Gifgasfabriek in ons dorp? Toeval!
dansen
Mijn broer sterft terwijl jullie in de disco
Alphense werkgroep
pleit bij Wereldraad
voor lot van Maori's
Volk Dreieich
'hat es nicht
gewüsst'
MAANDAG 28 JANUARI 194
Alleen een paar witte kruizen hebben in het Duitse Dreieich geprotesteerd tegen de aanmaak van gifgas voor de Irak. gpd>
GEESTELIJK LEVEN
Met oog op grote assemblee in Australië
PAGINA 2
Van onze correspondent
Marcel Gelauff
DREIEICH - Op tiental
len bomen langs de brede
weg, die naar het centrum
van het Duitse Dreieich
leidt, is een wit kruis geschil
derd. Het protest wekt on
middellijk associaties met
de vestiging in Dreieich van
het bedrijf Karl Kolb. Blijk
baar heeft de bevolking ui
ting willen geven aan zijn
woede over de medewerking
van Karl Kolb aan de bouw
van gifgasinstallaties in Irak.
Dat Kolb daaraan heeft
meegewerkt, staat voor de
plaatselijke bevolking vast.
Zelfs de burgemeester zegt
het hardop. Alleen, een ferm
plaatselijk protest ertegen,
nee, dat is een ernstige mis
vatting. Enkele tientallen
mensen hebben voor de
deur van Kolb een paar keer
gedemonstreerd, maar dat is
dan ook alles. De witte krui
zen hebben deel uitgemaakt
van een actie tegen een plan
van een paar jaar geleden om
een nieuwe weg aan de rand
van Dreieich aan te leggen.
De bomen hebben het over
leefd en het bedrijf van Kolb
staat er ook nog steeds. De
bevolking gaat zijn eigen da
gelijkse gang, veroordeelt
het optreden van Saddam
Hussein, wijst naar landen
als de VS, Frankrijk en En
geland die evenzeer wapen
tuig aan Irak hebben gele
verd en zegt over Kolb: "Wir
haben es nicht gewüsst".
Zondagochtend en zaterdagmiddag
is in Dreieich hetzelfde. Omstreeks
het middaguur gaan de winkels
dicht en het stadje op slot. Wat rest
is doodse stilte en een grijze mistde-
ken over vijf dorpskernen onder de
rook van Frankfurt en het bijbeho
rende internationale vliegveld. In
1977 werden de vijf dorpen samen
gevoegd en Dreieich was een feit.
Een welvarend plaatsje met alles bij
elkaar 40.000 inwoners en 20.000 ar
beidsplaatsen. De ligging bij één
van de belangrijkste steden van
Hessen zorgt voor veel hoogwaardi
ge werkgelegenheid met als onmid
dellijk gevolg files en torenhoog ge
stegen huren en grondprijzen.
De dorpen van Dreieich zijn als
vele in Duitsland. Een paar kerken,
een politiebureau, wat winkels en
restaurants en veel min of meer vrij
staande, degelijke huizen, waarin
de kleuren bruin en beige overheer
sen. Hier en daar bord: 'Geen bloed
voor olie' en op een school 'Wij wil
len geen oorlog'.
Een belangrijk verschil met ande
re dorpen is de aanwezigheid van
Karl Kolb met dochteronderne
ming Pilot Plant. Kolb is volgens
een lijst die in het Amerikaanse con
gres circuleert één van de 89 Duitse
bedrijven, die hebben bijgedragen
aan de Iraakse oorlogsmachinerie.
Kolb bouwt en ontwerpt installaties
die gebruikt zijn voor de produktie
van gifgas. De bedrijfsleider van
Kolb zit vast in afwachting van het
voltooien van het gerechtelijk voor
onderzoek. dat tegen Kolb loopt. De
eigenaar, de familie Kolb, loopt vrij
rond.
Toeval
Het probleem voor het openbaar
ministerie is het bewijzen van de
schuld van Kolb. Het bedrijf heeft
de installaties gemaakt en via Pilot
Plant geëxporteerd, maar de Irak
ezen zouden ze zelf geschikt hebben
gemaakt voor het gifgas waarmee
de Kurden tijdens de oorlog met
Iran zijn bestookt en Israël nu
wordt bedreigd. Kolb zegt zich op
onkruitverdelging en andere voor
iedereen nuttige toepassingen van
zijn installaties te richten. Elke be
trokkenheid met gifgas wordt ont
kend.
"De zaak Kolb is te groot voor
ons. Kolb had overal kunnen staan.
Dat het Dreieich is, is puur toeval.
Van onzecorrcspondcnt
Wiebe Penncwaard
CAIRO - Leila al-Sahd vermaakt
zich kostelijk. De negentienjarige
Kuwaytse, een ravissante schoon
heid in oogverblindend dure kle
ding. puft even uit aan de rand van
de dansvloer. Het is half een in de
nacht van zaterdag op zondag. In
'Regane's', de disco van het El Gezi-
rah Sheraton Hotel in Cairo, stampt
de muziek. Ze lacht om een grap
van een van de vier mannen, die
dicht om haar heen staan. Nog krap
drie uur voor de zaak sluit, en daar
na komen er weer nieuwe vrolijke
nachten.
De Kuwaytse ambassade startte
vorige week een actie tegen het ge
drag van vooral jeugdige landgeno
ten, dat in de hoofdstad van Egypte
steeds meer weerstand oproept.
Ambassadeur Abdul Razag al-Kan-
dari vindt het welletjes. De toch al
niet geringe ergernis in Cairo over
de ruim 30.000 Kuwayters is tot on
acceptabele hoogte gestegen.
We hebben geen binding met het
bedrijf en we kunnen er niets aan
veranderen. Voor deze gemeen
schap zijn andere zaken belangrij
ker. De familie Kolb, die hier in
Dreieich woont, wil niet eens met
ons praten. Ze houden zich muis
stil, ontkennen niks. bevestigen
niks, ze staan niemand te woord,
doen alsof ze niet bestaan", zegt
Alexander Müller.
Hij zit voor de Grünen in de ge-
Tot op 16 januari de oorlog uit
brak. mopperden de Egyptenaren
vooral onderling op de vluchtelin
gen uit het emiraat. Moest de rege
ring echt die tweeduizend net opge
leverde woningen in de nieuw
bouwwijk Embaba aan de Kuway
ters geven, terwijl honderdduizen
den Kairenen al jaren op de lijst
staan voor een wat fatsoenlijker
huisvesting?
Konden de bannelingen niet afle
ren om, driftig met hun vingers
knippend, het Egyptische perso
neel af te snauwen in de vijfsterren
hotels? Ook al betalen ze daar om
gerekend zo'n slordige vijfduizend
gulden per maand? Kortom, zou
den de Kuwayters zich ni?t eens ge
dragen als gasten van Egypte, dat
het al moeilijk genoeg in eigen huis
heeft?
Sinds de eerste kruisraketten in
Baghdad explodeerden, valt er am
per nog een Egyptenaar te vinden
die een goed woord voor de Kuway
ters over heeft. De vreugde over de
meenteraad van Dreieich. Hij wijst
op de gestrande pogingen de rond
weg aan te leggen en op de giganti
sche afvalstort aan de rand van
Dreieich. Honderden meters lang
en zeker dertig meter hoog ligt het
huis- en bedrijfsafval. "Daar heeft
Frankfurt jarenlang al zijn troep ge
stort met alle gevolgen voor de bo
dem. Het afval en de rondweg zijn
zaken die we kunnen beïnvloeden".
De vestiging van Kolb is een onop
vallend gebouw van niet meer dan
twee verdiepingen hoog op een in
dustrieterrein aan de rand van Drei
eich. De luiken zijn dicht. Alleen bij
de deur een klein naambordje:
Kolb. Grotere aanduidingen zijn
een paar jaar geleden verwijderd. H.
Bodemhaupt en zijn vrouw beheren
het gebouw en wonen er ook. Op za
terdag vegen ze samen de straat. Bo
demhaupt is niet erg spraakzaam.
"Ik maak alleen schoon. Ik weet
niks". Hij draait zich om en bezemt
verder.
Een vrouw achter de toonbank
van een boekwinkel in het centrum
van Dreieich wil wel praten. Haar
naam geeft ze niet. "Mijn buurman
werkt bij Kolb, nee ik zeg niet waar
ik woon. Het is aangetoond dat
Kolb aan Irak heeft geleverd. Het
grijpt ons aan, maar wat kunnen we
doen? We lezen het in de krant en
dat is het. Mijn buurman ontkent
dat Kolb foute dingen heeft ge
daan".
Aan de Stammtisch in de Bierstu
be zegt iemand dat de Duitsers de
solidariteit van de geallieerden van
1961 zijn vergeten tijdens de bouw
van de Muur en de blokkade van
Berlijn. "We moeten ons steentje
bijdragen aan de Golfoorlog. Juist
nu, terwijl Tel Aviv met Scuds
wordt bestookt, kunnen we Israël
niet in de steek laten".
Gifgas
Een man, 56 jaar en geboren en ge
togen in Dreieich, met rooie oogjes
van het bier en de sigarettelucht:
"Tijdens de oorlog Irak-Iran zei nie
mand wat van dat gifgas en alle wa
pens van Irak. Toen was het prach
tig dat Saddam Iran tegenhield en
nu zijn de Duitsers opeens de gebe
ten hond".
En een oudere vrouw zomaar op
straat: "Mijn vader heeft me altijd
geleerd dat het het beste is om je op
de achtergrond te houden en ge
woon je werk te doen. De mensen
hier wisten het niet. Er zijn zoveel
firma's, hoe kan je nou weten wat er
achter al die deuren gebeurt?"
CDU-burgemeester Bernd Abeln
van Dreieich stelt zich formeel op
en wijst op het onderzoek dat naar
Kolb loopt. "Toen ik in oktober 1987
naar Dreieich kwam, hoorde ik voor
het eerst van de verdenkingen die
toen al tegen Kolb bestonden. Een
gemeentebestuur kan daar weinig
aan veranderen. We moeten de re
sultaten van het justitie-onderzoek
afwachten. Justitie zal moeten be
wijzen dat Kolb wist waar zijn appa
ratuur voor werd omgebouwd, dan
wel zelf daadwerkelijk heeft meege-
merkt aan de produktie van gifgas-
apparatuur".
Hij glimlacht en vertelt verder
over zijn stadje. Over de vele vereni
gingen, het rijke culturele leven, de
Nederlandse zustersteden Oister-
wijk en Bleiswijk en alle andere ze
geningen van het rijke leven in
Dreieich.
haar mannelijke begeleiders staren
gegeneerd naar het tafeltje. Tussen
de glazen liggen peuken, pinda's,
verkruimelde chips, de vloer er on
der ziet er weinig anders uit. Op
mijn uitnodigende „Well?" opent
Abdulbar de uitleg.
,Jouw vriend, die nu zo boos is,
heeft gelijk. En hij heeft ongelijk."
De Kuwayters hebben een heel
moeilijke periode achter de rug, be
zweert hij. Haast alle vluchtelingen
lieten familie en vrienden achter,
van wie ze weinig of niets meer heb
ben vernomen. Hun land en volk
zijn door de Irakezen geplunderd en
verkracht.
Ebtihal weet, waar Youssouf on
gelijk heeft. „Hij wil, dat wij ons als
vrijwilliger aanmelden. Dat klinkt
goed. Maar er zijn al zoveel solda
ten. Amerikanen, Engelsen, uit de
Arabische landen. Wat moeten die
paar duizend Kuwayters, die nooit
in het leger zijn geweest? Onze
luchtmacht doet mee, dat is goed.
Maar aan ons hebben ze niks."
ALPHEN AAN DEN RIJN -
Een werkgroep van de her-
vormd-gereformeerde ge
meente Oudshoorn/Ridder-
veld in Alphen aan den Rijn,
maakt zich sterk voor de ver
betering voor het lot van de
Maori's in Nieuw-Zeeland.
De Alphense kerkleden hebben
een beroep gedaan op de Neder
landse deelnemers aan de assem
blee van de Wereldraad van Ker
ken, die volgende maand in de
Australische hoofdstad Canberra
plaatsvindt, om tijdens deze
grootste, zevenjaarlijkse vergade
ring van de Wereldraad een lans
te breken voor de Maori's.
De Alphense werkgroep zou
graag zien dat de assemblee zich
uitspreekt voor naleving van het
zogenoemde 'Verdrag van Wai-
tangi', waarin de oorspronkelijke
bewoners van Nieuw-Zeeland
soevereiniteit is toegezegd, maar
die hun nimmer is gegeven.
Volgens de heer D. Leertouwer
moet de Nederlandse delegatie
het voortouw nemen, met het oog
op de historische banden tussen
Nederland en Nieuw-Zeeland,
dat in 1642 door Abel Tasman,
een Nederlander, werd ontdekt.
"Er zijn natuurlijk een heleboel
inheemse volken die met net zul
ke problemen kampen, maar met
de Maori's hebben we dus een ze
kere verbondenheid", licht Leer
touwer de actie toe.
Israël vraagt
Vaticaanweer
om erkenning
VATICAANSTAD (CIC-RTR) -
Het Vaticaan is opnieuw ge
vraagd diplomatieke betrekkin
gen met Israël aan te knopen. Di
plomatieke betrekkingen tussen
Israël en het Vaticaan zijn nodig
om langs de weg van dialoog de
problemen in het Midden Oosten
op te lossen, aldus woordvoerder
Raphael Gamzou van de Israëli
sche ambassade in Rome giste
ren. Hij reageerde op een verkla
ring van Vaticaan dat de RK Kerk
het bestaansrecht van Israël nooit
heeft betwist.
De Golfcrisis en de Irakese aan
vallen op de burgerbevolking van
Israël hebben geleid tot zware
druk op het Vaticaan om tot het
aanknopen van diplomatieke be
trekkingen met Israël over te
gaan. De Republikeinse senator
Michele Cifarelli, voorzitter van
het Genootschap Italië-Israël,
noemde de weigering van het Va
ticaan "een absurditeit waar zo
spoedig mogelijk een einde aan
moet komen".
Het is volgens Emanuele Pace,
bestuurslid van de Joodse Ge
meente in Rome, van belang dat
de paus Israel erkent. Het ontbre
ken van diplomatieke betrekkin
gen is een steun in de rug voor die
Arabische landen die weigeren
het bestaansrecht van Israël te er
kennen.
Gisteren demonstreerden en
kele honderden Joden op het Sint
Pieterspelin voor Israël. Span
doeken met de tekst 'Sjaloom: er
kenning van Israël' werden niet
op het plein toegelaten.
De paus sprak zich daarbij uit
voor vrede voor volk en staat Is
raël. "Ik zie spandoeken met het
woord Sjaloom. Dat woord bete
kent vrede. Deze vrede wens ik
het volk en de staat Israël toe".
Sommige joden reageerden met
spontaan applaus, anderen waren
teleurgesteld dat de paus weer
niets zei over erkenning van Is
raël.
De actie voor de Maori's is een
initiatief vanuit het conciliair pro- J
ces voor gerechtigheid, vrede en 1
behoud van de schepping, waar-
voordoorde Wereldraad van Ker-
ken het initiatief is genomen. De
zaak van de Maori's kwam in het A
blikveld van de Alphenaren. toen
enige Maori's vorig jaar op bezoek
waren in Zeeland, in het kader
van het 150-jarig bestaan van j
Nieuw-Zeeland. 1
De Alphense werkgroep heeft
contact gezocht met kerkelijke
gemeenten in Zeeland, onder an-
dere Middelburg, Vlissingen en
Terneuzen, om de actie te onder-
steunen. Daarbij werd ook ge- j
vraagd om handtekeningen. In
totaal heeft de werkgroep volgens j
Leertouwer zo'n 400 handteke-
ningen ten gunste van de Maori's j
opgehaald.
Woensdag zullen de handteke- f
ningen, samen met een verkla-
ring, worden aangeboden aan ds.
W. van der Zee, secretaris van de
Raad van Kerken in Nederland,
en leider van de Nederlandse de
legatie naar Canberra. Verder zal
de Alphense werkgroep de ker
ken in Nieuw-Zeeland op de
hoogte stellen van het initiatief.
Tijdens een eerder overleg
heeft de Nederlandse Raad van
Kerken het initiatief van de ge
meente in Alphen aan den Rijn
geprezen. De Maori's kwamen
nog niet nadrukkelijk op de agen
da van de assemblee voor, dit in
tegenstelling tot de Aboriginals,
de oorspronkelijke bewoners van
Australië.
Een Maori tij
dens een tradi
tionele ceremo
nie. (archieffoto)
Joden moslims. Joodse en is
lamitische organisaties overleg
gen morgenavond in Amsterdam
naar aanleiding van de Golfoor
log. Van joodse zijde nemen de
drie joodse kerkgenootschappen
en het Joods Maatschappelijk
Werk aan het overleg deel. De
moslims worden vertegenwoor
digd door de World Islamic Mis
sion (de organisatie van Suri
naamse moslims), de Turkse Isla
mitische Culturele Federatie
(TlCF) en de Unie van Marok
kaanse Moslim Organisaties in
Nederland (UMMON). Volgens
drs. J. Sanders van het Neder
lands-Israëlitisch Kerkgenoot
schap is het de eerste keer dat jo
den en moslims elkaar officieel
ontmoeten.
Onbillijke kritiek. De gerefor
meerde synodevoorzitter ds. E.
Overeem, vindt dat de Raad van
Kerken op een "totaal onbillijke"
manier wordt aangevallen op zijn
'dubbele loyaliteit' tegenover jo
den en Palestijnen. "Is ieder die
het op dit moment opneemt voor
de Palestijnen, verdacht? Zij zijn
toch ook slachtoffer van de Golf
oorlog", zegt Overeem.
Het lijkt er volgens de synode-
voorzitter op dat "iedereen die
wat op de Raad van Kerken heeft
aan te merken", zijn kans grijpt
om dit samenwerkingsorgaan
van tien kerken tot een "hinken
de eend" te maken. "Ieder zit met
de geschiedenis zijn gelijk te be
wijzen dat Arafat nooit heeft ge
deugd". Niet alleen de Israëli's,
maar ook de Palestijnen lijden
volgems hem onder de Golfoor
log. "Saddam Hussein mikt zijn
raketten op Tel Aviv, maar als
zo'n raket slecht functioneert,
komt hij misschien op de west
oever van de Jordaan terecht.
Hebben de mensen daar gasmas
kers?"
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Bode
graven P. Koeman Woudenberg (part
time): aangenomen naar Hallum R.
Kok kand. Amsterdam.
Christelijke Geref. Kerken: tweetal
te Rotterdam-W. A. van de Weerd
Dordrecht-C. en J. Westerink Bun
schoten.
Egyptenaren ergeren zich dood aan feestvierende Kuwayti's in Cairo
aanstaande bevrijding van hun land
wordt onafgebroken gedemon
streerd in alle sjieke uitgaansgele
genheden van Cairo, en dat zijn er
veel. De ouderen maken een zorg
vuldige keuze uit de tientallen luxe
restaurants en nachtclubs, de jon
geren laten zich in de Mercedes-
350SL-met-chauffeur van pa naar
de disco's rijden.
En daar ging het mis. De Egypti
sche gasten en het bedienend perso
neel nemen het de met geld smijten
de Kuwayters kwalijk, dat 40.000
Egyptische soldaten de strijd met
Irak aanbinden, terwijl de bewo
ners van het emiraat weer een Fran
se premier cru van omgerekend
driehonderd gulden laten aanruk
ken.
De nu openlijke wrijving was
voor ambassadeur Kandari vol
doende reden om een nachtwacht
in te stellen. Hij riep de Kuwaytse
gemeenschap in Cairo op tot een te
rughoudend gedrag, en vroeg jonge
landgenoten om in de disco's na te
gaan of zijn oproep voldoende ef
fect heeft. Wie zich blijft misdragen,
is verbanning naar Saudi-Arabie in
het vooruitzicht gesteld. Voor de
zeer westers ingestelde Kuwayters
staat dat gelijk aan een enkele reis
richting Stenen Tijdperk.
Terwijl hij op het randje van de
weldadig zachte bank gaat zitten,
barst mij chauffeur Youssouf los te
gen de mannen: „Waarom zitten jul
lie hier? Waarom vechten jullie niet
voor de bevrijding van jullie land?
Waarom moeten de Egyptenaren
weer het vuile werk voor jullie op
knappen?"
De aangesprokenen kijken hem
verbouwereerd aan. Dan gooit de
sjofele Egyptenaar er meteen de
oorzaak van zijn woede achteraan:
„Moet mijn broer sterven, terwijl
jullie feestvieren?" Bruusk staat hij
op, gromt tegen mij dat hij wel in de
auto wacht en beent weg.
Leila bestudeert de fraai roodge
lakte nagels van haar linkerhand,
