'Hij zou
kunnen
menen dat
hij wat moet bewijzen'
George Herbert Walker Bush: een president met ruggegraatof een draaitol?
ZATERDAG 12 JANUAR11991
fAüilMA
-
Als Bush de sprong op het allerlaatste
moment toch niet waagt, en een modde
rig soort compromis met Saddam aan
gaat dat van de Iraakse president de mo
rele overwinnaar zou maken, dan zullen
de gevolgen voorspelbaar zijn. Na een
korte periode waarin de president zou
worden geprezen vanwege zijn keuze
voor de vrede, zou zijn gezag in binnen-
en buitenland snel afbrokkelen.
Alle oude verwijten dat hij toch eigen
lijk een 'wimp' (slappeling) is, zouden
weer gehoord worden. Het Congres zou
z'n laatste restje ontzag voor hem verlie
zen en hij zou bij de presidentsverkiezin
gen van 1992 totaal geen kans maken.
Immers: Bush heeft de afgelopen
maanden zo vaak en zo luid gezegd dat er
geen compromis rond de Iraakse terug
trekking uit Kuwayt mogelijk is, dat dat
nu ook inderdaad niét meer kan. Wie als
leider van een supermacht een keihard
standpunt inneemt, is er ook de gevange-
Nog een gevolg van een presidentieel
besluit om toch maar niet de tanks te la
ten rollen: Amerika zou z'n positie als su
permacht kwijtraken. Niemand zou nog
bang zijn voor de Amerikaanse hond die
wel hard blaft maar niet bijt. Dictators el
ders in de wereld zouden zwakkere buur
landen overweldigen in de wetenschap
niets van Amerika te vrezen te hebben.
Maar als Bush het besluit neemt tegen
Irak ten strijde te trekken, zullen de ge
volgen nóg groter zijn. Immers: in
Saudiarabië en Kuwayt staan meer dan
een miljoen soldaten tegenover elkaar.
Als die gaan vechten, hebben we te ma
ken met een kleine wereldoorlog.
Als het strijdverloop tegenvalt, dan
zou het voor de Irakezen en de Amerika
nen een, om de woorden van de Iraakse
minister Tariq Aziz (buitenlandse zaken)
te citeren, "bloedige, lange en vreselijke"
oorlog kunnen worden.
Saddam kan proberen Israël bij de
strijd te slepen, waarmee een nog weer
aanzienlijk grotere oorlog in het hele
Midden-Oosten denkbaar wordt. Hij zou
de Saudische olie-installaties kunnen
proberen te vernietigen en daarmee een
wereldwijde economische crisis kunnen
veroorzaken.
Zelfs als Amerika snel
dan nog zou dat een Pyrrhus-o
ning kunnen blijken te zijn. De Arabi
sche massa's zouden zo kwaad kunnen
worden over de aan het Iraakse 'broeder
volk' toegebrachte vernedering, dat de
hele regio jarenlang onstabiel zou blij
ven. Een vloedgolf aan terrorisme zou
kunnen ontstaan.
En er zijn van het besluit van Bush,
hoe het ook uitpakt, meer gevolgen
denkbaar: persoonlijke, nationale, inter
nationale. Maar het meest directe en dra
matische gevolg van zijn beslissing is,
dat hij in zijn eentje zal gaan bepalen of
duizenden, misschien zelfs wel tiendui
zenden merendeels jonge mannen en
vrouwen terug mogen naar huis of in de
dorre woestijn een veel te vroege dood
zullen sterven.
Ambassadeurs
Vorige maand nodigde president Bush
de ambassadeurs van de 27 landen die
Amerika militair en financieel in het
Golf-gebied steunen, uit om naar het Wit
te Huis te komen.
Volgens een van de aanwezigen zei hij
tegen de diplomaten te hopen dat Con
gres en volk achter hem staan, als hij zou
besluiten tot de oorlog'. Als het Congres
wegvalt, dan zou hij in ieder geval op de
Wel of geen oorlog? Als de Iraakse president Saddam Hussein
woord houdt en zijn troepen niet uit Kuwayt weghaalt, dan is er
maar één man die dat gaat beslissen: de 66-jarige George Her-
bert Walker Bush. Twee jaar nadat hij het presidentschap over
nam van Ronald Reagan, precies op de helft van zijn termijn in het
Witte Huis, moet Bush een monumentale beslissing nemen. Por
tret van een leider die voor het belangrijkste besluit van zijn leven
staat.
door Henk Dam
steun van het volk hopen. En als het volk
ook niet achter hem zou staan? "Dan",
zei Bush, "zou ik me nog niet laten tegen
houden als ik ervan overtuigd zou zijn
dat oorlog de juiste weg is".
Het was geen bluf, want tegenover dit
gezelschap was dat niet nodig. Mensen
die de president goed kennen, zowel in
als buiten het Witte Huis, zijn er nu van
overtuigd dat Bush inderdaad naar de
wapens zal grijpen, als Saddam niet uit
zichzelf Kuwayt verlaat. Koste wat het
kost.
Waarom? Voor een deel zal het wel een
kwestie van opvoeding zijn. Bush stamt
uit een patriciërs-familie waar naast dis
cipline en de noodzaak voor persoonlijke
moed het 'adeldom verplicht' met de
paplepel naar binnen werd gegoten. Zijn
vader, senator Prescott Bush, zag ook de
rol van Amerika in die termen. Als we
reldmacht, vond Prescott Bush, heeft
Amerika de plicht een internationale rol
te spelen waarbij de zwakkeren worden
beschermd tegen de agressie van grotere
mogendheden.
Het waren twee invloedrijke vrienden
van Prescott Bush, Averell Harriman en
Robert Lovell, die na de Tweede Wereld
oorlog het fundament legden voor het
besluit Amerika's traditionele isolatio
nisme op te geven ten gunste van een
mondiale rol als hulpverlener en des
noods politieman.
Filosofisch past George Bush in deze
school. Hij gaf het oude 'noblesse oblige'
al snel een persoonlijke lading door zich
tijdens de oorlog zo vroeg als dat maar
kon, op zijn achttiende verjaardag, als
piloot bij de marine aan te melden.
In zijn militaire tijd ging Bush, geheel
in de geest van zijn opvoeding, geen uit
daging uit de weg. Hij vloog het respecta
bele aantal van 58 missies, en verloor bij
na het leven toen hij bij een van die mis
sies uit de lucht werd geschoten.
Bush is geen slappeling. Dat bewijzen
niet alleen zijn oorlogservaringen, maar
ook het gegeven dat hij zich na de oorlog
niet door de kruiwagens van zijn vader
naar een makkelijk baantje liet sjouwen,
maar zelf aan de slag ging.
Hij begon in Texas met een vriend een
olie-firma en deed dat goed ook: toen hij
in 1966 het bedrijf Zapata Oil verkocht,
leverde hem dat miljoenen op. Nog een
bewijs van Bush's onmiskenbare rugge-
graat: hij zag een van z'n kinderen, een
dochtertje, op 3-jarige leeftijd aan kan
ker sterven. Dat sloeg een diepe wond bij
de uitgesproken pater familias die Bush
is. Maar het brak hem niet.
En een laatste bewijs dat Bush een
man is met een flinke hoeveelheid staal
in zijn karakter: iemand die twee keer
aan presidentsverkiezingen heeft mee
gedaan en toch nog plezier in zijn leven
heeft behouden, kan niet anders dan,
zoals ze dat in Amerika noemen, a really
tough guy zijn.
Zacht ei
En toch. Bush heeft altijd tegen het
imago moeten vechten dat hij een 'wimp'
zou zijn, iemand die geen beslissingen
durft te nemen, een probleem-ontwijker,
een beetje een 'zacht ei'.
Het is een niet helemaal onverdiend
imago. Wat er in tot uitdrukking wordt
gebracht, is dat Bush in zijn lange loop
baan in de politiek (hij was onder meer
lid van het Huis van Afgevaardigden,
voorzitter van de Republikeinse Partij,
ambassadeur bij de VN en in China, di
recteur van de CIA en vice- president on
der Reagan) zo ongeveer alle plaatsen in
het ideologische spectrum wel eens
heeft ingenomen.
Hij is, naar Amerikaanse opvattingen,
links geweest, om enige maanden later
onversneden rechtse taal uit te slaan, en
weer wat later trots te verklaren dat hij
altijd al een echte man van het midden
Bush beschuldigde tijdens de verkie
zingscampagne van 1980 Reagan terecht
van het preken van 'voodoo-economie',
maar trad de volgende acht jaar op als
verdediger van Reagans uiteindelijk
rampzalige economische ideeën.
Bush is vóór en tegen vrije abortus ge
weest, vóór en tegen burgerrechten. De
geheel niet als gelovig bekend staande
Bush schaamde zich er bij de presidents
verkiezingen van 1988 niet voor, zich een
'wedergeboren Christen' te noemen ten
einde fundamentalistische stemmen
binnen te halen.
Zo'n soort man dus. Het is voor de be
schouwer van de Amerikaanse politiek
met z'n over het algemeen duidelijke
ideologische lijnen altijd moeilijk ge
weest om George Bush te plaatsen. Hij is
altijd een echte pragmaticus geweest, ie
mand die z'n standpunt laat afhangen
van de politieke windrichting van het
moment.
Daarom was hij van 1980 tot 1988 zo'n
excellente vice-president. Hij vereenzel
vigde zich, althans voor het oog van de
wereld, geheel met zijn baas, president
Reagan. Ook daarom is hij zo vaak door
politieke hotemetoten en door de media
als 'wimp' afgeschilderd.
Morren
Tijdens zijn presidentschap heeft Bush
het imago dat hij een windvaan zou zijn,
niet van zich weten af te schudden. Toe
gegeven, hij was populair bij het volk, ze
ker tijdens de eerste anderhalve jaar in
het Witte Huis, maar politieke junkies
begonnen al spoedig na zijn aantreden te
morren.
Enkele meningen die commentatoren
de afgelopen twee jaar over hem ten bes
te gaven, waren er het gevolg van. Zo
noemde de New York Times hem een
jaar geleden in een hoofdredactioneel
commentaar: 'de passieve president'.
Anderen schreven dat Bush "denkt dat
hij zwaaiend en grinnikend om alle pro
blemen kan heenlopen", dat hij "zijn pre
sidentschap al vroeg aan de rand van de
afgrond heeft gebracht", dat hij "een niet
serieuze president" is.
Er waren goede redenen voor die kri
tiek. Ondanks verkiezingsbeloften dat
hij 'de onderwijs-president' en de
'milieu-president' zou zijn, en dat hij 'een
zachtaardiger en vriendelijker' regering
wilde, deed hij weinig of niets om die be
loften waar te maken.
Het Amerikaanse onderwijs blijft op
een schandelijke manier tekort schieten
omdat de overheid er te weinig geld aan
spendeert. Het is Amerika dat steeds in
ternationale milieu-overeenkomsten in
de weg staat. En vraag maar eens aan een
van Amerika's honderdduizenden dak
lozen of aan een willekeurige inwoner
van Amerika's armoewijken of de sa
menleving er zachtaardiger en vriende
lijker op is geworden.
Bush heeft niet alleen schuld aan de
vele en groeiende problemen in de VS.
Zijn voorganger creëerde onverantwoor
delijk grote begrotingstekorten, en er is
nu simpelweg geen geld meer om leuke
dingen voor de mensen te doen.
Maar voor een deel is het wél zijn
schuld. Hij heeft te lang aardig voor te
veel mensen willen zijn, en durfde daar
om geen knopen door te hakken. De op
vallend grote populariteit die hij tot me
dio vorig jaar had, was voor een groot
deel te danken aan het feit dat hij geen
impopulaire maatregelen had genomen.
Geen ideoloog
De president is ook niet met een over
koepelende visie aan zijn regeer-periode
begonnen. Bush ziet zichzelf als een
Driemaal Ge
orge Bush: Bush
de binnenland
aarzelaar is
heel iemand an
ders dan Bush
de buitenland
kei. (archieffoto's)
praktische problemen-oplosser, niet als
een ideoloog. Het gevolg daarvan is, dat
de steun die hij bij het volk geniet, welis
waar breed maar ondiep is. Hij heeft
geen grote groep volgelingen die voor
hem door het vuur zou willen gaan, zoals
Reagan wel had.
Dat houdt het risico in dat hij zich niet
al te vaak pijnlijke besluiten kan veroor
loven, omdat hij daarmee direct een gro
te groep kiezers van zich zou vervreem
den. Dat bleek wel in oktober, toen Bush
zich genoodzaakt zag akkoord te gaan
met een begroting waarvan belastingver
hogingen deel uitmaakten.
Tot grote vreugde van de rechtervleu
gel van de Republikeinse Partij had
Bush bij de verkiezingen van 1988 be
loofd de belastingen niet te zullen verho
gen. Toen hij daarop dus moest terugko
men, viel die vleugel gelijk over hem
heen.
De situatie is nu zelfs zo ernstig, dat er
in rechts-Republikeinse kringen serieus
wordt gedacht aan een tegenkandidaat
voor de presidentsverkiezingen van
1992. Bush zal daarom weer heel wat pi
rouettes moeten maken, wil hij deze voor
hem vitale groep voor zich terugwinnen.
Door het te lang ontwijken van met
name binnenlandse problemen heeft
Bush de reputatie gekregen niet erg soli
de te zijn. Maar ook de manier waarop
beslissingen uiteindelijk tot stand ko
men, heeft daartoe bijgedragen. Tijdens
de begrotingsonderhandelingen van vo
rig jaar veranderde hij in drie dagen vier
keer publiekelijk van mening inzake de
vraag of en zo ja welke belastingen zou
den moeten worden verhoogd.
Vorige maand nog was er een ander te
kenend incident. Het ministerie van on
derwijs liet weten dat universiteiten niet
langer beurzen specifiek voor minderhe
den mogen reserveren. Daarop kwam
een stroom van protesten los, en het Wit
te Huis trok de maatregel een dag later
weer in.
Je kunt er lang en breed over praten,
maar het feit ligt daar: op binnenlands
terrein heeft Bush de afgelopen twee jaar
nauwelijks gescoord. Hij houdt niet van
het politieke spel van geven en nemen
met het Congres en de verschillende be
langengroepen; hij heeft geen vastom
lijnde ideeën over de koers die hy wil in
slaan, hij durft niet goed vijanden te ma-
En het zal in de tweede helft van zijn
presidentschap alleen maar erger wor
den. Amerika is in een recessie terecht
gekomen, door de financiële crisis bij de
spaarkassen en de banken is er nu hele
maal geen geld meer. Hele steden drei
gen failliet te gaan; de werkloosheid
neemt toe; de problemen stapelen zich
op.
Gegeven de manier waarop hij tot dus
ver heeft geopereerd, mag niet worden
aangenomen dat Bush deze moeilijke pe
riode met al te veel succes zal doorko
men. Zijn machteloosheid zal alleen
maar meer opvallen naarmate de reces
sie dieper wordt.
Het is, bij alle zwakheden die Bush zo
duidelijk op het terrein van de binnen
landse politiek toont, opvallend dat zijn
buitenlandse beleid zo succesvol is. Het
is dan ook geen wonder dat het weekblad
Time hem tot 'Man of the year' (Man van
het jaar) koos. Bush de binnenland-aar
zelaar is heel iemand anders dan Bush de
buitenland-kei.
Voor een deel heeft de president daar
bij geluk gehad. In het begin van zijn re
geer-periode verloor de Sovjetunie z'n
positie als rivaliserende supermacht,
werd de Berlijnse Muur gesloopt en
kreeg Oost-Europa z'n vrijheid.
Maar andere successen waren geheel
zijn verdienste. Hij maakte bijvoorbeeld
het democratische proces in Nicaragua
mogelijk en verwijderde de Panamese
dictator Noriega. En zonder Bush zou
Kuwayt nu allang voorgoed Iraaks
grondgebied zijn. Bush nam het initiatief
nam om troepen te zenden; Bush bouw
de de anti-Saddam coalitie op en hield
die in stand; Bush dwong de Verenigde
Naties tot handelen.
De Golf-crisis heeft Bush tot nu toe op
z'n best laten zien: als een principiële,
overtuigende en doortastende staats
man. Tegelijkertijd is aan zijn indruk
wekkend rechtlijnige gedrag een zeker
gevaar verbonden. Immers: Bush kan
zich eigenlijk niet veroorloven om met
minder dan volledige winst (dat wil zeg
gen: de totale en onvoorwaardelijke te
rugtrekking van Irak uit Kuwayt, goed
schiks of kwaadschiks) genoegen te ne-
Bij gebrek aan binnenlandse succes
sen is de volle winst in Kuwayt zelfs een
vereiste, want anders kan hij een eervolle
plaats in de rij van Amerikaanse presi
denten en een tweede termijn in het Wit
te Huis wel vergeten. Het is een oud ver
haal: leider heeft problemen thuis en
zoekt het succes daarom 'buiten'. Dat ge
geven is oud, maar daarom nog niet on
juist.
Winst in Kuwayt zou Bush bovendien
eindelijk definitief van het door hem ge
hate 'wimp'-imago afhelpen. Misschien
heeft commentator David Hoffman van
de Washington Post wel gelijk. Bush,
schreef hij onlangs bezorgd, "zou wel
eens kunnen vinden dat hij wat te bewij
zen heeft".
