mm
Een gave hoge c die dramatisch klinkt
Filmbezoek gedaald
Pure sentimenten in ontroerend Flamenco Puro
Deelnemers Leids Cabaret Festival bekend
Schrijfster Inez
van Dullemen
bij Kunstkring
Leiderdorp
'Les Misérables', vruchtbaar huwelijk van opera en musical
Beleefdheidsapplaus voor 'Benvenuto Cellini'
30 JANUARI 1991
Paco Pena en zijn Groot Flamenco Gezel
schap in "Flamenco Puro". Gezien op 29
januari in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Flamenco Puro is een
naam die de bedoeling goed
weergeeft. En dat klopt dan ook
meteen met het ietwat onbe-
Paco Pena: wezenlijk rustpunt.
haaglijke authentieke flamenco.
Het optreden was weliswaar be
doeld als show, maar het leek
wat misplaatst om als toeschou
wer in fluwelen stoeltjes vanaf
een afstand te blijven kijken. De
uitdrukking van zang, gitaar
spel en dans zó direct en zó ge
woon menselijk dat het onmid
dellijk je gevoelens raakt. Je
wilt reageren. Naar ik begrepen
heb van echte 'aficionados' (fla
menco-liefhebbers) moet je je
dan ook laten gaan. Enkele
hartstochtelijken waren er wel
in de Schouwburg en waar
schijnlijk vertolken zij voor een
hoop timidere liefhebbers de ge
voelens.
Ruim twintig jaar is Paco Pe
na met zijn gezelfschap bezig
het authentieke gezicht van de
Flamenco aan het publiek te to
nen. Hij wordt vergezeld door
twee gitaristen, de broeders Tito
en José Losada, twee zangers:
Dieguito en Silverio Heredia.
Drie dansers treden op: Thomas
de Jerez, Joaquin Ruiz en de
gastdanser Raul. Tenslotte zor
gen vier danseressen, Charo,
Isabel, Sonia en Raquel voor
wervelingen van veelkleurige
rokken.
Flamenco drukt zich uit met
eenvoudige middelen. Een zan
ger zet zich in positie, opent zijn
mond en zó als hij is, soms met
begeleiding van gitaar, laat hij
de meest droefgeestige en hart
verscheurende geluiden naar de
hemel opstijgen. Zo bescheiden
staat hij opgesteld en toch is hij
de drager van het grootste leed.
In het geval van twee zangers
wisselen ze elkaar af en vallen
elkaar bij met kreten. De vier
danseressen traden vaak in en
semble op en gaven het oog
geen enkel rustpunt, alsof de
toeschouwer afgeleid moest
worden van iets wezenlijks. Als
een moedervogel die met veel
gefladder van vleugels de vijand
van haar nest weert.
Een van de wezenlijke rust
punten was het solo-optreden
van Paco Pena. Met zijn be
scheiden houding, gitaar vóór
zich op de knie, de beide, gelak-
schoende voeten keurig naast
elkaar op de grond, hoofd licht
neigend naar opzij, liet hij de uit
verkochte schouwburg in dood
se stilte luisteren. Ook hij had
een verhaal te vertellen, melo
dieus met een klank die warmte
en gratie weerspiegelde. Geen
noot teveel, heel geconcen
treerd.
Het ritme van de Flamenco
kan met eenvoudige middelen
zeer ingewikkeld woraen ge
maakt. Een mens heeft slechts
twee handen en twee voeten, en
hoor wat een ingewikkelde rit
mes hij kan roffelen, klappen of
vingerknippen. Danser Raul
was een wonder in het beheer
sen van zijn voeten, waarmee hij
ongelooflijk complexe ritmes
uitvoerde. Aan de uitdrukking
op zijn gezicht kon men enorme
concentratie aflezen die dit
vergde.
Dacht men aan het begin van
de dans nog smartelijk en ge
kweld te zien, later toen de so
lo's elkaar opvolgden en ook
steeds sneller werden, leek het
gezicht haast in trance te zijn.
Behalve het voetenwerk was
Raul ook indrukwekkend door
de expressie armgebaren, waar
zich een rijkdom van gratie en
verfijning openbaarde. Rijker
en weidser waren de dansen van
Joaquin Ruiz, maar minder
spectaculair. Het slot van de
avond was er een met veel volk
op het podium, met vrolijke
zang en komische dans. Een uit
bundig einde van een ontroe
rend en opzwepend optreden
zonder enig duidelijk commer
cieel oogmerk of vals sentiment.
MONICA SCHIKS.
LEIDEN De organisatie van het
VARA Leids Cabaret Festival,
waaraan deze keer ook een bijdrage
wordt geleverd door de Leidse Jos-
je de Ru. is klaar met de selectie van
de deelnemers. De organisatie heeft
wederom vele aanmeldingen bin
nen gekregen. De tien groepen en
solisten die na het bekijken van de
opgestuurde videobanden zijn ge
selecteerd: Mare Lewijn (Den
Haag), De Dulle Roeckers (Antwer
pen), Valse Vlechten (Gouda), Bart
Deuss (Amsterdam), Josje de Ru
(Leiden), De Gok (Wageningen).
Tim van der Sluijs (Utrecht), Ad van
Oorschot (Nijmegen), Mark van de
Veerdonk (Utrecht) en André
Westra (Groningen).
De voorronden van het festival
hebben plaats in de Leidse Schouw
burg op 18 en 19 februari; twee da
gen daarna, op 21 februari, is de hal
ve finale, en de grote finale-avond
staat voor 23 februari op de agenda.
Tijdens de voorronden treden per
avond 5 groepen of solisten op. In
de halve finale nemen 5 groepen of
solisten die door de jury zijn gese
lecteerd het tegen elkaar op, zodat
er voor de finale drie finalisten over
blijven. Op deze avond maakt de ju
ry de winnaar bekend. Daarna kan
het publiek een winnende solist of
groep kiezen voor de publieksprijs.
De avonden in de Leidse
LEIDEN - Kunstkring Leiderdorp
organiseert op dinsdag 12 februari
een literaire avond rond de schrijf
ster Inez van Dullemen. Van Dulle
men (65) schreef een groot aantal
reisverhalen, romans en novellen.
Haar bekendste werk is het verfilm
de 'Vroeger is dood', een autobio
grafisch verhaal waarin de schrijf
ster afscheid neemt van haar ouders
die langzaam verdwijnen naar het
schimmenrijk van dementie en
dood.
Het literair café heeft plaats in het
etablissement 'De Hollandsche
Tuyn' in de Hoofdstraat 24 in Lei
derdorp. Aanvang: 20.30 uur.
Inez van Dullemen. (foto
AALSMEER - Er wordt al
enige tijd gepraat over het
verfilmen van het theater
spektakel 'Les Misérables'.
Maar voor het zover is moet
Nederland allang hebben
kennisgemaakt met de Ne
derlandse versie van deze in
ternationale theaterhit. Op
28 februari gaat in het Am
sterdamse Carré het doek op
voor de Nederlandse pre
mière van dit werk, geba
seerd op de gelijknami $e ro
man van Victor Hugo uit
1862. Het theater wordt nu
voor deze produktie, die
daar enkele maanden is te
zien, ingrijpend verbouwd
en aan de kassa's zijn al ruim
150.000 kaaren besteld.
Het publiek loopt kennelijk warm
deze musical. Hoewel, musi
cal.... Niet alleen krijgt Carré het ui
terlijk van een opera-theater, zoals
die ver in de vorige eeuw werden
gebouwd. Ook de vorm van 'Les Mi
sérables' geeft alle aanleiding te
denken dat het hier om een heel ei
genzinnig werkstuk, misschien wel
een nieuw soort opera gaat.
De tijd van het liedje, dansje en
dan weer even acteren is hier voor
bij. Het werk is opgebouwd uit een
onafgebroken aaneenschakeling
van aria's, duetten, trio's, kwartet
ten en koren, van een ook technisch
hoge moeilijkheidsgraad. Vandaar
dat Seth Gaaikema nog altijd sleu
telt aan details in zijn vertaling om
die toch zo goed mogelijk zingbaar
te houden, zonder dat de taal onna
tuurlijk klinkt.
De vergelijking met de opera
dringt zich op, ook bij de diverse
medewerkenden, zowel achter de
schermen als op het toneel. Daarbij
is op zich al het aantal zangers en
zangeressen met een opera-achter
grond opvallend groot. Nog los van
de hoofdrollen die door Henk Poort
en Ernst Daniël Smid worden ge
zongen.
Puccini
De Amsterdamse bariton Henk
Poort werd zelfs gevraagd, louter
om zijn opera-ervaring. Voor hem is
er geen twijfel mogelijk: "Les Misé
rables? Dat is helemaal geen musi
cal. Dit is gewoon een moderne ope
ra. Ik moet me hier nauwelijks an
ders forceren dan in 'Nixon in Chi
na' van Philp Glass. Er zitten talloze
facetten aan, die je ook terugvindt
bij Puccini, Wagner en Verdi. Opera
is muzikaal drama en dat is dit ook.
Alles wordt gezongen".
Martin Koch had al bij de eerste
opvoering in Londen (oktober 1985)
de muzikale leiding en trok daarna
langs vele Europese steden om daar
de voorstelling op hetzelfde artistie
ke peil te helpen brengen als waar
mee nu al jarenlang in Londen volle
zalen wordt getrokken. Een verras
sing, want na een slechte pers
stroomde het publiek toch in drom
men toe.
"Met 'The phantom of the opera'
hebben we in Londen al een eerste
grote stap in die richting gezet,
maar met deze produktie hebben
we geloof ik een echte brug gesla
gen tussen de twee genres"-.
Eigenlijk is de versie die nu
overal in Europa is te zien een twee
de. Dit werk van Claude-Michel
Schönberg en Alain Boubil op tekst
van Herbert Kretzmer was aanvan
kelijk voor een Frans publiek ge
maakt en daarmee volkomen onge
schikt voor de rest van de wereld.
"De Fransen kennen de roman van
Hugo, maar van de rest van Europa
en de wereld kun je dat niet ver
wachten. Daarom heeft Trevor
Nunn er voor ons een proloog bij ge
maakt. Hoe zou het publiek anders
moeten weten wat er in dit hoogro-
mantische sociale drama aan de
hand is".
Dat vertelt over Jean Valjean, een
ex-gevangene die samen met de
aangenomen dochter Cosette een
nieuw leven probeert op te bouwen.
Helaas, telkens als hij daarin lijkt te
zijn geslaagd, wordt hij herkend
door inspecteur Javert die in hem
een voortvluchtige ziet. Daarbij
speelt nog de liefde van het meisje
voor een jonge advocaat en heeft de
Parijse opstand van 1832 een actie
ve rol in het verhaal.
"Een verhaal dat de kijker aan het
denken moet zetten over zich zelf,
over het voortdurende dilemma
tussen goed en kwaad", aldus Koch.
Al met al mag het een beetje
vreemd heten dat grote compone
rende tijdgenoten van Victor Hugo
het boek nooit als basis voor een
opera hebben gezien. "Te ingewik
keld", verklaart Koch. Er was dus
zeker een eeuw theatergeschiedenis
voor nodig om middelen en vormen
te ontwikkelen waardoor 'Les Misé
rables' toch als muziektheater op de
planken kan worden gebracht.
'Les Misérables' eist meer en
vooral ook andere technieken dan
een gemiddelde musical. Koch:
"Het gaat hier om een boodschap en
een dramatisch verhaal. Daarom is
goed zingen alleen niet voldoende.
Als je dit vergelijkt met opera, gaat
het hier zelfs om meer. Bij opera ligt
vooral het accent op de muziek, het
libretto, de tekst, is minder belang
rijk. Bij de opera wacht het publiek
op een gave hoge C. Maar bij ons
moet die hoge C ook nog dramati
sche zeggingskracht hebben".
Hokjesgedoe
Poort fronst nu de wenkbrauwen:
"In de opera moet de hoge C wel de
gelijk volop drama bevatten. De
muziek moet minstens zo veel over
dragen als de woorden. Aan de an
dere kant moeten we nu ook eens af
van het idee dat musical, vergele
ken met opera, van minder niveau
is. Dat rare Nederlandse hokjesge-
doe".
En de Alkmaarse Marika Lansen,
die onder meer in 'Die Zauberflóte'
de rol van Papagena zong, ziet ook
al niet in waarom ze het musicalvak
zou onderschatten. "We hebben
geen enkele reden om te vinden dat
we daar boven staan. Het is voor mij
helemaal geen schande om nu er
gens in het koor te staan. Bovendien
zing ik als 'understudy' van Cosette
zeker een keer per week een hoofd
rol. Je leert er enorm veel van en ei
genlijk heb ik het tweemaal zo
druk".
En samen met Poort stelt ze ver
volgens vast dat musicalmensen
ontzettend snel kunnen werken en
dat het concentratieniveau erg hoog
ligt. "De regie geeft ons veel vrij
heid, maar er ligt toch al erg veel
vast en daar moet je ontzettend re
kening mee houden".
Vrij nieuw voor operamensen is
hier het werken met microfoons.
Beiden hebben ervaring in het zin
gen by een band, maar in een thea-
terproduktie is dat anders. Poort:
"Er zijn natuurlijk podia, zoals de
Scala in Milaan en de arena van Ve
rona, waar iedereen zonder enig
hulpmiddel zou kunnen werken.
Maar het is zonder meer een feit dat
een microfoon je meer bewegings
vrijheid geeft en je spel natuurlijker
maakt. Je hoeft niet per se altijd met
je gezicht naar het publiek te staan."
Poort gelooft intussen niet dat
een paar maanden 'Les Misérables'
zijn opera-carrière hoeft te schaden.
Juist als gevolg van de publiciteit
rond deze rol ben ik nu gevraagd
om bij de Nederlandse operastich
ting 'Rigoletto' en nog een tweede
hoofdrol te zingen als Don Fernan
do in Beethovens 'Fidelio'. En bo
vendien zing ik straks 'Rigoletto' in
Bern met Gruberova als Gilda".
In Frankrijk, waar het verhaal
veel bijdroeg aan het verzachten
van de strafwet, zei Victor Hugo
over zijn roman: "'Les Misérables'
is geschreven voor een universeel
publiek. Ik weet niet of iedereen het
zal lezen, maar het is wel voor ieder
een bedoeld". En over opera, laat
staan musical, heeft hij stellig niet
gedacht.
Martin Koch: 'Met deze produktie hebben we geloof ik een echte brug ge
slagen tussen twee genres'. A«er»)
ROTTERDAM (ANP) - Volgens de
Associatie van Nederlandse film
theaters is in 1990 het aantal bezoe
kers van de kunstzinnige film in de
filmtheaters in ons land ten opzich
te van 1989 met twee procent ge
daald. In totaal bezochten ruim een
half miljoen mensen de 28 grootste
filmtheaters en 2 filmcircuits. Dit
werd bekend gemaakt tijdens het
20-ste Filmfestival in Rotterdam.
De ANF spreekt van een "geringe
daling" die toch nog "verrassend"
is, omdat halverwege 1990 een stij
gende lijn werd gemeld. Het beeld
blijkt volgens de ANF dubbel te
zijn. Voor de helft van de Filmthea
ters blijven de bezoekcijfers stijgen,
de andere helft kampt met een da
ling.
De succesvolste filmtheaters zijn
dit jaar buiten de Randstad te vin
den. Zo is het filmcentrum De Ma-
riënburg uit Nijmegen het best lo
pende filmtheater voor de kwali-
teitscinema binnen de ANF gewor
den. Hoog werd verder gescoord in
Arnhem, Den Bosch, Deventer en
Maastricht. Ook de in 1989 in Zut-
phen en Amersfoort geopende film
theaters blijken aan te slaan.
De associatie wijst er verder op
dat slechts een kleine groep thea
ters een artistiek hoogwaardig aan
bod in stand houdt. Dit geldt met
name voor het aanbod dat met sub
sidie van het ministerie van wvc
wordt vertoond. Buiten de grote
steden "verschraalt" het aanbod
echter, een ontwikkeling waar de
ANF "ontevreden" over blijft.
De organisatie van de twintigste
editie van het filmfestival Rotter
dam verwacht dit jaar 175.000 be
zoekers. Dat is net zoveel als vong
jaar. De lichte stijging van het be
zoekersaantal die zich de laatste ja
ren liet zien, wordt nu niet ver
wacht. De organisatie schrijft dit
toe aan de Golfoorlog, die nu door
vele potentiele bezoekers op het te
levisiescherm wordt gevolgd. Maar
volgens Festivalmedewerkster San
dra den Hamer kan het ook heel
goed zijn dat de bezoekgrens is be
reikt. De meeste bezoekers trokken
tot nu toe 'Hot Spot' van Dennis
Hopper en Texas Ville' van landge
noot Peter Bogdanovich.
PERZISCHE TAPUTEN
HEEMSTEDE
Bronstwweg
Telefoon 023-292509
Joop van den Ende
legt zich neer bij
uitspraak over
kinderen in musical
AMSTERDAM (ANP) Joop
van den Ende Theater Produk-
ties legt zich neer bij de uit
spraak van de Raad van State
dat kinderen beneden de 16 jaar
niet vaker dan acht keer mee
mogen spelen in de musical 'Les
Misérables'. De musical naar de
roman van Victor Hugo gaat op
28 februari in première in het
Koninklijk Theater Carré in
Amsterdam en speelt daar tot en
met 21 juli.
De producent had de 90 jonge
ren die zijn geselecteerd voor de
drie kinderrollen graag vaker
dan de wettelijk veroorloofde
acht keer mee laten doen. "Zij
hebben dan de tijd in hun rol te
groeien en vinden het meespe
len bovendien heel leuk", aldus
een woordvoerder van de pro
ducent.
Een verzoek daartoe werd af
gewezen door de Arbeidsin
spectie. Van den Ende spande
daarop een procedure aan bij de
Raad van State. "Wij hadden er
met de voorbereidingen echter
al rekening mee gehouden dat
we die zouden, verliezen", aldus
de woordvoerder.
'Benvenuto Cellini'; gezien in: Muziektheater,
Amsterdam; uitvoering: De Nederlandse Ope
ra; nog te zien op 31 januari en 4, 7,10,13,16,
19 en 22 februari, Muziektheater, Amsterdam.
AMSTERDAM - Berlioz bij De Ne
derlandse Opera betekent: terug
denken aan de schitterende ensce
nering van 'La Damnation de Faust'
uit 1989 (regie: Harry Kupfer) die
volgend seizoen herhaald wordt. In
Amsterdam is nu een nieuwe pro
duktie van 'Benvenuto Cellini' in
première gegaan die niet, zoals de
Faust, juichend is ontvangen. Be
leefdheidsapplaus en mat klinkend
boe-roepen was het enige dat het
publiek in het Amsterdamse Mu
ziektheater kon opbrengen.
Berlioz zelfheeft in zijn Mémoires
toegegeven dat het libretto van
'Benvenuto Cellini' niet de elemen
ten bevat 'die nodig zijn voor wat
men een goed gemaakt drama
noemt'. Toch heeft hij aan deze stof
uitgebreid gesleuteld omdat hij zich
vereenzelvigde met de renaissance-
beeldhouwer Cellini. Het werk be
staat dan ook in meerdere versies,
en de Duitse dirigent Peter Hirsch
heeft daar voor Amsterdam de zijne
aan toegevoegd: een combinatie
van de 'oerversie' en latere.
Dat het libretto dramatisch niet
voldoet wordt dankzij spaarzaam
gebruikte boventitelmg duidelijk
genoeg, en de tekstuele onvolko
menheden vindt men ook terug in
muziek die lang niet altijd 'noodza
kelijk' aandoet, hoe fraai ze soms
ook is. Peter Hirsch slaagde er bij de
première niet in het Nederlands
Philharmonisch Orkest die muziek
te laten spelen op het niveau dat het
orkest potentieel heeft (zoals onder
Hartmut Hanchen in 'Parsifal').
Ook de belangrijkste zangers
overtuigden niet echt. De Ameri
kaanse tenor David Kuebler gaf de
titelrol wel de nodige dynamische
uitstraling, maar zong toch teveel
met één geluid. Hetzelfde gold voor
de Engelse sopraan Lynne Dawson
(Teresa), die in het 'authentieke'
vlak de laatste jaren fraaie dingen
doet, maar hier op de grens van haar
mogelijkheden lijkt te opereren.
Het publiek had nog de meeste
waardering voor de Welshe mezzo
Eirian James (de 'Hosenrolle' van
Ascanio), die op schrille topnoten
na mooi stemmateriaal heeft.
De enscenering, van een Brits
team (regie: Tim Albery, decorkos
tuums: Tom Cairns en Anthony Mc
Donald) bestaat uit standaard-mo
dernismen, op basis van 'abstrahe
rende' schuine wanddelen en oplo
pende vloervlakken, en met het bij
de stijl horende mengsel van histo
rische en actuele kostuums en re
kwisieten (in het verloop van het
stuk blijven er steeds minder histo
rische verwijzingen over).
Het eerste beeld was ongelukkig,
met op de oplopende vloer een 'ka
mer' die oogde als een lege tv-kast.
De carnavalsscene daarna getuigde
wel van fantasie: gekke kostuums,
rondlopende reuze-oren, iemand
met Dali's 'Lippen van Mae West*
aan, en een grote rondlopende hoed
(model Pzrlwytskofski) die erg fal
lisch deed. Het hele tweede bedrijf
bepaalde het totaalbeeld van de
produktie: degelijk in beeld ge
bracht, maar het verrast of prikkelt
niet of nauwelijks.
PAUL HERRUER
