over het kind heeft, waar
door het niet weigeren kan". Het
gevolg is in veel gevallen dat de
emotionele groei stopt en vermij
dingsgedrag ontstaat.
Goed humeur
Volgens Jenny Schneider komt
het er op aan 'bondgenoot' te zijn
van de 'overlevenden', die zoe
kend en tastend proberen uit te
vinden wat het seksuele geweld
voor invloed heeft gehad op het
verdere leven. Daarbij valt steeds
weer op hoe moeilijk het voor de
slachtoffers is om te praten. Goed
luisteren is geboden. "Ik heb
soms het gevoel dat in een kluis
moet openmaken, waarvan de cij
fercombinatie zoek is".
Van jongsaf heeft het slachtof
fer te horen gekregen dat het
moest zwijgen. "Daardoor werd
het kind veroordeeld te begrijpen
wat het niet begrijpen kan en te
zwijgen over wat niet verzwegen
kan worden".
De oude beelden en gezagsver
houdingen in de kerk, hebben
vrouwelijke slachtoffers in grote
gewetensnood gebracht, aldus
Jenny Schneider. 'Overlevende'
Alie bevestigde dit gisteren met
haar eigen verhaal. Haar vader,
"voor zover ik mij kan herinneren
altijd ouderling geweest" - mis
bruikte haar lange tijd. "Een va
der doet geen slechte dingen, dus
was ik slecht. Hij was een erg
christelijk en vroom man".
Jenny Schneider vertelde een
reactie van een andere overleven
de: "Jezus is het volmaakte
slachtoffer. Het zal je maar gebeu
ren dat je vader het nodig vindt
jou op te offeren, zodat anderen in
harmonie vierder kunnen leven".
De spreekster kende een geval
van een moeder die zei: 'Kruip jij
nou maar even bij je vader, dan is
hij de rest van de dag in een goed
humeur'.
Oude beelden
Andere vrouwen werden altijd
'Eva' of 'de hoer van Babyion' ge
noemd, bijbelse voorbeelden van
verleidelijke vrouwen. Velen kre
gen daardoor rolgebonden
schuldgevoelens, waarvan ze ook
nog hadden geleerd dat de Alm
achtige zelf die rollen gewild had,
aldus Jenny Scheider. Overigens
heeft volgens haar onderzoek
aangetoond dat incest in zware
christelijke kring niet vaker voor
komt dan elders.
De machtsverhouding tussen
man en vrouw speelt volgens de
spreekster een rol bij incest: 95
procent van de daders zijn man
nen. variërend van arbeider tot
dominee. In onze kerken en maat
schappij, aldus Jenny Schneider,
worden de beslissingen door
mannen genomen. "De heersen
de mening is de mening van de
heersers".
Door haar jarenlange contacten
met slachtoffers en daders is Jen
ny Schneider ervan overtuigd dat
het vergeven zonder schuldbelij
denis niet mogelijk is, ook theolo
gisch niet. "Pastores die daarop
aandringen begrijpen niet wat ze
doen".
Alie benadrukte hoe belangrijk
het is dat er vanaf de kansel een
andere dan de traditionele uitleg
wordt gegeven aan de vele bijbel
teksten, waarin de onderdanige
rol van vrouwen en kinderen
wordt benadrukt. Tijdens het
groepsgesprek werd van verschil
lende kanten benadrukt dat de
oude beelden bij velen nog be
staan. Een vrijwilligster van de te
lefonische hulpdienst moest van
het hart, dat haar gebleken is dat
Illustratie uit 'Mens worden'
van Alie de Vries-van Wamel
waarin de rol van geloofsopvat
tingen bij incest aan de orde komt
(uitgave Boekencentrum Den
Haag).
het 'hebt uw naaste lief bij velen
ten koste is gegaan van het eigen
heil.
Vrijwilliger
Jenny Schneider betreurde het
dat er geen geld wordt vrijge
maakt voor werk als dat van het
Werkverband. Zelf werkt ze "nog
steeds onvrijwillig vrijwillig".
Volgens haar is het "heel belas
tend" voor vrouwen wanneer ze
alleen terecht kunnen bij iemand
die vrijwilliger is, waarbij ze dus
inbreken op het privéleven. "Ze
durven daarom soms nauwelijks
te bellen". Intussen brak ze wel
een lans voor met name vrouwe
lijke, vrijwilligers in de kerkelijke
gemeenten, die geleerd hebben
incestslachtoffers te begeleiden
en een vertrouwensfunctie kun
nen vervullen.
Gisteren presenteerde zich ook
het Samenwerkingsverband Te
gen Seksueel Geweld Leiden e.o.,
waarbinnen wordt samenge
werkt door 26 instellingen, vari
ërend van de vrouwenkliniek van
het AZL tot de politie.
Adressen: Landeljk Werkverband
Godsdienst en Incest, Kanaalstr. 200,
3531 CR Utrecht, tel. 030-964249 (ma-
Iwolvrij 9.30-12.00 uur); Samenwer
kingsverband Tegen Seksueel Geweld,
Breestraat 117, 2311 CL Leiden, tel.
071-254892; SOS Telefonische Hulp
dienst tel. 071-125202; Kinder- en Jon
gerentelefoon tel. 071-120611.
OJEC voelt zich
bitter over vage
PLO-verklaring
AMSTERDAM (ANP) - Het
Overlegorgaan van Joden en
Christenen in Nederland (OJEC)
heeft "met enige gevoelens van
bitterheid" kennis genomen van
de nieuwe PLO-verklaring van de
Raad van Kerken in Nederland.
Het spreekt van een "vage koers
wijziging".
Het OJEC betreurt het dat de
Raad pas tot andere gedachten is
gekomen onder druk van de om
standigheden. De Raad distanti
eerde zich maandag van "al die
stemmen en krachten in de PLO
die steun betuigen aan Saddam
Hussein, het terrorisme aanwak
keren en de aanvallen op Israël
toejuichen".
"Wij hadden van de Raad een
meer principiële houding ver
wacht vanuit de dikwijls met de
lippen beleden verbondenheid
met het joodse volk", schrijft het
OJEC. In een "jarenlang durend
conflict met de Raad van Kerken"
heeft het OJEC de punten naar
voren gebracht die de Raad nu
benadrukt, aldus de verklaring.
Het OJEC had liever gezien dat
de Raad zijn verklaring van mei
1990 had ingetrokken, waarin de
regering wordt gevraagd de PLO
te erkennen.
Herbouw van de kerk. In een
serie van vier lezingen over het
bijbelboek Nehemia, houdt dr. W.
J. Ouweneel vrijdagavond in Lei
den de tweede lezing over 'Her
bouw van de kerk'. De avond
vindt plaats in de Streekschool
(Lammenschanspark 1) en begint
om acht uur.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Klun-
dert R. van Laar Reeuwijk.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Urk J. Koster Dirksland, te
Utrecht J.J. van Eckeveld Zeist.
Oud-Gcref. Gemeenten in Neder
land: aangenomen naar Werkendam
A.P. van der Meer Krimpen aan den
