'Leeuwarder' kruissteek
vond weg naar 17 landen
Waar nog oog voor het oor is
Het melkpak en de begeerte
ft
MAANDAG 21 JANUARI 1991
Vier broers Vergnes zitten nog in Lanarte, een produktiehandel in
borduurwerk - en dan speciaal telwerk - en breigarens. Wim is direc
teur, Lex neemt de organisatie op zich, Max is verkoopleider export en
Rob staat voor de produktontwikkeling en de reclame.De broers Guus
en Frans hebben hun belangen in de zaak aan de genoemde vier over
gedaan.
Bij het in Leeuwarden gevestigde bedrijf werkt een kleine vijftig man
(en vrouw) personeel. Daarnaast zijn veertig breisters en dertig bor
duursters aan Lanarte verbonden en een groot aantal thuiswerksters.
door Jeannette Stuurop
De zogenaamde handwerkpoot heeft men helemaal in
huis. Vanuit Leeuwarden wordt geëxporteerd naar ze
ventien landen met als belangrijkste land Engeland en
als jongste - nog grotendeels te ontwikkelen - loot Japan.
De breigarenpoot werkt anders. Het bedrijf laat de ga
rens in het buitenland ontwikkelen in eigen kleuren en
naar eigen idee en richt zich voor de verkoop slechts op
een deel van de markt. Het bedrijf is jaarlijks 'goed' voor
ruwweg 13 miljoen.
Nu is Lanarte een internationaal bedrijf maar de ge
schiedenis gaat terug tot 1934, toen vader Guus Vergnes
in opdracht van de geachte cliëntèle machinaal bord
uurwerk afleverde en stoffen plisseerde.
Hij begon op dit zogenaamde
'brengadres' ook met de ver
koop van wol en handwerken.
En zo ontstond Naaldkunst,
waaraan de naam Lanarte (la-
na-arte, wolkunst) werd toe
gevoegd om de naam wettig
gedeponeerd te krijgen.
Naaldkunst zorgde met elf
filialen verspreid over het ge
hele land, dat alle zes zonen
van de familie als filiaalhou
der konden worden aange
steld. Een sterk nummer in de
verkoop: handwerken van
Deense origine. Dat ging
goed. Zo goed, dat besloten
werd zelf handwerken te pro
duceren. We schrijven dan
1970.
De keuze viel op telwerken -
kruissteekwerk. De dessins
daarvoor waren oorspronke
lijk alleen afkomstig van Ne
derlandse ontwerpers, maar
volgens Rob Vergnes liep het
allemaal zo goed, dat de opzet
al vrij snel grotere vormen
aannam. De zonen Vergnes
trokken zich terug uit de spe
ciaalzaken en gingen verder
in de groothandel. Naald
kunst is - op het filiaal in Alk
maar na - in de loop der jaren
geheel afgestoten, opdat alle
kracht aan Lanarte kan wor
den gegeven.
Vernieuwd imago
Rob Vergnes kan boeiend ver
halen over het zoeken van ont
werpers die zodanig werk af
leveren, dat het is te 'vertalen'
in handwerken. Daar komt
nog bij, dat het handwerken
zijns inziens aan "een. ver
nieuwd imago bezig is. Het
moet aansluiten bij de woon-
trend, het interieur, bij de ge
kozen stoffen, gordijnen, pos
ters en snuisterijen en derge
lijke". Dat de zwart-witpeno-
de in het interieur voorbij is,
juicht hij dan ook toe: "Aqua-
reltinten en sterker kleurge
bruik zijn gunstig voor het
handwerken".
De eerste handwerkpakket-
jes die door het Leeuwarder
bedrijf op de markt werd ge
bracht, waren de toen popu
laire borduurwerkjes in gor
dijnringetjes: ringen, stof, ga
ren, naald en telpatroontjes
met vogeltjes en bloemen. Die
ringen konden 'gevuld' met
het handwerkje op een fluwe
len bandje worden bevestigd
en zo de kamer opsieren. Maar
het assortiment is in de loop
der jaren enorm uitgebreid.
Elk jaar verschijnt een nieuwe
catalogus, 'verfrist' met zestig
tot tachtig nieuwe dessins en
met de toppers van de afgelo
pen tijd. Voorts verschijnt
tweemaal per jaar een aanvul
lende collectie. Wie de nieuwe
catalogus doorkijkt, wordt ge
frappeerd door de wijze waar
op Lanarte zijn dessins kiest.
Letters
Jarenlang mag het alfabet
van de Engelse illustratrice
uit het begin van deze eeuw
Kate Greenaway zich verheu
gen in de belangstelling van
borduursters. Alle letters van
het alfabet zijn versierd met
kinderfiguurtjes op een vlak
gebracht, maar de letters zijn
ook' apart verkrijgbaar. Dat
laatste geldt ook voor het klas
sieke alfabet van de Augs-
burgse graficus Martin Engel-
brecht en voor het 'Cats abc',
uitgevoerd in roze, lavendel
en mint, waarop spelende
poesjes rond de letters van het
alfabet dartelen.
Sinds enige tijd maakt ook
de kaart van Nederland deel
uit van het Lanarte-pakket:
een kloek uitgevoerd bord-
Rob Vergnes bij het
'kleurenpalet' dat Lan
arte gebruikt bij het sa
menstellen van de bor-
duurpakketten.
uurwerk van bijna zeventig
bij tachtig centimeter.
Vergnes vertelt dat het ge
hele project 'in huis' is ont
worpen en uitgevoerd. En dat
daar wat voor komt kijken,
laat zich raden. Ook een sterk
nummer is de badhanddoek
met een ingeweven rand,
waarop de handwerkster zelf
een versiering - bijvoorbeeld
de naam - kan aanbrengen.
De natuurillustratrice Mar
jolein Bastin heeft ook een
plaatsje in de catalogus van
het bedrijf. Natuurlijk met
Vera de muis, maar ook met
bijvoorbeeld vogeltjes en met
de jaargetijden. De belang
stelling voor letterlappen is
weliswaar ietsje teruggelo
pen, maar ze zijn er nog en ze
worden gekocht.
En verder maakt de catalo
gus inderdaad een 'trendy' in
druk met vele romantische ta
fereeltjes, onder andere van
Willem Haenraets, bloem-
schikkingen, 'poezeplaatjes',
weriskaarten, voorstellingen
voor kinderkamers en onder
andere meetlappen. Vergnes
bestempelt de collectie als
zijnde „met een sfeer naar ro
mantiek, cocooning met een
zekere luxe".
re groep belangstellenden om
de hoek kijken. Dat zijn de 20-
tot 25-jarigen, die wellicht nog
wat 'drempelvrees' hebben en
zich aan deze nieuwe vorm
van handwerken wel durven
te wagen. De markt is dus gro
ter dan we dachten."
'Grootletterboek'
Heel aardig is de ontwikke
ling van de zogenaamde 'easy
stitch', het grootletterboek
voor handwerksters. Vergnes:
"Als je ouder wordt, worden
de ogen slechter. We hebben
ontdekt dat veel vrouwen
daarmee krijgen te kampen
en dan geen plezier meer heb
ben in handwerken. Dus heb
ben we dessins ontworpen en
daarbij grovere stof gebruikt
en het telpatroon 30 procent
groter gemaakt. Daar boeken
we veel succes mee. Maar nu
komt het: we dachten dat ons
onderzoek goed was. Gericht
op de juiste groep. Maar laat
er nu plotseling ook een ande-
Een goede markt
ook de voorbeschilderde stra-
miens met dessins, die in de
Lanartecollectie passen. Die
zijn er nu sinds drie jaar. Er
wordt naar gestreefd in alle
handwerken de 'Lanarte-vi-
sie' tot uiting te laten komen,
want alsdus de produktont-
wikkelaar: "We zijn duidelijk
op de internationale markt
toonaangevend op kruis-
steekgebied, mede door des
sinskeuze, kleurkeuze en uit
werking".
Rob Vergnes gaat naar zijn
zeggen "veel naar beurzen. Je
moet je heel goed oriënteren
op de internationale markt,
want ons produkt heeft een
lange ontwikkelingstijd no-
i het door de ont-
dig". In Engeland, Duitsland,
Amerika en Italië is hij op
zoek naar illustratoren wier
werk geschikt lijkt. Als ze
daar wat voor voelen, leveren
ze werk en dat werk wordt in
de dessinvergadering voorge
dragen. "Dat vraagt van de be
trokkenen vaak een groot
voorstellingsvermogen. Het
kan best zijn dat ik bij de pre
sentatie van een bepaald des
sin zeg: 'zo wordt het, maar
dan een beetje anders'. Komt
er tegengas, dan ben ik blij. In
dit vak is de kans dat je een
Einzelganger wordt, dat je je
stokpaardje laat prevaleren,
heel groot".
Studioteam
Uiterst belangrijk vindt hij de
werkers van het studioteam
Lanarte. "Ten eerste hebben
ze oog gekregen voor wat ge
schikt is voor onze branche,
ten tweede zijn zij het die de
dessins in de studio moeten
'vertalen' en dat is echt detail
werk. Hun vakkennis is heel
belangrijk, want zij kennen de
probleempjes tot in detail.
Daarnaast is het een hot item
in het bedrijf dat je niets kunt
zonder het met elkaar te doen.
Iedereen kan er een stukje
van zichzelf in kwijt." En - aar
dige bijzonderheid - bewezen
is, dat de computer dit werk
niet kan overnemen.
Een blik in de studio licht
een tipje op van de sluier van
het 'voorwerk'. Nauwgezet
zitten vrouwen aan de hand
van een voorbeeld bepaalde
dessins in te kleuren. Die des
sins worden uitgeprobeerd
door borduursters en het re
sultaat daarvan - en de eventu
ele suggesties van die kant op
het patroon op bepaalde pun
ten te wijzigen - wordt weer
uitgebreid besproken. Het is
een vak dat moet worden ge
leerd, want een bepaalde
voorstelling in kruissteekjes
borduren is natuurlijk iets ge
heel anders dan het in kleur
schilderen. Dus moeten er
soms aanpassingen worden
gemaakt én uitgeprobeerd.
En als het dan helemaal goed
is, dan kan het met een zwart
wit teltekening in produktie.
Engeland
De handwerken gaan naar ze
ventien landen. Dat het Friese
bedrijf Engeland heeft 'ver
overd' wordt als een groot
succes gezien, "want Enge
land was platsteekachtig-min-
ded, waardoor wij met ons
produkt in een moeilijke
markt kwamen". Maar er is
een duidelijke kentering. Net
als in Duitsland, waar de vrou
wen weg zijn van platsteek en
gobelins en nu de kruissteek
hebben ontdekt. "Daar zijn,
evenals in Belgie de komende
twee jaar grote uitbreidingen
te verwachten."
Scandinavië blijkt een goe
de markt, maar ook Australië
en Nieuw-Zeeland spelen een
niet onbelangrijke rol. Alle
handwerken gaan de deur uit
met een beschrijving in het
Nederlands, Engels, Duits,
Frans en Noors en de Japanse
grossier voegt daar nog een
Japanse beschrijving aan toe.
Ook Japan wordt gezien als
een lange-termijnmarkt.
Bijna alle importeurs wer
ken met de gehele collectie
van Lanarte. "Dat is juist zo
leuk. Wat hier goed is, blijkt
elders ook goed te zijn. In zijn
algemeenheid natuurlijk.
Hier en daar zijn een paar uit
schieters". Vergnes voegt er
uitdrukkelijk aan toe, dat het
bedrijf werkt met commercië
le dessins, "niet met kunst".
EINDREDACTIE
HENK HOUTMAN EN
HENRIETTEvd HOEVEN
Audio Design is geen ge
wone winkel. Wie er bin
nenstapt met het voorne
men een koptelefoon te ko
pen, mag er op rekenen dat
hem eerst gevraagd wordt
waaróm. Het is namelijk
niet ondenkbaar dat er iets
fout zit in de opstelling van
de luidsprekers. Wellicht
blijk je dan wel meer ge
baat bij een paar pootjes
om je boxen op te zetten.
Kom bij Audio Design dus
ook nooit aanzetten met de
boodschap dat een nieuwe
geluidsinstallatie maxi
maal vijfduizend gulden
mag kosten. "Waarom vijf
duizend? Dat is helemaal
de vraag niet. De vraag is:
Wat past bij de leefwereld
van de luisteraar? En wat
heeft hij daar voor over? In
diè volgorde".
Audio Design, gevestigd
in Utrecht, is het geestes
kind van Henk Kakebeeke.
Een kind met oog voor het
oor Kakebeeke schaamt*
zich niet de kwalificatie
'anarchistisch' te gebrui
ken. Audio Design affi-
Audio Design, een eigenzinnige loods in de geluidsgolven
cheert zich niet zonder
bombast ook als 'spreek
buis voor de muzikale
weergave'. Pracht en praal
worden er ondergeschikt
gemaakt aan het genot dat
geluid heet. De muziek als
uitgangspunt, de appara
tuur 'slechts' als middel.
Anders
Kakebeeke verklaart dat
een ieder anders naar mu
ziek luistert. Hij dropt de
term 'audio-perceptie':
"Zeg maar: de psychologie
achter het geluid. Vrouwen
blijken bijvoorbeeld heel
anders te luisteren dan
mannen. Mannen krijgen
de baard in de keel en ge
bruiken daarom de lage to
nen als hun eigen referen
tie. Veel bas, dat staat een
beetje macho. Vrouwen
luisteren meer naar mid
den- en hoge tonen, meer
naar het harmonische in de
muziek. Ze zijn daarom
minder bevooroordeeld".
Man of vrouw: bij Audio
Design zal men vergeefs
zoeken naar populaire,
massa-gerichte hifi-mer-
ken. Geen Sony of Akai,
maar NAD, Rotel, Nakami-
chi of eridian (British
Design Award '88). Zelfs
Bose en Bang Olufsen
ontbreken in het assorti
ment. "B&O is een echt li-
festyle-merk: een redelijk
produkt voor veel geld.
Wie voor 5000 gulden aan B
&0-spullen koopt, betaalt
de helft aan bedieningsge
mak en vormgeving".
"Bose is een ander ver
haal. We krijgen hier men
sen over de vloer die na
twee weken al teleurge
steld zijn door die melk
pakken en de bas-kast, die
erbij wordt geleverd. Het
kan namelijk wel zo zijn
dat lage tonen tot 180 Hertz
'niet richtingsgevoelig zyn,
maar je hebt wél met het
verschijnsel 'tijd' te ma
ken. Midden-, lage en hoge
tonen moeten gelijktijdig
bij je oren komen. In het
Acoustimass-systeem 'zit
een tijdvertragende wer
king. De tonen voeren als
het ware een hardloopwed
strijd om gelijk te arrive
ren. Maar dat merk je pas
als je er goed op let".
Impulsaankoop
De melkpakken van
Bose zijn volgens Kake
beeke hét voorbeeld van
een impuls-aankoop: "Bij
een demonstratie komt het
geluid indrukwekkend
over. Fel, agressief. Alles
hoor je ook even groot, of
het nou een viool, een kerk
orgel of een stem is. Het ge
luid wordt een soort be
hang. Dat heeft niets meer
met het uitgangspunt van
muziek te maken".
Kakebeeke beaamt niet
temin dat vormgeving in
hifi-apparatuur en met
name waar het gaat om
luidsprekers een steeds
belangrijker rol is gaan
spelen.
"Veel mensen willen een
mooi geluidszuiltje voor in
de hoek van de kamer. Als
men dat per se wil, zullen
we dat respecteren. Een
zuilvorm hóéft namelijk
niet ten koste te gaan van
het geluid. Je kunt de con
structie ook gebruiken om
een goed geluld te krijgen.
Dan kan een box zelfs rond
zijn. Uitgangspunt bluft
echter: een hoge kwaliteit
op een zo eenvoudig moge
lijke manier te garande-
Dat zijn zaken waar je
met de mensen van Audio
Design verplicht eerst
eens een uurtje nadrukke
lijk over moet babbelen, al
vorens je in het paradijs
van de natuurgetrouwe
weergave wordt binnenge
leid. Ergo bestaan er voor
Kakebeeke Co geen ano
nieme klanten "Dat vin
den mensen wel eens eng".
Er zijn zoveel dingen die ik lie
ver niet wil weten. Die ik, als ze
me onverwacht onder ogen
komen, eigenlijk meteen weer
kwijt
wil omdat ze mijn beeld van iets of iemand ondergraven; mijn
nogal rozig mensbeeld wreed verstoren.
Zoals met die schoenen van Humprhrey Bogart. Op een veel
illusies doorprikkende foto zie je twee blokken hout gebonden
onder de schoenen van de 'he-man' Bogart omdat hij anders
te kort van stuk zou zijn om op zijn gemak met Ingrid Bergman
te kunnen zoenen in de onvergetelijke film Casablanca. Een
op zijn zachtst gezegd teleurstellend beeld
Eenzelfde verhaal las ik jaren geleden over Grace Kelly,
eveneens een nogal lang uitgevallen actrice, waarvan de
mannelijke tegenspelers van wat korter formaat een voeten
bankje meesleepten om bij de intieme erotische getinte opna
men tenminste nog wat te lijken. Allemaal absurde wetens-
waardigheidjes, die ongewild blijven hangen en die niet be
vorderlijk zijn voor het romantisch genieten van die films, de
zogenaamde evergreens, in de bioscoopzaal, of thuis, in de
luie stoel.
Beter om het niet te weten. Zoals van die officieren bij Water
loo. Een schilderij van die veldslag zag ik tijdens het verplich
te museumbezoek met school en tussen de duw- en stoeipar
tijen door maakte dat diepe indruk. De onafzienbare rijen
mannen te paard, met kolbakken op 't hoofd en stralend rode
tunieken aan 't welgevormde lijf. met wapperende vaandels
ten strijde trekkend. Zo herinner ik het me Tot ik, een tijdje
geleden las dat die Britse officieren te paard in 't echt bijna al
lemaal een paraplu bij zich hadden.
Bang voor een nat hoofd zeker, en ik kon niet nalaten te den
ken dat ze door die angst vast ook een plas moesten, en hoe
dat dan zou zijn gegaan, met die als een handschoen zo nau
we broeken, zonder gulp rits of elastiek dat nog niet was uit
gevonden.
De doodsteek voor de romantiek, al die feitjes. Neem nou dat
rapport over de Italiaanse man. Een uitgebreid onderzoek is
gedaan naar de potentie van die als macho's bekend staande
versierders van jonge blonde vakantiehoudende deerntjes.
Nou, die meisjes kunnen dat rapport beter ongelezen laten
willen ze nog enige illusie houden over een erotisch vakantie
avontuur: als ze willen blijven geloven in de wervende kreten
die de naast hen voorthollende veelbelovers slaken. Een
goede haan kraait niet, dat is een oud gezegde, maar dat het
zo erg was met de boven de dertigers in dat vakantieland, dat
ze voor een groot deel lijden aan ernstige faal-angst en het
liefst zou wegvluchten naar mamma-mia, dat is wat je noemt
onthutsende lectuur.
Vervelender echter zijn de in het hoofd hakende feiten die ik
écht niet weten wil. Omdat ze te privé zijn. Die schrijver bij
voorbeeld waarvan ik de verhalen mooi vind maar waarvan ik
niet hoef te weten dat hij zich in Marokko vermaakt met jon
gens. Ik gun hem dat plezier van harte maar hoef er niet van
in kennis gesteld te worden want zo interssant is het nu ook
weer niet. En ik hou liever mijn roze bril op. Maar onweer
staanbaar blijven ze af en toe haken, of ik wil of niet.
INA DE RUYTER
Mini-boxen succesnummer voor Bose
Kleiner dan een koekblik, had
een journalist in zijn onschuld
geconstateerd Fout! Je hebt
namelijk kleine koekblikken
en gróte koekblikken. Waarop
Jos Merks een geweldige in
val kreeg: de nieuwe boxen
van Bose waren kleiner dan
een melkpak!
Het manuscript voor een
successtory, de cijfers vor
men het onomstotelijke be
wijs. Sinds Bose in '86 de
melkpak-boxen (officieel: de
Acoustimass) introduceerde,
is het marktaandeel in luid
sprekers in Nederland ver
viervoudigd tot dertig pro
cent. Bijna de helft daarvan
komt voor rekening van de
succesvolle melkpakken. "Ze
worden gewoon door ieder
één gekocht", zegtt Merks. di
recteur van Bose Nederland,
met die cijfers in de hand.
"Eén op de honderd gezinnen
heeft inmiddels zo'n setje
thuis. En er zijn m totaal meer
dan één miljoen mensen die
wel zo'n paar boxen zouden
willen hebben. We hebben ge
woon een enorme begeerte
opgewekt".
Het geheim van de smid. De
melkpakken van Bose produ
ceren voor hun formaat een
opvallend energiek geluid
(met veel hoge en lage tonen).
De allerlaagste klanken
niet richtingsgevoelig zijn
echter weggewerkt in een zo
geheten subwoofer. een apar
te kast. die naar believen ver
dekt kan worden opgesteld.
Door de boxen zélf su
perklein uit te voeren (18.5 bij
9 centimeter), werden de luid
sprekers alras een decoratieve
hit in menig interieur.
Niet onlogisch, dus, dat
vooral de witte uitgave (de
melkpakken zijn er ook in het
voor boxen meer traditionele
zwart) zo goed loopt. Wit doet
het per slot van rekening goed
in bijna alle interieurs De di
recteur: „Iederéén heeft witte
muren, begrijpt u? Wie wil er
dan nog grote, zwarte boxen
in zijn kamer? Het zyn toch
net doodskisten?"
Wie dezelfde mening is toe
gedaan. betaalt voor een
Acoustimass-tweeling (de
subwoofer. als stiefbroer, in
cluis) de lieve somma van
1800 gulden. Daarmee heeft
Bose de vaderlandse hifi-
markt danig op zyn kop gezet
terwijl de gemiddelde prijs
voor een stereo-set aanhou
dend blyft kelderen (inmid
dels tot 640 gulden voor een
stel), wordt er tegenwoordig
steeds méér uitgegeven aan
luidsprekers.
