Golfoorlog kan nog
maanden gaan duren
'Israël moet bij strijd worden betrokken'
Zondag 20 Januan 1991
GOLFOORLOG
5
PLO-adviseur Imad Shakkour volgt ontwikkelingen vanuit Jordanië
door GPD-verslaggever
Taco Slagter
AMMAN. Als Pales
tijn die het hebreeuws
perfect beheerst, zat hij
donderdagnacht gespan
nen te luisteren naar „kol
Israël", de Israëlische ra
dio. Uitstekend te ont
vangen in Jordanië en
een betrouwbare nieuws
bron voor Palestijnen.
Ook voor dokter Imad
Shakkour, vertrouweling
van PLO-leider Arafat en
als diens adviseur belast
met de portefeuille 'Is
raëlische aangelegenhe
den'. Zouden de Israëliërs
de Iraakse raketaanval
direct wreken, vroeg hij
zich opgewonden af.
„Ik hoopte van wel", zegt hij
in de coffeeshop van het Inter
continental Hotel in Amman,
tegenover twee Nederlandse
journalisten. „Israël moet op
een of andere manier bij de oor
log worden betrokken. Alleen
dan is na deze oorlog eindelijk
een gerede kans dat er een al
lesomvattende vrede komt in
het Midden-Oosten. En met een
onafhankelijke staat voor de
Palestijnen".
Shakkour is de eerste hoog
geplaatste Palestijn binnen de
PLO die met buitenlandse ver
slaggevers praat. We vinden
hem via een Palestijnse collega,
die onze bezwaren deelt dat het
tijd wordt dat de PLO in Jorda
nië eens iets van zich laat ho
ren. Ze maakt een afspraak
voor ons. Stipt op het afgespro
ken tijdstip meldt Shakkour
zich in het hotel. Het is een frêle
man met vermoeide maar door
dringende ogen, heeft een snor
retje en ziet er ouder uit dan
zijn leeftijd (49) rechtvaardigt.
Arafats adviseur woonde tot
1967 in Jeruzalem en studeerde
politocologie aan de Hebreeuw
se Universiteit van Israëls
hoofdstad. Hij woont in Tunis,
waar de PLO haar hoofdkwar
tier weer heeft en belandde per
ongeluk twee dagen geleden in
Amman na een bezoek met
Arafat aan Baghdad. Na een
tussenlanding in Amman stapte
Shakkour uit voor een familie
bezoek. Een dag later was het
oorlog. „Nu zit ik hier vast",
zegt hij met een glimlach.
„Maar ik heb daardoor een uit
stekende gelegenheid de ge
beurtenissen in Israël van
dichtbij te volgen."
Val
Over de vraag of de Palestij
nen niet opnieuw in de val zijn
gelopen van een Arabische dic
tator die het Palestijnse vraag
stuk misbruikt als middel om
diens eigen ambities te verwe
zenlijken, kijkt Shakkour even
verbaasd op. Even lijkt het of
we hem een oneerbaar voorstel
hebben gedaan. Maar hij her
stelt zich en antwoordt. Uitvoe
rig, maar wel met veel nuances.
„Voor de Palestijnen begon de
tragedie niet in 1948 toen de
staat Israël werd uitgeroepen",
zegt hij.
„De ellende voor ons kwam
voort uit dat beruchte Verdrag
In het noorden van Israël wacht een batterij 40mm-luchtdoelgeschut op de komende ontwikkelingen.
van Sykes-Picot uit 1916, waar
mee de Fransen en de Engelsen
in de Eerste Wereldoorlog op
hun overwinning van de Turken
vooruitliepen door alvast de
resten van het Ottomaanse Rijk
onder elkaar te verdelen. In het
Midden-Oosten ontstonden sta
ten met kunstmatige grenzen,
naar willekeur getrokken zoals
dat de toenmalige koloniale
machten dat uitkwamen. Maar
dat was niet de enige ramp voor
de Palestijnen. Met de Balfour-
verklaring van 1917 beloofden
de Britten aan de zionisten dat
zij in principe een joodse staat
mochten vestigen in het man
daatgebied Palestina. Twee be
langrijke stappen binnen het
jaar die de noodlottige bestem
ming van de Palestijnen en" de
andere Arabische volken be
paalden."
Voor de chaotische, zowel
geografisch als politiek, Arabi
sche orde die hieruit ontstond,
en in samenhang met de belof
ten aan de zionisten, gebruikt
Shakkour de vergelijking van
de afbeeldingen aan weerszij
den van een munt. „Die twee
gezichten op dit muntstuk gin
gen vanaf het begin niet samen.
Ze waren veroordeeld tot el-
kaars vijanden, hoe nauw ze
ook met elkaar waren verbon
den. Maar de Britten en de
Fransen vonden het wel best.
Als koloniale heersers was het
alleen in hun belang dat de boel
zo verdeeld was."
Volgens de Palestijnse politi
coloog hebben drie belangrijke
Arabische leiders van de afge
lopen vijftig jaar, Al Husseini
(Palestijnse leider van het eer
ste uur), Nasser en Sadat (de
eerste en de tweede president
van Egypte) ieder op eigen wij
ze geprobeerd die tegenstelling
op die munt ongedaan te ma
ken. „Maar het is hun niet ge
lukt", vervolgt hij. „Ze maak
ten kapitale blunders. Saddam
Hussayn van Irak doet opnieuw
poging. Maar wel op een
lier die de Palestijnen voor
hét eerst echt tot de verbeelding
spreekt. Saddam wil een nieu
we Arabische orde scheppen die
de voorgaande ordening op zijn
kop zet. De Arabische wereld
zal krijgen waar ze recht op
heeft."
Creatie Israël
In de visie van Shakkour wil
de Al Husseini de opgelegde
Arabische orde corrigeren door
de 'creatie Israël' te vernietigen.
„Maar", zegt hij, „je kunt niet
de ene kant van de medaille
veranderen zonder ook de an
dere zijde te wijzigen. Kop en
munt vormen nu eenmaal een
onafscheidbare eenheid. Al
Husseini legde zich neer bij de
bestaande orde. En dat was zijn
grote fout."
Nasser deed het volgens de
PLO-adviseur net andersom.
De legendarische Egyptische
leider keerde Israël de rug toe
en trachtte eerst orde op zaken
te stellen binnen de verdeelde
Arabische wereld. „Nasser be
moeide zich intens met de on
derlinge onenigheid tussen de
Arabische landen. Zijn politie
ke en militaire interventies in
Jemen en Soedan zijn daarvan
een goed voorbeeld. Hij riep al
le Arabieren op tegen hun lei
ders op te staan. In naam van
het pan-Arabisme. Maar hij
faalde faliekant. Zich bewust
van die oncontroleerbare woeli
ge Arabische wereld richtte hij
zich ten slotte op Israël. Nasser
begon een oorlog tegen Israël
die hem diep vernederde. Bin
nen zes dagen was hij door de
Israëliërs verslagen. De tweede
misrekening van een belangrij
ke Arabische leider was een
feit."
Anwar Sadat maakte het vol
gens Shakkour nog bonter.
„Sadat dacht die twee anti
polen met elkaar te kunnen ver
zoenen. Hij zag Israël en de
Arabische orde niet als een te
genstelling. Sadat accepteerde
de politieke feiten zoals die wa
ren en ondernam positieve
stappen om die met elkaar te
laten samengaan. De vrede tus
sen Egypte en Israël kwam er.
maar de verdeeldheid binnen de
Arabische wereld werd er al
leen maar grote door en de Pa
lestijnse kwestie bleef bestaan."
Na deze uiteenzetting valt
beter te begrijpen wat Shak
kour met de nieuwe Arabische
orde van Saddam Hussayn be
doelt. Volgens hem wil de
Iraakse leider beide kanten van
de munt opnieuw laten smeden.
Saddam staat een orde binnen
de Arabische wereld voor waar
bij de kaarten van het Midden-
Oosten opnieuw worden ge
schud, waarbinnen ruimte is
voor de Palestijnse staat en
waar de tegenstellingen tussen
arm en rijk worden verkleind,
tenminste, zo ziet Shakkour
het. En dat verklaart naar zijn
inzicht de provocatie van Sad
dam Hussayn Kuwayt bij Irak
in te lijven en daarmee een oor
log met het Westen te forceren.
Saddam Hussayn heeft hier
mee grote verdeeldheid binnen
de Arabische Liga veroorzaakt.
Met opzet. Anders zal er nooit
een nieuwe orde bereikt kunnen
worden. En tegelijkertijd be
trekt hij de andere kant van de
medaille erbij: Israël."
Raketten
Om die reden hoopte Shak
kour maar dat Irak er raketten
op zou afvuren. „Niet omdat
het mij plezier doet als daarbij
mensen om het leven komen",
zegt hij ter verduidelijking.
„Geenszins. Het zou zelfs beter
zijn geweest als Irak die raket
ten in de Middellandse Zee had
laten ontploffen. Als waarschu
wing aan Israël dat de gewa
pende arm van Irak zo ver kan
reiken, zou dat voldoende zijn
geweest. Op dat punt bestaat er
een meningsverschil tussen de
PLO en Irak. Saddam Hussayn
denkt met het vergroten van het
front nog meer chaos te zaaien
en daarmee zijn doelstellingen
van een nieuwe Arabische orde
sneller te kunnen bereiken. De
PLO meent dat met de Iraakse
aanvallen op Israël de vrede in
het Midden-Oosten sneller
dichterbij komt."
Maar dan moet Israël wel
wraak nemen op Irak. En dat is
tot op heden niet gebeurd. Een
teleurstelling voor Shakkour,
die er zo van overtuigd is dat Is
raël in de Golfoorlog moet wor
den gezogen, willen de bizarre
plannen van Saddam Hussayn
een kans van slagen maken. Hij
denkt dat Israël de verleiding
moeilijk kan weerstaan wraak
te nemen. „Als ik politiek leider
in Israël was, zou ik het niet
doen", geeft hij eerlijk toe.
„Voor Saddam Hussayn wordt
het dan moeilijker die andere
kant van de medaille te veran
deren. Alleen een nieuwe Ara-
bisch-Israëlische oorlog is in
het voordeel van de Palestij-
Shakkour maakt door zijn
uitspraken de indruk dat hij
een groot bewonderaar van
Saddam Hussayn is. Maar ook
dat nuanceert hij. „Saddam
Hussayn is een dictator. Ik zou
niet graag willen dat mijn
dochters later m Palestina zo
zouden moeten leven als de
dochters in Irak. Toch ben ik als
Palestijn blij dat een figuur als
Saddam Hussayn is opgestaan.
Hij vervult een historische rol
voor de Arabieren. Zoals de
grote Babylonische koning
Hasmmoerabi dat deed. Maar
Saddam Hussayn kan de Arabi
sche orde alleen herbouwen.
Als leider zal hij er een onder
deel van uitmaken, maar hij zal
niet 'de' leider van de Arabieren
zijn. Geen nieuwe Nasser, want
dan vervallen we weer in dicta
turen. In de nieuwe orde zullen
uiteindelijk alleen democrati
sche staten levensvatbaar zijn.
In een politieke en economische
gemeenschap, waarin voor mijn
part ook Israël past".
Het zijn opmerkelijke uit
spraken voor een hoge PLO-
functionaris. Ook zijn voorzit
ter Yasser Arafat deelt zijn op
vattingen, beweert ShaWcour.
Hoewel hij het niet met zoveel
woorden zegt, is het pact vai
PLO met Baghdad slechts
de gelegenheid aangegaan. Dit
keer zijn de Palestijnen oppor
tunisten en liften ze mee op de
oorlogsmachine van Irak on
eindelijk eens hun doelstellin
gen te bereiken. ..Niet wij heb
ben Saddam Hussayn in de i
men gesloten, maar hij is op o
afgekomen en heeft ons ideaal
omhelsd. Daar maken we dank
baar gebruik van, omdat zijn
principes over een andere Ara
bische orde naar ons oordeel
juist zijn. Maar dat wordt door
de westerse wereld niet begre
pen."
Stinkend rijk
Om die reden heeft Shakkour
totaal geen begrip voor het i
delijden dat de wereld heeft
met de van hun land beroofde
Kuwayti's. Naar zijn mening
vormen die niet eens een volk.
„Om je een volk te kunnen noe
men, moeten er per honderd
duizend inwoners er toch ten
minste drie kapper of boer 2
In Kuwayt was er niet een
als een arbeider werkte", grapt
hij. Dan weer serieus: „Het pro
bleem met Kuwayt kunnen de
Arabieren zelf wel oplossen.
Daar hebben we de Amerika
nen niet voor nodig. Maar daar
gaat het hen niet om. Het is de
olievoorraad in het Midden-
Oosten waar het om draait.
Maar Bush denkt dat Saddam
Hussayn niet alleen de olieprijs
wil bepalen maar ook de kosten
van een flesje cola. Dat is onzin.
Maar Irak wil wel dat de uit
olie ontsproten welvaart over
alle Arabieren eerlijk wordt
verdeeld en niet het voorrecht
blijft voor stinkend rijke sjeiks
en hun onderdanen."
Over het verloop van de Gol
foorlog is Shakkour uiterst
somber. „We kunnen hier niet
spreken over dagen of weken.
Het gaat heel lang duren", zegt
hij treurig. Het komt hem ech
ter niet over de lippen dat Irak
uiteindelijk in deze oorlog
hoogst waarschijnlijk ten onder
zal gaan. „Hoe dan ook, wij
krijgen onze onafhankelijke
staat", zegt hij ter omzeiling
van het waarschijnlijk enig
juiste antwoord op de afloop
van de Golfoorlog. „Als het al
lemaal anders verloopt, wach
ten we wel weer 23 jaar (23 jaar
geleden woedde de Zesdaagse
Oorlog tussen Israël en de Ara
bische landen). Wij hebben
geen haast, in het geheel niet."
Die laatste woorden komen ei
minder geloofwaardig uit dan
zijn these over een nieuwe Ara
bische orde. Na twee uur praten
neemt hij afscheid. De ferme
handdruk voelt gemeend 1
Snel beent hij door de coffee
shop naar de uitgang. Zijn ogen
spieden in het rond. zoals gedu
rende het hele interview. Pales
tijnse leiders zijn hun leven
nooit zeker. En zeker niet als je
zo over Saddam Hussayn hebt
gesproken.
Angst in Tel Aviv. In een hotel wachten gasten, met gasmaskers, op een nieuwe Iraakse luchtaanval.
Geschokte inwoners van Tel Avw zoeken een goed heenkomen na
dat de stad voor de tweede keer is getroffen door een Iraakse raket -
aanval.
door GPD-correspondent Hans de Bruijn
BRUSSEL. De Golfoorlog is nu ruim drie dagen
oud. Na de militaire euforie - als je dat woord ten
minste mag gebruiken - van de eerste dagen, begint
steeds duidelijker te worden dat de strijd van de coa
litie tegen Irak geen 'walk-over' zal worden. Ameri
kaanse militairen gaan ervan uit dat de oorlog nog
weken, zo niet maanden zal duren.
Niet dat Irak weerstand van
enige betekenis levert; het lijkt
er eerder op dat Saddam
Husayn nauwelijks iets doet en
gewoon afwacht. Maar de Ame
rikaanse. Franse. Britse en
Saudische piloten blijken veel
meer moeite dan verwacht te
hebben met het uitschakelen
van de Iraakse luchtmacht, het
luchtafweer en vooral de zo ge
vreesde Scud-raketten.
Die laatste baren de gealli
eerden de meeste zorgen nadat
Irak elf Scuds op Israël afvuur
de. Een groot deel van de aan-
valscapaciteit is er sinds vrij
dag op gericht de resterende
lanceerinrichtingen - Irak zou
er totaal ongeveer vijftig vaste
en dertig mobiele hebben gehad
- uit te schakelen, al was het al
leen maar om Israël buiten de
Golfoorlog te houden.
De afgelopen dagen hebben
honderden bommenwerpers
ruim vierduizend 'sorties' ge
maakt, en daarbij minstens het
dubbele aan raketten en bom
men afgeworpen. Maar Uit de
aarzelende, hypervoorzichtige
manier waarop het Amerikaan
se opperbevel in Riyad ant
woordt op vragen naar cijfers
en resultaten, blijkt wel dat het
allemaal niet van een leien dak
je loopt.
Een Israëlische militair staat
te westelijke Jordaanoever.
aanvallen leek het er even op
alsof de geallieerde luchtmacht
de Iraakse tegenstanders van de
kaart had geveegd. Er kwamen
berichten dat de Iraakse lucht
macht volledig zou zijn vernie
tigd, dat het luchtafweer zou
zijn uitgeschakeld. Het leek een
kwestie van dagen of de oorlog
in de lucht zou zijn beslist in
'ons' voordeel.
De video-show van generaal
Norman Schwarzkopf, vrijdag
in Riyad, versterkte dat beeld
nog. De televisiebeelden van
voltreffers door de Amerikaan
se bommenwerpers wekten de
indruk dat Saddam Husayn
geen schijn van kans had. Dat is
misschien ook wel zo. maar het
feit dat daarna tot op heden nog
eens tweeduizend aanvallen no
dig waren, zet aan het denken.
Mondjesmaat
Ook de cijfers die de Ameri
kanen mondjesmaat naar bui
ten brengen bewijzen dat. Eerst
werd gezegd dat tachtig pro
cent van de aanvallen succesvol
was geweest. Als dat waar is
zou er geen militaire bunker
meer overeind staan, geen
vliegveld meer een startbaan
hebben en geen Iraaks vliegtuig
meer gevreesd hoeven te wor
den. Maar dat is duidelijk niet
Later werd het aantal succes
sen al naar 50 procent terugge
schroefd en de volgende 'tegen
valler' kwam toen werd toege
geven dat slechts tien Iraakse
gevechtsvliegtuigen werkelijk
zijn neergeschoten. Over het lot
van de 500 andere werd niets
medegedeeld, maar het feit dat
de Amerikanen vliegvelden
blijven bestoken geeft aan dat
er nog heel wat intact moeten
zijn.
Dat is nog iets anders dan in
zetbaar. Als de vliegvelden vol
doende zijn bestookt, is geen
startbaan meer geschikt om van
op te stijgen. Startbanen kun
nen echter worden geperoreerd,
dat duurt een paar dagen. Dat
betekent dat ae bommenwer
pers er binnenkort weer een
keer 'overheen moeten' Dat zal
veel blijven vergen van de ge
vechtskracht van de coalitie.
Ook wordt het gerucht steeds
sterker dat Irak voor en direct
na het begin van de oorlog tien
tallen vliegtuigen naar het
noorden van het land heeft
overgebracht Daar bevinden
zij zich buiten het bereik van de
geallieerde vliegtuigen, acht
honderd tot duizend kilometer
van hun bases in Saudi-Arabié.
Hoeveel vliegtuigen er zo zijn
verdwenen, is niet bekend.
i een Hawk-raket op de bezet -
Irak heeft ze in elk geval nog
niet ingezet. Logisch. Het front
in het zuiden ligt ook voor hen
te ver weg en in directe luchtge
vechten zouden zij geen schijn
van kans maken. Sinds zater
dag bestoken de Amerikanen
vanaf de basis Incirlik in het
dichterbijgelegen Turkije de
bases waar deze vliegtuigen en
eventuele raketlanceerinrich-
tingen worden vermoed.
Twee weken
Amerikaanse militaire leiders
zeggen nu al dat de luchtoorlog
nog zeker twee weken zal gaan
duren. Pas dan hopen zij er ze
ker van te zijn dat alle Iraakse
vliegtuigen. Scud-raketten en
luchtafweer zijn uitgeschakeld
En pas dan kan met een gerust
hart begonnen worden aan de
grondoorlog, die nodig is om
Kuwayt te bevrijden van de ze
ker 400.000 Iraakse soldaten
Die grondoorlog maakt de
meeste kans snel afgelopen te
zijn als de Iraakse eenheden
verstoken zijn van luchtsteun,
verstoken zijn van bevelen om
dat hun commando-structuur is
vernietigd, en verstoken zijn
van moreel-verhogende berich
ten over succesvolle aanslagen
op bijvoorbeeld Israel. Maar
ook dan zal die grondoorlog
nog vele weken gaan duren
De Amerikaanse legerleiding
begint dan ook steeds pessimis
tischer te ogen Tot nog toe zijn
weinig slachtoffers gevallen,
tenminste als we de Ameri
kaanse berichten mogen gelo
ven. Vergeten we niet dat in een
oorlog alle partijen er alle be
lang bij hebben hun verliezen te
bagatelliseren en die van de vij
and te overdrijven. Dat zal hier
niet anders zijn.
De grote veldslag om de be
vrijding van Kuwayt moet nog
beginnen De Amerikanen zijn
dit weekeinde begonnen met
het murw bombarderen van de
Iraakse stellingen in het emi
raat. De grote slachting - aan
beide zijden - moet nog begin
nen. De generaals zullen dan
niet meer bijna opgewekt kun
nen praten over slechts tien 'ca
sualties'. Dan gaat het om grote
cijfers.
De waarheid over de eerste
dagen van de 'War in the Gulf,
en over de weken die nog zullen
volgen, zullen we pas weken of
maanden nadat de strijd gestre
den is te horen krijgen, ook al
wordt deze oorlog 24 uur per
dag op het scherm in de huiska
mer gebracht. Geen oorlog van
deze omvang wordt gemakke
lijk gewonnen. Voor euforie is
dan ook geen enkele reden.
