VS wijzen
vredesplan
van Iran af
Passiviteit is voor Israël voorlopig beste keuze
Wöltgens: PvdA kan trots
zijn op standpunt in oorlog
Otiedeskundige Koops: milieu
in Golf wel degelijk te redden
Honderdduizenden de
straat op tegen oorlog
PAGINA 6
OORLOG IN DE GOLF
MAANDAG 28 JANUARI 1991
ARNHEM (ANP) - Van coalitie-
dwang of opgelegde fractiediscipli
ne is geen sprake geweest. Geheel
naar eigen geweten zouden de
Tweede-Kamerleden van de PvdA
hun standpunt hebben bepaald
over de Nederlandse bijdrage aan
de Golfoorlog. Fractieleider Wolt-
gens kon zaterdag tijdens een ver
gadering van het PvdA-gewest Gel
derland in Arnhem niet nalaten tot
driemaal toe zijn voldoening te la
ten blijken over die gang van zaken.
"We hebben het ons zelf zeker
niet gemakkelijk gemaakt. Van alle
grote fracties hebben wij verreweg
de meeste moeite, tijd en discussie
gestoken in dit onderwerp", ver
klaarde de fractieleider. Hij vindt
dat het eigenlijk iets is om trots op
te zijn, de worsteling binnen de frac
tie over de Nederlandse inbreng in
de Golf met als uiteindelijk resul
taat een besluit dat met "de grootst
mogelijke" eensgezindheid is geno
men. Slechts 3 van de 49 fractiele
den stemden tegen.
NICOSIA (AP/IPS) De parlementsvoorzitter van Iran
heeft gisteren een vredesplan voor de Golfoorlog bekend
gemaakt, dat onmiddellijk is afgewezen door de Verenigde
Staten en Israël. Het plan voorziet volgens het Iraanse pers
bureau IRNA in een onmiddellijk staakt-het-vuren, de ge
lijktijdige terugtrekking van beide partijen en een halt aan
de vestiging van joden op de bezette westelijke Jordaanoe-
ver.
Islamitische strijdkrachten van niet
nader gespecificeerde landen zou
den moeten worden ingezet om op
de wederzijdse terugtrekking toe te
zien. Het handelsembargo tegen
Irak zou wat betreft leveringen van
voedsel en medicijnen moeten wor
den opgeheven. Daarnaast wordt
voorgesteld om voorde Palestijnen
in de bezette gebieden een commis
sie van islamitische landen in te
stellen. IRNA berichtte niet wat de
taak van een dergelijke commissie
zou zijn.
De clausule over de joodse immi
granten maakt dat het plan in elk
geval onaanvaardbaar zal zijn voor
Israël en de Verenigde Staten. De
Iraanse president Ali Akbar Hashe
mi Rafsanjani heeft verklaard dat
Iran neutraal zal blijven, en heeft
het 'zelfmoord' genoemd als Iran bij
de oorlog betrokken zou raken. Raf
sanjani staat in eigen land echter
onder druk van islamieten die vin
den dat Iran de zijde van Irak moet
kiezen. Irak heeft kort na het begin
van de Golfcrisis alle Iraanse vre
desvoorwaarden aanvaard, waar
mee definitief een einde is gekomen
aan de oorlog tussen beide landen.
Rijkdommen
Het wapenstilstands-plan is aan de
orde gekomen tijdens bespekingen
tussen Iraanse functionarissen en
'de Jordaanse minister van buiten
landse zaken Taher Masri, die giste
ren in Teheran aankwam. "Mijn be
zoek is bedoeld om de betrekkingen
tussen Jordanië en Iran te normali
seren en om Irans medewerking te
verkrijgen om een wapenstilstand
te bereiken in de Golf', verklaarde
Masri voor zijn vertrek. Zijn twee
daagse bezoek is het eerste van een
Jordaanse functionaris aan Iran in
tien jaar. De twee landen gingen
eerder deze maand weer diploma-
Groot aantal
aanslagen na
terreur-oproep
DEN HAAG (GPD) - De Iraakse
leider Saddam Hussein heeft giste
ren terreurcommando's opnieuw
opgeroepen aanvallen uit te voeren
op de Verenigde Staten en hun
bondgenoten. Terroristen die daar
bij om het leven komen, sterven vol
gens Saddam Hussein 'de martela-
rendood in de moeder van alle veld
slagen'. Zijn oproepen zijn niet zon
der gevolg gebleven, want in tal van
landen zijn het afgelopen weekein
de aanslagen gepleegd.
Het hoofdkantoor van de Ameri
can Express Bank in Athene werd
vannacht door een granaatinslag
verwoest. Bij de aanslag vielen vol
gens de politie geen gewonden. Wel
was de ravage enorm. De granaat
werd afgevuurd in een drukke win
kelstraat. Niemand heeft de aanslag
opgeëist. Eerder op de dag ontplof
te een bom bij de verzekeringsmaat
schappij Interamerican. Ook hier
werd alleen materiële schade aan
gericht.
In Turkije ontploften zaterdag
bommen bij het Amerikaans consu
laat en bij het Turks-Amerikaans
cultureel centrum in Adana. Een
dag later waren de kantoren van de
Franse, Japanse en Saudische
luchtvaartmaatschappijen in de
hoofdstad Ankara het doelwit van
bomaanslagen. Er deden zich geen
persoonlijke ongelukken voor,
maar ook hier was de materiële
schade aanzienlijk.
In de Franse hoofdstad Parijs ex
plodeerde een bom bij het gebouw
van het dagblad Libération. Drie
mensen liepen verwondingen op.
En in Libanon werd een raket afge
vuurd op een bank, die deels Frans
eigendom is, Een bewaker werd ge
dood. De Amerikaanse ambassa
deur in Uganda ontsnapte tenau-
werdood aan de dood bij een bom
aanslag op een tennisbaan. De poli
tie van het Australische Sydney
heeft zaterdag een man opgepakt,
die van plan was een vliegtuig van
een Amerikaanse luchtvaartmaat
schappij te kapen.
Om aanslagen zoveel mogelijk te
voorkomen, heeft de Amerikaanse
luchtvaartmaatschappij PanAm be
sloten om alle Iraakse passagiers op
binnen- en buitenlandse vluchten
te weigeren.
Des te meer heeft het Wöltgens
verrast dat daarna de verwijten zijn
losgekomen van rechts en van
links. PvdA had gebrek aan
fermheid getoond, zeiden de poli
tieke tegenstanders. De PvdA had
moreler moeten zijn en zich afzijdig
moeten houden van militaire in
menging in de Golfoorlog, beweer
den sommige geestverwanten en
een deel van het eigen partijkader.
Met die laatste groep kreeg Wölt
gens zaterdag te maken op de partij-
vergadering. Het gewest Gelder
land dreigde zaterdag om volgende
week tijdens een partij-congres
over de Golf een motie in te dienen
waarin het beleid van de Kamer
fractie wordt afgekeurd. De top van
de Partij van de Arbeid ziet dat con
gres echter vol vertrouwen tege
moet. Prominente PvdA'ers heb
ben inmiddels namelijk laten weten
discussie prima te vinden, maar er
van overtuigd te zijn dat de tot nu
toe gevolgde politieke lijn gehand
haafd zal worden.
De partijleiding deed de afgelo
pen dagen haar uiterste best om het
niet tot een scheiding der geesten te
laten komen over zo'n 'gevoelig' on
derwerp. Zeker niet met de Staten
verkiezingen in aantocht. Wöltgens
had daarom zaterdag in Arnhem
een uitgelezen kans het standpunt j
van zijn fractie nog eens uit te leg-
gen en een interne crisis te bezwe
ren. Het gaat, legde Wöltgens uit.
om een crisis van "de echte, grote j
wereld om ons heen" en niet van de
PvdA. Onzin te denken dat Neder
land met twee scheepjes in zijn j
dooie eentje had kunnen proberen
de effecten van het embargo langer
te beproeven. Dus moest een keuze
worden gemaakt, aldus de fractie
voorzitter: afzijdigheid of engage
ment.
Partij-voorzitter M. Sint heeft de I
PvdA-leden intussen een brief ge-
stuurd met daarin een uiteenzetting j
over het hoe en waarom van de con
clusie dat het gebruik van militair
geweld tegen Irak onvermijdelijk
was geworden. Een belangrijk argu
ment daarbij was, aldus Sint, dat
Saddam Hussein elke diplomatieke
oplossing torpedeerde.
tieke banden aan, die waren verbro
ken omdat Jordanië in de oorlog
tussen Iran en Irak de zijde van Irak
koos.
Karrubi zei dat Iran 'zeker met an
der islamitische landen tegen Israël
zal vechten" als Israël tegen Irak ten
strijde trekt. Hij betreurde 'het do
den van onschuldige islamitische
mensen en de vernietiging van de
islamitische rijkdommen en grond
stoffen' door de multinationale coa
litie.
Jordanië en Iran hebben zich in
de Golfoorlog neutraal verklaard.
Beide landen ondersteunen de VN-
resolutie voor de Iraakse terugtrek
king uit Kuwayt, maar zijn tegen de
aanval van de multi-nationale
strijdmacht op Irak.
'Duitse bedrijven
verbeterden Scud'
BERLIJN (GPD) - Een aanzienlijk
aantal Duitse bedrijven heeft vol
gens het weekblad Der Spiegel
meegewerkt aan de verbetering van
de Iraakse Scud-B-raket. Onder de
bedrijven, zo meldt het blad van
daag, is ook het Thyssen-concern
dat pompen voor de raketaandrij
ving zou hebben geleverd. Thyssen
ontkent elke betrokkenheid. Wel
heeft het bedrijf 35 pompen voor de
olie-industrie geleverd, maar die
zouden voor geen enkel ander doel
kunnen worden gebruikt.
Justitie onderzoekt de rol van
deze multinational evenals de mo
gelijke betrokkenheid van de Ham-
burgse navigatie-producent Plath,
die volgens Der Spiegel stuurme
chanismen voor de gevreesde raket
heeft gebouwd. Ook tegen het Hes-
sische handelsconcern Tramac is
een vooronderzoek begonnen.
Een van de belangrijkste leveran
ciers voor de verdere ontwikkeling
van de Scud-B is de eveneens in
Hessen gevestigde consulting-fir-
ma Havert geweest, zo meldt Der
Spiegel. Bij een huiszoeking in ja
nuari zou veel belastend materiaal
in beslag zijn genomen. Een Havert-
woordvoerder ontkende het bericht
en suggereerde dat zijn bedrijf mo
gelijk is verwisseld met Tramac.
Zonder visum is
het onmogelijk
Irak te verlaten
RUWEISHED (Rtr/AFP) - Duizen-
den vluchtelingen zijn gestrand in
het grensgebied tussen Irak en Jor
danië. Irak heeft hen voorgeschre
ven dat ze uitreisvisa moeten heb
ben als ze het land willen verlaten.
Vluchtelingen zonder papieren
moeten eerst terug naar Baghdad
om die te halen.
Niet iedereen heeft genoeg benzi
ne voor de reis terug naar Baghdad.
Irak heeft de verkoop ervan ge
staakt. Bovendien zouden veel
vluchtelingen bang zijn naar de
Iraakse hoofdstad te gaan omdat de
snelweg regelmatig het doelwit is
van bombardementen. Sinds afge
lopen donderdag moeten alle Arabi
sche reizigers die het land willen
verlaten een uitreisvisum hebben.
Een van de demonstranten tijdens de grote vredesbetoging zaterdag in Bonn.
DEN HAAG (GPD) - Het milieu
in de Perzische Golf is ondanks
de gigantische olieverontreini
ging nog wel degelijk te redden.
Dit zegt de Nederlandse
milieudeskundige W. Koops.
"Technisch is het gewoon een
kwestie van pompen. Er moeten
schepen met grote inhoud naar
toe om de olie daar weg te halen
en dan is het zondermeer op te
lossen", aldus de milieudeskun
dige van Rijkswaterstaat.
Een aantal Nederlandse onder
nemingen, zoals bagger- en ber
gingsmaatschappijen, heeft
Koops gisteren al benaderd om
zijn medewerking bij het oprui
men van de olie toe te zeggen.
"Wij hebben in Nederland de
laatste tien jaar middelen ontwik
keld die de olie van het water zon
der het gebruik van chemische
middelen kunnen verwijderen".
Koops doelt onder meer op een
speciaal ontwikkelde veegarm
aan boord van schepen, die al eer
der bij de bestrijding van olieram
pen is ingezet. Koops: "De meeste
bergingsmaatschappijen hebben
deze veegarmen en kunnen die
binnen 24 uur waar ook ter we
reld inzetten. De veegarm wordt
gedemonteerd per vliegtuig naar
de plaats van bestemming ge
bracht en daar gekoppeld aan een
schip".
Zolang er oorlog in de Golf is,
kan echter niet met het opruimen
van de olie worden begonnen. De
bergingsbedrijven kunnen er niet
heen, niet alleen vanwege de ex
treem hoge verzekeringspremies,
maar ook vanwege het hoge risico
dat eraan is verbonden. Koops:
"Een olieramp is nooit een men
senleven waard. Ik zou er nu nog
geen man naartoe willen sturen".
In 1983 toen Irak een Iraans
olieplatform in brand schoot,
heeft het ook enkele maanden ge
duurd voordat met het opruimen
van de olie kon worden begon
nen. Koops doet daarover laco
niek: "Je hebt één groot voordeel
olie die in het water terechtkomt
zal een keer op de kust aanspoe
len en daar kun je het altijd weg
halen".
Koops vindt vergelijkingen
met de olieramp met de supertan
ker Exxon Valdez twee jaar gele
den in Alaska, waar nog steeds de
kusten zijn besmeurd met olie,
niet opgaan. "Dat komt omdat het
een heel koud land is, met tempe
raturen onder het vriespunt gedu
rende lange tijd van het jaar. Maar
we hebben ook voorbeelden van
grote rampen, zoals de Amoco Ca
diz bij Frankrijk waar 220.000 ton
olie in zee liep, waar na verloop
van tijd de situatie toch aardig is
hersteld. En soms is het voor een
leek niet meer te zien dat daar een
olieramp heeft plaatsgehad".
Grootste opkomst in Bonn
BERLIJN WASHINGTON AM
STERDAM (GPD/AP/Rtr) - In ver
schillende steden zijn het afgelopen
weekeinde enkele honderdduizen
den mensen de straat opgegaan om
te protesteren tegen de Golfoorlog.
De protestmarsen in Bonn waren
het grootst. Daar demonstreerden
zaterdag bijna 200.000 mensen te
gen de wapenexporten en voor een
onmiddellijk staakt het vuren. In de
Amsterdamse binnenstad verza
melden zich zaterdag ongeveer tien
duizend mensen tegen de oorlog.
In Parijs kwam het tot ongere
geldheden bij een demonstratie die
was georganiseerd door vredesor
ganisaties en linkse groeperingen.
Zaterdagmiddag hadden enkele
duizenden mensen zich verzameld
voor een betoging. Tijdens de pro
testmars begonnen gemaskerde
jongeren met honkbalknuppels, die
ze onder hun kleding hadden ver
stopt, de ramen in te slaan van een
regieauto van Radio Monte Carlo,
aldus een ooggetuige.
Behalve in Bonn - waar de de
monstratie vreedzaam verliep -
werd ook in andere Duitse steden
gedemonstreerd, zoals in Bremer
haven. Hier sprak tijdens een mani
festatie onder anderen het SPD-lid
Elmar Schmaling, gepensioneerd
admiraal van de marine, die bonds
kanselier Helmut Kohl en diens mi
nister van buitenlandse zaken,
Hans-Dietrich Genscher "expor
teurs van de dood" noemde.
Demonstraties
voor Irak eisen
twaalf levens
AMSTERDAM (AP) - In India en
Pakistan zijn het afgelopen week
einde 12 doden gevallen bij pro-Irak
demonstraties. In India kostten de
protesten 9 levens en 100 gewon
den. Een demonstratie van moslims
tijdens een hindoe-feestdag in Gha-
ziabad liep- uit op schietpartijen,
steekpartijen en brandstichtingen
tussen hindoes en moslims.
In Pakistan vielen drie doden en
negen gewonden toen de politie op
pro-Iraakse betogers schoot. Vol
gens de regering zag de politie zich
genoodzaakt het vuur te openen
toen vanuit de betogende mensen
menigte werd geschoten. Dit ge
beurde nadat militante moslims de
vrijlating eisten van zeven moslims
die eerder huizen van pro-Saudi-
sche Wahabitische moslims hadden
aangevallen in de stad Khar, nabij
de grensstad Peshawar.
De drie doden zijn de eerste
slachtoffers bij pro-Saddam beto
gingen in Pakistan. De Pakistaanse
regering heeft 11.000 man troepen
naar Saudi-Arabië gestuurd om dit
voor islamieten heilige land te ver
dedigen tegen Irak. Veel Pakista-
nen staan echter afwijzend tegen
over dit besluit, waardoor de nieu
we Pakistaanse premier Anwaz
Sharif in een lastig pakket komt te
zitten.
In Tokyo demonstreerden 15.000
mensen tegen de financiële steun
die de Japanse regering wil geven
aan de geallieerden. De Japanse re
gering besloot een aanvullend be
drag van 9 miljard dollar te schen
ken voor militaire doeleinden en
voor vliegtuigen voor het ophalen
van vluchtelingen. De betogers we
zen op de Japanse grondwet die mi
litaire acties overzee verbiedt. De
Japanse regering benadrukt echter
de noodzaak om internationaal sa
men te werken.
In de Zwitserse steden Bern en
Genève werd door 20.000 mensen
betoögd. De demonstranten riepen
de Zwitserse regering op de ver
koop van wapens te verbieden aan
de landen die deelnemen aan de
oorlog.
In Washington marcheerden cir
ca 50.000 mensen voor de vrede. In
San Francisco is een betoging ge
pland waaraan volgens de organisa
toren 250.000 mensen moeten deel
nemen.
Iran legt beslag
op vliegtuigen
NICOSIA (AP/Rtr) - De Iraanse re
gering heeft zaterdag meegedeeld
dat zowel Iraakse als geallieerde
vliegtuigen, die in Iran landen, in
beslag worden genomen en in het
land blijven tot de oorlog is afgelo
pen. Dezelfde dag landden in Iran 7
Iraakse gevechtsvliegtuigen.
Een militaire woordvoerder van
Irak zei dat zijn land reeds contact
had opgenomen met Iran voor een
veilige terugkeer van de piloten en
hun straaljagers. De Iraanse natio
nale veiligheidsraad liet echter we
ten de toestellen niet terug te stu
ren. Volgens Amerikaanse leger-
woordvoerders zijn de afgelopen
dagen al 24 Iraakse vliegtuigen in
Iran geland.
Toeristen zien af
van vliegvakantie
HOOFDDORP (GPD) - Door de
oorlog in het Midden-Oosten durft
de Nederlander niet meer met het
vliegtuig op vakantie. Uit een on
derzoek van de Algemene Neder
landse Vereniging van Reisorgani
satoren (ANVR) blijkt dat bijna
tweederde van alle vakantiegangers
van vorig jaar dit jaar voorlopig af
ziet van het boeken van een vliegva
kantie.
Uit de steekproef van de geza
menlijke reisorganisatoren wordt
duidelijk dat op dit moment slechts
13 procent van de vakantiegangers
van vorig jaar reeds een nieuwe
vliegvakantie heeft geboekt. 24 pro
cent gaat zeker wel op vliegvakan
tie, maar wacht voorlopig nog met
boeken. Maar liefst 63 procent voelt
vooralsnog niets voor een vliegva
kantie. ANVR-woordvoerder Cou-
vreur zegt goede hoop te hebben om
de grote groep twijfelaars alsnog
over de streep te kunnen trekken.
JERUZALEM Het Israëlische
Engelstalige dagblad The
Jerusalem Post onthulde gisteren
dat de Verenigde Staten Israël al
voor het begin van de Golfoorlog
bemanningen heeft aangeboden
voor de twee Patriot-
luchtafweerbatterijen die enkele
weken daarvoor waren
aangekomen. Israël heeft dat
aanbod van de hand gewezen.
Kennelijk aanvaardde het liever
het risico van een Iraakse
raketaanval voor de Israëlische
bemanningen behoorlijk waren
opgeleid, schrijft de "Post", dan
toe te staan dat buitenlanders
Israëlisch grondgebied zouden
verdedigen.
Israël hanteert al lang de doctrine
dat het de verdediging van het land
onder geen beding uit handen geeft.
Het accepteert militair materieel,
maar dat moet door Israëliërs wor
den bediend. Doel is zo min moge
lijk afhankelijk te zijn van anderen.
Daarom ook heeft het land een gro
te militaire industrie opgebouwd,
die bijna alles zelf kan maken, van
handvuurwapens tot aan moderne
straaljagers en strategische raket
ten toe. In het buitenland kopen is
vaak voordeliger, omdat buiten
landse fabrieken veel grotere aan
tallen wapens kunnen produceren,
maar als de nood aan de man komt
kan Israël vergaand voorzien in zijn
eigen defensie-behoeften.
De komst van de Patriot-batterij
en met hun Amerikaanse beman
ningen lijkt een inbreuk op deze
doctrine. Maar het leger legt er de
nadruk op dat de Amerikanen tijde
lijk in Israël zijn, tot er voldoende
Israëlische militairen zijn opgeleid.
Het is overigens niet voor het eerst
dat er vreemde troepen op Israëli
sche bodem meehelpen met de ver
dediging van het land. Tijdens de
Suez-campagne van 1956 stuurden
de Fransen, met wie Israël toen nau
we banden onderhield, twee squa
drons gevechtsvliegtuigen, op ver
zoek van premier David Ben-Gu-
rion. De Israëlische luchtmacht kon
die bijstand maar matig waarderen,
want er zou uit blijken dat Ben-Gu-
rion onvoldoende vertrouwen had
in eigen kunnen.
In de Golfoorlog is de Amerikaanse
militaire hulp aan Israël niet be
perkt gebleven tot het zenden van
Patriot-batterijen. De zware bom
bardementen van de geallieerde
luchtmacht in het westen van Irak,
waar de op Israël gerichte Al-
Husayn-raketten (Scuds-B met een
langer bereik) staan opgesteld, zijn
bedoeld om de schade in Israël zo
beperkt mogelijk te houden en Is
raëlische inmenging te voorkomen.
Niet alleen in het belang van Israël
dus, maar ook in het belang van de
Westers-Arabische coalitie.
Het doel van de komst van het
Amerikaanse vliegkampschip "For-
restal" naar het oostelijk deel van de
Middellandse Zee is vooralsnog on
duidelijk. Missies tegen Irak kun
nen beter worden uitgevoerd vanaf
Saudisch grondgebied, dan via het
luchtruim van Israël en Jordanië. In
ieder geval heeft de Israëlische re
gering met nadruk laten weten dat
ze niet om het schip heeft gevraagd.
Er zijn speculaties dat Amerika
met zijn militaire steun aan Israel
duidelijk wil maken dat de Israë
liërs ook voor de toekomst kunnen
blijven rekenen op hulp. Dat gaat in
tegen de doctrine dat het land voor
zijn verdediging niet afhankelijk
wil zijn van buitenlanders. Maar
misschien is het tijd die doctrine
overboord te gooien en een nieuwe
benadering te kiezen.
Het betrekkelijk trage tempo van de
oorlog bevalt de Israëliërs niet, ze
ker niet nu de burgerbevolking
blootstaat aan raketaanvallen. Maar
er is weinig dat Israël kan doen. De
Amerikanen hebben bewust geko
zen voor een "chirurgische" aan
pak, waarbij zoveel mogelijk de
Iraakse burgers worden ontzien.
Niettemin betekent het dat iedere
dag een deel van Iraaks oorlogsma
chine en economie wordt lamge
legd, en dat is onmiskenbaar in Is-
raèls voordeel. Daarom blijft de
overgrote meerderheid van de be
volking de politiek van terughou
dendheid steunen. "Onze zenuwen
worden zwaar op de proef gesteld,"
schreef commentator Yoel Marcus
afgelopen vrijdag in het dagblad
"Ha'aretz".
Vanuit welke hoek men het ook
beziet, een voortzetting van het hui
dige beleid van terughoudendheid
blijft voor de Israëlische regering de
beste keuze. Het heeft Shamir mas
sale steun opgeleverd in binnen- en
buitenland. En bovendien: het voe
ren van een passief beleid is iets dat
de Israëlische premier vanouds uit
stekend af gaat.
