Drie minuten vertraging is te veel
HK3
Zingen in de trein om de
beurs op peil te brengen
Vereniging Reizigers Openbaar VERvoer doet moeite trein en bus snéller, comfortabeler en vaker te laten rijden
Waar zouden we zijn zonder de trein. Welke trein? De trein die net
weg is, omdat je de aansluiting hebt gemist. De trein die uitviel. Of
de trein die een uur vertraging opliep?.
Aardig op weg met de bus. Welke bus? Die ene per dag op het
platteland. Of die snelle in de spits waar je beter zit met een krant
je en een croissantje?
De stank en de stress van en in de auto in de file zijn niet alles.
Maar het openbaar vervoer evenmin.
ROVER, de vereniging Reizigers Openbaar VERvoer, doet moei
te trein en bus sneller, comfortabeler en frequenter te laten rijden.
Dat kan een stuk beter, zo blijkt uit interviews met reizigers.
door Pieter van de Vliet en Ron Kragten
De pater pikte het niet langer. Weer was de bus te laat. Weer gutste het van de
regen. En een abri, ho maar. Vele verzoeken daartoe aan het vervoersbedrijf
hadden geen enkel effect gehad. Pater van der Poel uit Gemert sprak in een
opwelling een handvol doorregende medestanders bij de halte toe en ter
plekke werd kleumend besloten ROVER op te richten.
Twintig jaar bestaat de vereniging Reizigers Openbaar VERvoer al weer.
De pater leidt als erelid een teruggetrokken leven. Na in den beginne krach
tig de voorzittershamer te hebben gehanteerd wil hij nu rust. Vanuit het
klooster laat hij weten blij te zijn dat zijn vereniging van reizigers eindelijk
wat wil groeien.
Toch is de vereniging nog te klein om beroepskrachten in dienst te kunnen
nemen. Daarom bemannen toegewijde vrijwilligers de krap bemeten zolder
ruimte van een pand aan het Sweelinckplein in Den Haag. Ze zijn er vooral in
de spits. Op de wat rustiger uren moet door gebrek aan mankracht met een
antwoordapparaat worden volstaan. Wat gezien de groeiende belangstelling
voor het openbaar vervoer eigenlijk niet kan.
Klaas Wierda, de dienstdoende ROVER op het 'hoofdkantoor', heeft nau
welijks tijd om vragen te beantwoorden, zo vaak gaat de telefoon. Helaas niet
overwegend mensen die staan te springen om lid te worden. Waarom maar
2000 leden? "Het openbaar vervoer", denkt hij, "is van ons allemaal en tege
lijk van niemand".
Een gelijkgezinde organisatie als de fietsersbond ENFB heeft tien maal
meer leden en kan zich vijf beroepskrachten veroorloven. Klaas denkt dat
dit komt, doordat de fiets een instituut is in dit land. Want de fiets mag door
permanente diefstal tot wrak zijn verworden, het blijft de fiets. Zelfs een bar
rel zonder licht mag zich in de warme liefde van de berijder verheugen.
"De ENFB werkt in tegenstelling tot ons
met attentiedingetjes, servicezaken zoals
landkaarten met rijwielroutes en tips
voor het onderhoud van de fiets. Ik zie
ons geen dienstregelingen uitdelen. We
moeten ons tot prozaïscher zaken beper
ken. Overigens timmeren we in toene
mende mate anderszins aan de weg.
Sinds kort geven we op lokaal niveau
cursussen voor verkeers- en milieugroe
pen. Zo bevorderen wij de betrokken
heid, komen wij ook wat dichter bij de
mensen".
De OV-kaart voor studenten roept in
deze dagen veel vragen op. Aan de voor
avond van het uit de hand gelopen 'trein-
feest' van de studenten bellen vooral
journalisten. Na het onttakelen van de
dubbeldekker afgelopen weekeind op
Amsterdam CS bellen naast bezorgde
burgers nogal wat scholieren die een
werkstuk moeten maken.
Klaas Wierda had liever gezien dat de
omstreden studentenkaart op basis van
vrijwilligheid was ingevoerd. Niet zo
massaal en niet op zo'n willekeurig tijd
stip. Met de komst van de studenten
kaart hadden de nieuwe dubbeldekkers
moeten gaan rijden. Maar dat nieuwe
materieel komt op z'n vroegst in 1992.
Enkel spoor
"Je moet de condities scheppen voor een
groeiende deelname aan het openbaar
vervoer. Eerst moet je de infrastructuur
verbeteren; vooraf, niet achteraf. Enkel
spoor is uit den boze. Ook op dat punt
wordt bij de spoorwegen tweeslachtig
gewerkt. Neem het traject Zwolle-Em-
men; hier en daar is het enkel spoor door
dubbel spoor vervangen. Dat bedoel ik:
als je iets doet. moetje het goed doen. Als
je het écht goed wil doen moet je stop
treinen en intercity's onafhankelijk van
elkaar laten rijden. Te veel stoptreinen
zitten intercity's in de weg. Om dat te
veranderen heb je vier sporen nodig. En
ongelijkvloerse kruisingen, want de wis
sels zijn een crime. Vooral bij knooppun
ten als Utrecht CS zie je daar dagelijks de
gevolgen van".
Die morgen is Klaas weer eens in
Utrecht blijven steken. "De trein kwam
om tien uur aan, twintig minuten te laat.
Daarna bleef hij ruim een half uur staan,
voordat er ook maar iets werd omgeroe
pen. Er bleek opeens geen machinist
meer te zijn. Vijftig minuten te laat
kwam ik in Den Haag aan".
Ook zonder studenten zijn de treinen
te vol in de spits, denkt Klaas. Hij wil
trouwens nog wel eens zien of het echt zo
naadloos verloopt met het verwerken
van de nieuwe reizigers onder de studen
ten, zoals de spoorwegen willen doen ge
loven.
Daarom gaan vrijwilligers van de ver
eniging van reizigers binnenkort turven
op punten waar de meeste ellende is te
verwachten. Blauwbekkende ROVERS
turfden op 14 november vorig jaar lang
durig op zes belangrijke knooppuntsta
tions: Utrecht CS, Rotterdam CS, Lei
den, Amersfoort, Zwolle en Eindhoven.
De aankomsttijden van ruim vijftienhon
derd treinen werden genoteerd.
Een kleine 19 procent van de treinen
kwam die dag drie tot zeven minuten te
laat. En ruim zes procent arriveerde veel
te laat (meer dan zeven minuten).
Utrecht CS scoorde het slechtst. Meer
dan dertig procent van de treinen reed
twee minuten te laat het station binnen.
Bijna net zo slecht verging het de reizi
gers van treinen die de dag van de telling
op Rotterdam CS arriveerden.
Twee minuten vertraging ziet de actie
groep overigens als aanvaardbaar. Maar
bij een vertraging van drie minuten kun
nen problemen ontstaan met aansluitin
gen. Drie minuten te laat kan daarom
niet. vindt ROVER.
'Een praktisch voorbeeld: wanneer
een reiziger uit Rotterdam naar Grouw
moet en komend vanuit Utrecht vijf mi
nuten te laat in Amersfoort arriveert,
waardoor hij de aansluiting naar Zwolle
mist, komt hij een uur te laat in Grouw
aan".
"De bewering van de NS dat veel ver
tragingen aan de reizigers zelf zijn te wij
ten, doordat ze ongedisciplineerd in- en
uitstappen, hebben we al eerder met
meer van deze voorbeelden gelogen
straft", meent Wierda.
Het kantoortje van ROVER staat bol van
buskreten. Dat de bus aardig op weg is
en zo. Met dit blije beeld van de bus wil
niet gezegd zijn dat de actiegroep geen
kritiek heeft. Juist wel. "De beeldvor
ming van snel en comfortabel moet voor
al nieuwe klanten in de spits opleveren.
Er wordt met een krantje, een croissantje
en een gereserveerde zitplaats te nadruk
kelijk gemikt op de forensenmarkt. Be
wust blijft byiten beeld dat de bereik
baarheid per bus buiten de spits slechter
is geworden. Zo zou je de kreet van de
man die in de woestijn uitroept 'Als de
bus komt dan pak ik 'm' in ironische zin
voor ons eigen platteland kunnen verta
len".
De reizigersvereniging is vooral bezig
geweest met strijd tegen teruglopende
frequenties. Veel bezwaarschriften te
gen dienstregelingen hebben effect ge
had. "Het komt geregeld voor dat ritten
ten onrechte verdwijnen", zegt Klaas.
Het komt af én toe voor dat door toedoen
van de actiegroep een verminderde fre
quentie weer wordt opgevoerd. "Maar er
zijn nog te veel bussen die maar een keer
of vier per dag gaan".
De 26-jarige Fred Ligt uit Nieuwegein
is secretaris van de Utrechtse afdeling
Zingen in de trein (singing in the
train) is een mogelijkheid om snel je
OV-Studentenkaart er uit te krijgen.
Oftewel je gekortwiekte basisbeurs
op het oude peil te brengen. Nynke
Muntendam en Maria Kerkhof
slagen er wonderwel in. Opgetogen
stapelen ze guldens op de toog van
Hoog Centraal, het trendy café
boven de rails in Utrecht CS. De in
de trein opgehaalde guldens zijn het
bewijs dat muziek en zang van de
twee studenten financieel zijn
gewaardeerd. Want de kwartjes en
dubbeltjes zijn in de minderheid.
Jazz, evergreens en zelfs gospels
doen het goed tussen de rails, zo
blijkt.
Maria, vierdejaars studente van de the
aterschool in Kampen, en Nynke, na een
mislukte studie op dezelfde school nu
eerstejaars op het conservatorium, zijn
blij met het winstgevende treinreisje.
Met een beetje geluk is het mogelijk in
krap een uur zo'n zestig gulden op te ha
len, precies de maandelijkse korting op
de beurs. Al moetje uitkijken niet te veel
te verdienen, want dan krijg je last met
de belastirigen.
Directeur P. Fortuyn van de OV-Stu-
van ROVER. In de 'nacht van de OV-
kaart' bestuurde hij voor Centraal Ne
derland bus 50 van Arnhem naar Rhenen
van 21.11 uur. Driekwart van de plaatsen
was bezet, waarvan de helft met studen
ten van de Wageningse universiteit. Niet
meer dan anders.
Wat Fred al had voorspeld. Het lawaai
rond de studentenkaart vindt hij 'opge
klopt', vooral door de spoorwegen. Het is
jammer als het mensen ervan weerhoudt
het openbaar vervoer te nemen.
De kaart bevordert volgens Fred
juist de snelheid van het instappen; geen
gedoe met geldwisselen. Wat hem betreft
krijgt iedereen zo'n kaart. Dat zou enorm
in tijd schelen.
Fred is een betrokken buschauffeur.
Hij begrijpt hoe een passagier zich voelt
die de bus voor z'n neus ziet wegrijden,
doordat hij buiten z'n schuld de aanslui
ting heeft gemist. "Zo jaag je mensen uit
het openbaar vervoer". Betere aanslui
tingen moeten wat hem betreft de hoog
ste prioriteit hebben. Een wat meer naar
elkaar toegroeien van de verschillende
busondernemingen, wat minder concur
rentie, zou volgens hem de kwaliteit van
het openbaar vervoer ten goede komen.
Dat ondanks de OV-kaart studenten
blijven liften kan Fred wel begrijpen.
Zelf heeft hij weliswaar geen auto meer.
maar hij weet dat liften spannend en ont
spannend kan zijn. "Je komt sneller tot
een gesprek dan in de trein". Dat wil niet
zeggen dat hij een 'Blij dat ik rij'-aanhan-
ger is. "Te veel nog wordt gesuggereerd
dat autorijden vrijheid is. Evenmin is au
torijden in vergelijking met het open
baar vervoer goedkoop. Automobilisten
vergeten nogal eens de vaste kosten bij
De bus is aardig op weg, maar
komt niet overal even vaak.
de benzine op te tellen. Dat geeft een vals
beeld".
Vrijheid
Hoewel Klaas Wierda van ROVER liever
vandaag dan morgen het autogebruik
zou willen bevriezen en met onmiddellij
ke ingang het bouwen van nieuwe wegen
zou willen stoppen, wil zelfs hij iets aar
digs kwijt over de 'heilige koe'. Het is dat
hij door zijn slechte ogen geen auto kan
rijden.
"Het lijkt me leuk om het te kunnen,
die vaardigheid te hebben. Ik kan me
voorstellen dat mensen nog steeds de
auto met vrijheid vertalen, alle files ten
spijt. Wantje kunt weg, wanneer je wilt.
Dat telt vooral in landelijke gebieden,
waar de busdienst magertjes is. Begrijp
je nu waarom wy de frequentie van die
bussen daar willen opvoeren?"
dentenkaart BV lijkt gelijk te krijgen
met zijn vaak geslaakte en doorgaans
gelaakte kreet dat de verhoogde mobi
liteit van de studenten tot meer creativi
teit zal leiden. Al zeggen de meisjes er
meteen bij dat ze het verplichte karakter
van de kaart niet zo kunnen waarderen;
hun zingen in de trein is toch meer van
de nood een deugd maken. Want zestig
gulden minder per maand is veel voor
een arme student.
Aantrekkelij ker
Muziek maken in de trein is nog lang
geen policy van de spoorwegen. Het mag
zelfs officieel niet van de NS. Tenminste,
niet op het binnenlandse net, want in
barrijtuigen naar het buitenland kan het
wild toegaan, wordt er gehost en ge
danst. Maar nu studenten min of meer
noodgedwongen het materieel bevolken,
knijpen de conducteurs in de vaderland
se treinen een oogje dicht. Live music in
het openbaar vervoer is. mits melodieus,
in elk geval aanzienlijk aantrekkelijker
dan het gesmoorde gebonk en gejengel
van walkmans waarmee menig reiziger
afwezig zit te wezen.
De uit Friesland afkomstige Nynke en
de in Brabant getogen Maria hebben er
varing als straatzangers. Als het 'Fries-
Brabants orkest na Deetman' maakten
ze naam op het Midzomernachtfestival
in Zwolle dat was bedoeld als protest te
gen de bezuinigingen waarvan theater
gezelschappen en orkesten het slachtof
fer dreigden te worden. Nu ze vanwege
andere bezuinigingen zijn opgescheept
met een OV-Studentenkaart kunnen ze
hun werkterrein verplaatsen naar de
trein.
"Zingen in de trein is heel anders. De
akoestiek is beter; het is gezelliger. Al
leen moet je oppassen dat je geen men
sen tegen je inneemt. Je moet het gevoel
hebben dat de passagiers de muziek in
merendeel willen. Daarom moet je ge
woon vragen of ze het leuk vinden. Want
op straat kan je doorlopen en dat is toch
wat anders dan een andere coupé opzoe
ken, omdat de muziek je niet aanstaat".
De zingende meisjes zeggen in de trein
nog geen mensen te zijn tegengekomen
die slechts de stilte zoeken. "De meesten
vinden het wel best. We proberen de rei
zigers zelf een keus te laten maken uit
ons repertoire. De mensen mogen zeg
gen wat ze willen horen. Ze ontdooien
zichtbaar als je ze erbij betrekt. Er blijkt
bij mensen verrassend veel behoefte te
bestaan aan onderling contact. Het blijft
doorgaans niet bij muziek. Je krijgt hele
verhalen te horen. Bijvoorbeeld over het
leuke van reizen. Of liever over hoe leuk
het zou kunnen zijn. Mensen worden te
veel gedwongen beperkt te leven; in hun
hart willen ze nomaden zyn".
Slapen
Met half dichtgeknepen ogen zit Martin
Hartsuiker in de goed gevulde intercity
naar Amsterdam, die om 7.03 uur is ver
trokken. Net als het merendeel van de
reizigers in deze vroege trein heeft hij
zijn stoel in de meest luie stand gescho
ven. Om nog een klein beetje bij te sla
pen.
Hartsuiker is machinist bij de NS. met
als standplaats Amsterdam. Tijdens zijn
werk heeft hij in elk geval altijd een zit
plaats. maar als forens tussen zyn woon
plaats en zijn standplaats is dat wel eens
anders. "Nu is het vroeg en nog niet zo
heel erg druk. Ik vertrek ook geregeld la
ter - tussen half acht en half negen. Dan
moetje echt dringen om aan een zitplaats
te komen. Dat is niet leuk.
Ik vind het ook een beetje lullig als men
sen die een kaartje hebben gekocht,
moeten hangen in een portaal"
Het gevecht om een goed plekje is ook
Ed Steenhoek niet vreemd. Hij heeft zich
in het halletje bij een van de ingangen
van de trein op een klapstoeltje genes
teld. "Dat is tactiek", zegt hij. "Ik wil
graag wat studeren. Dat gaat hier beter
dan binnen".
Steenhoek werkt als programmeur bij
een bedrijf in Amstelveen. Dagelijks
pakt hy de intercity van drie over zeven
naar Amsterdam-Amstel. Een beetje te
gen wil en dank. Zijn vrouw werkt en
heeft dagelijks de auto mee. "Als ze vrij
is pak ik de auto. Dan ben ik tenminste
verzekerd van een zitplaats en ben ik
veel sneller op mijn werk. Ik kan er ook
net voor de files zyn en terug kan ik er
ook voor zorgen dat ik niet in de ry kom
te staan".
In de ochtend kan Steenhoek meestal
redelijk comfortabel reizen in de trein,
maar als hij om tien voor vijf vanaf Am
sterdam Amstel de trein terug neemt,
dan zit die al bomvol. "Dat is niet leuk. Ik
ben er ook helemaal niet bly mee als er
nu nog ook nog eens extra studenten by
komen met OV-kaarten. Zonder hen kon
je al nauwelijks zitten".
Klapstoeltje
Beleggmgsdeskundige F. Peetoom,
werkzaam by de firma Futures Consult
in De Bilt, moet lachen om de populaire
kreet dat je goed zit in de trein met een
krantje en een croissantje. In een van de
gangportalen van de intercity van 8.02
uur van Amsterdam Centraal naar
Utrecht heeft hij nog net een klapstoeltje
kunnen bemachtigen. Anderen zijn min
der gelukkig en leunen tegen de wanden.
Het is het dagelijkse beeld in deze trein.
"Als je in deze trein aan een kop koffie
en een broodje wilt komen kun je het
vergeten. Het is veel te druk. Je kunt je
koffie dan maar beter op het station ko
pen", zegt Peetoom.
De beleggingsdeskundige, die vrywel
dagelyks in dezelfde trein zit, vindt dat
veel geld moet worden betaald voor wei
nig infrastructuur. "Het is dat je met je
auto in de file komt te staan, anders zou
ik het wel weten. Minister May-Weggen
kan wel met allerlei mooie plannen ko
men, maar ze is niet geloofwaardig. Ze is
zelf autogek".
Weinig reden tot klagen heeft me
vrouw P Westerlaken uit Schoorl. die
comfortabel zit in een slechts half bezet
te eersteklas coupé. Ze is bezig aan het
staartje van haar reis vanuit het Poolse
Poznan naar huis. De Nederlandse spits
mag dan druk zyn, van het aantal passa
giers in de trein van 7.03 vanuit Utrecht
naar Zandvoort is ze beslist niet onder de
indruk. Lachend zegt ze "Ik snap n:ct
waar jullie je druk over maken. In Polen
staan ze te dringen op de perrons. Daar
voel je je een sardientje in een blik. Hier
is toch helemaal mets aan de hand".
Langzaam groeit de service aan de reiziger. Maar soms is het toch weer wachten omdat de aansluiting is gemist, of (archieffoto onderomdat het treinver-
loop ontregeld is. iroto orv
