iinen hebben
recht op gasmasker
Angst voor opleven van dictatuur in de Sovjetunie
Top Gorbatsjov en Bush onzeker
Rensch: in Suriname
seen rechtszekerheid
PLO verliest in lyad
man van eerste uur
bWUDAU lUAiyUAUl 1UU1
Hooggerechtshof Israël wijst legerleiding terecht
Van onze correspondent Ad Bloemendaal
TEL AVIV Het Israëlische Hooggerechtshof heeft het leger gisteren opgedragen ook
gasmaskers te geven aan Palestijnen in de bezette gebieden. De uitspraak was geëist door
een 22-jarige Palestijnse vrouw uit Bethlehem, Melida Marcus, die het niet verstrekken
van gasmaskers in strijd achtte met de Vierde Geneefse Conventie over de bescherming
van burgers in bezet gebied in tijd van oorlog.
Advocaten van het leger voerden
tijdens de zitting aan dat de kans op
een aanval op Samaria en Judea (de
Westbank) of de Gazastrook vrijwel
nihil is en dat Palestijnen de gas
maskers zouden kunnen gebruiken
ter bescherming tegen traangas van
het Israëlische leger. Dat laatste zou
het gebruik van scherpe munitie in
de hand kunnen werken. Het Hof den, dat Israël in het geval
wees het laatste argument zonder Iraakse aanval wraak zal
meer van de hand en wilde verder
weten waarom Israëlische inwoners
van de bezette gebieden wel een
masker wordt verstrekt, een vraag
waarop het leger geen ander ander
antwoord wist te bedenken dan dat
daarvoor kennelijk politieke druk
was uitgeoefend.
De legeradvocaten vertelden de
rechters dat er niet meer dan
173.000 gasmaskers voor volwasse
nen in de magazijnen beschikbaar
zijn voor de 1,5 miljoen Palestijnen
in de bezette gebieden. Daarom be
paalde het Hof dat die maskers
moeten worden verstrekt aan vol
wassenen die niet ver van Israëli
sche bevolkingscentra wonen, met
name Jeruzalem en Tel Aviv. Het le
ger dient er verder voor te zorgen
dat het zo snel mogelijk in het bezit
komt van maskers voor de rest van
de Palestijnse bevolking.
Die eis stelt de legerleiding voor
problemen, want de Israëlische in
dustrieën die de maskers fabrice-
ren, kunnen nu al niet aan de vraag
ten goed gevuld, zij het niet met toe
risten.
Grimmig ging het eraan toe bij
;en grootscheepse oefening van
drie ziekenhuizen in Tel Aviv in het
behandelen van slachtoffers van
chemische aanval. Enkele stra-
Turkije wil meer
vliegtuigen VS
ANKARA (REUTER) - Turkije
heeft de Verenigde Staten om nog
eens 48 gevechtsvliegtuigen ge
vraagd die moeten helpen bij de be
scherming van het Turkse lucht
ruim tegen Irak. Dit heeft premier
Yildirim Akbulut gisteren voor de
televisie verklaard. De VS hebben
al 48 gevechtsvliegtuigen op de
Amerikaans-Turkse basis Incirlik
in het zuiden van Turkije. F-15-
straaljagers.
De premier wees er op dat zijn re
gering tot nu toe aan Washington
nog geen toestemming gegeven
heeft de basis in het zuiden van zijn
land te gebruiken. „We hebben nog
geen besluit genomen. Zo nodig
kunnen we zo'n besluit nemen door
de voorwaarden in ogenschouw te
nemen", aldus de eerste-minister.
Autobom
In de Peruaanse hoofdstad Lima is
gisteren voor het gebouw van het
ministerie van binnenlandse zaken
een autobom ontploft. Daarbij zijn
een legerofficier en een politieman
om het leven gekomen. Dertig men
sen raakten gewond, van wie tien
ernstig. De verantwoordelijkheid
voor de aanslag is nog door geen en
kele organisatie opgeëist, maar
door de wijze waarop deze is ge
pleegd, vermoedt de politie dat zij
het werk is van de Revolutionaire
Beweging Tupac Amaru (MRTA).
voldoen. Het importeren van
maskers voor volwassenen is
mogelijkheid, zij het een dure, maar
in het buitenland worden vrijwel
geen maskers voor kinderen
maakt.
Onder de Palestijnse bevolking
heerst de angst, voorlopig geba- ten in het centrum van de stad 1
seerd op niet meer dan een vermoe- ren afgezet om ziekenauto's ruim
;en baan te geven. Bij de ingang van het
op Ichilov-ziekenhuis zijn meer dan
de bevolking in de bezette gebie- honderd douches geplaatst, die die
den, bijvoorbeeld door op grote nen voor het ontsmetten van de
schaal deportaties uit te voeren, slachtoffers die per ambulance wor-
Van verschillende kanten is om be- den aangevoerd,
schreming gevraagd. Ondertussen
heeft een aantal extreme Palestijn
se groepen aangekondigd onder lei
ding van Irak terreuracties uit te
voeren in het Westen, ter ondersteu
ning van Saddam Hussein, een man
die pnder de Palestijnse massa's in
de bezette gebieden grote populari
teit geniet.
De Israëlische regering heeft la
ten weten dat bij het uitbreken van
een oorlog nieuwe regels van kracht
zullen zijn bij het in toom houden
van de bevolking van de bezette ge
bieden. Een van de veranderingen
zal zijn dat er sneller zal worden ge
schoten.
Premier Jitschak Shamir en de
ministers Arens (defensie) en Levy
(buitenlandse zaken) hebben gister
avond overleg gevoerd over de
Golfcrisis met de belangrijkste lei-
de Arbeiderspartij, Peres,
Rabin en Harish. Er gaan stemmen
op voor de vorming van een tijdelijk
kabinet van nationale eenheid, in
verband met de Iraakse dreiging.
Meer dan 60.000 mensen verza
melden zich gisteren bij de Klaag
muur in Jeruzalem om te bidden
voor de veiligheid van Israël. In Tel
Aviv, volgens Saddam Hussein het
eerste Iraakse doelwit in de komen
de Golfoorlog, was op het eerste ge
zicht weinig te merken van span
ning. Onder een blauwe lucht en bij
een temperatuur van twintig gra
den waren terrassen en winkelstra-
ASSEN - Directeur Stanley
Rensch van het Surinaamse men-
senrechtenbureau Moi Wana '86
schrikt van een knallende brom
mer die voorbij rijdt. Nog altijd
houdt hij er rekening mee dat er
een wapen op hem gericht wordt.
Ruim een jaar geleden ontsnapte
hij in Paramaribo op het nippertje
aan een moordaanslag. Toen de
militairen verklaarden dat hij de
aanval zelf in scène had gezet,
achtte hij de tijd rijp om zijn va
derland te verlaten. Rensch
vluchtte naar Nederland. Toch
wil hij nu zo gauw mogelijk weer
terug.
Over de staatsgreep aan de
vooravond van kerstmis zegt
Rensch: "Het zou me niet verba
zen als het vroeg of laat tot een mi
litair ingrijpen komt van buiten
af. Zoals de situatie nu is, zijn we
niet in staat om zelf een oplossing
te vinden. De relatie tussen Ne
derland en Suriname is zo'n bij
zondere: wie ons ook helpt, dat
zal altijd zijn met Nederlandse in
breng".
Moi Wana '86 houdt zich bezig
met het registreren en publiceren
van schendingen van de mensen
rechten. Daarnaast wil Rensch
zich richten op het mobiliseren
van de publieke opinie. "Kun je je
voorstellen dat een democratisch
gekozen regering opstapt vanwe-
ge een telefoontje van de militai
ren? Dat kan alleen in een situatie
van terreur. Een beproefde me
thode. Ze hebben het parlement
niet eens naar huis hoeven sturen.
Je weet dat je te maken hebt met
iemand die gemoord heeft. De mi
litairen hebben dat gedaan in de
cember '82, in Moi Wana in '86 en
vervolgens eind '87. Ze zijn op
nieuw bereid om te moorden en
er ook toe in staat. Het volk hoef
je dat niet telkens opnieuw te ver-
Minister
Als je praat over mensenrechten,
kijkt men meestal naar het aantal
lijken op straat, legt de activist
uit. Minstens even belangrijk is
het leefklimaat. In Suriname is
wat dat betreft geen sprake van
rechtszekerheid. Nu justitie geen
verdachten oproept voor onder
zoek naar een moord, nu die ge
woon vrij kunnen rondlopen,
vindt Rensch de situatie van de
mensenrechten in Suriname be
slist zeer slecht. "In de nieuw be
noemde regering zit e
lig lid van Het openbaar ministe
rie als minister van justitie. Daar
zit hij dan samen met minister R.
Christopher van defensie, een mi
litair die mogelijk betrokken is bij
de moord op de twee lijfwachten
van Ronnie Brunswijk in maart
'90. Deze lieden kunnen dus ge
woon in de regering komen".
De dood van de lijfwachten is
nooit onderzocht door de Suri
naamse justitie. De delegatie van
de bosnegers was destijds in Pa
ramaribo om met legerleider
Bouterse te onderhandelen over
vrede. Volgens de militairen zijn
zij echter omgekomen omdat zij
zich tegen hun aanhouding ver
zetten. Dit gebeurde in verband
met een cocaine-lading van dui
zend kilo die Brunswijk in Moen-
go had onderschept.
Politieman
Mensenrechten-activist Rensch
vindt dat dit soort gevallen zeker
justitieel onderzoek vereisen. Dat
er niemand voor de rechter is ge
leid, betekent volgens hem dat
het er slecht voorstaat met de
rechtszekerheid in Suriname.
"Dat geldt ook voor de moord op
politie-inspecteur Gooding. Zijn
lijk werd in augustus vorig jaar op
enkele honderden meters afstand
van Bouterse's hoofdkwartier ge
vonden. Kort tevoren had de poli
tieman een conflict met de mili
tairen. Het gerechtelijk onder
zoek is stopgezet".
Het zou Rensch niet verbazen
als er vroeg of laat een militair in
grijpen komt van buitenaf om de
democratie in Suriname te her
stellen. "De militairen hebben
terreurgroepen opgericht, ze mis
bruiken de Toekayana-indianen,
ze hebben hen wapens gegeven.
Het vermoeden bestaat dat de mi
litairen een belangrijke functie
vervullen bij de doorvoer van
drugs, er is dus een verbinding
met de internationale maffia. Het
zou niet realistisch zijn om te ver
wachten dat ons volk daar zomaar
vanaf komt. We zullen afhanke
lijk zijn van solidariteit van bui
tenaf. Maar laat ik onmiddellijk
hierbij aantekenen dat ik niet op
roep tot militaire actie".
Nederland heeft dan ook een ei
gen verantwoordelijkheid? "Ik
weet niet of die rol speciaal moet
bestaan in het zenden van mari
niers. Maar de ontwikkelingen in
Suriname kunnen nauwelijks
goed verlopen zonder dat Neder
land als vroegere kolonisator
hierbij een centrale rol speelt".
t grootscheepse oefening gehouden <ils voorbereiding op
Sovjet-president wist niets van militair optreden in Litouwen
TUNIS/NICOSIA (AFP/AP) - De
moord vanochtend in Tunis op Abu
lyad, de "tweede man" van de Pale
stijnse Bevrijdingsorganisatie PLO
heeft PLO-leider Jasser Arafat van
zijn oudste en schimmigste strijd
makker beroofd.
lyad was een van de oprichters
van Al Fatah, de grootste fractie
binnen de PLO. Hij was een handig
politicus die bekend stond om zijn
realisme. Al in 1968 erkende hij, als
eerste leider binnen de Fatah, de
these van de "democratische staat
Palestina", waarbinnen zowel de
PLO als Israël elkaar wederzijds
zouden moeten erkennen. Hij sloot
echter een oplossing van het Pales
tijns-Israëlische probleem via de
weg van onderhandelingen uit zo
lang de gewapende strijd de Pale
stijnen niet voldoende politiek
voordeel opleverde.
Abu lyad werd in 1933 onder de
naam Salah Khalaf geboren in Jaf
fa, in het toenmalige Palestina. Hij
afp) vertrok op vijftienjarige leeftijd met
zijn ouders naar de Gaza-strook, een
dag voordat op 13 mei 1948 de Israë
lische staat werd uitgeroepen. In
bische legers tijdens de Zesdaagse
oorlog door Israel waren verslagen
Na de oorlog tussen de Palestij
nen en het leger van koning Hus
sein in Jordanië in september 1970
werd lyad dat land uitgezet. Jorda
nië, Israel en de Verenigde Staten
beschuldigden hem ervan aan het
hoofd te staan van „Zwarte Septem
ber". Deze organisatie vermoordde
in 1971 de Jordaanse premier Wasfi
al-Tall, en eiste een jaar later de aan
slag op elf Israëlische atleten tij
dens de Olympische Spelen in Mun-
chen op. Ivad heeft telkenmale ont
kend dat hij bij de acties van Zwarte
September betrokken is geweest.
Khalaf, die ook Abu lyad ge
noemd werd. behoorde tot de radi
cale vleugel van Fatah. Hij had felle
kritiek op het Egyptische vredes
verdrag met Israel en deed onlangs
een oproep aan de Palestijnen om in
een oorlog in de Golf mee te vech
ten aan de zijde van Irak. Aan de an
dere kant moedigde hij de twisten
de partijen in Libanon aan de bur
geroorlog in dat land te beeindigen.
Ook al was hij een vriend en naas
te medewerker van Arafat, Abu
1951 aanvaardde lyad een studie lyad was binnen Fatah een radicale
de universiteit van Cairo,
tegenhanger
de PLO-leider.
hij kennis maakte met een andere Herhaaldelijk kwam hij in verzet te-
Palestijnse balling, Jasser Arafat, gen diens "gematigde" politieke
van Pale- plannen en diens autocratisme.
WASHINGTON/MOSKOU
(GPD/Rtr/AP/DPA/AFP) - Door de
gebeurtenissen in Litouwen is het
zeer de vraag geworden of de voor
volgende maand geplande top tus-
Amerikaanse president
Bush en Sovjet-leider Gorbatsjov
wel doorgaat. Witte Huis-woord
voerder Marlin Fitzwater zei dat een
beslissing over het doorgaan van de
ontmoeting "voorlopig niet zal wor- r
den genomen". Maar hij voegde mandanf
een groep "arbeiders en intellectue
len" de militaire commandant had
gevraagd om hen te beschermen.
Het leek of de Sovjet-leider refe
reerde aan de tegenstanders van de
Litouwse onafhankelijkheid, die
een Comité van Nationale Redding
hebben gevormd dat de macht in
Litouwen heeft overgenomen.
"De methode van verdediging
werd bepaald door de lokale com-
verklaarde Gor-
daaraan toe dat er "algemene scep- batsjov. "De commandant meldde
het Witte Huis over de top de actie bij de ondercommandant
van Moskou bestaat.
De Amerikanen willen eerst
verklaring van de Sovjets ovei
schietpartij in Litouwen, die
dag zeker veertien mensen het le- o
ven kostte. De vraag of Bush al dan medeleven met de gezinnen
niet van 11 tot 13 februari naar Mos- slachtoffers toonde hij
kou gaat, wordt mede bepaald door Ook gaf hij geen uitleg
het antwoord op de vraag of Gor
batsjov tevoren
het militaire district. Ik hoorde
en ervan in de vroege morgen toen ik
de wakker werd gemaakt", aldus Gor
batsjov, die zei dat niemand precies
wist wat er was gebeurd. Enig
zijn "zeer improduktief' geweest,
zei hij. Het is zeer moeilijk "om ma
nieren te vinden een dialoog te voe
ren op een moment dat de republiek
door dergelijke mensen wordt ge
leid".
Boris Jeltsin, president van de
Russische Federatie, heeft gisteren
Regering Argentinië
dient ontslag in
de Russische soldaten in het Sovjet- wapende strijd in de Palestij;
leger opgeroepen geen gehoor te ge- kampen
ven aan opdrachten wapens te ge- Hij werd
bruiken tegen burgers, een onge- traspionaw
kende daad voor een topfunctiona- Arafat later dat jaar voorzitter t'e
de Sovjetunie. "Door orders worden van de Palestijnse Bevnj-
De twee leidden
stijnse studenten
vrienden.
Na te zijn afgestudeerd in filoso
fie, psychologie en pedagogie keer
de lyad in 1957 terug naar Gaza,
waar hij samen met Arafat politieke
cellen oprichtte. Twee jaar later ver
huisden zij naar Kuwayt en sticht
ten zij een Palestijnse beweging die
onafhankelijk was van andere Ara-
bische staten, Fatah. De beweging hebben g.steren hun ontslag mge-
diend enkele uren nadat de Argen
tijnse president, Carlos Menem, een
grondige kabinetswijziging aange
kondigde. De hervormingen wor
den gezien als een poging van Me
nem de relaties met de Verenigde
Staten, die vorige week door berich-
hielp ten over corruptie ernstig verstoord
raakten, weer in goede banen te lei
den. Menem heeft de ontslagen in
overweging genomen.
Khalaf wierf soldaten
de ge-
Jordanië
1967 hoofd va
traspionage van Fatah
Gorbatsjov: getergd.
slachtoffers toogde hij echter niet. de afgevaardigden voorstelde. Zij
Ook gaf hij geen uitleg waarom hij zouden Pavlovs benoeming later
tot gisteren heeft gewacht met enig overigens goedkeuren.
gebeurtenissen op de hoogte
aldus Amerikaanse regeringsfunc
tionarissen.
Volgens Gorbatsjov heeft de mili-
De Amerikaanse mensenrechtenor- taire commandant van Vilnius, zelf-
El Salvador
ganisatie het Juristencomité
standig besloten om geweld te ge-
de dramatische commentaar.
Gorbatsjov zag er getergd uit toen
hij voor het parlement het woord
nam en voor het eerst gedetailleerd
inging op het geweld in Litouwen.
Hij stotterde
zijn minister
r Pavlov als
Maar Gorbatsjov kreeg zijn zelf
vertrouwen terug toen hij in een an
dere toespraak met een vernieti
gend sarcasme uitviel tegen de mu
sicoloog/president van Litouwen,
aarzelde toen hij Vytautas Landsbergis, met wie hij
financiën Vladi- eerder op de dag door de telefoon
premier aan had gesproken. De besprekingen ten hebben".
handen van de duistere reactionaire
krachten".
Verder waarschuwde hij ervoor
dat het militaire optreden in Litou
wen slechts de eerste stap was van
een "krachtig offensief' tegen de
democratie in het land. Hij stelde
voor een afzonderlijk Russisch le
ger op te richten om de soevereini
teit van zijn republiek te bescher
men. "Ik ben zo langzamerhand van
mening dat, hoewel het zal moeten
worden besproken in het Russische
parlement, wij ons eigen leger moe-
Ex-gijzelaars week in ziekenhuis
BRUSSEL (ANP) Het Belgische gezin Houtekins-Kets, dat zaterdag na
een jarenlang verblijf als gijzelaars in het Midden-Oosten is vrijgekomen,
zal nog acht tot tien dagen in het ziekenhuis blijven.
Emmanuel en Godelieve Houtekins-Kets en hun kinderen Laurent en
Valerie hebben zondag familieleden ontvangen maar bij dat ene korte be
zoek blijft het voorlopig. Alleen telefonisch contact is toegestaan. De ex-
gijzelaars worden psychiatrisch bijgestaan.
Het gezin keerde zaterdag, via de Egyptische hoofdstad Cairo, terug naar
Belgie na de vrijlating van de Palestijn Said Nasser uit de gevangenis in
Leuven.
mogelijke hervatting van de Ameri
kaanse militaire hulp aan El Sal
vador. Ook de Salvadoraanse pro
cureur-generaal, Ricardo Mendoza,
die ervan wordt beschuldigd het on
derzoek naar de moord op zes jezuï-
ten in november 1989 in El Salvador
te belemmeren, werd op de korrel
genomen door het LCHR.
Guatemala
Voor het eerst sinds 1951 is het gro
te voetbalstadion van Guatemala-
Stad gisteren weer gebruikt voor de
overdracht van het presidentsambt
van de ene burgerpresident op een
andere. De conservatieve zaken
man Jorge Serrano, die bij de ver
kiezingen van 6 januari de overwin
ning behaalde, ontving uit handen
van de nieuwe voorzitter van het
congres, Catalina Soberanis, de pre
sidentiële sjerp.
Bangladesh
Verkiezingsfunctionarissen heb
ben gisteren ex-president Muham
mad Ershad deelname aan de voor
volgende maand uitgeschreven ver-
kiezingen ontzegd, omdat hij de
juiste procedure niet zou hebben
gevolgd. Volgens een woordvoer
der van de verkiezingscommissie
had Ershad vanwege een hem opge
legd huisarrest voor zijn kandidaat
stelling toestemming moeten vra
gen van het ministerie van binnen
landse zaken.
MOSKOU - Na de bloedige actie
van het Sovjet-leger in Litouwen
wordt gevreesd voor een nieuwe
dictatuur in de Sovjetunie. Boven
dien bestaat de angst dat de betrek
kingen met het Westen zullen be
koelen.
"Wij staan nu oog in oog met de
instelling van een dictatuur", zo
verklaarde de historicus en parle
mentslid Joeri Afanasjev tijdens
een protestdemonstratie voor het
Kremlin. "Het leger, de KGB en de
partij zijn bezig met de oprichting
van een dictatuur met de initiator
van perestrojka als dictator", zo ver
klaarde Afanasjev, die er aan toe
voegde dat ook de censuur terug
komt.
Het ingrijpen in Litouwen lijkt de
aftredende minister van buiten
landse zaken Edoeard Sjevardnad-
ze gelijk te geven. Hij verklaarde vo
rige maand in de Opperste Sovjet
dat een dictatuur voor de deur staat.
Een radiostation in Letland citeer
de de woorden van Sjevardnadze en
verklaarde dat de operatie in Litou
wen slechts een generale repetitie
was voor een militaire staatsgreep
in het hele land. De gebeurtenissen
zouden Sovjet-president Michail
Gorbatsjov - die de afgelopen zes tisering of een terugkeer naar het den twaalf uur nadat Gorbatsjov
jaar een middenkoers heeft gevaren autoritaire communistische be- had besloten de Federatieraad, zijn
- ertoe kunnen brengen definitief te wind. adviesorgaan voor binnenlandse
kiezen tussen een verdere democra- Sovjet-tanks en militairen voer- aangelegenheden, de situatie in Li
touwen te laten onderzoeken, een
actie uit in Vilnius, waarbij veertien
mensen om het leven kwamen. Die
gebeurtenissen staan haaks op el
kaar.
Indien de Federatieraad, die uit
de presidenten van de vijftien Sov
jet-republieken en uit vertegen
woordigers van de autonome gebie
den binnen enkele republieken be
staat, de militaire inzet veroordeelt,
zou Gorbatsjov kunnen worden ge
dwongen te kiezen tussen de geko
zen regering en het conservative
establishment in de Sovjetunie.
Gisteren was niet duidelijk wat de
Federatieraad zou adviseren en
Gorbatsjov heeft zich nog niet over
het ingrijpen uitgelaten.
De officiële zienswijze op de militai
re actie is dat de betogers het vuur
op de militairen hebben geopend.
Dat is wat minister van binnenland
se zaken Boris Pugo gisteren in het
parlement verklaarde en ook de
centrale televisie en radio brengen
een dergelijke versie van de gebeur
tenissen in omloop. Boris Jeltsin,
president van de Russische Federa
tie, noemde die berichten eenzijdig
en zei dat geen melding werd ge
maakt van mededelingen van Li
touwse leiders.
Jeltsin heeft het afgelopen week
einde ook de uitzendingen en dien
sten van het onafhankelijke persbu
reau Interfax gered, door de organi
satie, die vorige week door het
Kremlin aan banden is gelegd, kan
toren en studio's aan te bieden van
de Russische Federatie.
Volgens een westerse diplomaat
zouden de spanningen tussen het
Westen en de Sovjetunie, die al
enigzins waren opgelopen door ver
schil van mening over de interpreta
tie van het CFE-verdrag voor ver
mindering van de conventionele be
wapening in Europa, nog verder
kunnen stijgen omdat een deel van
de Sovjet-militairen bezorgd is over
de breuk in de alliantie met Irak. dat
na twintig jaar Sovjet-steun nu in
eens ook door Moskou het vuur aan
de schenen wordt gelegd. Een har
de veroordeling van het optreden in
Litouwen zou de relaties tussen het
Westen en de Sovjetunie, die nog
enkele weken geleden zo rooskleu
rig leken, nog verder kunnen doen
verslechteren.
