'Meer vliegtuigen voor vervoer nodig' Persvrijheid schiet er in Turkije bij in Minister ketent bedrijf in crisistijd aan noodwet SSBeSBarS' OPEC vaart wel bij Golfcrisis Waarom niet gaan? Het is daar al veertig jaar oorlog9 ONTWIKKELINGEN IN DE GOLFOORLOG y^inaTrllV^'rakenle Commandant Kok van fregatten ziet problemen met luchttransport Van ANP-verslaggever Toof Brader AAN BOORD VAN DE JACOB VAN HEEMSKERCK De Nederlandse krijgsmacht heeft behoefte aan transportvliegtuigen voor onder meer het vervoer van noodhospitalen. Bij de Nederlandse operaties in en om de Perzische Golf heeft het gebrek aan die vliegtui gen voor de nodige problemen gezorgd. Dat heeft de commandant van de Nederlandse taakgroep in de Golf, Pieter Kok, aan boord van het fregat Jacob van Heemskerck gezegd. Kok denkt daarbij op termijn aan de aanschaf van één of meer grotere transportvliegtuigen zoals bij voor beeld die van het type Hercules. Kok wijst er op dat er de afgelo pen weken vertragingen zijn ont staan bij het transport van het nood hospitaal en medisch personeel naar Jebel Ali in de Verenigde Ara bische Emiraten. "Ik wil niet zeg gen, dat die problemen de bijdrage van Nederland aan de multi-natio- nale strijdmacht al te ernstig heb ben gehinderd, maar er was sprake van onnodige vertraging". Kok vindt dat als politiek wordt beslist dat de Nederlandse krijgs macht moet worden omgevormd tot een kleinere, mobiele en flexibe le organisatie de logistieke voorzie ningen moeten worden aangepast. "Wat dat betreft zijn wij op dit mo ment nog te veel ingeschoren op operaties uitsluitend in NAVO-ver- band die zich alleen beperken tot optreden in het Atlantisch gebied. Wil je vaker zoiets doen als nu in de Perzische Golf nodig is dan heb je eigen luchttransportmiddelen van enige omvang hard nodig". Kok ziet eventueel ook nog een andere mogelijkheid in situaties als nu in de Perzische Golf mogelijke problemen met het luchttransport te voorkomen. "Je kunt natuurlijk ook burgerkisten vorderen. De bur gerluchtvaart vliegt op dit moment niet meer op de Golf dus daar is mo menteel overcapaciteit die je zou kunnen vorderen zoals ook de Ame rikanen dat hebben gedaan. In Ne derland kan dat tot nu toe alleen als het land echt de oorlog heeft ver klaard. Je zou die regelingen enigszins kunnen uitbreiden". Reactie De verbetering van het luchttrans port krijgt prioriteit. Dat heeft mi nister Ter Beek vorig jaar al aange kondigd in de brief die hij over de uitgangspunten voor de defensie nota aan de Tweede Kamer heeft ge stuurd, aldus een woordvoerder van defensie in een reactie op de uit spraken van commandant Kok. De behoefte aan transportmidde len is een bekende. We zullen de de fensienota moeten afwachten om te weten hoe die wordt ingevuld, al dus de woordvoerder. De publika- tie van deze nota is voorzien voor half februari. Wat de transportcapaciteit betreft hebben zich alleen aanvankelijk enige problemen voorgedaan met het overbrengen van de twee Pa triot-squadrons voor luchtverdedi ging naar Turkije. Het overvliegen van het noodhospitaal en de bezet ting daarvan heeft geen moeilijkhe den veroorzaakt. Afgelopen vrijdag is voorts een Orion van de Marine- luchtvaartdienst met vier ton goe deren ten behoeve van de Neder landse schepen in de Golf naar de Verenigde Ararabische Emiraten gevlogen, aldus de woordvoerder. ISTANBUL - Een legertje jour nalisten heeft zich genesteld bij de vliegbasis Incirlik. ruim zeshon derd kilometer van de Iraakse grens. Vandaar stijgt elke acht uur een groep van ongeveer veertig Amerikaanse toestellen op met als doelwit noord-Irak, schuilplaats voor nucleaire installaties, vliegtui gen en mobiele raketlanceerbases. Elke keer dat ze vertrekken of te rugkomen - tweeëneen half uur la ter - slaan de journalisten aan het tellen. Zaterdag kwam er éen te veel terug - van een andere basis? Giste ren één te weinig - neergeschoten? Dit telwerk vormt nog zowat de enige vrije nieuwsgaring die in Tur kije betreffende de Golfoorlog kan worden bedreven. De enorme zelf verzekerdheid van de regering, en vooral van president özal die het hele beleid bepaalt, staat in merk waardige tegenstelling tot de steeds grotere indamming van de informa tie. Een voorafgaand parlementair debat maakte de terbeschikking stelling van de NAVO-basis Incirlik aan de Amerikanen mogelijk. Waar om de regering nog steeds probeert te verbergen dat de basis voor aan vallen tegen Irak wordt gebruikt en vaag blijft spreken van een "uitbrei ding van de functies" ervan, is niet duidelijk. Men gaat zelfs zo ver het CNN-programma met nasynchroni- satie op de Turkse televisie af te bre ken elke keer dat het over Incirlik gaat. Op het scherm komt dan een fraai Turks landschap, met stemmi ge achtergrondmuziek. "Als je zo graag oorlog wilt, kom er dan rond voor uit", zegt de oppo sitie tegen Ozal, van links tot rechts. Sommige dingen zegt özal heel dui delijk. Hij had graag gezien, ver klaarde hij dezer dagen voor CNN, dat Turkije in een eerder stadium zelf troepen zou hebben gestuurd naar Saudi-Arabië, "waar we vier honderd jaar lang de scepter zwaai den". De Turkse solidariteit met de geallieerde zaak zou dan nog duide lijker aan de dag zijn getreden en het leger zou onschatbare techni sche ervaring hebben verworven. "Maar het ging niet door vanwege de tegenkanting. Daaruit blijkt trouwens meteen dat ik niet autori tair ben". Vindt hij ook dat Turkije na de overwinning de olierijke provincies Kirkuk en Mosul moet verkrijgen, "waar we ook vierhonderd jaar de scepter hebben gezwaaid?" Ozal herhaalt wat hij al zo vaak zei: dat hij niet in deze provincies is geïnte resseerd. dat de grenzen van Irak moeten blijven zoals ze zijn. "In de nieuwe constellatie kunnen we rui len: zij hebben de olie, wij het water. Als ik zeg dat we van de overwin ning zullen meeprofiteren, bedoel ik dat Turkije uit deze crisis komt als een militaire supermacht, mede dank zij de toegenomen wapenleve ranties van de Verenigde Staten". Het blijft opmerkelijk hoe deze president, die volgens de Turkse grondwet slechts beperkte be voegdheden heeft - steeds weer zijn zin weet door te drijven. Hoewel hij eigenlijk iedereen tegen zich heeft: de fundamentalisten, zijn rechtse ri vaal Demirel, zijn gerespecteerde partijgenoot Kaya Erdem, die als parlementsvoorzitter protocollair nog voor hem komt. de sociaal-de mocratische partijen van Inónü en Ecevit, de andere linksen en de vak beweging. Maar ook het onderne- mersverbond, zowat alle kranten (maar niet de momenteel grootste. de Turkiye) en zelfs de legerleiding, die duidelijk de verantwoording voor de politiek inzake Incirlik af wijst. De huidige opperbevelhebber Guresh meldde, meteen nadat hij in december de ook met Ozal dwars liggende generaal Torumtay was opgevolgd: "de Golfoorlog zal wor den opgelost door vrede". Onlangs hield Ozal een opvallen de rede. Uitgerekend in de 'heilige' stad Konya, waar de fundamentalis ten sterk zijn, had hij het over Ata- turk. de stichter van de seculiere re publiek, tot nu toe een verplicht ob ject van adoratie op scholen en el ders. "Hij was geen god", zei Ozal. "hij was een mens van vlees en bloed, met zijn fouten, net als u en ik". Behalve vlees, bloed en fouten zijn er tussen Ataturk en Ozal nóg twee overeenkomsten. Beiden wis ten hun zin door te drijven tegen de meerderheid in, en beiden zetten zij Turkije met vaste hand, bijna met geweld, in het westerse gelid. Al leen: Ataturk deed dat met sociale en culturele 'hervormingen'; kle ding. alfabetisering, enzovoort. Ozal opereert vooral op commercieel en strategisch terrein. Oppositieleider Inonu zei tijdens een vredesbijeenkomst over het verschil: "Ataturks lijfspreuk was: vrede in het binnenland, vrede in het buitenland. Bij Ozal is het: oor log in het binnenland, oorlog in he buitenland". PARIJS (DPA/KRF/ANP) - De olie-inkomsten van de lidstaten van de Organisatie van Olie-Exporte rende Landen (OPEC) zijn vorig jaar met 42 procent gestegen tot 165,8 miljard dollar (ongeveer 280 miljard gulden) als gevolg van de Golfcrisis. Dit blijkt uit het vakblad Petrostrategies. Het bedrag omvat de inkomsten uit de export van ru we olie, olieprodukten en vloeibaar gas. Ongeveer 85 procent van de in komstengroei was toe te schrijven aan de forse stijging van de olieprij zen na de Iraakse invasie in Kuwayt op 2 augustus. Het daarna door de Verenigde Naties afgekondigde handelsembargo tegen Irak en Ku wayt had tot gevolg dat de inkom- 55 miljoen a Ontwikke- 15 mil- nood- Golfcrisis kost Nederland 300 miljoen DEN HAAG (ANP) - De kosten die Nederland tot nu toe heeft gemaakt in verband met de Golfcrisis en -oorlog liggen bo ven de 300 miljoen gulden. On geveer de helft daarvan is hulp, de andere helft van de kosten zit in militaire bijdragen. Nederland heeft onder meer 93 miljoen gulden bijgedragen aan de EG-steun voor de 'front- lijnstaten' Jordanië, Turkije en Egypte. Daarnaast bedraagt het Nederlandse aandeel in de ge meenschappelijke financiële EG-hulp dit jaar zc gulden. Ten laste v; lingssamenwerking joen uitgetrokken hulp aan vluchtelingen. Uit de- fensievoorraden zijn noodrant soenen ter waarde van een half miljoen aan Jordanië verstrekt. De kosten van de militaire bij drage van Nederland zijn vol gens een opgave van het minis terie van defensie als volgt: aanwezigheid van twee fre gatten en een bevoorradings schip in de Perzische Golf: kos ten in 1990 zestig miljoen gul den, waarvan 30 miljoen extra. Maandelijkse meerkosten: vijf miljoen gulden; aan Groot-Brittanië ge schonken munitie: 22 miljoen; verzending twee Patriot- squadrons voor luchtverdedi ging naar Turkije: kosten elf tot dertien miljoen gulden. Maan delijkse extra exploitatiekos ten: 2,1 miljoen gulden; mijnenjagers Alkmaar en Zierikzee in NAVO-kader naar de Middellandse Zee: extra kos ten waarschijnlijk rond 1 mil joen gulden per maand; verzending noodhospitaal van de marine naar de Verenig de Arabische Emiraten: eenma lige kosten (kleding, appara tuur,transport) 1 miljoen gul den. Toelagen personeel 260.000 gulden per maand, exploitatie kosten 425.000 per maand. levering van 50.000 sets gas- pakken aan Turkije: kosten 37,7 miljoen gulden; levering 1200 NBC-pakken (NBC: nucleair- bacteriologisch,chemisch) aan de Golfregio: kosten 1,3 mil joen; levering medicijnen voor gifbehandeling: kosten 5 mil joen; hulp bij verscheping Ameri kaanse materiëel en munitie via Rotterdam en Eemshaven: kos ten 2,5 miljoen gulden. En dan zijn er nog kostenpos ten die niet precies zijn in te schatten, zoals medicijnen, transport van gewonden en :ommunicatievoorzieningen. sten van deze twee landen over 1990 fors verminderden. Het bedrag voor Irak daalde met 29,6 procent tot 10,2 miljard dollar en dat voor Kuwayt met 36,9 procent tot ruim 6,8 miljard dollar. De overige elf OPEC-landen boekten stijgingen van de inkom sten die varieerden van 28,3 procent voor Ecuador tot 99,8 procent voor Saudi-Arabië. Het laatstgenoemde land verdiende 24 miljard dollar meer dan in 1989. Daarvan zal een groot deel moeten worden besteed aan de financiering van de oorlog te gen Irak. De inkomstengroei van Saudi- Arabië was behalve aan de prijsstij ging ook toe te schrijven aan pro- duktievergroting om het wegvallen van de leveranties uit Irak en Ku wayt te compenseren. Dat geldt ook voor andere OPEC-landen. De tota le produktie van het kartel groeide ondanks de Golfcrisis met 6,5 pro cent van gemiddeld 21,73 vaten (van 159 liter) per dag in 1989 tot 23,15 miljoen vaten per dag in het afgelo pen jaar. Veel animo extra edities dagbladen LEIDEN De extra edities van de landelijke dagbladen in ver band met de Golfoorlog, hebben gisteren een ware toeloop op kiosken en boekhandels in de NS-stations veroorzaakt. De be langstelling voor de zondags kranten van De Telegraaf, de Volkskrant, NRC Handelsblad, Algemeen Dagblad en Het Pa rool, die alleen in losse verkoop verkrijgbaar waren, was volgens woordvoerders enorm. Veel regionale bladen hadden gisteren juist besloten de extra editie 'gewoon' bij de abonnees thuis te bezorgen. Dat gold ook voor de extra editie van het Leidsch/Alphens Dagblad. Al leen in Katwijk aan Zee werd de krant niet bezorgd. In de gemeente Katwijk leid de de extra editie dit weekeinde tot een boze brief van CDA, SGP/GPV en RPF. "Wij betreu ren deze gang van zaken, in de eerste plaats vanwege het in ge drang komen van het unieke ka rakter van de zondag als de door God ons gegeven rustdag en in de tweede plaats vanwege het feit dat mensen als gevolg van uw voornemen op deze dag niet- noodzakelijke arbeid dienen te verrichten", aldus de fracties in een brief aan de redactie van het Leidsch/Alphens Dagblad. SCHIPHOL (ANP) - "Waarom?" Verbaasde ogen boven het koffiebe- kertje. "Omdat het 'home' is, daar om. Ik ben niet bang. Nee. Het is daar al veertig jaar oorlog". De Gol foorlog, daarvan is Yossi overtuigd, duurt niet langer dan een paar we ken. Lang genoeg echter om bij je familie te willen zijn en daarom stapte hij net als zo'n 180 anderen gistermorgen vroeg in een Boeing- 757 van vliegmaatschappij El Al. Bestemming Tel Aviv. Vanaf half zeven 's morgens drup pelen ze binnen bij gate 17, in het ui terste hoekje van de vertrekhal. De ruimte is afgeschermd met linten en wordt bewaakt door beveiligings personeel met kogelvrije vesten, vuurwapen in de hand. Terwijl fa milie en vrienden vanachter het lint toekijken, wordt de bagage gecon troleerd. De sfeer is ontspannen. Bij de gate waar een groep bejaarden ter overwintering naar Spanje ver trekt, vloeien meer tranen. Nog buiten het afgeschermde ge deelte zit Nelson Bloch, met op schoot zjjn zeven maanden oude zoontje Janai. Bloch is getrouwd met een Nederlandse en woont in Cammon, een kleine nederzetting in Israel. Een paar weken geleden kwamen hij en zijn vrouw naar Ne derland voor familiebezoek. "Mijn schoonouders hadden hun klein kind nog nooit gezien, vandaar". Na rijp beraad heeft Bloch beslo ten alleen terug te gaan. "We doen het voornamelijk om Janai", zegt zijn vrouw die bij haar ouders in Ne derland blijft tot het tij keert. Bloch. Geheim rapport Economische Zaken over bescherming vitale bedrijven DEN HAAG De minister van economische Zaken kan gebruik maken van zes noodwetten in tijden van crisis. De wetten gaan onder meer over prijzen, distributie, in- en uitvoer, vorderen van goederen, de voorbereiding van verdediging en het beschikbaar houden van be paalde goederen. Een geheim rapport van het mi nisterie van economische zaken biedt een prima inzicht in de maat regelen die overheid en bedrijfsle ven in tijden van crisis denken te nemen. Bij crisis en rampen denken overheid en bedrijven "aan onge vallen met kerncentrales en aan grootschalige sabotage of terroris me". Dat zou de Golfoorlog kunnen zijn. Gas- en stroombedrijven moeten in tijden van crisis een bescher mingsplan opstellen. De olievoor raad is wettelijk verplicht. Fabrie ken voor primaire levensbehoeften van burgers, noodreparaties aan ge bouwen en infrastructuur moeten blijven draaien, evenals openbare nutsbedrijven en PTT. Voorts val len openbaar vervoer, goederen transport en reparatie onder 'essen tiële' diensten.. In tijden van crisis moet het eco nomisch proces voortgaan en moet de economische schade zo gering mogelijk worden gehouden. De be schikbaarheid van essentiële pro- dukten en diensten moet veiligge steld worden, evenals de voorzie ning van grond- en hulpstoffen en halffabrikaten. Voor de consument moet een 'acceptabel voorzienings niveau' in stand blijven terwijl daar naast bestuurlijke kaders nodig zijn die het maatschappelijk leven over eind houden. Noodnet Economische Zaken heeft een lijst van 1000 vitale bedrijven: bedrijven die als enige in ons land een essen tieel produkt of dienst leveren en ondernemingen die gezien het pro- dukten- en dienstenpakket repre sentatief geacht worden voor de desbetreffende branche. De vitale bedrijven krijgen prioriteit bij toe wijzing van schaarse grond- en hulpstoffen, energie, drinkwater en telecommunicatie. Daarnaast wor den zij vrijgesteld bij een mobilisa tie en bij vordering van motorrijtui gen. De vitale bedrijven hebben geru briceerde telefoon en telefax aan sluitingen (worden in tijden van nood niet afgesloten zoals dat wel gebeurt met 'normale' aansluitin gen), zijn aangesloten op een Natio naal Noodnet (NN), krijgen geregi streerde huurlijnen (vaste verbin dingen die niet door derden te ge bruiken zijn) en de beschikking over bijzondere frequenties voor te lecommunicatie, aldus het stuk van Economische Zaken. Het NN is een speciaal telefoon net dat de PTT vorig jaar in het diepste geheim buiten het normale telefoonnet om heeft aangelegd. Het geldt alleen voor abonnees. Een aansluiting kost 1000 tot 1500 gul den, een jaarabonnement 1500 tot 2000 gulden. "In het NN worden geen gesprekskosten berekend", zo meldt het stuk van Economische Zaken koel. Cement Voor de verdeling van schaarse goe deren zijn er in ons land 17 rijksbu reaus ingericht. Ze zijn onderver deeld in drie categorien: metalen, chemie en overige. Bij de laatste groep moet gedacht worden aan textiel, papier, hout, huiden en leer, glas en cement, tabak, aaroliepro- dukten en kolen. De bureaus zijn verspreid over het hele land. Van Groningen (genees- en verband middelen) tot Heerlen (chemische produkten). Van Alkmaar (ijzer en staal) tot Middelburg (zeep, was- en reinigingsmiddelen). Van Voorburg (aardolieprodukten) tot Nijmegen (non-ferro metalen). Het bedrijfsterrein en de onder neming zelf moeten bovendien ver licht worden. Er wordt aanbevolen een bewakingsdienst in te stellen. De vervaardiging, circulatie, opslag en vernietiging van documenten moet strak geregeld worden. Op sleutelfuncties moeten geselecteer- a"S^s^'7wi3®Ss ,se anp/krtn/alp doden. rd de (beda|ve vanuit aan verpleger in het Israëlische leger, gaat voorlopig naar zijn ouders in Haifa. "Ik heb ze gebeld na het uit breken van de oorlog. Mijn ouders zijn bang, met name voor de andere kleinkinderen. Ik hoorde het in de stem van mijn moeder". Zelf voelt Bloch geen angst, "maar echt pret tig vind ik het evenmin". C. Diamond kwam nog geen week geleden naar Nederland voor een sterfgeval in de familie. De ge spannen situatie in Israel had haar bijna doen besluiten niet vertrek ken. En nu wil ze zo snel mogelijk terug naar Haifa, waar haar man woont en werkt. "Het is moeiliiker om hier te blijven als je gezin aaar zit", zegt ze. E. Fuks woont niet in Israël maar in Amsterdam. "Ik ga naar een vriendin in Be er Sheva". verklaart hij opgewekt zijn reis. "Ze is arts en heeft een mongoloide zoontje. Er moet iemand zijn om op hem te pas sen als ze naar het ziekenhuis moet. Bovendien weigert hij om een gas masker op te zetten als er luchta larm is". Yossi. student in Nijmegen, is van plan voorlopig bij zijn ouders in Tel Aviv te logeren. "Dat zal niet lang duren", zegt hij vol vertrouwen, "want de Amerikanen zullen geen tweede Vietnam accepteren. Bo vendien, Bush wil over twee jaar worden herkozen". En als het an ders loopt? "Ik blijf zolang die bulls hit duurt", zegt Yossi. Het vliegtuig vertrekt. Aan boord niet alleen passagiers, maar ook honderden rollen plakband. de personeelsleden komen die on der alle omstandigheden verant woordelijkheden kunnen dragen. Extra bewaking van bepaalde be drijfsonderdelen wordt ook aanbe volen evenals het buiten het eigen bedrijfsterrein opslaan van onmis bare bedrijfsinstallaties en voorra den. Computer Bij intreden van buitengewone om standigheden moeten noodversper- ringen worden aangelegd op kwets bare plaatsen in de terreinafslui ting. Daarnaast moeten alle reeds getroffen maatregelen verscherpt worden. Er moet ook een centrale bewakingspost komen, meent Eco nomische Zaken. Voor de beveili ging van computers staan er ook lijsten van maatregelen in het stuk met ondermeer de aanbeveling een volwaardige 'back-up' te maken in een nevenvestiging van de onderne ming of bij een externe uitwijkmo gelijkheid. Voor nader advies wordt verwezen naar 'zeer gespecialiseer de bedrijven op het terrein van com puterbeveiliging'. Lloyd's open op historische 'Golf -zondag LONDEN (AP) De vermaarde verzekeringsmaatschappij Lloyd's of London heeft in het weekeinde voor het eerst in 303 jaar op gisteren haar deuren ge opend om de gevaren van de Golfoorlog te verzekeren. De premie voor olietankers op weg naar de Saudische havens Ras Tanura en Juaymah bedraagt nu meer dan 1 miljoen dollar per dag. Leger VS roept nog eens 20.000 reservisten op WASHINGTON (AP) - De Ameri kaanse landmacht heeft gisteren bekendgemaakt dat nog eens 20.000 reservisten worden opgeroepen ter ondersteuning van de militaire ope ratie in de Golf. De reservisten wor den geselecteerd op grond van spe cialistische vaardigheden waaraan m de strijdkrachten behoefte be staat en moeten zich voor 31 januari melden. Zij zullen zonodig een jaar lang in dienst blijven. De nieuwe lichting reservisten wordt gerecruteerd uit de zogehe ten Individual Ready Reserve, een reservistenonderdeel dat bestaat uit leden die niet verplicht zijn regel matig op herhaling te gaan en niet zijn ingedeeld bij een vast legeron derdeel. Het is voor het eerst sinds de Vietnam-oorlog dat reservisten van deze categorie worden opgeroe pen. Destijds werden 1.700 leden van de Individual Ready Reserve ingezet. De 20.000 reservisten kunnen zo wel dienst doen bij legeronderdelen binnen de Verenigde Staten, Ame rikaanse bases in Europa, als in de Golf. Het is niet bekend welk deel van hen op welke plaats of in welk onderdeel zal worden ingezet. De landmacht zou vooral behoefte heb ben aan vrachtwagenchauffeurs, technici en artillerie-personeel. De Amerikaanse landmacht over weegt tevens een nieuwe lichting reservisten van een andere catego rie, de Selected Reserve, te gaan op roepen. Leden van de Selected Re serve zijn verplicht elke maand een weekend te oefenen en volgen jaar lijks een training van twee weken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 7