Massaal protest bij
begrafenis Letland
Herwaardering van verleden in Oost-Europa
Verkiezingen test
president Panama
Bestand in Ossetië
'Proces Winnie Mandela
schaamteloze pesterij'
'Wij demonstreren ons verlangen naar democratie'
Van onze correspondent Hans Geleijnse
RIGA - Fel anti-communisme begeleidde gisteren in de Letse hoofdstad Riga de begrafe
nis van drie slachtoffers van de actie van de oproerpolitie OMON. "Het wordt de hoogste
tijd na te denken over wat Gorbatsjov bedoelt met menselijk socialisme", zei het parle
mentslid Stepanis.
Stepanis was een van de sprekers
bij het vrijheidsmonument in het
centrum van Riga. Naar schatting
100.000 Letten hadden hun werk in
de steek gelaten om de manifestatie
bij het monument en later in de
middag de begrafenisplechtighe
den bij te wonen. Het vierde slacht
offer van de OMON-actie van vorige
week zondag is van Witrussische af
komst en wordt in Minsk begraven.
De Letse premier Godmanis zei
bij het monument dat zijn regering
vastbesloten is de gekozen vreedza
me weg naar onafhankelijkheid van
de Baltische republiek voort te zet
ten. "Wij demonstreren hier ons
verlangen naar vrede en democra
tie. Zij proberen ons de weg van het
geweld op te dringen".
Stepanis liet er geen twijfel aan
bestaan wie die 'zij' zijn. Hij be
schuldigde het door de Letse partij-
chef Roebiks geleide 'Comité van
Nationale Redding' ervan de 'moor-
dactie' te hebben geïnspireerd en
georganiseerd.
Een afgezant van de Litouwse
president Landsbergis, Kazimir
Extra patrouilles
van leger mogelijk
in Sovjet-steden
MOSKOU (AP) - In Moskou en an
dere grote steden in de Sovjetunie
kunnen met ingang van volgende
maand als dat nodig wordt geacht
sxtra legerpatrouilles worden inge
zet. De ministers van defensie en
binnenlandse zaken hebben hun
handtekening gezet onder een ver
ordening waarin dit wordt geregeld.
Dat is gisteren bekend geworden.
De Litouwse vice-premier Zig-
mas Voisoila liet op een persconfe
rentie in Vilnius kopieën zien van
de verordening, waarvan het be
staan door een woordvoerder van
het Sovjet-ministerie van binnen
landse zaken is bevestigd. Voisoila
zei in de verordening het bewijs te
zien dat een militaire dictatuur "in
volle gang" is. Het is niet bekend of
ook werkelijk met ingang van 1 fe
bruari het leger meer gaat patrouil
leren.
De verordening is klaarblijkelijk
bedoeld voor onrustige gebieden
zoals de Baltische republieken en
steden in het Slavische binnenland,
waar geweld wordt verwacht wan
neer nieuwe, ingrijpende economi
sche maatregelen van kracht wor
den. Volgens het persbureau Inter
fax kunnen op grond van de veror
dening gezamenlijke gewapende
patrouilles van legertroepen en
troepen van het ministerie van bin
nenlandse zaken worden ingezet bij
bijvoorbeeld demonstraties en
openbare bijeenkomsten met een
politiek karakter.
PANAMA-STAD (Rtr) - De Pa
namese regering kan morgen bij
tussentijdse verkiezingen haar
populariteit peilen ten opzichte
van de door de verdreven dictator
Noriega geleide oppositiegroepe
ringen. Het zijn de eerste verkie
zingen sinds de Verenigde Staten
het bewind van Noriega bij een
invasie in Panama in december
1989 omver wierpen.
De tussentijdse verkiezingen
voor negen parlementszetels, tien
burgemeestersposten en 160 ge
meenteraadszetels zijn de eerste
kans om de waardering te testen
voor de regering van president
Endara sinds hij kort voor de
Amerikaanse invasie op een
Amerikaanse legerbasis als
staatshoofd werd geïnstalleerd.
Het zijn ook de eerste democrati
sche verkiezingen sinds het Pana
mese leger in oktober 1968 de
macht greep in de Middenameri-
kaanse staat.
Endara was in mei 1989 volgens
de meeste internationale waarne
mers en de katholieke kerk de
winnaar van de toen gehouden
presidentsverkiezingen in Pana
ma, maar generaal Noriega, die
nu In de Verenigde Staten gevan
gen zit in afwachting van een mo
gelijk proces wegens drugshan
del. annuleerde de uitslag. Het re
sultaat van die verkiezingen werd
meer gezien als een stem tegen
Noriega dan als blijk van steun
voor Endara.
De regering van Endara wordt
al langer geplaagd door interne
meningsverschillen en gebrek
aan ervaring, terwijl de werkloos
heid in Panama aanzienlijk is ge
stegen en een misdaadgolf het
land overspoelt. Opiniepeilingen
geven aan dat de populariteit van
Endara's regering voortdurend
afneemt.
Een onlangs uitgebroken op
stand van politietroepen. die En
dara moest neerslaan met hulp
van Amerikaanse troepen, deed
ook vragen rijzen over de positie
van zijn regering en of zij haar
ambtsperiode tot 1994 wel zal uit
zitten.
De gedeeltelijke verkiezingen
van aanstaande zondag zijn uitge
roepen nadat de Panamese kies
raad onregelmatigheden had ge
constateerd bij de verkiezingen in
1989. waardoor aan de uitslagen
moest worden getwijfeld. Aan de
verkiezingen kunnen de onge
veer 190.000 geregistreerde kie
zers deelnemen.
Ondanks de aankondiging dat
de verkiezingen de meest vrije
zijn in dertig jaar. verwachtten
kiesraadfunctionarissen een lage
opkomst, wegens heersende ver
warring over de procedures en de
algemene apathie onder de bevol
king jegens de politieke partijen.
Op het verloop van de verkiezin
gen in Panama wordt toezicht ge
houden door 40 a 50 internationa
le waarnemers.
Buitenland kort
Incident ontkend
Het Tsjechoslowaakse ministerie
van binnenlandse zaken heeft giste
ren ontkend dat Sovjet-grenswach
ten veertien gewapende mensen
hebben gedood die probeerden de
Sovjet-Tsjechoslowaakse grens
over te steken, zoals het parle
mentslid Peter Kulan donderdag
had gezegd. De veertien maakten
volgens Kulan deel uit van een
groep van vijftig vluchtelingen.
Burma
Twee leden van de vorige maand in
een rebellenkamp aan de Thaise
grens gevormde Burmese schaduw-
regering hebben zich overgegeven
aan de Burmese autoriteiten en zijn
teruggekeerd naar Rangoon. Dat
heeft het hoofd van de Burmese mi
litaire veiligheidsdienst gisteren ge
zegd.
Sri Lanka
Tamil-rebellen hebben gisteren ver
klaard dat ze hun eenzijdig op
Nieuwsjaarsdag afgeroepen staakt-
het-vuren in Sri Lanka met onmid
dellijke ingang opheffen. Het Lon-
dense bureau van de Bevrijdingstij
gers van Tamil Elam (LTTE) gaf een
verklaring uit waarin werd gezegd
dat de "genocide-praktijken van de
regering van Sri Lanka het verzet
hebben gedwongen het staakt-het-
vuren onmiddellijk in te trekken".
Bomaanslag
Bommen hebben gisteren twee
nieuwe Franse auto's vernield die
per trein door Spaans Baskenland
werden vervoerd. Niemand raakte
gewond bij de aanslag, die vermoe
delijk het werk is van de Baskische
afscheidingsbeweging ETA. De
aanslag valt samen met een proces
in Parijs tegen zestien Franse Bas-
ken die ervan worden beschuldigd
lid te zijn van de Frans-Baskische
afscheidingsbeweging Iparretar-
rak. Deze organisatie pleegde in de
jaren tachtig terreuraanslagen in de
Baskische regio in het zuidwesten
van Frankrijk.
Moteka, ging nog een stap verder.
"De verantwoordelijkheid voor het
geweld hier in Letland en bij ons in
Litouwen ligt in de handen van de
Sovjet-communistische partij. Die
partij is niet geïnteresseerd in
vriendschap tussen de verschillen
de nationaliteiten. Het is gewoon
een criminele organisatie".
Vice-minister van binnenlandse
zaken Pjotr Jekimov, een politieof
ficier, zei dat zijn twee onderge
schikten stierven voor de verdedi
ging van democratische aspiraties.
Hij noemde het in dit verband sym
bolisch dat één van de slachtoffers
een Rus is en de ander afkomstig uit
Wit-Rusland.
Jekimov noemde het optreden
van de OMON, een elitekorps van
het Sovjet-ministerie van binnen
landse zaken, schandalig. "Iemand
met een normaal verstand kan hun
acties niet begrijpen", zei hij.
Volgens woordvoerders van het
Letse parlement waren duizenden
politiemensen aanwezig bij de ma
nifestatie. De twee luitenants wer
den zondagavond door de OMON
doodgeschoten toen deze 'zwarte
baretten' het Letse ministerie van
binnenlandse zaken binnenvielen.
De twee andere slachtoffers zijn een
Letse cameraman en een 18-jarige
scholier.
De begrafenisplechtigheden ver
liepen zonder incidenten. Omstan
ders, gevraagd naar hun reacties,
meenden dat het drama de Russi
sche en Letse bevolkingsgroep
dichter bij elkaar heeft gebracht.
Architect Joerkis Gertmanis: "Dit
is een confrontatie met het commu
nisme. Russen en Letten hebben
een gemeenschappelijke vijand".
De Oekraiense bouwvakker Aleks-
andr Lebedev, die sinds 1964 in Ri
ga woont: "Ik heb nooit problemen
met Letten gehad. Het is de partij
die de mensen tegen elkaar pro
beert op te stoken".
Op het politieke vlak is er nog
geen toenadering tussen het Volks
front, dat een tweederde meerder
heid in het parlement heeft en de
communisten. De communistische
minderheidsfractie weigert terug té
keren naar het parlement, ook al
zijn nu de barricades grotendeels
verdwenen.
De communisten eisen dat het
Volksfront de relaties verbreekt
met het Volkscongres, een soort
schaduwparlement van meest radi
cale organisaties. Die eis is voorals
nog niet ingewilligd.
Naar schatting 100.000 Letten namen gisteren in Riga deel aan een manifestatie bij het vrijheidsmonument.
JOHANNESBURG (AP/GPD) -
De Zuidafrikaanse verzetsbewe
ging ANC heeft gisteren de rechts
zaak die loopt tegen Winnie Mande-
la "schaamteloze pesterij" van de
blanke autoriteiten genoemd. Het
was voor het eerst dat het ANC
commentaar gaf op de vervolging
van Winnie Mandela, die in februari
voor de rechtbank moet verschij
nen op beschuldiging van mishan
deling en ontvoering.
"Het ANC beschouwt het proces
van kameraad Nomzamo Winnie
Mandela als deel van een vast pa
troon van pesterij en vervolging
waaraan kameraad Winnie de afge
lopen dertig jaar onderworpen is ge
weest". aldus ANC-secretans-gene-
raal Alfred Nzo in een verklaring.
Het lijdt geen twijfel dat de zaak
de relaties tussen het ANC en de
Zuidafrikaanse regering, die probe
ren te komen tot onderhandelingen
om een eind te maken aan de apart
heid, geen goed zal doen. Zonder di
rect te dreigen zich uit de onderhan
delingen terug te trekken, stelde het
ANC dat de rechtszaak tegen Win
nie Mandela en andere activisten
niet overeenstemt met "de geest
van de overeenkomsten waarover
de regering en het ANC bezig zijn te
praten"
Winnie Mandela en zeven van
haar voormalige lijfwachten wor
den ervan beschuldigd in 1988 viei
jongens tegen hun wil te hebben
meegenomen naar Mandeia's huis
en ze te hebben mishandeld. Voor
de moord op een van de jongens is
het hoofd van de lijfwachten, Jerry
Richardson, inmiddels ter dood
veroordeeld. De drie andere jon
gens hebben tijdens het proces van
Richardson getuigd door Winnie
Mandela met een zweep te zijn ge
slagen.
Winnie Mandela kan als ze schul
dig wordt bevonden in het ergste
geval ter dood worden veroordeeld.
Winnie Mandela zegt onschuldig te
zijn. Nelson Mandela heeft alleen
<foto afpi gezegd blij te zijn dat zijn vrouw de
MOSKOU (AFP) - In Tschinvali,
de hoofdstad van het autonome ge
bied Zuid-Ossetié, hebben de Oss-
etische autoriteiten gisteren een be
stand gesloten met de regering van
de Sovjetrepubliek Georgie, zo
schrijft de krant Izvestija.
Na twee dagen van hevige vuur
gevechten tussen Ossetische natio
nalisten en de Georgische militie
slaagde de commandant van de
troepen van het Sovjet-ministerie
van binnenlandse zaken erin de Ge
orgische militie tot terugtrekken te
dwingen, aldus Izvestija.
Minister Poego van binnenlandse
zaken verklaarde gisteren op de te
levisie dat bij de gevechten in
Tschinvali, die al sinds december
steeds opnieuw oplaaien, inmiddels
twintig doden zijn gevallen.
Aanleiding voor de onlusten tus
sen de Osseten en de Georgiers is de
aankondiging van Zuid-Ossetie vo
rig jaar dat zij uit de Sovjetrepu
bliek Georgië wilde treden om zich
bij het autonome Noord-Ossetie aan
te sluiten. Het Georgische parle
ment verklaarde dit besluit in de
cember ongeldig en daarop braken
de onlusten uit.
RECHTSZAAK - De rechtszaak te
gen de voormalige communistische
leider van Bulgarije, Todor Zhivk-
ov, heeft plaats op 25 februari. Zhi-
vkov is de eerste communistische
leider uit Oost-Europa die zich voor
een rechtbank moet verantwoor
den. Hij zwaaide 35 jaar lang de
scepter in Bulgarije voordat hij in
november 1989 het veld moest rui
men.
WORDT JE TOEKOMST GRIJS OF GEEF JE 'M KLEUR?
1 februari 1991 Is een hele belangrijke dag voor Iedere
middelbare scholier. Je kunt namelijk op 1 februari op
de HTS van de Hogeschool Haarlem kennis maken
met je toekomst ln:
Bouwkunde en Civiele techniek/Weg- en
Waterbouwkunde
Elektrotechniek/Technische Coxnputerkunde
Scheepsbouwkunde
Vliegtuigbouwk unde
Werktuigbouwkunde
Zorg dat je erbij bent op de Sector Technlek/HTS van
de Hogeschool Haarlem.
februari
«NDAG!
KOM NAAR DE OPEN DAG OP
1 FEBRUARI
VAN 15.00 TOT 18.00 UUR
HOGESCHOOL HAARLEM - SECTOR TECHNIEK/HTS
Veldzigtlaan 1. 2015 CD Haarlem (bij NS-station Overveen) tel 023 223603
BUDAPEST (GPD) De vijand van mijn
vijand is mijn vriend. Onder dat motto
lijkt in Oost-Europa een groeiende groep
mensen bereid te zijn hun hand over hun
hart te strijken voor oude nazi-
misdadigers - omdat die zo heldhaftig
tegen het Sovjet-leger hebben gestreden.
Onlangs vond er in Budapest een voor West-
Europese begrippen onwaarschijnlijke
plechtigheid plaats. In het bijzijn van minis
ter-president Antall, leden van de regering,
parlementariërs en de Hongaarse oppercom-
mandant Lörincz vierden oudstrijders en fa
milieleden een herdenkingsdienst voor de
soldaten die in januari 1943 bij de slag aan de
Russische rivier de Don omkwamen. Van de
200.000 Hongaarse soldaten die bij dit ge
vecht waren betrokken, sneuvelden er
100.000 of raakten in Sovjet-krijgsgevangen-
schap.
Voor de goede orde: de Hongaren vochten
op dat moment aan zijde van de Duitsers on
der Duits opperbevel. De slag bij de Don be
tekende voor de Sovjets een belangrijke
doorbraak in de oorlog en was bovendien
van grote betekenis voor het verloop van de
slag om Stalingrad, die een paar weken later
door de Sovjets werd gewonnen. Voor de
Hongaren was de nederlaag bij de Don de
eerste stap op weg naar de definitieve Hon
gaarse nederlaag in de oorlog.
Nieuwe kijk
De herdenking van deze slag is de afgelopen
jaren uit den boze geweest, maar sinds vorig
jaar begint er een nieuwe kijk op de Hon
gaarse rol in de oorlog te ontstaan. In rechtse
kringen, en dat geldt ook voor sommige par
lementariërs van de grootste regeringspartij
Hongaars Democratisch Forum, wordt de
deelname aan de oorlog ronduit gerecht
vaardigd met het argument dat inmiddels
wel is gebleken dat de Sovjetunie een zeer
duistere vijand was. De soldaten die tegen
de Sovjets vochten, zijn bij de aanhangers
van dit argument oprechte helden.
De meeste Hongaren willen zover niet
gaan. Maar, zoals een journalist van het dag
blad Magyar Hirlap na de herdenking cy
nisch opmerkte, in plaats van het principe
van de collectieve schuld aan oorlog dat in
de tijd van de communisten gold, telt nu het
principe van de collectieve onschuld.
In zijn herdenkingsrede stelde premier
Antall dat de soldaten die bij de Don vielen,
er niets aan konden doen dat ze aan Duitse
zijde meegevochten. Dat was een beslissing
van de Hongaarse regering en die hadden de
soldaten te gehoorzamen. En al is volgens
Antall niet te rechtvaardigen dat Hongarije
aan zijde van Musolini en Hitier de oorlog in
ging, er mag toch ook niét worden vergeten
hoe weinig politieke speelruimte het Hon
gaarse Horthy-regiem destijds heeft gehad
Herdenking
De herdenkingsplechtigheid in de Budapes-
ter Matyas-kerk was voor de Hongaren maar
een mager aftreksel van wat hen eigenlijk
voor ogen stond: een herdenking in de Sov
jetunie zelf, op het oude slagveld. Dat voor
stel is door de Russen tot twee keer toe afge
wezen.
De mis staat niet op zich zelf. Vier maan
den geleden kwam in Hongarije het idee op
om het Trianon-monument te herbouwen.
Dit door de communisten gesloopte relict
van het Horthy-regiem werd in de jaren der
tig opgericht om het verlies van grote stuk
ken Hongaars grondgebied na de Eerste We
reldoorlog te herdenken. In de door de geal
lieerden georganiseerde boedelscheiding
werd in 1920 namelijk tweederde van
Hongarije aan Roemenie. Joegoslavië en
Tsjechoslowakije geschonken.
Voor de bitterheid daarover kun je nog
enig begrip hebben. Maar onbegrijpelijk is
dat mensen die gebeurtenis anno 1990 wil
den herdenken met de heroprichting van
een monument dat ondermeer was opge
sierd met leuzen van Musolini. Voor de
meeste Hongaren ging dit voorstel, afkom
stig van de extreem-rechtse Heilige Kroon-
beweging, dan ook te ver en het verdween na
enkele weken discussie in de prullebak.
Verzet
Dit soort incidenten staan in Oost-Europa
niet op zichzelf. In de Poolse stad Nowy Sacz
werd onlangs voorgesteld een straat te ver
noemen naar de Nationale Strijdkrachten
(NSZ). een gewapende Poolse groep die aan
het einde van de Tweede Wereldoorlog en de
jaren daarna naam maakte met haar verzet
tegen de communisten en de Sovjets.
Het Poolse parlementslid Niesiolowksi
noemde de NSZ in een speech 'echte Poolse
vrijheidsstrijders'. HiJ vermeldde er niet bu
dat een NSZ-brigade aan het eind van de
oorlog tegelijk met de SS de aftocht naar
Duitsland blies. Net zomin herinnerde hij er
aan hoe de NSZ tijdens de oorlog ontsnapte
joodse concentratiekampgevangenen weer
aan de Duitsers uitleverde of direct na de
oorlog treinen aanhield en iedereen die er
joods uitzag of lid bleek te zijn van een linkse
organisatie, doodschoot.
In de Zuidpoolse provincie Podhale be
staan plannen om de plaatselijke oorlogs
misdadiger Kuras weer in ere te herstellen
Ook Kuras vocht tegen de Russen, maar net
als de NZS heeft hij zijn naam vooral te dan
ken aan de terreur die hg zaaide onder de
kleine boeren in het gebied en aan zgn optre
den tegen joden en aanhangers van linkse
organisaties
Het zijn incidenten, maar incidenten die
duidelijk maken dat er in sommige kringen
een verontrustende herwaardering van het
verleden plaatsvindt. Bij de herdenkingsmis
in Budapest maakte dc Hongaarse premier
Antall zeer terecht de opmerking dat de re
cente geschiedenis in Oost-Europa opnieuw
geschreven moet worden.
Door de eenzijdigheid waarmee de com
munisten de historie uitlegden, hebben de
Oosteuropese landen niet of nauwelgks met
hun verleden kunnen afrekenen Wat veertig
jaar lang wit was. is plotseling zwart. En wat
nazi-zwart was. zal. zo redeneren velen, dus
eigenlgk wel wit zgn geweest.
kans krggt om haar onschuld aan te
tonen.
ANC-leider Nelson Mandela zal
volgende week vrijdag een protest
mars naar het Zuidafrikaanse parle
ment in Kaapstad leiden. Het parle
ment, waarin de zwarte meerder
heid niet is vertegenwoordigd,
wordt die dag geopend met de tradi
tionele toespraak van president De
Klerk.
De demonstranten zullen tijdens
de mars sluiting van het parlement
en verkiezingen voor een grondwet
gevende vergadering eisen. Een
grondwetgevende vergadering is.
samen met een overgangsregering
waarin het ANC zitting heeft, een
van de belangrijkste eisen van de
grootste zwarte oppositiebeweging
in de onderhandelingen met de re
gering over een nieuw politiek be
stel.
Zaak-Khaled eist
derde slachtoffer
BRUSSEL (Rtr) - Eenderde Belgi
sche ambtenaar heeft ontslag geno
men in verband met het geven van
een toeristenvisum aan een promi
nente Palestijnse guerrillastrijder
die kort voor de oorlog om Kuwayt
Brussel heeft bezocht. Dit heeft het
Belgische ministerie van buiten
landse zaken gisteren meegedeeld.
Jan van Dessel. een medewerker
van minister van buitenlandse za
ken Mark Eyskens, vertrekt van het
departement in de nasleep van het
bezoek aan de Belgische hoofdstad
op 16 januari van Walid Khaled. de
woordvoerder van de radicale Pale
stijnse groepering El Fatah-revolu-
tionaire raad.
Van Dessel. een beroepsdiplo
maat, heeft zich actief bezig gehou
den met de kwestie van een Belgi
sche familie van vier personen, die
eerder deze maand vrgkwam nadat
ze in gijzeling was gehouden door
de FRR Dit is een van de groepen
waarvan westerse veiligheidsdien
sten vrezen dat die pro-Iraakse ter
reuraanslagen kan plegen.
De kwestie Khaled leidde eerder
tot het ontslag van Eyskens' privé-
secretaris Alex Reyn en van de poli
tieke topambtenaar van het minis
terie. Jan Hollants van Loocke
Nadat de politie van Brussel Kha
led vorige week bg een routinecon
trole had aangehouden, zette ze
hem binnen de kortste keren op het
vliegtuig.
Kroatië: blij met
buitenlandse hulp
als leger ingrijpt
BELGRADO (AP) - Kroatië zal big
zijn met buitenlandse militaire hulp
als het door het federale leger wordt
aangevallen. Dat heeft de minister
van binnenlandse zaken van de Joe
goslavische deelrepubliek, Josip
Boljkovac. gisteren gezegd.
Gisteren waren in Zagreb geen
militairen of tanks van het federale
leger te zien De Kroatische minis
ter van defensie Martin Spargelj zei
dat de federale strijdkrachten nog
altijd in staat van hoogste paraat
heid verkeerden, maar noemde het
"bemoedigend" dat tot nu toe geen
opdracht was gegeven om aan te
vallen. Bg het Kroatische parle
mentsgebouw stonden gisteren ter
ritoriale gardisten in geve. ht kl.
ding op wacht. Onder de bevolking
heerste een gespannen, maar strijd
lustige stemming.
Palestijnse broers
gedood in Jaffa
TEL AVIV (AP) - In Jaffa, het Ara
bische deel van Tel Aviv, zgn giste
ren een islamitische pnester en zijn
broer op straat doodgeschoten Dat
heeft de Israëlische politie bekend
gemaakt
De politie zegt te vermoeden dat
de moorden verband houden met
een familievete De imam was een
laar geleden al eens gewond geraakt
bij een schietpartg.
De broers werden volgens de po
litie doodgeschoten door een ge
maskerde .nan die hen had staan
opwachten. De dader vluchtte weg
in een gereedstaande auto. De poli
tie heeft drie personen aangehou
den voor ondervraging
