'Een nieuwe orde is niet nodig'
Het Midden-Oosten steeds andere wolken voor de zon
'Geen land mag de heerschappij
over het gehele gebied krijgen'
ZATERDAG 19 JANUAR11991
PAGINA 25
BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
ledereen kan tegenwoordig ook maar volksvertegenwoordiger
worden. De Amerikaanse republikein Lee Hamilton sprak don
derdagavond, zonder met zijn ogen te knipperen, recht in de
camera van Cable News Network. Het had hem verbaasd,
merkte de geachte senator op, dat nog niemand had nage
dacht over wat er na de Golfoorlog in het Midden-Oosten zou
moeten gebeuren. Werkelijk, daar zou eens aandacht aan
moeten worden besteed. Zoals te vrezen viel bij de flitsende
drie-seconden-aanpak van CNN bedankte de geheel uit plas
tic opgetrokken verslaggeefster haar kortstondige gespreks
genoot, en schakelde als een haas terug naar de centrale pre
sentator. Het bespaarde haar de vraag, of de huidige strijd
niet juist het gevolg is van enig denkwerk over de toekomst.
Een poging tot een antwoord.
door Wiebe Pennewaard
Het vooral met veel goede bedoelin
gen in elkaar gezette krantje The
Egyptian Gazette veegt doorgaans
in forse taal de vloer aan met Sad
dam Hussein. Woensdag evenwel
werd een wat subtielere toon aange
slagen in een even sarcastische als
zelfbedachte weergave van een ge
sprek tussen de imam van Jemen en
zijn premier. Ergens in de jaren zes
tig had de imam, terwijl zijn land al
over de rand van een bankroet was,
goede rëad gevraagd aan zijn eerste
minister.
De premier antwoordde na enig
denkwerk: "Laten wij de Verenigde
Staten de oorlog verklaren". De
imam vroeg, of zijn raadsman gek
was geworden? Welnee, luidde
diens repliek, kijk maar hoe het de
twee landen is vergaan die het wel
deden. Duitsland en Japan zijn nu
beide rijk, want na de nederlaag
kregen ze geweldig veel hulp van
Amerika.
Goed, zei de imam, maar wat als
wij de oorlog tegen Amerika win
nen? Dan, zo luidde het antwoord
van de premier, hebben wij een pro
bleem, majesteit. En daarom is Je
men nooit aan een invasie van de
Verenigde Staten begonnen, con
cludeerde The Egyptian Gazette,
gevolgd door de verzuchting: waar
om is Saddam Hussein niet zo wijs
als de imam van Jemen?
Omdat, meent mr. Egbert Jacobs,
de onmiddellijke machtshonger
van Saddam Hussein kennelijk gro
ter is dan die van de imam uit de
anekdote. Als waarnemend ambas
sadeur leidt Jacobs sinds eind okto
ber de Nederlandse diplomatieke
vestiging in Cairo. In politiek op
zicht de belangrijkste in de Arabi
sche wereld.
De missie dwong Jacobs zich snel
en grondig te verdiepen in een haast
onafzienbare reeks problemen en
complicaties, op een moment dat de
Verenigde Naties in toenemend
tempo op weg waren naar een har
dere aanpak van de Iraakse leider.
De voormalige secretaris-gene
raal van buitenlandse zaken vult,
voorzien van een diplomatiek en
dus fraudebestendig paspoort, het
gat tussen zijn geruisloos naar Ma
nilla overgeplaatste voorganger
Hanrath en de beoogde nieuwe man
Van Dam. Deze bewijst, als oud-am
bassadeur in Baghdad, momenteel
zijn diensten aan het ministeriële
beleidscentrum in Den Haag, dat de
ontwikkelingen rond de Golf per
manent volgt.
In tegenstelling tot senator Ha
milton liet Jacobs wel degelijk zijn
Zo ziet een
Amerikaanse
cartoonist de
Golfoorlog:
Bush die Sad
dam Hussein
een pak slaag
geeft.
gedachten gaan over de situatie na
de nu losgebarsten strijd. Om de ve
le mogelijkheden te begrenzen tot
waarschijnlijkheden, spitst hij zijn
bespiegelingen toe op een afloop
van de oorlog, waarin Saddam Hus
sein van het politieke toneel is ver
dwenen.
De Nederlandse diplomaat voor
ziet, en niet uit plaatsvervangend
chauvenisme, in het Midden-Oos
ten een belangrijke taak voor zijn
tijdelijke gastland. Jacobs: "Egypte
is veroordeeld tot een natuurlijke
leidersrol in de Arabische wereld".
Versterkt
President Mubarak heeft deze posi
tie, sinds de Iraakse inval in Ku-
wayt, langs drie wegen versterkt.
Hij heeft vanaf de eerste week con
sequent het optreden van Saddam
Husein veroordeeld. Hij voegde,
met substantiële deelname aan de
geallieerde troepenmacht, de daad
bij zijn woord. En, wellicht het be
langrijkste, hij wist een werkbare
benadering te vinden van 'de com
plicerende factor Israël'.
Jacobs verklaart Mubarak's
werkwijze, die na afloop van de oor
log tot een verhoogd profiel van
Egypte in het Golfgebied zal leiden,
uit 'een fijne neus voor de hegemo
niale neigingen van andere leiders'.
Daarbij vermoedt hij, dat Mubarak
niet alleen uit persoonlijk of natio
naal belang de Palestijnse zaak
principieel een goed hart toedraagt.
"Veel landen in het Midden-Oos
ten spelen een rol ten opzichte van
de Palestijnen, waarbij je je kunt af
vragen of die niet over de rug van de
Palestijnen gaat. Het eerste belang
van Mubarak ligt natuurlijk in
Egypte, maar Egypte is nooit van
het standpunt afgeweken dat de
Palestijnen recht op een eigen staat
hebben".
Waar kan die worden gevonden,
als het regime van Saddam Hussein
gewapenderhand zal zijn beëin
digd? Jacobs: "De in Israëlische
discussies steeds meer opduikende
optie, dat Jordanië heel geschikt
zou zijn als het nieuwe Palestijnse
vaderland, wordt vooral uitgedra
gen door de politieke haviken".
Beeld van de werkelijkheid: moslims in Saudi-Arabië bidden met het gasmasker op.
"Een andere optie, als tussenweg,
is het huisvesten van de Palestijnen
in Jordanië inclusief de westelijke
oever van de Jordaan. Het lijkt mij
een drama van de eerste orde, wan
neer de Palestijnen voor de tweede
keer worden gedwongen tot een
massale volksverhuizing, een dra
ma dat ook onverzienbare repercus
sies zal hebben".
Iran
De vraag of, en niet in eerste aanleg
waar, een aparte staat voor de Pale
stijnen moet komen, lijkt Jacobs
een van de belangrijkste agenda
punten voor de internationale con
ferentie, die onvermijdelijk lijkt
wanneer Irak uit Kuwayt is verdre
ven en zijn regime en militaire
kracht gebroken zijn. Agendapun
ten, die ook het volledige herstel
van de soevereiniteit van Libanon
en de veiligheid rond de Perzische
Golf zullen moeten omvatten.
Er huist echter een volwassen ad
der onder het zand, als Egypte de
leidersrol in het nieuwe Midden-
Oosten wil gaan vervullen. Diago
naal aan de overzijde van het ver
scheurde gebied ligt een ander land.
dat sinds augustus een opmerkelijk
klein profiel koestert.
Iran zal zeker proberen het gat te
vullen, dat een verslagen en van zijn
leger en leider beroofd Irak achter
laat. Wat Egypte in de huidige crisis
verdient met zijn daadwerkelijk op
treden, wint Iran door niets te doen.
Van aanmerkelijk, en wellicht zelfs
doorslaggevend belang, zal de hou
ding van de kleine Golfstaten zijn.
Een aanwijzing dat zij liever naar
het noordoosten kijken dan naar
het zuidwesten, komt uit de jongste
vergadering van de Gulf Coopera
tion Council (GCC), het samenwer
kingsverband van Bahrayn, Oman,
Saudi-Arabië, Kuwayt, Dubai, Qua-
tar en de Verenigde Arabische Emi
raten.
Ruim een week geleden deden de
GCC-leden uitgesproken beleefd
richting Teheran. Liever een groot
Arabisch verbond dan samenwer
king met Egypte, dat toch wel ver
dacht nauwe banden met de Ver
enigde Staten onderhoudt, conclu
deerde de buitenwacht.
Te westers
Dit standpunt wordt zonder omwe
gen omschreven door dr. Ali al De-
henin. Als nauw aan de verdreven
emir van Kuwayt verwante zaken
man verblijft hij noodgedwongen
sinds 2 augustus in Cairo. Hij was
met vrouw en drie kinderen in
Egypte op vakantie, toen zijn land
werd overvallen.
Met veel omhaal van woorden be
dankt Dehenin eerst het gastvrije
Egypte, om vervolgens Mubarak
naast de andere zakken voor de
vuilnisman te deponeren. Te wes
ters, dus te weinig Arabisch, en
vooral niet slim genoeg om zijn land
tot grotere rijkdom te brengen,
zoals Kuwayt en de andere Golfsta
ten wel lukte.
Het zelfingenomen relaas is op
zijn minst consequent: de Kuway-
ters streven naar een volkomen res
tauratie van de situatie van voor de
inval. Iran kan daarbij een nuttige
buurman zijn, met wie in goede
vriendschap en vooral op voldoen
de afstand uitstekend valt te leven,
meent Dehenin.
"Er wordt nu veel gesproken over
een nieuwe orde. na de oorlog. Maar
waarom zou er een nieuwe orde
moeten komen? Het was goed, zoals
het was. en geen land mag de heer
schappij over dit hele gebied krij
gen. Irak niet. Iran evenmin, Israel
niet en Egypte al helemaal niet".
Het leek dan wel eens goed. zoals
het in Kuwayt was, de talloze onder
betaalde en rechteloze gastarbei
ders even daar gelaten, maar een
wat rechtvaardiger verdeling van
de immense olierijkdom over alle
landen in het Midden-Oosten valt te
verdedigen, en wordt al jaren geeist
door de arme Arabische landen.
Dehenin: "Dat is een typisch wes
terse manier van denken. Wij zien
het zo: in elke familie heb je rijke en
arme leden. Een land is een soort fa
milie. dus wij helpen binnen ons
land de arme leden In Kuwayt is ie
dereen rijk, heeft iedereen goede
huizen en rijdt iedereen in mooie
auto's". "Maar helpt de ene familie
bij u ook de andere familie? Moet
het ene land het andere helpen, om
dat ze toevallig naast elkaar lig
gen?".
De tegenwerping, dat deze visie
in schrille tegenstelling staat met de
Arabische broedergedachte, veegt
Dehenin achteloos van tafel.
"Wij zijn broeders in taal en ge
loof. Maar Amerika vult toch ook
niet het begrotingstekort van de
Britten aan, omdat ze toevallig alle
bei Engels spreken en in dezelfde
God geloven?". Nee, maar Amerika
helpt op dit moment wel uw land te
bevrijden. "Aha", lacht de Kuwayty
met slim toegeknepen ogen, "maar
dat is een geen broederhulp. Dat is
het handhaven van internationaal
recht".
Geen garantie
Het Kuwaytse geluid bevestigt, dat
de internationale conferentie over
het Midden-Oosten een van de lang
durigste en moeizaamste operaties
uit de diplomatieke historie zal wor
den. Alleen intensief overleg tussen
alle hoofdrolspelers vooraf, bij
voorkeur gevolgd door principe-ak
koorden in de wandelgangen, biedt
uitzicht op enig succes.
Maar zelfs zorgvuldige voorberei
ding en tactvolle timing vormen
geen garantie voor een nieuw en
vreedzaam Middenoosten van na-
de-oorlog. Daarvoor dnjven er ach
ter de donderwolken van vandaag
al teveel nieuwe wolken En in de
Arabische wereld hebben deze de
neiging zichzelf onophoudelijk aan
te vullen.
