'Ik had Saddam Hoessein een mep gegeven'
Amerikaanse pers loopt braaf
mee aan de hand van het leger
I REPORTAGE HHBHHBHH^bbbehbhbhbhhhb
De Golfoorlog wordt op de basisschool al weer gewoon
Wapenindustrie wrijft
zich weer in de handen
STANDPLAATS:
ETEN
ZATERDAG 26 JANUARMI
als moeder en voor de rest tellen i
niet zo mee", legt Boer uit. UitgJ
sproken meningen blijven in d
klas achterwege.
Mep
Wie na afloop van de les aan ea
groepje van vijf leerlingen vraagt, d
er m het conflict partij gekoza
wordt, krijgt een resoluut antwoorl
van de 11-jarige Melanie: "Nej
maar in ieder geval niet voor Sad
dam Hoessein" Haar antwoord lijï
op een houding die veel mensa
aannemen: we zijn tegen de bezel
ting van Koeweit, maar wie is a
voor oorlog? Saddam wordt ergri
dan Hitier genoemd, weet ook San
dra. "Maar die vermoordde de jo
den. dat heeft Saddam niet ge
daan", reageert Melanie. "Hij hee^
ook zijn goede kanten, ieder men
heeft zijn goede kanten", sluit Kó
der aan.
Jan is het er niet mee eens: "Nee
hij heeft alleen maar slechte kani
ten". Hoe lang de oorlog zal duren ij
ook voor hem een vraag? "Drit
jaar", zegt hij spottend, "nee, jl
weet het niet". Wat vonden ze dal
van het optreden van Saddam
waarbij hij een Engelse jongetjj
over zijn bol aaide? "Dat vond ii
stom", zegt Melanie. "Ik had Sac
dam Hoessein een mep gegeven"
weet Jan zeker.
Terwijl op De Springplank di
oorlog vrij rustig wordt beleefd, zijl
er andere scholen waar de golfooi^
log buiten het klaslokaal wordt na
gespeeld. Sommige kinderen me,
wortels in de Arabische wereld, le
ven zich tijdens het s -• °lkwartier ij
de oorlog in maakt leraar dui
delijk (hij 'v.' de naam van zij?
school liever met in de krant). "Dai
is voor hen, net als voor hun ouders;
Saddam Hussein de leider van allt
Arabieren. Een leerkracht moest op
de speelplaats de met waterpistool
tjes strijdende partijen uit elkaa-
halen. We hebben ook niet toege
staan dat een leerling een foto val
Saddam Hoessein mee de klas i|
nam".
Van onze redacteur
Emiel Fangmann
LEIDEN De oorlog in het Mid
den-Oosten is, zoals op bijna alle ba
sisscholen ook op 'De Springplank'
aan de Leidse Sumatrastraat een
veelbesproken onderwerp in de
klas. "Het wordt al weer een beetje
gewoon voor ze", zegt directeur
Wim Boer van deze protestant-
christelijke school.
De school toont de sporen, die het
verschil tussen een wereld veraf en
de wereld dichtbij illustreren. Er
hangen slingers in de gangen omdat
deze week feestelijk de nieuwbouw
in gebruik werd genomen.
Directeur Wim Boer neemt deze
vrijdag waar voor de vaste leer
kracht in groep 8, de hoogste klas
met een dertigtal leerlingen van
rond de twaalf jaar oud. Veel is er al
over de Golf gesproken, elke dag
wordt 's ochtends het laatste
nieuws doorgenomen.
Wie er ook aan deze oorlog ver
dient, de schoolkaartenmaker nog
niet. 'De Springsplank' doet het met
een grote kaart van Azië, waarop
Europa wel te zien is, maar ver naar
de achtergrond gedrongen. Een
tweede kaart specificeert het Mid
den-Oosten waarop de landen in de
bekende sterk verschillende kleu
ren te zien zijn. De kaart is sterk ge
dateerd. Iran heet er nog Perzië,
maar wie weet wat er de komende
maanden misschien aan grenzen
verschuift.
Meester Wim Boer opent de les
met de vraag hoe de leerlingen aan
hun informatie komen. Dat ant
woord zal niemand verbazen. "Ik
werd door mijn vader 's nachts mijn
bed uitgehaald toen de oorlog be
gon" zegt er een. Nu de oorlog ruim
een week oud is, wil Wim Boer we
ten wie er deze ochtend de televisie
aan had 'op RTL-4 bijvoorbeeld'?
Alle vingers op één na gaan om
hoog. Ook wordt er veel naar het
wereldwijde kabelstation CNN ge
keken. CNN was aan hen al bekend
nog voor de oorlog begon. Maar
liefet de helft kijkt er naar en nog
verrassender is dat zo'n elf leerlin
gen zeggen het Engels te kunnen
volgen.
Een Nederlandse krant is voor
hen soms moeilijker. "Daar staan
lange woorden is zoals volksverte
genwoordiging". reageert een leer
ling. De krant speelt een onderge
schikte rol. Iedereen heeft thuis een
abonnement maar slechts twaalf,
dertien leerlingen kijken er wel
eens in. Wel wordt er sinds het be
gin van de oorlog sneller thuis naar
de krant gegrepen. En de kabel
krant wordt goed bekeken.
Rekken
Toen de oorlog vorige week 's
nachts een feit werd, is er 's och
tends op school een uur naar de ra
dio geluisterd, vertelt Wim Boer.
"En nu, na een week wordt het voor
hen alweer gewoon".
De kinderen weten inmiddels wat
de gevolgen zijn. "De vuilniszakken
worden duurder", zegt Lydia en dat
komt, weet ze, omdat plastic van
olieprodukten wordt gemaakt. De
mensen gaan hamsteren, weet een
ander meisje. Het nut hiervan wordt
door de leraar een beetje betwijfeld:
"De een maakt de ander een beetje
gek, het leidt tot lege rekken".
De oorzaken van de crisis zijn en
kele leerlingen in detail bekend.
"Irak had schulden gemaakt. En
Koeweit, daar dachten ze geld aan
te verdienen", zegt Arjan. "En Koe
weit werd de hoeveelste provin
cie?". vraagt Boer. "De dertiende".
"Nee, het is geen Flevoland", lacht
Boer. "Ja, de negentiende".
Voor het laatste nieuws moet je
bij Ricardo (12) zijn. Deze trouwe
CNN-kijker schrijft alle laatste ont
wikkelingen, die hij via de televisie
's avonds laat en 's ochtends vroeg
verneemt in zijn agenda. "Wat is het
laatste nieuws, Ricardo?" vraagt
Wim Boer. "Benzine een cent duur
der", klinkt het vastberaden.
Moeder
Het thema thema's Israel en de
Palestijnen is bekend - "een extra
argument voor Saddam Hoessein
Kinderen van de basisschool De Springplank buigen zich samen met Wim Boer over de kaart van het Midden-Oosten. <foto Loek Zuyderduio)
om Kuwayt vast te houden". De gebied, er viel regen". Over de bij- voorbeelden. "En de heilige oorlog? van de positie van de vrouw in de Is-
tweede wereldoorlog komt ter spra- bel wordt niet gesproken. Wat heeft Saddam Hoessein ge- lam. Drie meisjes weten dat vrou-
ke. En de meester wijst op de kaart. vraagd? Overal ter wereld praatjes wen niet mogen stemmen, niet mo-
"Israël heeft ooit de Palestijnen er "De andere cultuur van het Mid- maken"? Arjan begrijpt het: Hoes- gen autorijden, een 'kapje' moeten
uit gejaagd. Met behulp van het den-Oosten wordt vooral door de sein vraagt mensen van de islam om dragen en aan hun man toestem-
Westen zijn toen de Palestijnen naar godsdienst bepaald", zegt Wim aanslagen te plegen. ming moeten vragen of ze bood-
achteren geduwd. Dit was een goed Boer en de leerlingen kennen de De leerlingen zijn op de hoogte schappen mogen doen. "Ze zijn er
Van onze IPS-correspondent
Jim Lobe
WASHINGTON - De kritiek van
de Amerikaanse media op de cen
suur die ze, al voor het begin van de
oorlog, door het Pentagon kreeg op
gelegd was groot. Maar nu de oorlog
is begonnen blijkt dat diezelfde me
dia nauwelijks moeite doen om de
oorlog kritisch te benaderen. De
verwachting was dat de pers on
danks de militaire censuur de Gol
foorlog veel beter zou kunnen ver
slaan dan vorige oorlogen. De gea
vanceerde communicatiemiddelen
zouden het mogelijk maken om het
publiek razendsnel en direct te in
formeren over de feitelijke situatie
in het oorlogsgebied.
De verslaggeving over de aanval
van de multihationale strijdmacht
is in de eerst week van de Golfoor
log grotendeels beperkt gebleven
tot een aaneenschakeling van beel
den die vaak nog het meeste weg
hadden van een computerspelletje
Mediadeskundigen vegen de vloer
aan met de oorlogsberichtgeving,
niet alleen vanwege de nadruk op
technologische hoogstandjes van
de multinationale strijdmacht,
maar tevens vanwege het gebrek
aan objectiviteit van de Amerikaan
se media.
"De huidige berichtgeving lijkt
veel op de traditionele Amerikaan
se oorlogsverslaggeving, er wordt
een steriel beeld gegeven", zegt Da
niel Hallin, hoogleraar communica
tiewetenschappen van de Universi
teit van Californië in San Diego.
Hallin schreef onder meer een stan
daardwerk over de media en de
Vietnam-oorlog. Net als in Vietnam,
aldus Hallin. richt de eerste bericht
geving zich bijna uitsluitend op de
Amerikaanse technologische oor
logsinspanningen, op het moreel
van de soldaten en piloten en de re
acties van het thuisfront.
Escorte
In de Golfoorlog is het Pentagon de
grootste tegenspeler van de pers,
door een volledige en ongekende
zich erover dat de Amerikaanse me
dia niet alleen zwaar leunen op
Amerikaanse officiële bronnen,
maar zich daar ook mee identifice
ren. De Amerikaanse media zijn
volgens hem niet objectief, maar ne
men duidelijk stelling. Lee wijst
daarbij naar het woordgebruik
zoals 'onze jongens' en 'onze raket
ten'. "Als Iraakse raketten een bur-
gerlokatie treffen, wordt het een
'terroristische' aanval genoemd,
omdat de regeringsfunctionarissen
het zo noemen. Maar het feit dat de
Amerikanen de grootste en meest
intensieve bombardementen uit
voeren wordt nooit terrorisme ge
noemd, hoewel we niet zeker weten
of er burgers zijn getroffen", zegt
Lee.
Eveneens zijn verschillende ver
slaggevers erop gebrand om
nieuwsberichten die gunstig zijn
voor Washington te bevestigen en
proberen ze 'bijna wanhopig' be
richten te ontkennen die tegenstrij
dig zijn met de visie dat 'we het ge
weldig doen', zegt Lee.
Zo gebeurde het dat bijna alle me
dia zonder onafhankelijke bevesti
ging de berichten uit Egyptische
bronnen overnamen waarin gemeld
werd dat in het begin van de oorlog
de bemanningen van twintig Iraak
se tanks gedeserteerd zouden zijn.
Daarentegen benadrukte sterpre
sentator Dan Rather van het Ameri
kaanse televisiestation CBS her
haaldelijk dat een bericht van de
Duitse televisie dat Saudische troe
pen massaal hun posities zouden
zijn ontvlucht niet door de Ameri
kaanse autoriteiten was bevestigd.
"Het leek bijna alsof hij kwaad was
dat het bericht verspreid was", zegt
Lee.
Ook wijst Lee erop dat verslagge
vers weliswaar klagen over de be
perkingen die hen door de militaire
autoriteiten worden opgelegd, maar
tegelykertijd 'bereid lijken te zijn te
accepteren dat deze beperkingen
bedoeld zijn om hen en het Ameri
kaanse leger te beschermen, in
plaats van om de publieke opinie te
manipuleren'.
Van IPS-correspondent
Thalif Deen
NEW YORK - Een oorlog kent al
leen maar verliezers is een bekend
gezegde. Ook voor de Golfoorlog
geldt eigenlijk dat niemand echt
kan "winnen". Wie er ook wint, de
verliezen zullen enorm zijn aan bei
de zijden en de politieke verhoudin
gen in het Midden-Oosten zullen
nog lang de naweeën dragen van
deze oorlog.
Toch is er een uitzondering op het
gezegde, namelijk de wapenindus
trie. Terwijl de hel boven Baghdad
oplicht door bommen en afweerge
schut, gaan bij de wapenfabrikan
ten de champagneflessen open. Zo
zal de succesvolle onderschepping
van Iraakse Scuds door de Patriot-
raketten ongetwijfeld uitbundig ge
vierd zijn bij de fabrikant Raytheon.
En niet alleen omdat daardoor
slachtoffers waren voorkomen.
De Golfoorlog kwam ook net op
tijd. De wapenindustrie was ernstig
in het slop geraakt door de dooi in
de Koude Oorlog. In alle landen, in
clusief de Verenigde Staten, werd
bezuinigd op defensie en hier en
daar moesten defensiebedrijven
zelfs hun poorten sluiten. De wa
penindustrie is waarschijnlijk dan
ook de enige die profiteert van een
langdurige oorlog.
De wapens die nu tegen Irak wor
den ingezet zijn ontwikkeld voor
een oorlog tegen het Oostblok. Het
gaat om de allermodernste appara
tuur, die nu ingezet wordt tegen
strikt genomen een Derde Wereld
land dat beschikt over een gebrek
kige wapentechnologie.
Voor een aantal wapens was de
Golfoorlog de "vuurdoop". Dat
geldt voor de inmiddels overbeken
de Patriot-raketten, de slimme
kruisraketten - die "door het wc-
raampje een gebouw binnen kun
nen dringen", zoals een commenta
tor bewonderend opmerkte - en de
Stealth-bommenwerpers, die onge
zien blijven voor vijandelijke radar.
Bij alle recente militaire conflic
ten in de wereld was het de wapen
industrie die uiteindelijk aan het
langste eind trok. Zo bracht de oor
log om de Falklands het Britse
vliegtuig de AV-8B Harrier, en voer
al de door de Argentijnse marine zo
succesvol ingezette Franse Exocetj
raket roem. De Franse fabrikant
kon zich geen betere reclame wen
sen dan de beelden van Britse sche
pen die door Exocet-raketten tot
zinken waren gebracht. De hele we
reld was diep onder de indruk van
de Exocets.
De hypermoderne wapens die nu
door de Golfoorlog in de "etalage'
staan, zijn vrijwel uitsluitend van
Amerikaanse makelij. Het gaat ovef
het algemeen om uiterst dure wa
pens die te kostbaar zijn voor veel
regeringen. In het verleden is dej
Amerikaanse regering echter in
veel gevallen bijgesprongen.
Zo kocht Egypte vorig jaar veer
tig F-16 vliegtuigen voor een bedrag
van 1,6 miljard dollar (2,7 miljard
gulden), gefinancierd met Ameri
kaans krediet. Net na de Iraakse in
vasie van Kuwayt deden de Ver
enigde Staten een voorstel voor de
leverantie van wapens ter waarde
van 20 miljard dollar aan Saudi-Ara-
bie, naar verluidt de grootste wa
pentransactie ooit. Maar waar
schijnlijk zit er nog heel wat meer in
het vat voor de wapenfabrikanten,
tijdens de oorlog en zeker ook na de
oorlog.
geen been in dit kostbare produkt
in een ondrinkbaar brouwsel te
rerandereu.
Afgelopen zomer bestelde ik op een
terras in Timisoara een kop koffie.
"Dat kan", mompelde de kelner en
slofte naar een tafeltje even
verderop, waar ongeveer veertig
lauwe koppen koffie stonden koud
te worden. Daarnaast stonden
limonade en uiterst chemisch
smakende Roemeense brandy in het
zonnetje op te warmen. Meer was er
niet te krijgen. Het systeem was
simpel: 's ochtends werden de
glazen klaargezet en wat in de loop
van de dag opraakte, was gewoon
uitverkocht Dan kan het magazijn
vol staan met flesjes limonade,
buiten op is op.
Ik heb in Roemeense hotels nog
nooit vers brood en nog nooit verse
boter gegeten. En toch moet er een
moment zijn geweest dat het brood
dampend uit de oven kwam en de
boter niet ranzig was. Ik heb in
restaurants ook nog nooit een
karbonade gegeten zonder stukjes
bot er in, of warme doperwten of
eetbare aardappels. Zelfs vis weten
de koks vakkundig taai te krijgen.
Ergens vind ik het fascinerend, dat
verknoeide en half bedorven eten
Drie keer per dag herinnert de
maaltijd je er zo aan u>af het
communistische systeem aan
gastvrijheid en levensplezier heeft
kapot gemaakt. Ooit stond
Bukarest bekend als het Parijs van
Oost-Europa, vanwege zijn
levendige terrassen en zijn vele
restaurantjes. Nu mag je dankbaar
zijn als je al iets te eten krijgt.
"Klachten, daarvoor moet u bij de
regering zijn", is het
standaardantwoord tegen
mopperende klanten.
Dat het ook anders kan, weet ik
sinds ik bij vrienden op de bruiloft
was uitgenodigd. Want Roemenen
houden van feesten en het aantal
gangen was niet te tellen: met kaas
gevulde paprika's, verschillende
soorten salami, kuitsalade, met
rijst en vlees gevulde koolbladeren,
ganzesoep gevolgd door gebraden
gans. ijs en gebak toe, verse koffie
en een goede zelfgestookte
pruimenbrandewijn. En veel wijn,
eigen oogst, want iedere Roemeen
weet dat het staatsprodukt niet te
vertrouwen is.
Zo'n feestmaal kost maanden van
voorbereiding en kapitalen aan
geld op de zwarte markt.
Connecties, daar draait alles in
Roemenië om. Voor een goede
maaltijd zijn connecties met
winkelpersoneel en met personeel
uit restaurants onontbeerlijk. Die
verkopen goede ingrediënten liever
onder de toonbank dan aan de
gasten. Dat levert namelijk meer op
dan alleen maar een fooi.
Budapest
Runa Hellinga
Als ik aan Roemenie denk, denk ik
aan eten. Dat begint al bij de
voorbereidingen vooreen reis naar
dat land. Naast de gebruikelijke
spullen (kleren, draagbare
computer, recorderen microfoon,
wereldontvanger en niet te
vergeten archiefmateriaal, een
mens sleept wat meemoet er altijd
eten mee. Overlevingsvoer,
zogezegd. Een goede Hongaarse
salami, een stuk kaas, liefst oude
Nederlandse want die bederft niet
zo snel in die stikwarme
hotelkamers, crackers, een paar
sinaasappels voor de broodnodige
vitamientjes. een paar pakken sap
en voor de veiligheid extra
vitamenpillen.
Het is een complex, ik geef het toe.
Sinds ik tijdens de revolutie in
december 1989 een week lang op
oud brood en zeldzaam gore worst
heb geleefd (ze zeggen dat die worst
uit vismeel wordt gemaakt en ik
geloof het graag), bereid ik me
altijd op het ergste voor als ik naar
Roemenië ga.
Niet alleen omdat er weinig te eten
is. Dat is waar. Maar vooral omdat
het eten dat er is, zo schandalig
wordt verprutst. Neem koffie.
Koffie is razend duur en je kunt
vrienden een groot plezier doen
door een paar pakken voor hen mee
te nemen. Maar restaurants zien er
censuur. In tegenstelling tot voor
gaande oorlogen moeten alle jour
nalisten van de speciale 'pool' van
het Pentagon, alle berichten voor
publikatie overdragen aan de mili
taire censors. Verslaggevers mogen
niet zonder escorte op pad in door
het leger gecontroleerde gebieden.
Zonder toestemming vooraf zijn
geen interviews toegestaan met pi
loten en soldaten.
"Bij een luchtoorlog is het altijd
gemakkelijk voor het leger om in
formatie te controleren. Journalis
ten hebben geen toegang tot het
slagveld", zegt Hallin. Bovendien
hebben de Amerikaanse autoritei
ten hun greep op de berichtgeving
kunnen versterken nadat de Iraak
se autoriteiten zaterdag alle buiten
landse journalisten hebben opge
dragen het land te verlaten.
De luchtoorlog levert ook het
beeld op van een 'cleane' oorlog,
zegt Hallin. Tot nu toe hebben de te
levisiekijkers nauwelijks afschuwe
lijke of bloedige beelden te zien ge
kregen. De aandacht is voorname
lijk gericht op de vernuftige techno
logie en de militairen die deze hoog
waardige apparatuur bedienen.
Maar de effecten van de luchtaan
vallen in het getroffen grondgebied
blijven buiten beeld, zegt ook Ri
chard Barnet, die is verbonden aan
het Instituut voor Beleidsvraag
stukken te Washington.
Hallin wijst erop dat de nadruk op
technologische hoogstandjes in
plaats van op politieke discussies,
zoals over de oorzaak van het con
flict en de Amerikaanse bedoelin
gen, overeen komt met de verslag
geving gedurende de eerste jaren
van de Vietnam-oorlog.
Hij verbaast zich erover dat er zo
weinig aandacht wordt geschonken
aan het politieke debat. Het stilzwij
gen hierover wordt volgens Hallin
verklaard door het feit dat bij het
begin van een oorlog de rijen zich
sluiten en er ook vanuit het Congres
geen kritiek (meer) wordt gegeven
op het huidige beleid. Hij voegt er
aan toe dat de media de aandacht
vooral richten op ondersteuning
van president George Bush.
Onze jongens
De visie van Hallin wordt bevestigd
door Martin Lee, redacteur van 'Ex
tra'. een publikatie van de 'Fairness
and Accuracy in Reporting', een or
ganisatie die zich inspant voor de
handhaving van zuiverheid in jour
nalistieke normen. Lee beklaagt
De Amerikaanse media leunen zwaar op de officiële Amerikaanse bronnen, onder wie stafchef Colin Powell.
(toto EPA)
