'Geen geweld tegen Balten' Niet te veel verwachten van rede De Klerk Somalia heeft nieuwe leider Roemenië wil lidmaatschap Europa-raad Mandela en Buthelezi roepen op tot vrede Verdediging verwacht vrijspraak voor Tisch Bessmertnych geeft VS belofte WASHINGTON/MOSKOU/VILNIUS/RIGA (GPD/AP/AF- P/Rtr) - De Sovjet-minister Bessmertnych (buitenlandse zaken) heeft de Amerikaanse regering verzekerd dat zijn land bereid is de dialoog met de leiders van de Baltische sta ten te heropenen, en af te zien van geweld. President Gor- batsjov heeft gisteren alle uitvoerende lichamen onder di rect presidentieel bestuur geplaatst. Volgens de Amerikanen is de Sov jet-regering bereid sommige troe pen uit de Baltische staten terug te halen. Niet bekend is, of het daarbij ook gaat om de 'zwarte baretten", die een sleutelrol speelden bij het neerslaan van de onafhankelijk heidsbewegingen. De verzekering die Bessmertnych in Washington gaf, was "meer in algemene dan in specifieke bewoordingen" gesteld, zo zei de Amerikaanse regerings functionaris gisteravond. De Amerikaanse president Bush noemde gisteren de door Bessmert nych gedane toezeggingen direct in zijn State of the Union toespraak. "Dat is aan de rede toegevoegd om het voor de Sovjets moeilijker te maken op hun beloften terug te ko men", aldus de functionaris. Sovjet-soldaten hebben gisteren bij een controlepost een Litouwse dienstweigeraar op de vlucht neer geschoten en ernstig verwond. Dat heeft regeringswoordvoerder Azu- balis gezegd. Volgens Azubalis was de 20-jarige Jonas Tautkus op weg vanuit Kaunas naar de hoofdstad Vilnius toen zijn auto tot stoppen werd gedwongen bij een militaire controlepost. Tautkus stapte uit en zette het op een lopen, maar werd door de Sovjet-soldaten in het hoofd geschoten. Het ziekenhuis waar hij werd opgenomen meldde dat de kogel in zijn hersenen zat, te diep om te opereren. Het optreden van Sovjet-troepen in Letland en Litouwen is zeker een van de redenen waarom de van 11 tot 13 februari geplande top tussen Bush en Gorbatsjov maandag werd uitgesteld, hoewel dat niet met zo veel woorden werd gezegd. De hervormingsgezinde loco-bur gemeester van Moskou, Stankje- vitsj, vindt het uitstel een waarschu wing aan de conservatieve krachten in de Sovjetunie dat zij alle vruch ten van de voorafgaande periode, inclusief het 'vredesdividend', drei gen te offeren aan hun eigen 'ideolo gische triomf'. Die prijs noemde Stankjevitsj te hoog en ondraaglijk voor de Sovjet-maatschappij, om dat het een nieuwe ronde in de wa penwedloop zou inhouden. De Li touwse president Landsbergis denkt dat het uitstel juist een im puls kan zijn voor het Sovjet-leger om het harde optreden voort te zet- Etiopië Het Eritrese Volksbevrijdings Front (EPLF) en de Etiopische re gering praten volgende maand in Washington om een eind te maken aan de al dertig jaar durende burge roorlog in Eritrea. De Britse minis ter Chalker (ontwikkelingssamen werking) die dit gisteren bekend maakte, zei dat het vredesoverleg zal plaatsvinden onder voorzitter schap van de Amerikaanse rege ring. Schadevergoeding Japan en Noord-Korea zijn vanoch tend in de Noordkoreaanse hoofd stad Pyongyang begonnen met hun eerste formele besprekingen over de normalisering van de betrekkin gen. De leider van de Japanse dele gatie, Nakahira, zei in zijn openings toespraak, dat Japan in principe be reid was om een schadevergoeding te betalen aan het Noordkoreaanse volk voor de behandeling tijdens de Japanse koloniale overheersing. Mishandeling Amnesty International heeft het Afrikaanse Mali er gisteren van be schuldigd ten minste 240 mensen te mishandelen. De 240, onder wie kinderen, zijn deze maand opge pakt bij demonstraties. In de wetten van Mali staat dat tegen arrestanten binnen 48'uur een aanklacht moet zijn ingediend; gebeurt dat niet dan moeten ze worden vrijgelaten, al dus Amnesty. Vooral het opsluiten van 12-jarige kinderen is zorgwek kend. Zwaard De Colombiaanse ex-guerrillagroe pering M-19 heeft gisteren beloofd dat het zwaard van Simon Bolivar nog deze week aan het Bolivar-mu- seum in Bogota zal worden terugge ven. Het wapen van de beroemde 19e eeuwse Zuidamerikaanse vrij heidstrijder werd in 1974 uit het mu seum in de Colombiaanse hoofd stad gestolen. Wapens El Salvador heeft gisteren van de VS drie A-37 gevechtsvliegtuigen en zes helikopters gekregen. De toe stellen nemen de plaats in van Sal vadoraanse luchtmacht-vliegtuigen die onlangs door de linkse guerrilla organisatie FMLN zijn neergescho ten. Sikh-geweld Een sikh-commando heeft in de roerige Indiase deelstaat Punjab elf hindu's vermoord. Met de nieuwe massaslachting komt het aantal mensen dat is omgekomen bij ge weld in de Punjab sinds begin dit jaar op 291. Dit heeft het Indiase persbureau PTI gisteren üekendge- maakt. Aardbeving Delen van het South Island van Nieuw-Zeeland zijn gisteren getrof fen door twee, voor Nieuwzeeland- se begrippen "zeer krachtige" aard schokken van 6,0 en 6,1 op de schaal van Richter. De schokken veroor zaakten geen slachtoffers. Het epi centrum van de eerste schok lag vrijwel recht onder het stadje West- port, 240 kilometer ten zuidwesten van Wellington. Boerenprotest Meer dan 10.000 Zuidafrikaanse blanke boeren hebben gisteren met tractoren het centrum van Pretoria en de hoofdwegen van de stad ge blokkeerd uit protest tegen de plan nen van president De Klerk om de racistische wetten over de verde ling van land af te schaffen. De blan ke boeren zijn woedend over het plan van De Klerk om de landwet ten van 1916 en 1936 af te schaffen, waarin meer dan 80 procent van het land word toegewezen aan de blan ke minderheid. Onafhankelijkheid De officiële Amerikaanse positie ten aanzien van de Baltische staten en president Bush herhaalde dat in zijn toespraak is dat deze sta ten "geholpen moeten worden bij het bereiken van hun aspiraties". Tot voor kort was het Witte Huis er van overtuigd, dat de onafhanke lijkheid van de staten onvermijde lijk was, en dat Sovjet-president Gorbatsjov zich daarbij ook al had neergelegd. Maar het recente ge weld in Litouwen en Letland maak te een eind aan dat vertrouwen. Gorbatsjov heeft een commissie in het leven geroepen die de uitvoe ring van het wettelijk gezag moet coördineren. De commissie valt on der het directe bestuur van de presi dent en wordt voorgezeten door Joeri Golik, de voorzitter van een parlementaire commissie inzake wetshandhaving en bestrijding van de misdaad. Twee hooggeplaatste militaire functionarissen, onder wie gene- raal-majoor Solomatin, maakten gisteren bekend dat de beoogde pa trouilles geen gebruik zullen maken van pantserwagens en dat de 15 re publieken mede kunnen bepalen hoe ze worden ingezet. Minister Pugo (binnenlandse zaken) en zijn collega Jazov (defensie) hadden al op 29 december besloten de geza menlijke patrouilles van leger en politie in te stellen, maar het besluit werd pas afgelopen vrijdag open baar gemaakt. Goedkeuring Met de instelling van de presiden tiële commissie die de uitvoering van het wettelijk gezag moet coördi neren lijkt Gorbatsjov zijn goed keuring te geven aan de patrouilles. De commissie kan er mogelijk ook voor zorgen dat het leger niet in grijpt zonder dat Gorbatsjov ervan af weet. De Russische regering heeft gis teren de militaire patrouilles on grondwettelijk en een schending van de mensenrechten genoemd. Bovendien tast de door de Sovjet leiding genomen maatregel de sou- vereiniteit van de republiek Rus land aan. President De Klerk: geen herha ling van huzarenstukje. (archieffoto AP) JOHANNESBURG Wanneer de Zuidafrikaanse president Frederik de Klerk vrijdag zijn traditionele toespraak houdt ter gelegenheid van de opening van het parlementaire jaar, weet hij in elk geval één ding: het huzarenstuk van vorig jaar kan hij niet herhalen. Toen verdreef hij met een aantal opzienbarende initiatieven het gevoel van moedeloosheid, dat iedereen bekroop die de toekomst van Zuid-Afrika ter harte ging. Hij legaliseerde alle politieke partijen en or ganisaties, zoals de grootste zwarte opposi tiebeweging ANC, diens grote rivaal het ra dicale Pan Africanist Congress (PAC) en de Kommunistische Partij. Het klapstuk was de aankondiging dat Nelson Mandela, de ANC-leider die na 28 jaar gevangenschap een legende was geworden, zou worden vrij gelaten. De Klerk sprak op die bewuste vrijdag ochtend in Kaapstad de lijkrede uit over de apartheid, de ideologie die zijn Nationale Partij 42 jaar eerder aan de macht had ge bracht. De tweede februari 1990 geldt daar om terecht als een waterscheiding in de Zuidafrikaanse geschiedenis. De Klerks boodschap zal dit jaar minder beroering wekken. Een aantal plannen is al eerder bekend gemaakt of uitgelekt. Het schrappen van twee fundamentele apart- heidswetten, de groepsgebiedenwet, die woonwijken naar huidskleur indeelt, en de twee wetten die zwarten uitsloten van het bezit van land in 'blanke' gebieden, is verle den jaar al in het vooruitzicht gesteld. Een jaar geleden zou de president met deze voor stellen furore hebben gemaakt, nu worden ze bijna afgedaan als routineuze, administra tieve handelingen. Geldbuidel De mededeling dat er flink met de geldbui del zal worden gerammeld om de crises in het zwarte onderwijs en de zwarte huisves ting te bestrijden, zal, hoe broodnodig deze financiële injecties ook zijn, evenmin tot groot enthousiasme leiden. Verleden week gonsde het in de Zuidafri kaanse pers van de speculaties dat De Klerk de oprichting van een non-raciaal onderwijs- ministerie zou bekend maken, dat zou een echt spectaculaire stap zijn geweest, maar deze speculaties zijn door de regering on middellijk naar het rijk der fabelen verwe zen. Wel zullen Mandela en De Klerk binnen kort een spoedberaad wijden aan de de sastreuze situatie m het zwarte onderwijs. Meer wordt verwacht van plannen voor non-raciale gemeenteraden, de eerste fase in het verwijderen van de apartheid in de orga nisatie van het landsbestuur, maar zolang niemand, behalve de regering, weet hoe deze plannen er uit zullen zien. lijkt het raadzaam de verwachtingen met te hoog te stellen. Dat geldt ook voor de hoop dat de beruch te veiligheidswetten, waarbij men onder meer zonder aanklacht een half jaar gevan gen kan worden gezet, nu eindelijk eens bui ten werking worden gesteld. Het geweld heeft zo'n omvang aangenomen - 1990 was het geweldadigste jaar uit de recente Zuid afrikaanse geschiedenis dat de regering het handhaven van deze wetten ongetwijfeld voor zich zelf zal weten te rechtvaardigen. Impasse De passages over het wetgevende en be leidsprogramma zullen, tenzij De Klerk kans ziet vrijwel iedereen te verrassen, dit keer geen opwindende lektuur zijn. Hij gaat in een lagere versnelling voort op de vorig jaar ingeslagen weg. De zinsnedes over de onderhandelingen met het ANC kunnen daarentegen wel boei end zijn. Na het akkoord van Pretoria dat in augustus werd gesloten, is het vredesproces in het slop geraakt. Regering en ANC zaten elkaar in de haren over de interpretatie van dit akkoord. De regering meende dat bepaal de activiteiten van het ANC. het werven van reenjten voor zijn gewapende vleugel. Umkhonto we Sizwe, en zijn campagne van massale actie, demonstraties en acties tegen zwarte raadsleden, in strijd zijn met het ak koord, waarbij het ANC zijn 'gewapende strijd' opschortte en beide partijen zich ver plichtten tot een 'vreedzame oplossing'. Deze impasse lijkt nu doorbroken; een com missie van twee mannen, een regeringsfunc tionaris en een ANC-vertegenwoordiger, zal zich over deze kwestie buigen. De instelling van deze commissie beves tigt opnieuw, dat het ANC de onderhande lingen weer zo snel mogelijk wil beginnen. Mandela gaf hiertoe op 8 januari het signaal, toen hij het houden van een veel-partijen- conferentie voorstelde, waarop de totstand koming van een nieuwe grondwet bespro ken kan worden. Dit is een concessie aan de regering, die altijd voorstander is geweest van een dergelijk onderhandelingsforum. Hi t ANC heeft totdusver steeds verklaard dat uitsluitend een volgens algemeen kies recht gekozen grondwetgevende vergade ring de nieuwe grondwet mag opstellen. Optimisme Er moet echter gewaakt worden voor te veel optimisme. De situatie in het land is zeer ex plosief. Het ANC heeft 1991 uitgeroepen tot het jaar van de 'massale actie' en zal de rege ring met demonstraties en stakingen onder druk blijven houden. Vrijdag, wanneer De Klerk zijn toespraak houdt, zal Mandela een betoging naar het parlementsgebouw leiden en ontbinding van het parlement, waarin zwarten niet vertegenwoordigd zijn. en een overgangsregering met het ANC eisen. Ook elders in het land zal actie worden gevoerd. Deze twee- poren-strategie. onderhande len en actievoeren, is zeer riskant. De 'mas sale actie' kan een effectief middel /iin. de demonstranten gedisciplineerd optre den. Met name de jonge ANC-aanhangers, de Comrades, deinsen niet terug voor het in timideren en terroriseren van minder gees- tigdriftige medeburgers. En bovendien is daar altijd nog de politie die, als het even kan. graag haar steentje budraagt aan het kli maat van geweld. De euforie die De Klerks rede verleden jaar te weeg bracht is geweken voor bezorgd heid en het besef dat de weg naar het nieuwe Zuid-Afrika nog lang is Dat inzicht zal MT waarschijnlijk doorklinken in De Klerks toe spraak van vrijdag. NAIROBI (GPD/AP) Het Verenigd Somalisch Congres, dat zon dag de macht in Somalië heeft overgenomen, heeft gisteren Ali Mahdi Mohamed tot waarnemend president benoemd. Met deze snelle aanstelling hopen de rebellen de eenheid in het land te her stellen. De gevluchte president Siad Barre probeert ondertussen Kenya te bereiken. In Muqdisho zijn gisteren weer gevechten uit gebroken. delijkheid. Sinds de rebellen zater dag de val van het regime-Siad Bar re bekend maakten, werden overal uit vreugde schoten gelost. Maar er zouden nu nieuwe gevechten zijn uitgebroken en zegslieden in Muq disho verzekerden dat het vreugde vuur over de val van Siad Barre op verschillende plaatsen is overge gaan in nieuwe strijd. Zij noemden de toestand in de hoofdstad ..zeer wankel". Een vliegtuig van het Ro de Kruis, dat dinsdag met medisch personeel en apparatuur in Muqdis ho wilde landen, werd vanwege de voortgaande gevechten terugge stuurd. STRAATSBURG (GPD) - De Roe meense premier Roman heeft giste ren voor de Assemblée van de Raad van Europa gepleit voor het toeken nen van een speciale waarnemersta tus van zijn land. Roman schetste daarbij een beeld van de democrati sche en economische vooruitgang in Roemenie sinds de gewelddadige dood van president Ceausescou tij dens de kerstdagen van 1989. Op een persconferentie zei Ro man optimistisch te zijn over de aanvraag van het waarnemerschap en de mogelijkheid dat Roemenie op wat langere termijn lid van de Raad van Europa zou kunnen wor den. "Aan het herstel van de burger rechten wordt nog altijd gewerkt zei hij. "We moeten in de spiegel kij ken. We willen nieuwe mensen wor den. maar dat vereist veel moed". Vragen over de rechten van de drie miljoen Roemenen van Hon gaarse afkomst in zijn land wilde premier Roman slechts zeer sum mier beantwoorden. Dit moeilijke probleem behoefde tijd, maar ook aan de oplossing ervan werd hard gewerkt. Hij ontkende stellig dat zijn regering een autoritair karakter droeg. Wel liet hij doorschemeren dat tegen politieke activisten uit op positionele kringen vooralsnog zal worden opgetreden als het om "de staatsveiligheid" ging. Schoolkinderen vinden munitie PRAAG (AP) - Schoolkinde ren in Tsjechoslowakije hebben bij een barak van het Sovjet-le ger munitie gevonden van de meest uiteenlopende soorten, zo heeft het persbureau CTK giste ren gemeld. "Ontstekingen, lichtkogels. rookbommen en verschillende soorten scherpe munitie zijn door kinderen ge vonden in vuilnisbakken bij een kazerne van het Sovjet-leger", aldus CTK. De politie heeft de bevolking opgeroepen zeer op lettend te zijn. Er zijn meldingen dat Sovjet-soldaten granaten verkopen. Vorige weck werd in het oosten van Bohemen een jongen aangehouden die naar school was gekomen met een handgranaat op zak. die hij had geruild tegen zijn horloge Mahdi heeft bij zijn installatie het land vrije verkiezingen in het voor uitzicht gesteld en gezegd dat het le ger op weg was gestuurd om de op de vlucht geslagen verdreven Barre op te pakken. Radio Muqdisho meldde dat Mahdi de premier van de afgezette regering. Umar Arteh Ghalib, tot nieuwe interimpremier heeft benoemd en de opdracht heeft gegeven een nieuwe regering te vor men. Arteh Ghalib was eerder deze maand nog door Barre tot premier benoemd. Hoewel manschappen van het Verenigd Somalisch Congres patrouilleren in de straten van Muqdisho wordt er in de Somalische hoofdstad massaal geplunderd. (foto api Van onze correspondent Hans Hoogendijk BERLIJN Uren tevoren ston den nieuwsgierige Berlijners al in de rij om een van de 20 plaatsen te bemachtigen voor het proces te gen de vroegere Oostduitse vak bondsleider en politbureaulid Harry Tisch. Hoewel de eerste procesdag weinig opleverde en na twee uur werd afgesloten, had het publiek één troost: de rech ters gingen niet in op de wens van de advocaten het proces te sepo neren wegens de gezondheidstoe stand van de 63-jarige. De vroege re baas van negen miljoen werk nemers beperkte zich tot de abso luut noodzakelijke antwoorden. Op de vraag welk beroep hij uit oefende, antwoordde Tisch na lang denken, nauwelijks ver staanbaar: "Monteur". Tisch is de eerste vroegere SED-leider die na de eenwording terecht staat. Hij wordt beschul digd van financiële manipulaties en fraude. Zo zou hij 100 miljoen uit de vakbondskas voor een feest van de in financiële nood verke rende jeugdbeweging FDJ heb ben uitgegeven zonder toestem ming te vragen aan de rest van het vakbondsbestuur. Zijn advoca ten vinden deze aanklacht bela- chelijk. "Als Tisch zijn bestuur om toestemming had gevraagd, zou iedereen een dergelijk voor stel unaniem klappend hebben begroet", aldus een van zijn ver dedigers. Verder wordt Tisch ervan be schuldigd vakanties op kosten van de staat te hebben gevierd en een luxe buitenhuis te hebben la ten bouwen voor zijn jachtpartij en. Niet aangeklaagd is Tisch voor de tientallen jaren waarin hij als lid van het hoogste partijbe stuur mede verantwoordelijk was voor de onderdrukking van het Oostduitse volk. Voor de juristen gaat het niet om de politieke of morele beoor deling van de SED-heerschappij, maar om de vraag of Tisch en an deren fraude hebben gepleegd of zich hebben verrijkt. Het pro bleem is naar welk recht Harry Tisch' daden moeten worden ver oordeeld. De meeste experts stel len dat het recht gehanteerd moet worden dat op de plaats van het misdrijf en in die tijd gold, het DDR-recht dus. Dat stelt welis waar verduistering van socialis tisch eigendom strafbaar, maar aan topfunctionarissen was in de wetgeving niet gedacht. In theo rie handelden zij immers altijd in het belang van het volk en dat be weert ook Harry Tisch. De bewijslast is uitermate moeilijk voor de officieren van justitie. Indien namelijk alles so cialistisch eigendom was, bleven de gemanipuleerde 100 miljoen van de vakbeweging evengoed in het communistische familiebezit als de miljoenen die in Tisch' bui tenhuis werden geïnvesteerd. De verdediging rekent dan ook op vrijspraak. Het proces tegen Tisch wordt morgen voortgezet. Ali Mahdi is reeds lang lid van de politieke afdeling van het Verenigd Somalisch Congres (USC) en be hoort tot de Hawiye-clan. Hij maak te deel uit van het Somalische parle ment voordat Barre in 1969 de macht greep. Hij bracht vervolgens lange tijd in de gevangenis door en stortte zich na te zijn vrijgelaten in het zakenleven. Hij is eigenaar van een van de grootste hotels in de So malische hoofdstad Muqdisho. Kritiek Mahdi heeft ook een prominente rol gespeeld in de zogenaamde Mani- festo-groep, die felle kritiek heeft geleverd op het regime van Barre. Toen een aantal leden van de groep vorig jaar gearresteerd werd, vluchtte Mahdi naar Rome en werk te daar enige tijd op het hoofdkwar tier van het USC. Barre is samen met een aantal aanhangers, onder wie zijn minister van defensie Morgan, naar de zuide lijke havenplaats Kismayo gevlucht en probeert om vandaar uit naar buurland Kenya te komen. Berich ten dat Barre al in Kenya zou zijn gearriveerd, zijn door de autoritei ten in Nairobi tegengesproken. Na vier weken van hevige gevech ten tussen regeringstroepen en re bellen is Muqdisho veranderd in een grote puinhoop. De straten lig gen bezaaid met dode lichamen. Al le winkels, de Centrale Bank en ook de meeste ambassades zijn geplun derd. Over de hernieuwde schietpartij en in Muqdisho bestaat grote ondui- JOHANNESBURG (GPD) - De leiders van de twee belangrijkste zwarte politieke organisaties in Zuid-Afrika, ANC-voorman Nelson Mandela en zijn collega van de Zulu-beweging Inkatha, Mangosut- hu Buthelezi, hebben hun aanhan gers opgeroepen 'onmiddellijk' de strijdbijl te begraven. De beide lei ders deden hun oproep gisteren na een bijna acht uur durende 'histori sche' bijeenkomst in de havenstad Durban, in de provincie Natal. De ontmoeting tussen beide lei ders was de eerste sinds Mandela in februari vorig jaar werd vrijgelaten. Zij besloten nieuwe gespreksron den te houden om het 'apartheids systeem te bestrijden'. Mandela en Buthelezi spraken ook af, dat zij op een nog nader af te bepalen plaats en tijdstip een gezamenlijke mani festatie zullen houden. Ze zullen voorts de meest door het geweld ge teisterde gebieden bezoeken. Te vens bonden zij hun aanhangers op het hart elkaar, hun partijen en hun leiders niet langer te belasteren en zwart te maken. Na afloop van de bijeenkomst zei den Mandela en Buthelezi, dat geza menlijke commités de naleving van de afspraken zouden controleren. Zij stelden ook de instelling van een 'onpartijdige vredesmacht' voor. Hoewel de ontmoeting tussen beide leiders en hun delegaties in 'een goede sfeer' had plaats gevonden, werden de verschillen tussen beide partijen niet toegedekt. Buthelezi kritiseerde met name de huidige campagne van 'massale actie' van het ANC als 'anarchistisch'. De grote vraag is nu of de aanhan gers van beide partijen gehoor zul len geven aan de oproep van beide leiders. Gevreesd wordt dat de te genstellingen te zeer zijn verhard en dat de oproep niet het gewenste ef fect zal sorteren. Nelson Mandela en Mangosuthu Buthelezi begroeten elkaar hartelijk bij het begin van hun acht uur durende gesprek in Durban. (foto ap>

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 11