De brand na een jaar meester
WMWMMm
'De grootste klap is verwerkt;
de jongens vergeten we nooit'
ZATERDAG 26 JANUARI 1991
PAGINA 37
Een jaar na dato willen ze, zij het met de nodige terughoudendheid, erover praten. Over hun
ingrijpende ervaringen, de doorstane angsten, over hun trieste herinneringen. De emoties, opgeroepen
door de brand in Huis ter Duin, blijken de leden van het Noordwijkse brandweerkorps intussen te
hebben verwerkt. Zonder professionele hulp, zonder de bijstand van crisisteams ook. Aan de muur
hangt een foto van de drie slachtoffers. Thuis hebben ze er trouwens ook allemaal één. Want voor
allen geldt: drie overleden makkers vergeet je nooit. Een relaas over een ongelijke strijd tegen wat zich
aanvankelijk liet aanzien als een beheersbare fik. "De grootste klap is verwerkt, maar het beeld van de
overledenen zal altijd in onze herinnering blijven".
door Irene Nieuwenhuijse
Wat aanvankelijk een beheersbare brand scheen, werd door een macaber samenspel van orkaan en vuur een inferno. De Huis ter Duin-brand eiste drie le
vens (Archieffoto Jan Holvast)
Jos Peschier, commandant van de Noordwijkse brandweer: Het was een verschrikkelijke ervaring, maar samen hebben we het verdriet ver
werkt". (foto Koek Zuvdcrduln)
Tot tien voor zes leek het nog een be
heersbare brand. Terwijl brandweerlie
den de waterslangen uitrolden, dronken
de gasten van het chique hotel in de
foyer hun glaasje leeg. Zonder ook maar
een moment in paniek te raken verlieten
ze het statige hotel. Weliswaar stond de
keuken in lichter laaie, maar de fik kon
van binnenuit goed worden geblust.
Van buitenaf was het ondoenlijk het
vuur te bestrijden; de orkaan (het was
windkracht 12) vernevelde namelijk elke
straal water. De brand was volledig gelo-
caliseerd in de keuken aan de noord-oost
ofwel de dorpskant-zijde.
De immense rotondezaal van Huis ter
Duin op de eerste verdieping, waarlangs
de brandweermannen de slangen leg
den, lag er op dat moment nog vredig en
stil bij. Het enige dat daar brandde, wa
ren de lampen. Een veiliger en groter
'dekking' kon je als brandweerman niet
hebben. De bevelvoerder van de eerst
aanwezige wagen deed met zijn aanvals-
ploeg het bluswerk zelfs zonder pers-
luchtmasker. Later zou hij worden be
treurd als één van de slachtoffers. "Hij
was een vakman, die geen onnodige risi
co's nam", vertelt Jos Peschier, nu com
mandant van de Noordwijkse brand
weer, maar ten tijde van de brand waar
nemend korpschef.
Van de ene op de andere seconde
kreeg de brand een grimmig en levensge
vaarlijk karakter doordat het vuur
oversloeg naar de rotonde-zaal. "De hele
zaal klapte in elkaar. Op dat moment rea
liseer je je dat de brand een onherroepe
lijke wending neemt", vertelt Peschier.
Een tweede flash-over, vermoedelijk
aangewakkerd door brandbare gassen
tussen de verlaagde plafonddelen, beze
gelde uiteindelijk het lot van drie man
nen. Voor Nico Steenvoorden, Jan de
Ridder en Gerrit Heeringa was er geen
weg terug. Ze lieten het leven tijdens een
brand die later 'het monsterverbond tus
sen vuur en storm' genoemd zou worden.
Steun
In het onderzoekrapport, uitgebracht
door het ministerie van binnenlandse za
ken, staat dat de brand snel en onvoor
spelbaar is verlopen. "De wijze waarop
de brand werd bestreden is steeds door
dacht en volgens de gangbare inzichten
opgezet. Achteraf had de fatale afloop
slechts met zekerheid voorkomen kun
nen worden door van een binnenaanval
af te zien. Hiervoor bestond vooraf ech
ter geen aanleiding. Geconstateerd kan
worden dat het feit dat er slachtoffers ge
vallen zijn, niet het gevolg is van een ver
keerde inzet, gebrekkige veiligheids
maatregelen of onvoldoende preparatie,
maar van een toevallige, fatale samen
loop van omstandigheden".
De commandant: "Het feit dat wij er
van overtuigd zijn geen fouten te hebben
gemaakt, is voor ons de grote steun ge
weest om dit verlies te verwerken. St4l je
voor dat je jezelf of iemand anders de
schuld had moeten geven. Tot vijf minu
ten voor de grote klap was er eigenlijk
'niets' aan de hand. Toen ik aankwam,
dat was rond het tijdstip van half zes, zag
ik dat het ondoenlijk was deze brand van
buitenuit te blussen. Ik hoorde dat in het
naastgelegen appartementengebouw
Duindistel nog vijf mensen op de negen
de verdieping waren. Ze hadden geen
notie van het gevaar waarin ze verkeer
den. Ik heb ze er onmiddellijk uit laten
halen".
De extreem zware storm, die op een ge
geven moment aanwakkerde tot orkaan-
kracht, kwam in het onderzoekrapport
naar voren als de katalysator van de
brand, 's Middags waren alle brandweer
korpsen uit de regio al bezig geweest om
her en der de stormschade te herstellen.
De regionale alarminstallatie was daar
door overbelast geraakt. In eerste instan
tie slaagde de bedrijfsleiding van 'Huis
ter Duin' er dan ook niet in om contact te
leggen met de brandweer. Toen de ver
binding uiteindelijk tot stand was geko
men, werd bij de meldpost aangenomen
dat het om de zoveelste stormschade van
die middag ging. Een a twee minuten na
derhand, op het moment dat de brand
weer bij toeval met een hulpverlenings
wagen ter plaatse was, werd al snel dui
delijk dat het om een flinke brand ging.
Onmiddellijk werd om assistentie ge
vraagd, half zes was het op dat moment.
Terugtochtsignaal
Terug naar de tweede flash-over. De ge
hele bovenverdieping stond in één keer
in lichter laaie. Even voordat het zover
was, was voor alle daar aanwezige brand
weermensen het zogenaamde 'terug
tochtsignaal' gegeven. Vermoedelijk
hebben de drie achtergebleven mannen
door de barre weersomstandigheden
niets gehoord, ook al is het noodsein ze
ker tien maal herhaald. Hels was volgens
alle ooggetuigen het lawaai dat vuur,
wind en zee tijdens hun macabere sa
menspel veroorzaakten. "De portofoons
waren in orde. als brandweer werkje niet
met ondeugdelijk materiaal
Brandweerman Dirk van der Ploeg:
"Ons is geleerd dat je je altijd via de slang
moet terug trekken. Dat hebben zij ver
moedelijk ook geprobeerd" Twee van
de drie achterblijvers hebben daarna ge
tracht via de grote zaal de bovenverdie
ping aan de zeekant te verlaten. Hun li
chamen zijn daar, middenin de rotonde
zaal, aangetroffen. De derde is 'vastgelo
pen' in een garderoberuimte.
het steeds door me heen".
"Het was een hel", herinnert Peschier
zich. "Sommigen hebben tot twee keer
toe geprobeerd alsnog naar boven te
gaan om de jongens te redden. We heb
ben ze op een bepaald punt tegen moeten
houden vanwege de verzengende hitte
Het is verschrikkelijk als je later weet dat
vlak om de hoek je maat lag".
Om zes uur stonden ze allemaal buiten.
Verslagen, in het besef dat twee. vermoe
delijk drie mannen binnen in de vuurzee
waren achtergebleven. "We hoopten dat
we het mis hadden, we wisten vrijwel ze
ker dat we gelijk hadden. In de luwte
stonden we uit te hijgen en we konden in
principe niets meer doen, maar ik wilde
absolute zekerheid. Misschien zijn ze er
toch aan de zeekant uitgekomen, ging
Inmiddels waren er andere korpsen
gearriveerd. Samen met een Noordwij-
kerhoutse brandweerman is Peschier.
om de aanpalende gebouwen heen. naar
de zeekant gekropen om daar de situatie
in ogenschouw te nemen. Schuifelend
van paaltje naar paaltje, de orkaan stond
immers geen vrijheid van bewegen toe.
De situatie liet zich bondig samenvatten
met het woord inferno. "Twee of drie jon
gens kwijt, dat mag niet", ging het steeds
door Peschier heen. Aan de zeekant zag
hij alleen maar vuur. De vlammen om
helsden inmiddels het gebouw. "Het was
oogverblindend, het stuifzand maakte je
gek". Eenmaal aangekomen op het verst
mogelijke punt. wist hij het zeker. De
dood had genadeloos toegeslagen. Pe
schier meldde bij terugkomst de intus
sen gearriveerde Leidse commandant
dat er drie personen werdeh vermist.
Luguber
Nadat het vuur enigszins was getem
perd, werd een zoekteam geformeerd om
de drie collega's te zoeken. Een van die
mannen was Dick Schoneveld. Hij ver
telt "Toen we het brandende en rokende
gebouw weer binnen gingen, had het iets
lugubers. Die sfeer is niet te beschrijven.
Je bent zelf een vat vol tegenstrijdighe
den. Je zoekt en je bent bang te vinden.
Toen we echt twee jongens gevonden
hadden, waren we kapot Ik ben lange
tijd bij eén van hen blijven staan. Dat wa
ren voor mij heilige momenten, daar in
die sluimerende vuurzee".
De derde man was op dat moment nog
steeds niet gevonden. Een tweede ploeg
trof hem pas later aan. in de garderobe
ruimte Brandweerman Geek Smit heeft
de hele nacht gewaakt bij de omgeko
men collega's in de rotondezaal. "Ik pro
beerde mijn gedachten ook bij het na
blussen te houden, maar dat lukte niet.
Ik dacht steeds als ik alleen maar stil
blijf staan glij ik af. Ik waarschuwde
voortdurend de anderen die met het na
blussen bezig waren, dat ze niet in onze
buurt mochten komen".
Peschier "Er zou om elf uur een pers
conferentie zijn, maar dat ging min of
meer langs me heen Ik wilde naar de fa
milie van de drie doden. Ik moest hen zo
snel mogelgk inlichten over het vreselij
ke voorval. Om half twaalf was ik weer
terug in de kazerne. Ik zag een verslagen
groep de jongens waren aan het eind van
hun latijn en ik moest ze zeggen dat ze de
volgende morgen om zeven uur weer
present moesten zijn"
Maar de met-sten bleven die nacht in
de kazerne Verscheidene mannen zijn
nog bij de familieleden van de omgeko
men vrienden langs gegaan. "We waren
verslagen. We zaten hier bg elkaar, we
huilden. Beneden in de garage werd ge
gooid met laarzen en helmen. Je vraagt je
in die uren af waarom je in hemelsnaam
bij de vrijwillige brandweer bent gegaan.
Later verdwijnt dat gevoel Met mijn kin
deren en mijn vrouw heb ik er later na
tuurlijk over gesproken. Mijn vrouw
stond vierkant achter me. Maar ook mijn
kinderen hebben nooit gezegd, pappa,
nu moetje van de brandweer af'.
Reconstructie
Daags erna, hebben de Noordwijkse
brandweerlieden hun omgekomen colle
ga's uit Huis ter Duin gehaald en gebor
gen. Nog dezelfde avond hebben ze on
der leiding van Peschier en de voormali
ge Noordwijkse brandweercommandant
J.A. Ruibing de brand tot in de details
gereconstrueerd. "Misschien vreemd,
maar ik voelde dat het op dat moment
moest. Over een paar dagen zouden be
langrijke zaken misschien vergeten zijn.
Een voor een hebben de mannen verteld
wat ze van minuut tot minuut gedaan
hebben. Daardoor hadden we in betrek
kelijk korte tijd een zeer nauwkeurig
overzicht". Deze reconstructie is de basis
geweest voor het onderzoeksrapport.
De eerste dagen zochten ze zo veel mo
gelijk steun bij elkaar. De garagedeuren
stonden altijd open en een ieder ver
werkte op zijn manier 'op zolder' zijn ver
driet. "We hielden elkaar goed in de ga
ten". Precies één dag zijn ze als vrijwilli
ge brandweer niet inzetbaar geweest.
Daarna wilden ze weer zo 'normaal' mo
gelijk functioneren Ze hoefden niet lang
te wachten op zondag 28 januari kwam
er een melding voor hulpverlening we
gens stormschade bij hotel de Baak te
Noordwijk. Brandweerman Smit "We
keken elkaar verdwaasd aan toen de pie
per ging. We zaten er eigenlgk op te
wachten. Samen weer aan het werk het
hielp".
Daarna kwamen de moeilijke dagen
van de gedenkdienst en de begrafenis
sen. "Zonder dat we het hadden afge
sproken stonden we op een gegeven mo
ment allemaal tijdens de kerkdienst ach
ter de kisten. Als je het van tevoren had
afgesproken, was het misschien mis
plaatst geweest. Nu was het indrukwek-
Vrouwenavond
Daarna hernam het 'gewone' leven zich
weer. Er werd een vrouwenavond be
legd. De vrouwen van de omgekomen
vrienden werden hiervoor ook uitgeno
digd. "Gooi je pieper nu maar uit het
raam", was in het begin de reactie van
sommige wederhelften. Peschier "We
wilden dat ze die avond al hun grieven,
agressie en verdriet zouden uiten". Na
deze voor alle betrokkenen gedenkwaar
dige avond werd een eenstemmige ver
klaring naar buiten gebracht. Dick Scho
neveld leest de passage, zoals hij geno
teerd staat in het door hem bijgehouden
dagboek van de brand. voor. "Geen zin
meer hebben in het vak van brandweer
man is een reden om eraf te gaan, maar
een ramp is dat niet".
Alleen insiders kunnen volgens Pe
schier de diepere betekenis van deze ver
klaring begrijpen. Niemand van de
groep het korps bestaat uit 38 mannen
- heeft werkelijk overwogen te stoppen.
De Noordwgkse brandweer is de afgelo
pen zomer met 5 man versterkt. Er is nu
zelfs een wachtlijst van aspirant-leden,
den.
De Noordwijkse brandweerlieden zeg
gen hun verdriet mede verwerkt te heb
ben door vooral zaken te regelen. "In het
begin had ik bijvoorbeeld geen zin om al
de condoleantie-kaarten te lezen. Ik
gooide ze gewoon op het biljart. Ze inte
resseerden me niet. Opeens begonnen
een paar jongens ze te ordenen en in te
plakken. Toen pas ging ik ze lezen en be
sefte ik de waarde ervan. Anderen stort
ten zich op de reparatie van het mate
rieel. En voor de begrafenissen moest na
tuurlijk ook veel geregeld worden".
Tot de zomer hebben de jongens vrij
frequent over het gebeuren gepraat. In
de vakantiemaanden kwam er voor hen
meer vrge tijd beschikbaar; als gevolg
daarvan werden sommigen overmand
door verhevigde emoties Van de plaat
selijke arts De Beer ("fantastisch zoals
die man ons al die maanden heeft gehol
pen") kreeg iedereen te horen dat deze
'terugval' bij een rouwproces hoort. In de
afgelopen december- en januarimaand is
de ploeg in groepjes opgedeeld en heb
ben er evaluatiegesprekken plaats ge
had. "We willen ervoor waken dat er als
nog problemen komen De grootste klap
is verwerkt, maar het beeld van de over
ledenen blijft altgd in je herinnering"
Zou de brandweer er moeite mee heb
ben om in het straks verbouwde Huis ter
Duin een nieuwe brand te bestrijden of
er een eerste oefening te houden"' Er
klinkt een éénstemmig 'neen' "We ver
wijten niemand iets Het hotel is een ob
ject. We weten dat na de restauratie de
mogelijkheid er is dat we er weer aan de
slag moeten. Het had overal kunnen ge
beuren".
