Essentiële rol voor
Britse Tornado's
Wereldwijde protesten tegen oorlog
f Strijdkrachten
1 in het Golfgebied
HHHTIiHrVI-W
Bombardement diep in Irak
Nederlandse Patriot
kern van geallieerde
luchtverdediging
B-52 bommenwerpers:
oudjes doen het nog best
OD E3
IS
DONDERDAG 17 JANUARI 1991
PAGINA 9
LONDEN Britse Tornado GR1 gevechtsbommenwerpers hebben vannacht een vitale
rol gespeeld in het geallieerde bombardement. De Tornado's voerden aanvallen uit op
vliegvelden, raketinstallaties en communicatiecentra. Oih aanvallen diep in Irak mogelijk
te maken werden de jagers, die een actieradius hebben van 770 kilometer, vergezeld door
Victor en VC10 tankvliegtuigen.
BRUSSEL (GPD) - 01" in de Gol-
foorlog kernwapens zullen worden
ingezet, wordt door de hele wereld
met angst en vrees afgewacht. Maar
dat wil niet zeggen dat de 'gewone'
bommen die de beide partijen tot
hun beschikking hebben veel min
der erg zijn. De nieuwse conventio
nele bommen hebben een vernieti
gingskracht die die van kleine kern
bommen benadert.
Zo staat vast dat zowel de Ameri
kanen als Irak beschikken over
fuel-air-explosives', de zogenoem
de FAE-bommen. Op kleine schaal
werden zij al gebruikt in Vietnam
en door Israel in de Yom Kippoer
oorlog. Maar nu zullen zij naar ver
wachting voor het eerst op grote
schaal worden gebruikt. De ver
woesting zal enorm zijn.
Zij kunnen een gebied van enkele
vierkante kilometers volledig met
de grond gelijk maken. De bommen
Nieuwste bom
op proef gesteld
in Golfoorlog
hebben geen vaste lading, i
gev
enkele seconden verast, net zoals
bij een atoombom.
Door de enorme vuurbal wordt
ook alle zuurstof uit de omgeving
weggezogen. Mensen die buiten het
vuur weten te blijven krijgen ge
woon geen lucht meer en stikken.
De enorme schokgolf zorgt er bo
vendien voor dat landmijnen tot
ozijn diep onaer de grond tot ontploffing
uld met 250 kilo ethyieenoxyde komen. De bom wordt dan ook ge-
propaan. Zodra de bom door een bruikt tegen tankeenheden die zich
vliegtuig of via een kruisraket bo- achter mijnenvelden verschuilen,
ven het doel is afgeworpen, zorgt De Amerikanen gebruikten de
een kleine ontsteker ervoor dat die bom kleine schaal om in de jungle
stoffen vrijkomen. van Vietnam landingsplaatsen te
maken. Er is bijna geen verdediging
Daardoor vormt zich een hoogst tegen mogelijk. Door het wegzui-
explosieve gaswolk. Die wordt door gen van de lucht helpt alleen schui-
weer een ontsteker tot ontploffing ien m luchtdichte bunkers. Boven
gebracht. Er ontstaat een enorme dien zorgt de explosie net als bij
explosie, die zorgt voor een vuur- atoomwapens voor een elektromag-
storm in een gebied van twee bij netische puls. die alle radioverbin-
twee kilometer. Alles wat zich daar dingen tot in de wijde omtrek
bevindt vliegt in brand of wordt in stoort.
Congresleden
VS hopen op
een korte oorlog
WASHINGTON (AP) - Terwijl de
Verenigde Staten vannacht hun
vuurkracht inzetten tegen Irak. zei
den Congresleden te hopen dat het
conflict van korte duur zal zijn en
met zo weinig mogelijk slachtoffers
aan Amerikaanse zijde zal aflopen.
"Wij kunnen alleen hopen dat dit
militaire optreden snel en succesvol
zal zijn en dat er een minimum aan
Amerikaanse slachtoffers zal vallen
en dat Saddam Hussein van het
aardse toneel zal worden wegge
vaagd," zei senator Alfonse D'Ama-
to kort na het begin van het offen
sief.
De Tornado GR1 wordt beschouwd
als de beste laagvliegende bom
menwerper ter wereld. Het vlieg
tuig kan midden in de nacht met
grote snelheid vlak boven de grond
scheren, zodat het nauwelijk opge
merkt wordt door de radar.
De Britten hadden 45 Tornado's
in de Golf, die waren gestationeerd
in Dahran en Tabuk (Saudi-Arabië)
en in Bahrayn. Alle toestellen ste
gen gisteravond tegelijkertijd op
voor hun missie in Irak. De andere
Britse vliegtuigen in het gebied, de
Jaguars, bleven aan de grond. Deze
toestellen kunnen niet 's nachts
vliegen en zijn bovendien meer ge
schikt voor aanvallen op tank-for
maties.
Het belangrijkste wapen van de
Tornado's is de JP233-bom, die drie
miljoen gulden per stuk kost. Elk
van deze JP233-bommen bestaat uit
een dertigtal kleinere bommen en
215 mijnen. Met zijn wapens kan
een enkele Tornado een landings
baan van een vliegveld onbruikbaar
maken. De 30 bommen slaan grote
gaten in het asfalt terwijl de 215 mij
nen herstelwerkzaamheden nage
noeg onmogelijk maken.
Raketinstallaties
Behalve om vliegvelden te bombar
deren is de Tornado ook uitermate
geschikt voor aanvallen op radarin
stallaties. Aangenomen wordt dat
de vliegtuigen vannacht hun aller
nieuwste anti-radar wapen, zoge
naamde ALARM-raketten, hebben
gebruikt om Iraakse communicatie-
centra te vernietigen. Eenmaal ge
lanceerd, gebruikt een ALARM-ra-
ket zijn eigen radar-geleidingssys
teem om het doelwit te 'vinden'. Het
wapen is zo nieuw dat het eigenlijk
nog beproefd moest worden toen de
Tornado's naar de Golf werden ge
dirigeerd.
Het feit dat de Tornado's verge
zeld werden door tank-vliegtuigen,
duidt erop dat zij wellicht zijn inge
zet voor aanvallen op de Iraakse ra
ket-installaties bij Rutbah,
De grote vraag in het Britse kamp doen dan bidden dat ze alle veilig en
was vanmorgen hoeveel van de Tor- wel terugkeren", zo zei een hoge of-
nado's waren teruggekeerd op hun ficier van de Britse luchtmacht in
bases. "We kunnen weinig anders het gebied.
Radio-amateurs
DEN HAAG (ANP) Radiocom
municatie tussen het Amerikaan
se golfcommando en de aanval
lende luchteenheden is in Neder
land op te pikken via de korte
golf. Dat meldt een radio-amateur
uit Bergen.
Hij zegt te hebben gehoord dat
een beperkt aantal vliegtuigen tij
dens de operatie schade heeft op
gelopen. Uit de radio-informatie
is niet op te maken of de toestel
len zijn neergehaald of slechts be
schadigd.
De Britse Tor
nadobommen
werpers icaren
vóór dat zij wer
den ingezet bij
de bombarde
menten op
Baghdad gesta
tioneerd in het
Golfstaatje
Bahrayn. Van
nacht rond mid
dernacht zetten
zij koers naar de
Irakese hoofd
stad voor een
buitengewoon
effectieve actie.
(foto EPA)
Meer tijd voor economische sancties geëist
WASHINGTON/MADRID/TUNIS
(DPA/Rtr/AFP) In verschillende
landen is vandaag al gedemon-
westen van het land. Deze installa- streerd tegen het uitbreken van de
ties baarden het Amerikaanse op
perbevel grote zorgen, omdat van-
daaruit een aanval op Israel zou
kunnen worden gedaan.
Andere doelwitten van de Torna
do's zijn waarschijnlijk de commu
nicatiecentra in Baghdad en in Bas-
ra geweest. In de omgeving van
deze zuidelijke Iraakse stad liggen
verder zes luchthavens, die even
eens zijn gebombardeerd.
Golfoorlog. Met demonstraties, sta
kingen en gebedsdiensten is werd
gisteren en dinsdag ook al wereld
wijd geprotesteerd de (toen nog)
dreigende oorlog. De protesten
richtten zich op 'de oorlogszuchtige
politiek' van beide partijen en het
starre vasthouden aan de datum
van 15 januari waarop Irak het
grondgebied van Kuwayt moest
hebben ontruimd.
Duitse firma's:
geen materiaal
aan Irak geleverd
sen gingen de prijzen van levens
middelen in Italië en Spanje flink
omhoog.
In de Spaanse hoofdstad Madrid
gingen ongeveer 20.000 studenten
en scholieren de straat op om te age
ren tegen het dreigende oorlogsge
vaar. De demonstranten eisten de
.terugtrekking van de drie Spaanse
oorlogsschepen uit het Golfgebied.
De protestmars liep uit de hand
toen tientallen gemaskerde jonge
ren ruiten van auto's, winkels en
bankgebouwen kapot gooiden
waardoor de politie moest ingrij
pen. Volgens lokale autoriteiten in
Barcelona namen ongeveer 50.000
demonstranten in die stad aan een
protestmars deel.
De Franse politie verbood dins
dag een vredesmars die gisteren in
Parijs zou worden gehouden. Het is
het eerst dat dat gebeurt sinds Saddam Husayn gerichte leuzen als
BRUSSEL Oorlogen zijn de
beste proef voor nieuwe
wapensystemen. Dat geldt ook
voorde Patriot-
luchtdoelraketten. waarmee
gisteren de twee Nederlandse
luchtmachteenheden naar
Oost-Turkije zijn vertrokken.
De Patriot is nog nooit in een
echte oorlog getest. Of hij zo
goed is als gehoopt, moet maar
worden afgewacht.
Zo hebben de Nederlandse
squadrons eind vorig jaar voor
het eerst in de Amerikaanse
woestijn zelf'echt' een raket
mogen afvuren. Geen wonder:
elk schot kost een miljoen
dollar. Ook de Amerikanen zijn
zuinig. Van de nieuwste versie
van de Patriot-raket zijn er tot
nog toe pas dertien afgevuurd.
Ze waren wel alle dertien raak. mel
den de Amerikanen. Die nieuwe
versie, de PAC-2. hebben de Neder
landers in Turkije niet. Zij doen het
met de oudere PAC-1. Het verschil
is dat de nieuwste versie ook ge
schikt zou zijn voor de verdediging
tegen raketten. De PAC-1 is vooral
bruikbaar tegen vliegtuigen.
De Patriots vormen in de Golf de
kern van de luchtverdediging vanaf
de grond. Ook zijn er oude Hawk-ra-
ketten voor de korte afstand. De VS
hebben in Saudi-Arabie zestig lan
De Patriot-installatie bestaat uit
drie eenheden: een vrachtwagen
met het bemande controlecentrum,
een oplegger met de grote radar en
de lanceerinrichting, die vier raket
ten bevat. Elke raket is 5.3 meter
lang. meet 40 centimeter in door
snee. is 900 kilo zwaar en heeft een
met-nucleaire lading.
De naam Patriot heeft niets met
vaderlandslievendheid te i
Het is de afkorting van
ray Tracking to Intercept On Tar
get, wat in feite de werkwijze van de
radar weergeeft. De Patriot kan na
melijk zo goed als 'op eigen houtje'
vijandelijke vliegtuigen opsporen,
volgen en vernietigen.
De radar geen draaiende scho
tel maar een grote ronde plaat met
honderden heel kleine mini-radar-
tjes zoekt de lucht af over een
breedte van 120 graden en tot 140 ki
lometer ver. De radar herkent vlieg
tuigen en kan meteen vaststellen of
zij vijandelijk zijn of van 'de goede
kant'.
Is het eerste het geval, dan meet
hij richting, snelheid en baan. be
paalt of en wanneer het vliegtuig
een bedreiging vormt en vuurt een
raket af. Al die handelingen kunnen
overigens ook door de man achter
de computerschermen in de -racht-
wagen gedaan worden, maar dat
hoeft niet.
stranten liepen dinsdag door de
straten van de hoofdstad van Ye-
Sanaa. Zij scandeerden tot ceennrichtingen opgesteld. Met de
wordt gevreesd dat de betoging de waarop onder meer stond te lezen.
Anti-oorlogsdemonstranten hiel
den een nachtelijke optocht in
Frankfurt, Duitsland, en in Mel
bourne (Australië) werd tijdens een
'sit-in' het verkeer geblokkeerd.
Honderden Pakistaanse politie
mannen hebben in Islamabad mili
tante islamitische demonstranten
uiteen gedreven, die optrokken
naar de Amerikaanse ambassade.
In de Verenigde Staten hebben werd bekend dat de Amerikaanse
de tegenstanders van de oorlog specia- regering 16.000 lijkgewaden heeft
openbare orde zal verstoren. Zater
dag liepen acht politie-agenten bij
een demonstratie in Parij:
dingen op.
In Tunis
gers deel aan een mars wa
steun betuigden aan Irak ei
van de VS en de Arabische
chieën in het Golfconflict
deelden. Ongeveer 70.000 demon- kamp Ain al-Helweh.
tien Nederlandse installaties
luchtverdedigingscapaciteit in
Golfgebied dus fors uitgebreid.
Tegen vliegtuigen
Hoge snelheid
Als de raket eenmaal is afgevuurd
hij breekt door het deksel van de
lanceerbuis heen en met een snel
heid van 5000 kilometer per uur op
de weg is naar zijn doel, kan hij ond*
'We zi jn bereid te vechten, Saddam'.
Duizenden Palestijnen betuigden de Amerikaanse firma Raytheon
onder het roepen "Ja tegen Sad- maakte ding voluit heet.
het we£ nof» door de computer of door
de man aan de knoppen worden bij
gestuurd in de richting van het doel,
of plots naar een ander doel worden
De MIM-104 Patriot, zoals het door Êe]e>d-
•on ge- De raket wordt tegen of vlakbij
eerste hct doel tot ontploffing gebracht
6000 beto- dam. dood aan Bush, dood aan Is- instantie ontworpen voor verdedi- M'st hij het doel dan
waarin zij raël" in het zuiden van Libanon hun ging tegen vliegtuigen. Pas vorig Patriot zicnzeit, ue n
de rol steun aan Irak. De betogers trokken Jaar 's men begonnen met het verbe-
nonar- door de straten van de havenstad teren van het wapen om het ook
uuui ue siiditNi oil utr iidveiiMdu
Sidon en door het vluchtelingen- bruikbaar te maken tegen veel snel- V °IK
Ier vliegende raketten.
NEU-ISENBURG/BONN
(DPA/Rtr) Twee firma": __o
buurt van het Duitse Frankfurt heb- le°wakes gehouden tot diep
ben gisteren tegengesproken dat
materiaal voor het maken van v
Lijkgewaden
Een macabere actie ondernamen
Canadezen in Vancouver: zij hul
den zich in lijkgewaden. Onlangs
pens aan Irak geleverd hebben. De monstranten
Duitse justitie heeft zeven zaken i
onderzoek, terwijl de autoriteiten
nagaan of niet minder dan 80 Duitse
bedrijven het VN-embargo tegen
Irak geschonden hebben.
"Er is nooit oorlogsmateriaal ge
leverd", zo hebben de ondernemin
gen Havert Industrie-Haridels-Ge-
sellschaft en Havert Consult Pro-
jekt in een communiqué laten we
ten. Sinds de afkondiging van het
handelsembargo tegen Irak als
reactie op de invasie in Kuwayt op 2
augustus zou er niets meer gele
verd zijn, en de embargoregels heb
ben de firma's in Neu-Isenburg
strikt in acht genomen.
De Duitse regering werkt met
grote spoed aan maatregelen om
ontduiking van de sanctiewetge
ving ongedaan te maken, zo heeft de
coördinator van de Duitse inlichtin
gendiensten binnen de regering,
Lutz Stavenhagen, meegedeeld. "In
ettelijke gevallen hebben wij pogin
gen kunnen verijdelen nog voordat
er sprake was van feitelijke leverin
gen".
Stavenhagen bevestigde berich
ten in de media dat douanefunctio
narissen op het vliegveld van
Frankfurt vorige Week componen
ten in beslag hebben genomen van
een vacuum-spectrometer, die ge
bruikt wordt bij het maken van che
mische en nucleaire wapens. Ze wa
ren op de hoogte gesteld door Ame
rikaanse functionarissen.
Het in de Verenigde Staten ge
maakte apparaat zou door een Zwit
sers bedrijf naar Jordanië vervoerd
worden en moest vandaar naar Irak
worden gesmokkeld, aldus Staven
hagen.
Er is in het verleden herhaaldelijk
onderzoek gedaan naar de vraag of
Duitse bedrijven de hand gelicht
hebben met beperkingen die de re
gering in Bonn had gesteld op de
verkoop van wapens naar het Mid
den-Oosten en andere spanningsge-
bieden. In juni is de directeur van
de chemische firma Imhausen, ver
oordeeld omdat zijn bedrijf aan Li
bië materiaal had geleverd voor de
produktie van zenuwgas.
besteld ten behoeve van gesneuvel-
Was- de soldaten. Voor de gebouwen van
:er 5000 de- het Canadese parlement in Ottawa
kerkdienst betoogden demonstranten tegen
deelname van Canada aan een mo-
het Witte gelijke oorlog.
In de hoofdsteden van Denemar
ken en Noorwegen, Kopenhagen en
In Italië vond dinsdag op aandrin- Oslo, hielden demonstranten onder
bijeen. Daarna trok de menigte
de Iraakse ambassade
Huis.
Manschappen: 150.000; kan uitgroeien tot 250.000
Schepen: 12 in de Perzische Golf, 18 in de Arabische Zee en de Golt van Oman,
5 in de Golf van Aden, 8 in de Rode Zee, meer dan 15 in de Middellandse Zee
Vliegtuigen: diverse types waaronder 22 Stealth gevechtsbommenwerpers
gen van de vakbonden een algeme
ne staking van vijf minuten plaats.
Door hamsterwoede van veel men-
het motto 'meer tijd
sche sancties' pleidooien voor
handhaving van de huidige situatie.
BRUSSEL - Sinds de Tweede
Wereldoorlog is er geen conflict
geweest waarbij zo'n breed scala
aan gevechtsvliegtuigen is inge
zet als nu in de Golfcrisis. De
Amerikanen hebben 1300 vlieg
tuigen in het gebied, meer dan tij
dens de Vietnam-oorlog, van
ruim vijftien verschillende typen.
Daarnaast hebben ook de ande
re geallieerden (Frankrijk, Groot-
Brittannië, Canada, Duitsland,
België, Italië, Turkije en Saudi-
Arabie) nog eens 600 vliegtuigen
operationeel. Irak heeft ongeveer
550 gevechtsvliegtuigen. Ruim
zestig Franse Mirages, en verder
MiGs, Sukhois en Tupolevs van
Sovjet-herkomst.
De luchtmacht van de 'coalitie',
zoals de Amerikanen zeggen, telt
zowel de allernieuwste, superge
heime Amerikaanse F-117A
'Stealth' vliegtuigen, die vrijwel
onzichtbaar voor radar zijn, als
stokoude Belgische Mirages. Ita
liaanse Starfighters en Duitse
Alpha-jets.
Tot de alleroudste toestellen
behoren de Amerikaanse Boeing
B-52-bommenwerpers, die giste
ren vanaf de Amerikaanse mari
nebasis op het eiland Diego Gar
cia in de Indische Oceaan naar
het Golfgebied zijn overgebracht.
Maar zo oud als zij zijn,
nog steeds de kern van de Ameri
kaanse strategische luchtmacht.
De toestellen dateren al uit de
jaren 50, maar doen nog steeds
dienst. Zij zouden door de nieuwe
Boeing B-l vervangen worden,
maar dat toestel werd zo duur dat
er maar 90 van zijn gemaakt. De
VS hebben nog 187 B-52's in ver
schillende typen, maar alle uitge
rust met twintig hypermoderne
kruisraketten, al dan niet met
atoomkop. Die kunnen al van ver
worden afgevuurd, wat nodig is
omdat de trage en 200 ton zware
toestellen een gemakkelijk doel
wit voor de luchtverdediging vor-
In het Golfconflict zullen zij
dan worden ingezet als de andere
bommenwerpers de vijandige
luchtverdediging uitgeschakeld
hebben. Dat moet gebeuren door
de A-6-vliegtuigen van de Ameri
kaanse vliegdekschepen en F-
111-bommenwerpers, die ook al
tot de oudjes beginnen te beho-
Dat geldt ook voor de trage A-
10-vliegtuigen, die speciaal zijn
gebouwd voor aanvallen tegen
tanks. De modernste vliegtuigen
worden vooral gebruikt in de
luchtverdediging. Zij moeten de
bommenwerpers beschermen en
vijandelijke vliegtuigen uitscha
kelen.
Gr. Brittannië
Manschappen: 6.000
onderweg
Schepen: 6, kan aan
gevuld worden tot 10
Vliegtuigen: 39-51
(3 squadrons)
Tanks: 120 onderweg
Canada
Manschappen: 1.250 ond.
Schepen3 onderweg
Vliegtuigen: 12 onderweg
Italië
Schepen:4
Vliegtuigen: 8 onderweg
(één squadron)
Schepen: 3 onderweg
Spanje
Schepen: 3 onderweg
Egypte
Manschappen: 4.000,
11.000 onderweg
EHSSS Griekenland
Schepen: 1
Marokko
Manschappen: 1.200
Frankrijk
Manschappen: 6.000 ond.
Schepen:9
Vliegtuigen: 30
Tanks: 48 onderweg
Syrië
Manschappen: 4.000,
11.000 onderweg
Tanks: 300 onderweg
Schepen: 3
België
Nederland
Schepen:2
Leger van de gezamenlijke
Golfstaten
Manschappen: 10.000
Vliegtuigen: 150
Bahrayn Oman
V.A.E. Qatar Kuwayt
Saudiarabië
Manschappen: 55.000
Vliegtuigen: 200
Tanks: 500"
verder zijn er van de
Sovjetunie: 2 schepen,
Argentinië: 2 schepen onderweg,
Bangladesh: 1.200 manschappen
en 3.000 onderweg
Afghanistan: 2.000 manschappen
onderweg
leger van Irak
Manschappen: 555.000
paraat en 480.000 reserve
Tanks: 5.500
Schepen: 15
Vliegtuigen: 500
zelfs doelen op tientallen meters
van de raket getroffen kunnen wor
den.
Tot nog toe beschikken alleen de
Verenigde Staten. Nederland en
Duitsland over inzetbare Patriots
Zowel Saudi-Arabie als Israel krij
gen echter zeer binnenkort ook Pa
triots van de VS. Israëlische solda
ten krijgen momenteel in Fort Bliss
in Texas een stoomcursus om de
Patriot te leren gebruiken.
Ongekend
Het transport van de Patriots wordt
een 'ongekende operatie voor de
Koninklijke Luchtmacht'. ge
noemd door de woordvoerder van
de luchtmacht. Vanaf de vliegvel
den Hannover en Wunstorf is giste
ren begonnen met het oven-liegen
van de ongeveer 80 voertuigen, lan-
ceerinrichtingen en Patriot-raket
ten.
De Koninklijke Luchtmacht
(KLU) moest het vertrek in zeer kor
te tijd voorbereiden, want pas vori
ge week vrijdag besliste het kabinet
tot de inzet van beide legeronderde
len. Nog tijdens het weekeinde
slaagden de militairen erin het ma
terieel vertrekklaar te krijgen.
De Nederlandse luchtmacht be
schikt zelf niet over transporttoe
stellen. Die waren ook nooit nodig,
omdat de taken van Nederland in
NAVO-verband heel duidelijk vast
lagen. De verdediging van de Duit
se laagvlakte was onze voornaamste
taak. Daarvoor waren de peperdure,
maar uiterst betrouwbare Patriots
ook aangeschaft.
Het vinden van het benodigde
vervoer was niet eenvoudig doordat
de VS geen vliegtuigen voor dit doel
beschikbaar hadden. Er moesten
daarom elders toestellen worden
gehuurd. Zo komen uit Zwitserland
twee vliegtuigen van het type II-
ïoetsjin 76 (met Sovjet-registratie)
en uit Luxemburg komt een Anton-
ov 124
Naast de Antonov en de Iljoesins
zijn voor het vervoer van de 70 grtte
en 30 kleine voertuigen ook Hercu
les-toestellen van de Belgische
luchtmacht en Transaal-machines
van de Duitse luchtmacht ingescha
keld. De verwachting is dat tiental
len vluchten moeten worden ge
maakt. voordat alle materieel is
overgebracht. Desondanks kan de
eerste raketeenheid nog deze week
worden gebruikt.
Het grootste deel van de ongeveer
150 soldaten is gisteren overigens
zonder problemen vertrokken.
Ruim 100 gingen mee met een
Boeing 727 van de Belgische lucht
macht Een klein aantal is al vooruit
gevlogen met een Fokker F-27 en de
overige manschappen vergezellen
de transportvliegtuigen.