Israël sluit even de gelederen
Wachten op het
verschrikkelijke
'Zeer zeker band
kerken en Israël'
Angst en vrees in Baghdad voor aanval Israël
PAGINA 2
DINSDAG 22 JANUARI lgi
OORLOG IN DE GOLF
Blijken van solidariteit nit de hele wereld voor Tel Aviv en Haifa
GEESTELIJK LEVEN
RIGA De pauselijke afgevaardigde in de Sovjetunie, Francesco Co-
lassuono, loopt door de gebarricadeerde straten van de Letse hoofdstad
Riga, om de situatie ter plekke in ogenschouw te nemen. Evenals andere
kerken, heeft de RK Kerk zich ernstig bezorgd getoond over de situatie
in Estland. «foto ap>
Kerldeiders na kritiek rabbijn:
UTRECHT/AMERSFOORT-
/HAREN (ANP) - De Raad
van Kerken in Nederland zal
door de oorlog in de Golf zijn
'dubbele loyaliteit' met Israël
en de Palestijnen moeten her
overwegen, vindt de her
vormde synodevoorzitter ds.
B. Wallet. Vooral de houding
van de PLO vraagt hierom.
"Maar ik wil op dit moment van
mijn standpunt geen gebruik ma
ken om de Raad van Kerken aan
te vallen. Daarvoor zijn de tijden
te ernstig", zegt Wallet. Hij maak
te in mei 1990 al bezwaar tegen de
verklaring waarin de Raad bij de
Nederlandse regering aandringt
op erkenning van de PLO.
Het "buitengewoon moeilijke
begrip" dubbele loyaliteit komt
dezer dagen wel onder zeer grote
spanning te staan, aldus Wallet.
Zelf legt hij het zo uit: "Vanuit de
verbondenheid met Israël, in wie
tenslotte alle volken gezegend
zullen worden, is de kerk aan
spreekbaar op de problemen van
de omringende landen".
De verbondenheid met de Pale
stijnen is volgens Wallet toch van
een andere orde. "De diepste laag
van de verbondenheid betreft Is
raël". De aanvallen van Irak op Is
raël hebben dat de afgelopen da
gen opnieuw duidelijk gemaakt.
"Er is zondag overal gebeden
vanuit de verbondenheid met Is
raël, want die is in de Hervormde
Kerk zeer diep verankerd".
Wallet vindt de kritiek van de
Amsterdamse rabbijn L.B. van de
Kamp op de kerken niet terecht,
hoewel hij begrip voor zijn hou
ding heeft. "Hij wil duidelijkheid
van de kerken". De rabbijn zei za
terdag dat de kerken gefaald heb
ben, omdat ze na de Iraakse aan
val op Israël hebben gezwegen.
Wallet wijst.erop dat de kerkelij
ke Israël-organen vrijdag duide
lijke taal hebben gesproken "en
daar staan wij geheel achter".
"Onze solidariteit met Israël staat
buiten discussie".
De verklaring van de Israël-or
ganen, waarin geschokt wordt ge
reageerd op de aanvallen, is ook
voor Wallets gereformeerde colle
ga ds. E. Overeem "de stem van
de kerken". Misschien had ook
het synodebestuur nog een keer
Van onze correspondent
Ad Bloemendaal
TEL AVIV De ontwikkelingen in
het Midden-Oosten worden niet
meer geteld in jaren of maanden,
maar in etmalen en uren. Vijf dagen
na het begin van de Golfoorlog heb
ben de staminstincten ervoor ge
zorgd dat interne tegenstellingen
zijn verdwenen en oude relaties zijn
versterkt.
De Arabische massa's kijken, al
of niet met toestemming van hun re
geringen, verlangend in de richting
van Baghdad. In Israel prijzen op
positieleiders de politiek van het
kabinet Shamir en de wat gedeukte
verhouding met de Verenigde Sta
ten en niet alleen gerepareerd maar
zelfs fonkelend opgepoetst.
In de afgelopen dagen vlogen
Amerikaanse Galaxy transport
vliegtuigen af en aan, zwaar beladen
met militair materiaal. Een onbe
kend aantal batterijen Patriot-
luchtafweerraketten is in stelling
gebracht, in afwachting van een
nieuw salvo Iraakse Scud-raketten.
De militaire censuur verbiedt het
geven van bijzonderheden, maar de
Israëlis hebben de afgelopen twee
dagen veelal met eigen ogen kun
nen constateren dat het gaat om een
grootschalige operatie.
De Patriots zijn geleverd met be
manning. Over een week of drie
moet het Israëlische leger het zelf
kunnen, maar voorlopig helpen
Amerikaanse militairen bij het ver
dedigen van het luchtruim. Een on
gekende ontwikkeling. Nog maar
drie dagen geleden verklaarde mi
nister van volksgezondheid Ehud
Olmert met gepaste trots dat Israël
nooit Amerikanen of welke buiten
landers dan ook voor zich had laten
vechten en dat het zoiets ook nooit
zou toestaan. Dat, zei hij, is altijd het
devies geweest van het Israëlische
volk.
Peiling
Toch zijn de Amerikanen er nu, niet
alleen met de hartelijke steun van
de regering waarvan Olmert deel
uitmaakt, maar ook met de hartelij
ke steun van de bevolking. Dagblad
Yediot Achronot publiceerde een
peiling, waaruit bleek dat niet min
der dan 91 procent van de onder
vraagden het eens is met het besluit
van de regering om nu geen militai-
Van onze correspondent
Margrcet Vermeulen
AMSTERDAM "Oorlog is wach
ten. Het lijkt misschien anders als je
naar de televisie kijk, maar er ge
beurt niet zoveel in een oorlog. Oor
log is wachten. Op het verschrikke
lijke. Op het verschrikkelijke dat
kan gebeuren. Wat Israël door
maakt, is niet af te meten aan het
aantal raketten dat valt, maar datje
moet gaan slapen rhet een gasmas
ker naast je".
De mengte van tweeëneenhalf-
duizend toehoorders in de Amster
damse Apollohal applaudisseert
uitbundig als D66-leider Hans van
Mierlo zijn definitie van oorlog
geeft. Voor het licht vermanende
slot aan het eind van zijn betoog
krijgt maar een klein deel van het
publiek de handen weifelend op el
kaar. "We verwachten dat Israël ook
de wereld wil helpen. Dat Israël wil
meewerken aan de vrede, die toch
ooit voor alle mensen in het Mid-
re actie te ondernemen tegen Irak.
En 97 procent beoordeelt het al
gemene regeringsbeleid op dit mo
ment als "goed" of "zeer goed". Ge
vraagd naar hun moreel op dit mo
ment gaf 94 procent antwoorden als
"in orde", "hoog" of "zeer hoog". Al
moeten we daar onmiddellijk aan
toevoegen dat de situatie wel volko
men hopeloos moet zijn voor een Is
raëli tegen wie ook zegt dat hij de
moed laat zakken.
Niettemin hebben de raketaan-
vallen van Saddam Hussein onge
wild een reeks positieve ontwikke
lingen op gang gebracht. Opeens is
er steun voor Israël, niet alleen in de
Verenigde Staten, maar zelfs in
doorgaans nogal sceptisch gestem
de Europese landen. Op het minis
terie van buitenlandse zaken stro
men de telegrammen binnen en de
burgemeesters van Tel Aviv en Hai
fa melden honderden solidariteits
betuigingen van collega's overal in
de wereld.
Steun
De sympathie laat zich ook vertalen
in politiek krediet. Als de Golfoor
log is afgelopen zal het Palestijnse
vraagstuk hoog op de agenda staan,
daar twijfelt niemand aan. Israël re
kent erop dat de actieve steun van
de PLO aan Saddam Hussein die or
ganisatie bij de komende bespre
kingen buiten spel zal plaatsen. En
ook dat Israëls eisen voor veilige
grenzen extra aandacht zullen krij
gen.
Dat neemt niet weg dat onderhan
delingen over een regeling van het
Palestijnse vraagstuk ondenkbaar
zijn zonder Palestijnen, in welke
vorm dan ook. En net als de Israë
liërs hebben de Palestijnen het idee
dat hun positie na de Golfoorlog
sterker zal zijn dan ooit tevoren.
Saddam heeft er met zijn raketten
immers voor gezorgd dat een actie
ve koppeling tot stand is gekomen
tussen het Golfconflict en andere
vraagstukken in de regio.
Regeling
Het is dus goed mogelijk dat uitein
delijk blijkt dat de Golfoorlog en de
raketaanvallen op Tel Aviv een re
geling van het Palestijnse vraag
stuk alleen maar moeilijker hebben
gemaakt. De Palestijnen kunnen er
van uitgaan dat Amerika niet graag
den-Oosten komen moet. Daar zijn
concessies voor nodig, ook van Is
raël", aldus Van Mierlo.
Solidariteitsmanifestaties zijn er
om de saamhorigheid te vergroten
en emoties te delen. "Deze avond is
niet vóór de Golfoorlog of tegen de
Golfoorlog. Deze manifestatie is
voor een land dat niets met de oor
log te maken heeft, Israël", vatte
Ronnie Naftaniël van hét Centrum
voor Informatie en Documentatie
Israel (CIDI) de idee van de solidari-
teitsbijeenkomst samen.
De geschiedenis van het joodse
volk zal zich niet herhalen, zo be
zwoer spreker na spreker. "We zijn
een volk met een goed geheugen. In
de jaren '30 stonden we alleen met
onze waarschuwingen. Nu niet.
Hussein meent wat hij zegt, zoals
Hitier precies deed wat hij in zijn
dagboek had geschreven. Maar Is
raël weet zich te verdedigen, een
tweede holocaust zal niet gebeu
ren". zegt de voorzitter van het Ne-
nogmaals een armada naar het Mid
den-Oosten stuurt en er is altijd wel
een Arabische leider bereid te ver
klaren dat het oplossen van zijn ei
gen problemen en die van het Pale
stijnse volk in een moeite doorgaan.
Het Israëlische kabinet zal er ver
der rekening mee moeten houden
dat het met de eenheid binnen de ei
gen stam is afgelopen zodra de oor
log voorbij is. De lastige vragen die
derlands-Israëlitisch Kerkgenoot
schap.
"Opnieuw wordt gepoogd de ja
ren '40-'45 te herhalen. Opnieuw
wordt gepoogd het joodse volk naar
de gaskamers te voeren. Laten we
massaal achter Israël gaan staan.
Dat is een eed van trouw zweren dat
ze kunnen blijven leven in vrede
in hun land", luidde de oproep
van Hartog, voorzitter van het Is-
raël-comité Nederland.
De Israëlische ambassadeur in
Nederland, M. Bawly, werd gister
avond met voetengeroffel en luid
gejoel ontvangen. "Sinds 1981
wordt Israel veroordeeld. Jaar in
jaar uit kregen we het verwijt dat we
een nucleaire fabriek hadden ver
nietigd in Irak. Dat verwijt kwam
van de landen die Irak bewapen
den. Het zijn dezelfde landen die nu
Irak bevechten".
dan kunnen worden gesteld kondi
gen zich nu al aan. Een ervan zal zijn
waarom Israël er niet voor heeft ge
zorgd dat het tijdig over Patriots
kon beschikken. Of misschien:
waarom hebben de Amerikanen de
batterijen niet eerder geleverd?
De komst van het Amerikaanse
defensiematerieel betekent ook niet
dat Israël zijn plan voor een aanval
op Irak heeft opgegeven. Dagblad
Kritiek op de westerse alliantie
kwam ook van WD-leider Bolkes-
tein: "Europa is verdeeld. De Bel
gen zijn bang. De Duitsers kijken de
andere kant op. De Fransen varen
gewoon hun eigen koers, en die
wordt weer bepaald door commer
ciële belangen", aldus Bolkestein,
in wiens ogen de VS louter lof toe
komt. "Amerika is de magneet.
Amerika is, of we het nu leuk vin
den of niet, het enige land dat lei
ding kan geven in een crisis als
deze".
Intussen dwingt het beheerste op
treden van de Israëlische regering
vrijwel alom respect en bewonde
ring af. "Terwijl koelbloedigheid en
geduld toch niet onze sterkst ont
wikkelde eigenschappen zijn", stel
de de Israëlische ambassadeur.
"Wie zichzelf beheerst, is sterker
dan wie een stad onder vuur
Ha'aretz schreef gisteren: "Zal Is
rael in de loop van het conflict uit
eindelijk tegen Irak in actie komen?
Ik durf te wedden van wel! Israël zal
met Irak de rekening voor de raket
lanceringen vereffenen. Spoedig zal
worden bepaald wanneer dat zal ge
beuren. Het zal afhankelijk zijn van
de ontwikkelingen en van wat er zal
gebeuren met de Israëlische bevol
king".
Een van de be
zoekers op de
drukbezochte so-
lidariteitsbij-
eenkomst voor
Israël in de Am
sterdamse Apol
lohal.
(foto ANP)
neemt", meende Wallet, voorzitter
van de Generale Synode van de Ne
derlandse Hervormde Kerk.
In veel toespraken werd alvast
vooruitgelopen op hoe het Midden-
Oosten er na de Golfoorlog zal uit
zien. "Met het winnen van de oorlog
is de vrede nog niet bereikt", waar
schuwde PvdA-leider Wóltgens.
Pas na afloop van de oorlog kunnen
kwesties aan de orde komen als wa
penbeheersing, democratie en men
senrechten in het Midden-Oosten,
stelde hij.
Eén ding staat vast, vindt WD-
leider Bolkestein. Er moet een bete
re controle komen op de export van
wapens. De WD-leider noemde het
'onverteerbaar' dat de westerse alli
antie fabrieken voor chemische oor
logsvoering moet bombarderen die
met behulp van vooral Duitse leve
ranties op poten zijn gezet.
mend voor de Iraakse burgers dan
de supersonische gevechtsvliegtui
gen, die niet eens zichtbaar waren.
Naarmate de aanvallen voortduur
den, leken ze zich te verplaatsen
naar doelen rondom de stad en le
ken zwaardere bommen te worden
gebruikt. Toen wij zaterdag Bag
hdad verlieten duurden de bombar
dementen nog altijd voort.
In de auto op weg naar de
Jordaanse grens zagen we in de
buurt van Ramadi, ongeveer 125 ki
lometer van Baghdad, een fabriek
in brand staan. Bij Rutbah, de
laatste Iraakse stad voor de grens,
zagen we een grote krater in de
buurt van een dam en een brug, die
allebei waren omringd door batte
rijen luchtafweergeschut. De kra
ter, die een diameter had van meer
dan 30 meter en een diepte van drie
meter, was gezien het grote aantal
Irakezen dat zich erom had verza
meld blijkbaar net geslagen.
Discussie
Onze chauffeur hield zijn blik
steeds angstvallig gericht op de
lucht. Halverwege stond hij erop
dat we hem alvast het afgesproken
bedrag van 3.000 dollar uitbetaal
den. Er ontstond een discussie en
we stopten, tot we door een Iraakse
legerpatrouille werden gemaand
verder te rijden en de zaak verder te
regelen als we bij de grens waren
aangekomen.
Fotograaf Dominique Mollard van pers
bureau Associated Press verliet als een
van de laatste buitenlandse journalisten
Baghdad Hij kwam zondag in Jordanië
aan na 30 dagen in de Iraakse hoofdstad
te zijn geiveest.
Raad van Kerken
in Midden-Oosten
wil wapenstilstand
BAYRUT (ANP) - De Raad van
Kerken in het Midden-Oosten
(MECC) heeft tot een onmiddelijk
staakt-het-vuren in de Golfoorlog
opgeroepen. In een gezamenlijke
verklaring met een delegatie van
de Canadese Raad van Kerken
(CCC) zegt de MECC dat de oor
log het lijden van de bevolking in
het Midden-Oosten verergert.
De MECC en de CCC-delegatie
roepen alle betrokken landen op
de onderhandelingen te hervat
ten over de terugtrekking van
hun troepen. De kerken van het
Midden-Oosten leren ons, aldus
de verklaring, dat een alomvat
tende en duurzame vrede niet al
leen met een oplossing van het
Golfconflict wordt bereikt.
"Op dit kritieke moment van de
geschiedenis in het Midden-Oos
ten is de solidariteit tussen de
kerken en die tussen de slachtof
fers een morele kracht tegen de
oorlog en een teken van hoop
voor de harmonie en vrede die is
beloofd aan alle kinderen van
Abraham moslims, christenen
en joden in het gebied".
In de verklaring wordt geen
melding gemaakt van de Iraakse
aanvallen op Israël, een land dat
zijn best deed buiten de oorlog te
blijven.
zijn solidariteit moeten uitspre
ken, maar dat zou dan op een her
haling zijn uitgedraaid, meent hij.
Van de Kamp moet uit het uit
blijven van zo'n reactie geen ver
keerde conclusies trekken. Bo
vendien is het erg lastig om de
verbondenheid met Israël precies
uit te drukken. "Israël leeft in de
harten van de mensen. In heel
wat kerken is zondag de Naam
van Israël, Gods Volk, uitvoerig
aangeroepen", aldus Overeem.
Hij vindt niet dat de loyaliteit
met Israël èn de Palestijnen moet
worden heroverwogen. "Ik heb
grote zorgen over Israël en grote
zorgen over de Palestijnen". Uit
de verbondenheid met het Pale
stijnse volk moet overigens niet
worden afgeleid dat de gerefor
meerde synodevoorzitter zijn
"handtekening zet onder alles I
wat Arafat zegt".
Loeiend stom
Overeem beklemtoont dat in oor-
logstijd nuanceringen verdwij-1
nen. "Het is natuurlijk loeiend
stom dat Palestijnen 'Leve Sad-j
dam Hussein' roepen, want deze
man moet niet lang leven. Maar in
hun uitzichtsloze situatie is het
wel begrijpelijk dat ze het roe
pen".
"Uit het feit dat Arafat partij
heeft gekozen, blijkt hoe hij in het
nauw zit", zegt ds. W. R. van der
Zee, secretaris van de Raad van
Kerken in Nederland. Hij vindt
het voorbarig om op dit moment
uitspraken te doen over de PLO,
waar het rabbijn Van de Kamp
volgens hem veel meer om te
doen was. "Men verwacht dat wij
ons distantiëren van de PLO,
maar dat doen we niet".
Hoewel dubbele loyaliteit juist
op dit moment "een heel lastig
begrip" is, blijft de Raad van Ker
ken eraan vasthouden. "Wij blij
ven vinden dat Israël recht op een
veilig thuis heeft en dat de Pale
stijnen datzelfde recht hebben.
Zonder deze twee ingrediënten
komt er geen oplossing van het
conflict in het Midden-Oosten".
Ir. J. van der Graaf, secretaris
van de Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk, hekelt in een
persoonlijke verklaring deze hou
ding van de Raad, alsmede die
van het IKV "dat in dit tijdsge
wricht aan een vredesdemonstra
tie deelneemt, waarbij impliciet
wordt ingespeeld op anti-Ameri
kaanse en anti-Israël-gevoelens".
Van der Graaf roept op te bre
ken met "organen die stem geven
aan de kerken, ook naar de joodse
gemeenschap toe, terwijl ze de
kerken in feite niet echt vertegen
woordigen. Hoe lang tolereren we
dat in de hoogst ernstige crisis
waarin Israël zich ongevraagd be
vindt, de ernst van de situatie
wordt versluierd door ver
menging met de Palestijnse
kwestie en door verhulde sympa
thie met de PLO?".
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Koc-
kengen P. van der Kraan Bleskens-
graaf, te Opijnen en Tuil K. Schaap
Hoogkerk, te Rotterdam-C. (toez.) J
Bogaard Katwijk aan Zee; aangeno
men naar Boskoop R. de Reuver Se-
baldeburen.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Amsterdam-N. drs. L.P. Miedema Zut-
phen (voor het maatschappelijk reacti-
veringswerk aan de dr. J. C. Sikkel
stichting)
Gcref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Gouda en voor Rotterdam-O. T
Wendt Bunschoten-Oost. voor Hoog
kerk en voor Hoogvliet-Spijkenisse
D.W.L. Krol Aduard.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Rijssen J.J. van Eckeveld Zeist,
te Amsterdam-N. i.c.m. Zaandam A.
Elshout Scheveningen; bedankt voor
Aalst en voor Rotterdam-C. A Bac Bo
degraven. voor Poortugaal G.J. van
Aalst Benthuizen, voor Wolphaarts-
dijk M. Mondria Waardenburg.
Angst en paranoia hebben de
Iraakse hoofdstad in hun greep.
Meer nog dan de luchtaanvallen
van de geallieerde troepen
vrezen veel inwoners van
Baghdad een mogelijke
vergeldingsaanval van Israël.
Beperkten de geallieerde
aanvallen zich tot nu toe vooral
tot miltairc doelen en
regeringsdoelen; veel Irakezen,
voor wie Israël een aartsvijand is,
gaan ervan uit dat een Israëlische
aanval lang niet zo zorgvuldig
doel zal treffen.
Van AP-fotograaf
Dominique Mollard
BAGHDAD Toen de schade van
de eerste aanvallen van donderdag
beperkt bleek te zijn. maakte zich
een gevoel van opluchting meester
van de Iraakse bevolking. Vrijdag,
na de eerste Iraakse raketaanval op
Israel, was er zelfs sprake van een
uitgelaten stemming, veroorzaakt
door het gevoel dat het eindelijk
was gelukt de 'vijand' te treffen.
Het duurde echter niet lang voor
het tot de inwoners van Baghdad
doordrong dat Israël wel eens terug
zou kunnen slaan. Geen gesprek
ging meer ergens anders over. De
Iraakse media maakten er geen mel
ding van dat Israel had besloten
vooralsnog te wachten met een ver
geldingsaanval.
De voortdurende geallieerde aan
vallen, in combinatie met de angst
voor Israëli had velen die ik sprak
zaterdag tot aan de rand van paniek
gebracht. Zaterdag was ook de dag
dat de westerse journalisten te ho
ren kregen dat ze weg moesten uit
Irak. De autoriteiten hielden ons
- Vliegtuigen werpen hun bommen af, terwijl het luchtafweer op een gebouw in het centrum van Baghdad
ratelt. In de Iraakse hoofdstad bestaat vooral vrees voor een Israëlische aanval. (fotoEPAi
voor dat ze niet langer konden in
staan voor onze veiligheid, hoewel
drie medewerkers van het Ameri
kaanse televisiestation CNN wel
mochten blijven.
Sinds de eerste bommen op Bag
hdad neerkwamen, waren velen
van ons het 400 kamers tellende Al-
Rasheed hotel vrgwel niet meer uit
geweest. Vrijdagavond echter
maakten Newsweek-fotograaf An
dy Hernandez en ik een vijf kilome
ter lange wandeling door de stad.
Tegen functionarissen van het mi
nisterie van informatie hadden we
gezegd dat we eten moesten kopen,
omdat het hotel zün gasten met
goed bediende.
Op een paar na waren alle winkels
gesloten. De straten waren vrijwel
verlaten. De weinige mensen die we
tegenkwamen droegen bijna alle
maal een geweer bij zich, ook de tie
ners. Toen de aanvallen begonnen,
begonnen ze te schieten, daardoor
een veel grotere bedreiging vor-
