Bewaking doelwitten is nooit afdoende
ER IS MAAR EEN GOEIE LEYENAAR: DE GIJSELAAR
DE TIJD,
VAN TOEN
'Kinderen vinden oorlog lollig'
Congrescentra regio Leiden
hebben last van Golfoorlog
'Foor ons is het eenfeesf
0uö Ambtë
PAGINA 10
MAANDAG 21 JANUARI 1991
Leidse mediapsycholoog Van der Voort over oorlogstelevisie:
Beroepsbevolking
provincie groeit
naar verwachting
met zeven procent
DEN HAAG - Volgens het statis
tisch jaarboek 'Zuid-Holland in cij
fers 1990' groeit de Zuidhollandse
beroepsbevolking de komend? vijf
tien jaar met gemiddeld zeven pro
cent. Dat betekent een toename van
62.300 mannen en 40.000 vrouwen
op de arbeidsmarkt.
Het percentage 50-plussers dat
zich aanbiedt op de arbeidsmarkt
stijgt met veertig procent. Bij de
jongeren tot 25 jaar is er sprake van
een afname van ruim veertien pro
cent. Verwacht wordt dat de be
roepsbevolking in de Rotterdamse
regio groeit met bijna elf procent en
in de Haagse regio met ruim negen
procent.
Het statistisch jaarboek dat pas is
verschenen, bevat veel gegevens
van bijvoorbeeld het Centraal Bu
reau voor de Statistiek (CBS). In het
boek worden zestien onderwerpen
besproken zoals demografie, ar
beidsmarkt, energie, milieu en toe
risme. In veel gevallen wordt een
vergelijking met Nederland ge
maakt.
LEIDEN - Tienduizenden kinde
ren volgen deze dagen, al dan niet
samen met hun ouders, de talrijke
uitzendingen over de Golfoorlog.
Tot nu toe zijn de televisiebeelden
vrij zakelijk geweest en lijkt het wel
alsof er nog geen druppel bloed is
gevloeid. Op een enkele gewonde
na, die dan ook nog in staat is voor
't de camera zijn verhaal te doen, wekt
de televisie-verslaggeving de in-
druk alsof het eerste slachtoffer in
1 deze Golfoorlog nog moet vallen.
Het is om die reden dat psycho
loog prof. Tom H A. van der Voort,
hoogleraar bij de Vakgroep Kind en
Media van de Leidse universiteit,
nog vri j laconiek is over het feit dat
zoveel kinderen het oorlogsnieuws
live te zien krijgen. "De oorlog
wordt nu zelfs min of meer verheer
lijkt", zegt hij. "Ik heb de indruk dat
kinderen het allemaal nogal lollig
en spannend vinden'. Het wordt al
lemaal een beetje in de spelsfeer ge-
i trokken en je ziet dan ook dat er op
schoolpleinen driftig oorlo&je
wordt gespeeld".
Van der Voort is ervan overtuigd
dat dit gaat veranderen zodra de te
levisiebeelden een ander karakter
krijgen. "Kinderen zien heel goed in
dat dergelijke beelden van een an
dere orde zijn dan wat ze bij 'The A-
team' en soorgelijke programma's
krijgen voorgeschoteld. Bij de ver
slaggeving over de Vietnam-oorlog,
waarbij soms de grofste details te
zien waren, bleek dat kinderen in
dat geval eerder angstig worden
dan dat ze deze gewelddadigheden
verlekkerd tot zich nemen".
Volgens Van der Voort kan het
voor kleuters in de jongste leeftijd
geen enkel kwaad de beelden te vol
gen. "Zij hebben geen idee wat er
gebeurt; het gaat ze volledig boven
de pet". Anders ligt dat volgens
hem bij iets oudere kinderen in de
lagere-schoolfase. "Sommige kin
déren zijn er heel gevoelig voor en
krijgen slaapproblemen of nacht
merries. Het hangt erg af van het ty
pe kind. sommigen kunnen het ook
heel goed van zich af laten glijden.
Ik denk dat iedere vader of moeder
dat van zijn eigen kind weet".
Van der Voort is er in het alge
meen een tegenstander van kinde
ren bij dergelijke beelden weg te
houden. "Het is wel raadzaam om
met de kinderen mee te kijken en er
vervolgens over te praten. Dat kan
heel goed, zeker als ze een jaar of
tien zijn. Als je het in de taboesfeer
gaat brengen, prikkel je eerder de
nieuwsgierigheid. We moeten er
niet te bangelijk over doen, het is
maar een klein percentage dat er
echt niet tegen kan".
Overigens denkt de Leidse hoog
leraar dat beelden van bij voorbeeld
standrechtelijke executies, zoals
die nog in de Vietnam-oorlog te zien
waren, nu niet meer zouden worden
uitgezonden. "Tijdens de Falkland-
oorlog hebben de Britten de journa
listiek met succes buiten de oorlog
weten te houden. De Amerikanen
moesten dat nog leren, maar inmid
dels volgen ze hetzelfde beleid
Tom van der Voort: 'De oorlog wordt min of n
Leidse terrrorisme-deskundige Schmid:
Schmid: Opblazen vliegtuig heel eenvoudig
LEIDEN - De congrescentra in de
regio Leiden ondervinden lichte
hinder van de Golfoorlog. Veel
Amerikanen annuleren hun boekin
gen. uit angst voor terroristische
aanslagen.
Het congrescentrum Leeuwen
horst in Noordwijkerhout, waar
hoofdzakelijk wetenschappelijke
congressen worden gehouden, zegt
dat 'hier en daar' een Amerikaan het
laat afweten. Echt dramatisch is het
echter nog niet, laat directeur De Ja
ger weten.
Het overkoepelend orgaan van de
horeca beklaagde zich eerder deze
week over het feit dat boekingen
worden geannuleerd als gevolg van
de Golfoorlog. Maar, beweert De Ja
ger, Leeuwenhorst heeft daar nog
geen last van gehad. Volgens hem
laten de wetenschappers zich niet
zo gauw afschrikken.
De Jager kan zich wel voorstellen
dat vooral de horecawereld in Am
sterdam klaagt. Want juist hier blij
ven de Amerikanen weg. "Op dit
moment", aldus de directeur van
Leeuwenhorst, "is er geen Ameri
kaan die nu, op welke plek dan ook
in Europa, voor een internationaal
congres boekt. We merken dat ei
genlijk pas op langere termijn. In
dien het ons dreigt te overkomen,
dan richten we ons op eigen land en
op andere landen in Europa. Deze
markt maakt toch al voor tachtig
procent gebruik van de voorzienin
gen in Leeuwenhorst. Wij hebben
zo n 25 grote en kleinere congressen
per jaar".
Het Leidse Holiday Inn geeft toe
hinder te ondervinden van de oor
log. "Veel vergaderingen zijn afge
zegd en internationale boekingen
zijn geannuleerd. We hebben net
een afzegging gekregen van een
Amerikaans bedrijf in Nederland
Oud-Leidenaar
nieuwe directeur
Vogelbescherming
UTRECHT - Oud-Leidenaar Jan F.
Bonjer (33) is per 1 april benoemd
tot directeur van de Nederlandse
Vereniging tot Bescherming van
Vogels in Zeist. Bonjer, nu nog chef
verslaggeverij en nieuwsdienst bij
NRC Handelsblad, volgt S. Wold-
hek op. Woldhek is benoemd tot di
recteur van het Wereld Natuur
Fonds. Het directeurschap van de
Vogelbescherming wordt tot april
waargenomen door J. Kluiters.
Bonjer is geboren in Leiden en
studeerde daar biologie. Hij was
enige tijd correspondent voor het
Leidsch Dagblad in de gemeente
Warmond. Daarna werkte hij voor
de Winschoter Courant, was enige
tijd free-lance wetenschaps-journa-
list, en kwam tenslotte in dienst bij
NRC Handelsblad.
Bonjer woont nu m het Gelderse
Heukelum. Hij verklaart zijn over
stap naar de Vogelbescherming uit
zijn belangstelling voor biologie.
"Ik heb altijd al een deel van mijn
leven aan vogelbescherming willen
besteden. Bij deze vereniging wer
ken goede ornitologen (vogelken
ners, red.) en mensen met veel erva
ring".
Volgens Bonjer gaat het goed met
de 91 jaar oude vereniging: "We
hebben ongeveer 65.000 leden en
hopelijk groeit dat aantal nog".
dat voor enkele dagen twintig ka
mers en drie zalen had gereser
veerd. Ik hoorde dat het geen door
gang kon vinden, omdat topmensen
van grote bedrijven een vliegver
bod opgelegd hebben gekregen. Al
die annuleringen dragen er wel toe
bij datje als hotel behoorlijk wat fi
nanciële schade lijdt".
Woordvoerders van hotel Huis ter
Duin en Hotel Oranje in Noordwijk
zeggen vooralsnog geen nadelige
gevolgen te hebben ondervonden
van het oorlogsgeweld in de Golf.
LEIDEN Een afdoende
beveiliging tegen terreurda
den is onmogelijk. In feite is
alles van waarde een wel
kom object voor een terro
rist. Het meest effectief in de
strijd tegen terrorisme is te
rughoudendheid door de
media. Dat is kort samenge
vat de boodschap van de
grootste terrorisme-deskun-
dige in Nederland, Alex P.
Schmid.
De van oorsprong Zwitserse histori
cus is docent politieke wetenschap
pen aan de Leidse universiteit. Hij
is de auteur van het standaardwerk
'Political terrorism", waarvoor hij in
1985 werd onderscheiden met de
prijs voor het beste politicologische
werk.
Volgens Schmid is het wel moge
lijk om aan te geven wat de meest
populaire doelwitten zijn voor een
aanslag. Bewaking van die doelwit
ten heeft wel enig effect, maar kan
nooit volledig zijn. Bovendien zal
het probleem zich slechts verplaat-
Schmid: "Als op Schiphol de toe
gang tot de vliegtuigen goed is be
veiligd, dan wordt de vertrekhal
van het vliegveld het doelwit. Is dat
ook goed beveiligd, dan ga je met
luchtdoelraketten vliegtuigen neer
halen. Dat is momenteel het groot
ste gevaar: dat luchtdoelraketten,
die vanaf de schouder zijn af te vu
ren, hier zijn binnengesmokkeld".
Schmid legt vervolgens uit hoe
eenvoudig het is vliegtuigen op te
blazen, maar dringt erop aan die de
tails toch vooral uit de krant te hou
den. De ervaring heeft geleerd dat
bij sommige terreurdaden de ken
nis over de techniek uit de media af
komstig was.
Reëel
Schmid noemt het Iraakse dreige
ment om terreurdaden te plegen
zeer reëel. Hij wijst op de 57 ver
schillende Palestijnse terreurgroe-
peringen, die hij in zijn handboek
heeft opgesomd, en op de funda
mentalistische groeperingen.
Schmid onderscheidt twee manie
ren waardoor terroristen in West-
Europa actief kunnen worden. De
eerste manier is dat mensen in
West-Europa, voornamelijk mos
lims, spontaan reageren. Een twee
de mogelijkheid is de meer profes
sionele: slapende agenten die wor
den geactiveerd.
Schmid omschrijft terrorisme als
oorlogsmisdaden in vredestijd, al
beaamt hij dat het heel moeilijk is
een objectieve definitie te geven.
"Een soldaat draagt een uniform.
Hij draagt zijn geweer openlijk. Hij
is gebonden aan de Conventie van
Genëve en mag geen burgers aan
vallen. Anders begaat hij een oor
logsmisdaad. Het militair resultaat
van terreuracties is vaak minimaal.
Men moet het hebben van de echo
van de media, van intimidatie of
chantage. Het slachtoffer van de ter
reur is onbelangrijk. Het is slechts
de generator van de boodschap".
Schmid: "Een voorbeeld. Toen
enkele jaren geleden de IRA een
aanslag had gepleegd op Ameri
kaanse militairen in Limburg,
vroeg een journalist aan een IRA-
woordvoerder: Waarom doen jullie
dat? En het antwoord was heel ont
wapenend: Zodat jullie, journalis
ten, komen vragen waarom wij dat
doen".
"Als je indruk wilt maken op het
Amerikaanse publiek, dan hoef je
maar ergens heen te gaan waar de
Amerikaanse media aanwezig zijn.
Je hebt dan het maximale publiek
en de minste risico. De media bren
gen de terrorist naar het publiek,
dus hoeft de terrorist niet naar het
publiek, niet naar de VS, te gaan".
Persvrijheid
Terrorisme bestaat volgens Schmid
dan ook uit twee dingen: geweld en
propaganda. Het geweld is wel
enigszins te bestrijden, maar nooit
uit te bannen. En bij de propaganda
loopt je aan tegen de persvrijheid.
Schmid benadrukt de eigen verant
woordelijkheid van de media. "Ie- der van dat de overheid
dereen is verantwoordelijk voor pleegt. "De overheid is vaak zelf
zijn doen. De houding van 'publish partij in een conflict. Maar als de
and be damned' is altijd al twijfel- media zo professioneel zijn als ze
achtig, maar in tijden van crises be- zelf zeggen, dan zou ze zichzelf be
gint het crimineel te worden". perkingen kunnen opleggen als het
Toch is Schmid er geen voorstan- gaat om pseudo-geweld".
Supermarkten varen wel bij hamsterwoede
LEIDEN/REGIO - Voor sommige
supermarkten heeft de <ïolfoorlog
zo zijn positieve kanten. Nederlan
ders blijken te hamsteren, waar
door de omzet van de grootgrutters
stijgt. "Voor ons is het een feest
want er wordt verschrikkelijk veel
verkocht", aldus L. Eugster van
Hoogvliet.
Reden voor het bedrijf grotere
voorraden van veelverkochte pro-
dukten aan te leggen. Blikken brui
ne bonen, koffie, thee, macaroni,
spaghetti, suiker, rijst, plastic zak
ken en waspoeders worden volop
gehamsterd.
De aanvoer ging een paar dagen
geleden niet zonder problemen, zo
vertelt Eugster. De produkten wer-
U kent misschien het wat pom
peuze monument bij het begin
van het Rapenburg, de bank, ge
noemd naar oud-burgemeester
De Gijselaar.
In vroeger jaren zongen de le
den van het Leidsche Studenten
Corps:
"Er is maar ene goeie Leyenaar
En dat is de Gijselaar".
Al tijdens zijn leven werd deze
burgemeester min of meer een le
gende. Zijn populariteit in de
kring van het corps hing mis
schien samen met het feit, dat De
Gijselaar in zijn studententijd zelf
lid was geweest van deze vereni
ging. Een actief lid, dat ijverig
deelnam aan de aktiviteiten van
het corps. Maar niet alleen bij de
studenten was deze burgemees
ter populair. Ook bij de - laten we
zeggen - gewone Leidenaars was
De Gijselaar een gewaardeerd
man. In de jaren van zijn burge
meesterschap. van 1910 tot 1927,
toonde hij zich een goed bestuur
der en een echte burgervader. Be
stuurlijke kwaliteiten waren in de
jaren van zijn burgemeesterschap
ook beslist noodzakelijk. Leiden
veranderde snel en veelvuldig en
al deze veranderingen brachten
problemen en spanningen met
zich mee.
Al jaren kampte Leiden bij
voorbeeld met ruimte-proble
men. De voor woningbouw en in
dustriële vestigingen noodzake
lijke grond was in de Sleutelstad
niet te vinden, wel bij de buurge
meenten. Na lang aandringen
werd in 1920 iets aan dit probleem
gedaan.
Tweemaal zo groot
De grenswijzigingen in dat jaar
maakten Leiden twee maal zo
groot. Leiden kende voor 1920
een oppervlakte van 564 ha. in
1920 kreeg de stad er 689 ha bij.
Ook het inwonertal groeide en
wel met 4.700 burgers. De stad tel
de na 1920 ongeveer 65.000 inwo
ners. De buurgemeenten verloren
als gevolg van deze correcties
Oegstgeest 1.600, Zoeterwoude
2.100 en Leiderdorp 100 inwo-
Door deze uitbreiding kreeg
Leiden de ruimte om de woning
bouw krachtig ter hand te nemen.
Veel nieuwe straten werden
toegevoegd aan de stedelijkeplat-
tegrond. Om een indruk te geven
van de Leidse expansie noemen
we er een aantal: J.W. Frisostraat,
Amaliastraat, Mauritsstraat, Mar-
nixstraat, Lusthoflaan, Javast-
raat, Atjehstraat.
Dit overzicht is verre van kom
pleet, het heeft alleen maar de be
doeling u een indruk te geven.
Zoals veel oud-Hollandse ste
den kende ook Leiden het pro
bleem van industrie in de binnen
stad. Textielindustrie, conserven-
industrie, naast allerlei meer am
bachtelijke bedrijven en bedrijf
jes. Deze economische aktivitei
ten maakten de verkeerssituatie
in Leiden nog problematischer.
De vele smalle grachten en talrij
ke hoge en lichte bruggen belem
merden de opkomende auto meer
dan in Leidse ogen goed was. Ook
Leiden wilden deel hebben aan
de moderne tijd en veel stedelijk
schoon werd opgeofferd voor het
moderne verkeer, waarvan niet
alleen de auto deel vanuit maakte,
maar zeer zeker ook de geëlektri
ficeerde tram. Bruggen die te
smal, te hoog en te licht waren
werden zo mogelijk vervangen.
Dit lot trof de Pauwbrug. de
Kraaierbrug, de Verversbrug. de
Patersbrug en de Huigbrug. Jam-
Ravage
Erger, maar misschien onvermij
delijk was de ravage die werd
aangericht in bepaalde delen van
de stad. De eerlijkheid gebiedt te
sproken landelijk karakter, met
aan beide zijden een ononderbro
ken rij oude olmen. In de jaren
1917 - 1923 werden deze bomen
gerooid om plaats te maken voor
een klinkerweg van 16 meter
breed. Deze vooruitgang eiste
ook toen al een hoge tol.
Ook de Rijnsburgerweg werd
l LEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
zeggen, dat tijdgenoten de veran
deringen vaak wel positief beoor
deelden.
Wat voorbeelden om u enig
idee te geven over wat Leiden
toen werd aangedaan.
We beginnen met de Hoge Rijn
dijk. Deze toen ongeveer 6 meter
brede weg had tot 1917 een uitge-
"verwoest". Deze straat, onge
veer 6 meter breed, telde veel bo
men. Alleen aan de rechterkant
stonden huizen. Ook deze weg
moest worden gereconstrueerd,
het verkeer naar Oegstgeest en de
kustplaatsen vereiste een bredere
passage. De bomen werden ge
rooid en de Rijnsburgerweg werd
verbreed tot 23 meter.
Niet alleen de toegangswegen
tot de stad werden aangepakt,
ook in de stad werd er met regel
maat vrij hardhandig ingegrepen.
De voorbeelden zijn talrijk, in dit
verhaal één voorbeeld.
De verkeerssituatie rond Ko-
revaarstraat, Breestraat, Leven
daal en Gangetje was een pro
bleem. De laatste straat had toen
ook nog de structuur van een
gracht.
De brug, die toegang gaf tot de
Hogewoerd, was voor auto en
tram te smal. In deze situatie
werd het mes gezet.
De brug naar de Hogewoerd
werd verbreed en verlaagd. De
Korevaarstraat werd verbreed tot
18 meter. Over de Zoeter-
woudsesingel werd een brug ge
bouwd.
U begrijpt wat dergelijke ingre
pen voor het uiterlijk van de stad
betekenen. Het moderne verkeer
bleek niet alleen in Leiden, maar
ook in de andere oud-hollandsche
steden een ramp.
Vergaande konsekwenties
Nu moeten we oppassen dat we
niet een negatief beeld geven van
de ontwikkeling van Leiden tij
dens het burgemeesterschap van
De Gijselaar. In de stad werd bij
voorbeeld veel en lang niet altijd
lelijk gebouwd. De brandweer
kreeg een nieuwe onderkomen
aan de Garenmarkt. De politie,
lange tijd gehuisvest in het stad
huis, kreeg een eigen onderko
men in de Zonneveldstraat. De
HBS kreeg een door velen als
mooi omschreven nieuw gebouw
aan de Rijndijk.
Werden aan de ene kant veel
bomen gekapt, veel zorg werd er
toch ook besteed aan het op peil
houden van de groenvoorzienin
gen in de stad. Het Kooipark
werd aangelegd. Veel kleine
plantsoenen werden gerealiseerd,
onder andere langs Prinsesseka-
de, Bruggravenlaan, Koninginne-
laan, Groenhovenstraat, Hyacin
tenstraat en Meidoornstraat.
Tijdens de ambtetermijn van
De Gijselaar had Leiden, ge
dwongen door nieuwe ontwikke
lingen, een aantal beslissingen
moeten nemen met vergaande
konsekwenties voor het uiterlijk
van de stad.
Moet je het nu tragisch of van
zelfsprekend vinden dat Leiden
in onze tijd zich nog steeds ge
plaatst ziet voor een tweetal pro
blemen die al zo'n 80 jaar oud zijn:
namelijk tekort aan ruimte en on
oplosbare verkeersproblemen?
BRAM VERHOOG
den snel verkocht terwijl de r
voorraad niet direct kon worden ge
leverd. Omdat de schappen heel
snel leeg zijn, zal het personeel meer
tijd besteden aan het bijvullen,
deelt Eugster mee.
Albert Heijn in Leiden en de Kon-
mar in Katwijk vinden het niet no
dig grotere voorraden van de 'felbe
geerde' produkten aan te leggen.
Tijdens de Golfcrisis steeg de ver
koop, maar sinds de oorlog is uitge
broken, is het hamsteren niet dra
matisch groter geworden, aldus de
verschillende woordvoerders van
de supermarkten. Zij wijzen er op,
dat er absoluut geen enkele reden is
om te hamsteren. Niettemin blijken
berichten over hamsteren tot ge
volg te hebben, dat dit fenomeen
zich als een soort 'onomkeerbaar
proces' laat gelden. Praten en
schrijven over hamsteren wakkeren
de hamsterwoede bij veel mensen
aan. Om die reden hebben Digros-
filialen van het hoofdkantoor in Lis-
se opdracht gekregen geen gege
vens te verstrekken over de ver
koop.
21 januari 1991
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Duizenden stroomden Zondag
van Den Haag naar Schevenin-
gen om ook aan het strand al
daar het schoone wintertoneel te
ziendat zich door de aan zee ge
vormde ijsschotsen daar ver
toont. Er waren velen, die deze
steile ijsheuvels beklommen, hoe
wel zulk een tochtje, wegens de
gladheid van de hoogte, niet zon
der gevaar was. De stoom- en
paardentrams konden het
groote aantal nieuwsgierigen
nauwelijks vervoeren. De Sche-
veningse weg wemelde van wan
delaars, terwijl ook velen per ar-
reslede langs den goed gebaan-
den sneeuwweg (Oude Scheve-
ningse V/eg) zich naar zee lieten
brengen. Natuurlijk ontbrak de
schilder Mesdag er niet, en toen
iemand hem vroeg, of ook zijne
kunst dit indrukwekkend ge
zicht niet zou doen aanschou
wen, verzekerde hij, dat een
doek op zijn atelier daarvan
reeds getuigenis kan geven. Op
een der ijsbergen gleed gisteren
eene dame uit, met het gevolg
dat zij met haar aangezicht te
gen een uitstekende ijsklomp te
rechtkwam en eene hevige bloed
ende wonde bekwam. Door het
langzaam voorbijdrijven in zee
van het ijs is de richting van de
stroom duidelijker dan onder
gewone omstandighden waar te
nemen en viel op te merken, dat.
vooral bij eb, de stroom geheel
naar het zuiden trekt, naar den
kant van het ververschingska-
naal.
Vijfentwintig jaar geleden:
- Johan Kaart heeft vijftig jaar
op het toneel gestaan en hij zal
daarom op 2 februari in de Am
sterdamse Stadsschouwburg op
grootscheepse wijze worden ge
huldigd. Die avond zal de toneel
groep Ensemble 'Struisvogeleie
ren' van Roussin spelen onder
regie van Guus Verstraete. Jo
han Kaart vervult in deze tragi
komedie samen met Magda
Janssens en Lily Bouwmeester
de hoofdrollen.
