Veel rollen, maar geen scenario in Golf
Sterke anti-oorlogsstemming in Duitsland
REPORTAGE
Vriend politie STANDPLAATS
Economie en
strategie
spelen door
elkaar heen
ZATERDAG 19 JANUARI 1
Waarom is de wereld ten strijde getrokken in de Golf. De
pacifisten protesteren dat ze niet willen sterven voor olie.
De idealisten zeggen dat het Westen bereid moet zijn om
voor de democratie te sterven. De realisten vinden dat Irak
een te machtige regionale mogendheid is geworden, waar
door het gevoelige machtsevenwicht en in het bijzonder Is
raël worden bedreigd. De economen maken hun rekensom
metje, en vertellen wie er na afloop van de oorlog de win
naars en de verliezers zullen zijn. Tenslotte zijn er de 'per-
versen', die vinden dat een oorlog goed zou zijn voor de
Amerikaanse economie.
PARIJS Er is niets vreemds
aan de stelling dat de Golf van le
vensbelang is voor de olievoorzie
ning van de wereld. Irak be/.il 18
procent van de wereld-oliereserve,
en Kuwayt 12 procent. Door zijn in
vasie van 2 augustus heeft Saddam
Hussein de hand weten te leggen op
ongeveer een derde van de wereld-
reserve. waardoor hij een krachtige
greep krijgt op de olieprijzen en de
produktiequota's. Aangezien Irak
een groot land is, dat erop is ge
brand na de lange oorlog met Iran
met hoge olieprijzen het herstel te
financieren, hoeft het geen verwon
dering te wekken dat de directe re
actie van het Westen sterk gekant
was tegen de annexatie van Ku
wayt.
Aan de andere kant, om Kuwayt
te presenteren als een symbool van
democratie is zeer vergezocht. Ku
wayt heeft een totale bevolking van
ongeveer twee miljoen mensen, van
wie 600.000 de Kuwaytse nationali
teit hebben; 300.000 zijn Bedouien,
en meer dan een miljoen zijn bui
tenlanders. Van de meer dan
600.000 Kuwayti's zijn de mannen
die ouder zijn dan 21 de enigen met
stemrecht; zij moeten bovendien
kunnen aantonen dat hun voorou
ders op zijn minst sinds 1921 in Ku
wayt woonden. Deze beperkingen
betekenen dat Kuwayt slechts
62.000 inwoners had die hun demo
cratische rechten konden uitoefe
nen.
Maar dat is nog niet alles. Het par
lement werd aan het eind van de ja
ren zeventig ontbonden, in 1981 in
ere hersteld, en in 1986 opnieuw
ontbonden. De stelregel van de
heersende familie Al-Sabah is ge
weest: "We moeten regeren, of
winst maken, maar we kunnen niet
allebei". Dat neemt niet weg dat de
enorme oliewinsten van de afgelo
pen vijftien jaar het land hebben ge
transformeerd tot een casino-eco
nomie. Het fiasco van Souk Al-Ma-
nakh in 1982 een parallelmarkt
voor aandelen waar enorme som
men geld omgingen heeft ertoe
geleid dat geld uit de nationale re
serve is afgevoerd naar de kluizen
van de familie van de emir, om hun
persoonlijke en speculatieverliezen
goed te maken.
Frankenstein
Er is daarnaast geen twijfel over
mogelijk dat Irak een formidabele
regionale militaire mogendheid is
geworden. Dat is in niet geringe ma
te te danken aan de hebzucht van de
Westerse democratieën en hun han
delsdrift, waarbij enorme hoeveel
heden wapens aan het land werden
verkocht. Een van de lessen van de
Golfcrisis moet zeker zijn dat we
moeten ophouden om 'Franken-
steins' te creëren in allerlei gebie
den in de wereld.
"Ik ben banger voor de politie dan
vooreen zogenaamde 'marginaal'
zegt mijn buurman. Hij doet iets
met film en reclame en maakt de
indruk alsof hij weet waarover hij
praat. Dat de politie in Brazilië
nietje beste vriend is. had ik al
begrepen.
Vorig jaar schoot een agent een
meisje van een brommer omdat de
bestuurder een stopteken zou
hebben genegeerd. Meisje dood en
die agent maar zeggen dat hij in de
lucht had gevuurd. Het was één
incident in de rij van vele. Prompt
verschenen er in de krant tips. Hoe
moet je je gedragen om problemen
met de politie te voorkomen?
Ik citeer; "Bij voorkeur 's avonds
niet stilstaan voor een etalageruit.
Dan denkt de politie dat je een
diefstal wilt plegen. Niet in
groepjes op het trottoir
rondhangen. Overvallen worden
meestal met groepjes gepleegd".
Rio de Janeiro^
Ineke Holtwijk
Mijn toch al minimale vertrouwen
in de plaatselijke Hermandad heeft
nu opnieuw een forse knauw
gekregen. Dat komt door de affaire-
Petichakis.
De Griekse reder Konstadinos
Petichakis arriveerde enkele dagen
voor Kerstmis op de luchthaven
van Rio de Janeiro. In zijn koffertje
transporteerde hij 60.000 dollar, de
salarissen voor de bemanning van
een van zijn schepen in Rio. Op het
vliegveld werd de Griek door de
politie apart genomen. Een routine
klus. leek het.
Ga de auto maar vast halen,
gebaarde hij een medewerker die
aan de andere kant van het glas de
reder opwachtte. Maar toen de
collega terugkeerde, was de reder
verdwenen. Met vier kogels werd
zijn levenloze lichaam de volgende
dag gevonden, niet ver van de
luchthaven. Het geld was weg.
De moord werd het begin van een
feuilleton van onthullingen datje
niet bij elkaar had kunnen
verzinnen. Derrick zou er een kleur
van hebben gekregen. Uit verhoren
is vast komen te staan dat er een
bende van politieagenten en
luchthavenpersoneel op het
vliegveld opereert.
Zij hebben het voorzien op
passagiers met veel dollars op zak.
En dat zijn er nogal wat, aangezien
Brazilië geen vrij deviezenverkeer
kent. De reizigers bij wie men flink
wat groene flappen vermoedde
werden zonder duidelijke reden
apart in een kamertje genomen en
onderzocht. Mineira. geschikt voor
mijnbouw, noemen de agenten dat
onderling.
De slachtoffers die in het
zweethokje hun geld kwijtraakten,
dienden meestal geen klacht in
omdat ze zelf fout zaten. De export
van dollars is verbodenvoor de
invoer van grote hoeveelheden
gelden regels. Men vermoedt dat er
meer dan één dode is gevallen.
Vorig jaar werd het lijk van een
Angolees gevonden die ook naar hd
zweetkamertje was gevoerd. En 1
inmiddels heeft zich ook een
Braziliaanse touroperator gemeld I
die over de affaire in de krant las
en nu heeft verteld hoe hij op het
nippertje hel vege lijf heeft kunnen
redden maar wel de inhoud van
zijn koffertje is kwijtgeraakt.
De wereld zit raar in elkaar. De t
verdachte agenten zijn vorige week\
voorgeleid aan de officier van
justitie. Collega's hielden een
solidariteitsmanifestatie in het
gerechtsgebouw. En de advocaat j
bleek thuis een gestolen auto voor j
de deur te hebben staan en er een
collectie wapens op na te houden. J
Bij mij voor de deur staat iedere I
dag een patrouilleauto van de
politie. Om gespuis uit de buurt te
houden, zeggen de agenten. Vraag:
moet ik mij nu veiliger voelen? Mijn
buurman vindt van niet.
Britse recruten
ontvangen de
zegen voor de
strijd in het
Midden-Oosten.
Het is echter niet
duidelijk waar
voor zij precies
vechten.
(foto El'A)
Wat betreft de rekensommen van
de economen over de economische
gevolgen van een oorlog in de Golf,
de meesten zijn het erover eens dat
een korte oorlog slechts marginale
gevolgen zou hebben. Als er een
langere oorlog in het vooruitzicht
ligt, gaat dit natuurlijk niet langer
op. Deze zou kunnen leiden tot de
vernietiging van vele olievelden,
van communicatiefaciliteiten en in
het bijzonder van de scheepvaart
communicatie, tot veel hogere olie
prijzen, hoge rente, en een daling
van de aandelenkoersen. Japan zou
waarschijnlijk in een recessie te
rechtkomen, de arme landen zou
den nog verder worden gemargina
liseerd, en ga zo maar door.
Pervers
Economen zijn altijd veel beter in
het achteraf verklaren van gebeur
tenissen. Hun voorspellingen over
de economische gevolgen van een
Golfoorlog blijven daarom inder
daad erg vaag, vooral waar het gaat
om de gevolgen voor de Verenigde
Staten. Dit brengt ons op het 'per
verse' standpunt dat een oorlog op
middellange termijn goed zou zijn
voor de economie van de Verenigde
Staten.
Aan het begin van 1990 waren er
voor de Verenigde Staten drie grote
uitdagingen. De eerste was hoe men
zich moest aanpassen aan het demi-
litariseringsbeleid van de Sovjetu
nie, dat niet alleen de druk weghaal
de van de bewapeningswedloop,
maar ook de afweging van aanzien
lijke vermindering van het aantal
manschappen en het materieel no
dig maakte.
De tweede was hoe het hoofd
moest worden geboden aan een ver
slechtering van de economische si
tuatie, die komt op een moment dat
de Europese economische integra
tie zich voltrekt dankzij de positieve
interactie met de Oosteuropese lan
den. Tevens zai Japan ongetwijfeld
een inkomen per hoofd van de be
volking realiseren dat het dubbele
is van dat in de Verenigde Staten,
een proces dat bovendien gepaard
gaat met de realisering van een aan
tal technologische doorbraken.
Verbluft
De derde uitdaging was hoe moest
worden omgegaan met de dreigen
de tekenen van een ernstige reces
sie die duidelijk begonnen te wor
den, hoe de kosten van de catastrofe
met de spaarbanken, en meer re
cent, van de instorting van de on-
roerend-goedmarkt moesten wor
den opgevangen.
De soepelheid van de Sovjetunie
ten aanzien van het ontwapenings-
vraagstuk was voor de Amerikanen
gênant, omdat ze, in tegenstelling
tot de behoeftige Sovjets, in termen
van hun produktiesysteem niet
voorbereid waren op een omscha
keling. Dus gingen ze op zoek naar
een vijand of gevaar om de voort
gaande omvangrijke uitgaven aan
bewapening te rechtvaardigen, ten
einde een ernstige recessie te ver
mijden. De invasie van Saddam
Hussein van 2 augustus kwam als
een geschenk uit de hemel.
Toen de vijand, en daarmee de
rechtvaardiging voor de voortdu
rende hoge defensie-uitgaven ge
vonden was, zo vervolgt deze 'per
verse' redenering, ging de Ameri
kaanse regering op zoek naar een
manier om de internationale con
currentieverhoudingen bij de han
del te wijzigen in het voordeel van
de Amerikanen en ten koste van
Europa en Japan. De Amerikanen
waren verbluft door de snelheid
waarmee de beide Duitslanden in
staat bleken zich verenigden, on
danks de hoge kosten die daarmee
gemoeid zijn, zoals het betalen van
de terugtrekking van de Sovjettroe
pen. De Westeuropese economieën
maakten een zeer krachtige indruk,
en leken snel op weg naar een pan-
Europese markt een integratie
die de Amerikaanse economie tot
een dreumes zou degraderen.
Knoop
De enige kostenfactor waarmee de
Europese en Japanse groei, meer
dan de Amerikaanse, kan worden
afgeremd, is de olieprijs. Een prijs
van 30 dollar per vat zou de energie-
besparingsmaatregelen in de Ver
enigde Staten, die de afgelopen tien
jaar waren verwaarloosd, aanmoe
digen. Ook zou een hoge olieprijs
leiden tot de hervatting van de bin
nenlandse produktie uit dure
bronnen in Texas, Oklahoma en
Wyoming. Toch zouden de Europe
se economieën, die 90 procent van
hun olie moeten invoeren, en Ja
pan, dat 95 procent van zijn olie in
voert, het zwaarst worden getrof
fen. De Verenigde Staten importe
ren 50 procent van hun oliebehoef
te.
Nu deze twee grote doelstellingen
zijn verwezenlijkt handhaving
van een sterke wapenindustrie en
verzwakking van de Westeuropese
economieen met uitzondering
van Groot-Brittannie, dat netto een
olie-exporteur is, kan de Ameri
kaanse regering zich vervolgens
wijden aan de crisis bij de banken
en de oplossing van de onontwarba
re knoop van het begrotingstekort.
Een oplossing voor die proble
men kan in elk geval voor een deel
worden geleverd door de Golfcrisis.
De Arabische wapenaankopen, ook
al zijn die, gezien de grote noodzaak
tot de inzet van Amerikaanse man
schappen grotendeels ineffectief
gebleken, kunnen ongehinderd
doorgaan. Het beste bewijs hier
voor werd onlangs geleverd door de
wapenbestelling van Saudi-Arabie
ter waarde van 20 miljard dollar, de
grootste order in de geschiedenis
voor Amerikaanse produkten. Ook
is het niet onvoorstelbaar dat de
heersers in Kuwayt overgehaald
kunnen worden om de wankelende
Amerikaanse banken te steunen
met aanzienlijke extra deposito's.
Als de voorzichtige sjeik Jaber al-
Ahmad hiertoe niet bereid is, kan
hij waarschijnlijk wel worden be
wogen tot omvangrijke beleggin
gen in Amerikaans schatkistpapier.
Mentaliteit
Dit is zeker een perverse redene
ring, maar tot op zekere hoogte zijn
alle argumenten die zijn aange
voerd voor de oorlogvoering in de.
Golf zo niet pervers, dan toch wei
nig overtuigend geweest.
Ik zou de situatie in het kort als
volgt willen samenvatten: Saddam
Hussein is Kuwayt om economi
sche redenen binnengevallen. Hij
kon dat doen omdat het Westen en
de Sovjetunie een regionale 'Fran-1
kenstein' hebben geschapen. Ge
confronteerd met de internationale
reactie veranderde Saddam de inva
sie in een conflict tussen de islam en
het Westen en Israel.
De Amerikanen strijden duidelijk
voor economische belangen (olie), j
voor strategische belangen (Irak als
regionale militaire bedreiging) en
voor Israël. De Europeanen en
vooral de Fransen en de Britten
begrijpen meer van de Arabische
mentaliteit dan de Amerikanen,
hetgeen zou verklaren waarom ze
zich met de huidige situatie niet
goed raad weten.
Het meest opmerkelijke bij dit al
les is het feit dat het ons ontbreekt
aan de concepten, de instellingen,
en de visie om ons in staat te stellen
in deze situatie adekwaat op te tre
den.
Louis Emmcrij is directeur van het
Ontwikkelingscentrum van de Organi
satie voor Economische Samenwer
king en Ontwikkeling in Parijs.
Saddam Hoessein heeft nog enkele bewonderaars m het Midden-Oosten,
zoals dit Palestijnse jongetje m Jordanië dat het overwinningsteken
maakt. De rol van de Palestijnen is bijzonder dubbelzinnig in het Golf-con-
flict. (foto AP»
BERLIJN - Tienduizenden scho
lieren die spontaan de straat op
gaan om te demonstreren tegen
de Golfoorlog, honderden bur
gers die zich bereid verklaren
Amerikaanse deserteurs te ver
bergen, blokkades van Ameri
kaanse legerplaatsen en een
Groene regionale minister, die
oproept tot collectieve dienstwei
gering. De Duitsers blijken nogal
pacifistisch in deze dagen.
Uit een opinie-onderzoek blijkt
dat 80 procent van de Duitsers te
gen een gewelddadige verdrij
ving van de Iraakse dictator Sad
dam Hussein uit Kuwayt is, 75
procent is tegen de inzet van
Duitse soldaten aan de Golf en de
helft van de ondervraagden vindt
dat de politici in binnen- en bui
tenland hebben gefaald bij het
zoeken naar een vreedzame op
lossing. Onder de militairen is
zelfs 59 procent ontevreden over
de politiek. "Geen bloed voor
olie".
Onder dat motto verzamelen
zich elke dag tienduizenden Duit
sers in steden en dorpen. Ze de
monstreren of bidden voor de
vrede. De machtige vakbond IG
Metal, met drie miljoen leden de
grootste bond ter wereld, wil sa
men met de andere bonden, de
kerken en de politieke partijen
oproepen om met enkele minuten
stilte het hele land tot nadenken
te brengen. De vakbondsleden
worden opgeroepen aan geweld
loze demonstraties deel te nemen.
De bond verlangt dat de regering-
Kohl duidelijk stelt dat de in Tur
kije gelegerde Duitse soldaten
niet aan de oorlog deel zullen ne
men. De IG Medien gaat nog een
stap verder. Voorzitter Pfennig
eist dat Bonn de soldaten direct
terugroept.
In veel kranten staan adverten
ties met de handtekeningen van
duizenden burgers die tegen elke
vorm van geweld zijn. "Zeg nee.
soldaten van de Bundeswehr, als
jullie bevel krijgen in de Golf ten
strijde te trekken", luidt de tekst
van een advertentie van de Groe
nen. De vredesgroepen, die na het
ontspanningsproces in Europa
op sterven na dood leken, zijn
verrast door de geweldige res
pons. Vooral ook omdat overal
massaal scholieren aan de acties
deelnemen. In Frankfurt, waar de
scholierenraad dinsdag had opge
roepen tot een vredesmars, ver
schenen woensdag tot verbazing
van de organisatoren meer dan
10.000 jongeren. De opgetrom
melde politie stelde spontaan een
luidsprekerwagen ter beschik
king.
In Berlijn. Hamburg, Frank
furt, Wiesbaden en andere grote
steden worden Amerikaanse di
plomatieke missies of kazernes
geblokkeerd, op scholen houden
leerkrachten toespraken waarin
wordt gewezen op de waanzin
van een gewapend conflict. De re-
gering-Kohl, minister van buiten
landse zaken Genscher voorop,
wil verder onderhandelen met
Saddam Husayn. De ere-voorzit-
ter van de SPD en Nobel-laureaat
Willy Brandt zegt manend dat de
mensen die tegen een oorlog zijn
niet automatisch van een anti-
Amerikaanse houding mogen
worden beticht. Bij alle politici
valt te beluisteren dat juist de
Duitsers uit hun geschiedenis
hebben geleerd dat een oorlog
met alle mogelijk middelen ver
meden dient te worden.
In de meeste media worden
heel duidelijk de Amerikanen
verantwoordelijk gesteld voor de
escalatie. Natuurlijk willen ook
de Duitsers dat Saddam Husayn
zich terugtrekt, maar minstens
even pertinent wordt gesteld dat
te vroeg voor een gewelddadige
oplossing is gekozen. In alle kran
ten komen Duitsers aan het
woord die de verschrikkingen
van de door hen zelf ontketende
Tweede Wereldoorlog aan den lij
ve hebben ondervonden en hun
boodschap is duidelijk: 'Nooit
meer oorlog'. Het doorgaans ob
jectieve actualiteitenprogramma
Monitor beschuldigde de VS er
zelfs van door middel van geweld
een nog grotere misdaad te be
gaan dan Irak met zijn bezetting
van Kuwayt.
De machtige boulevardkrant
Bild gaat dit pacifisme, gecombi
neerd met anti-Amerikanisme, te
ver. In een voor de krant extreem
lang commentaar werd woensdag
de politiek van de regering-Kohl
hard aangevallen. Over het door
Bonn gesteunde Franse plan,
waarin een verband wordt gelegd
tussen Kuwayt en het Palestijnse
probleem, schrijft het blad: 'Men
hoeft alleen maar Kuwayt te be
zetten en ijzeren zenuwen te to
nen, dan al ondernandelen Parijs
en Bonn over zaken die met de
overval van Irak niets te maken
hebben. De diepe teleurstelling
van de Amerikanen, Britten en Is
raëliërs over de houding van
Bonn is begrijpelijk".
Bild verder: "Genschers rol is
zeer eigenaardig. Hij zegt: Om een
oorlog te voorkomen, mag men
niets nalaten. Daarin heeft hij ge
lijk. Iedereen die ten oorlog trekt,
is te betreuren. Ons diepe medele
ven geldt de soldaten, hun moe
ders, kinderen en vrouwen. En
bovenal met mensen die mogelijk
het slachtoffer van deze oorlog
worden. Wij willen echter geen
oorlog. Maar zoals Parijs en Bonn
handelen, wordt de oorlog niet
verhinderd, alleen maar verscho
ven. Verschoven naar een datum
waarop Irak (dan met kernbom
men) veel sterker en het bloedbad
nog veel groter zal zijn. Het alter
natiefis niet oorlog of vrede, maar
een beperkte oorlog of een we
reldcatastrofe".
Het is opvallend dat Bild, met
dagelijks ongeveer 16 miljoen le
zers. het aandurft zo tegen de pa
cifistische stroom in te zwem-
