Regering in
Litouwen
afgetreden
'mmssi
'IJzeren dame van Balticum'verloor hoop op overleg
ANC wil conferentie met alle partijen
Cholera in hoofdstad Somalia
Aziz kijkt vanuit hotelkamer op
verlichte ambassade Kuwayt
Gorbatsjov en
Jeltsin eens
over begroting
Saudi-Arabië
ontkent vlucht
van Irakezen
Wapenstilstand op Corsica
WOENSDAG 9 JANUARI 1991
hl'liHiWiH
VILNIUS (GPD/AFP/Rtr/DPA) - Premier Kazimiera
Prunskiene van Litouwen heeft gisteren het ontslag van
haar regering ingediend. Even tevoren had het parlement,
dat het ontslag heeft aanvaard, haar voorstellen tot prijsver
hogingen afgewezen. De prijsverhogingen leidden tot on
rust in de hoofdstad, waar het tot schermutselingen kwam
tussen betogers van de Russische en Poolse minderheden,
Litouwse tegendemonstranten en de politie.
GENÈVE - Hij trekt zijn hoge
hoed nog snel even recht. Inspec
teert de witte handschoenen om
de vingers en strijkt voor de
laatste keer over het groene livrei
In de verte zijn de blauwe zwaai
lichten van de politiewagens al
zichtbaar. Binnen een minuut
mag Cosimo Durante, portier van
het Intercontinental hotel in Ge-
nève, de deur van de limousine
openmaken waarin James Baker
zit. Alle veiligheidsmaatregelen
rond de ontmoeting vandaag tus
sen de Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken en zijn Irake
se ambtgenoot Tareq Aziz heb
ben Durante niet van zijn plek
verjaagd.
Uren voor de aankomst van Ba
ker is de serene rust in dit sjieke
hotel prijsgegeven aan hectische
toestanden. Ordinaire dranghek
ken rondom de hoofdingang en
de roltrappen naar de receptie
houden op tenen trappende en
met ellebogen porrende camera-
lieden en fotografen gevangen
binnen de grens die Zwitserse
Baker beschikt over een presi
dentiële suite in Italiaanse en Chi
nese stijl en Aziz brengt de tijd
door in het interieur dat gegoede
Engelsen in de negentiende eeuw
bekoorde. Dat er verschillen be
staan tussen de Verenigde Staten
en Irak mag langzamerhand wel
duidelijk zijn, maar dat zich dat
ook uit in de omvang van de gas
tenverblijven en hun aantal is wel
heel opmerkelijk. Baker ën zijn
gevolg beschikken over maar
liefst vijf etages van het hotel met
120 kamers; Aziz moet het doen
met één verdieping. De Ameri
kaanse minister kan zich in zijn
suite over 250 vierkante meter
verplaatsen; de bewegingen van
de Iraakse bewindsman zijn be
perkt tot 80 vierkante meter.
Een saillant detail is dat zowel
Baker als Aziz vanuit hun kamer
uitkijkt op de Kuwaytse diploma
tieke vertegenwoordiging in Ge-
nève. Fier wappert nog steeds de
Kuwaytse vlag in de tuin. Voor de
gelegenheid zijn gisteravond alle
lichten in de gebouwen ontsto
ken zodat het Aziz niet kan ont
gaan dat Kuwayt als onafhanke
lijke natie nog steeds bestaat. Aan
de gevoelige ligging van de Ku
waytse diplomatieke post heeft
geen Zwitser wat kunnen veran
deren. Wel is hoteldirecteur Her-
bert Schott tegemoet gekomen
aan een ander punt dat de Irak
ezen had kunnen compromitte
ren. In het Geneefse Interconti
nental bestond een 'Perzische
zaal'. Maar die is gisteren snel om
gedoopt in 'Salie de Suisse'.
Prepies om tien over negen
dinsdagavond landt de 'Airforce
2' op de luchthaven van Genève.
Een zichtbaar doodvermoeide
Baker schudt geroutineerd de
handen van Zwitserse en Ameri
kaanse autoriteiten die op de rode
loper voor de vliegtuigtrap hun
opwachting maken. Al drie keer
eerder op de dag heeft hij hetzelf
de protocol ondergaan. In Parijs,
Bonn en Milaan. Binnen enkele
minuten zakt Baker in de leren
kussens van de limousine. Flauw
tjes wuift hij naar de honderden
journalisten die hem tevergeefs
vragen hebben toegeschreeuwd.
In die gemoedstoestand ziet
Baker bij aankomst in het hotel
kennelijk dan ook niet portier
Durante staan. De man doet nog
wel een poging de deurknop van
de limousine te grijpen, maar
Amerikaanse en Zwitserse veilig
heidsagenten van het type gorilla
zijn hem voor. In de hal van het
hotel schreeuwen Amerikaanse
tv-verslaggevers om het hardst
om Baker op vragen te laten ant
woorden. Ook deze poging
strandt weer. De minister kijkt
stoïcijns voor zich uit en laat zich
onmiddellijk in de richting van de
lift duwen.
Teleurgesteld over zoveel on
wil struikelen cameramannen
van keukentrapjes om zich wat te
ontspannen voor de komst van
Aziz, vermoedelijk een half uur
later. Klokslag tien uur stapt een
breed grijnzende Aziz de lobby
van het hotel binnen. Niet ge
speend van het gevoel voor pu
blic-relations stapt Aziz wél op de
wachtende journalisten af en
praat enkele minuten met hen,
zonder zich tot politieke uitspra
ken te laten verleiden.
Dat heeft hij op het vliegveld
gedaan. Met Irak valt te praten als
Amerika ophoudt een internatio
nale vredesconferentie over het
Midden-Oosten te dwarsbomen,
zo luidde zijn boodschap aan de
rand van de rode loper op de
luchthaven.
In haar afscheidsrede sprak
Prunskiene met geen woord over de
prijsverhogingen. Zij bracht verslag
uit van haar onderhoud met Michail
Gorbatsjov die middag. De Sovjet
president weigerde het transport
van paracommando's naar het Bal-
ticum te bespreken, en verwees de
dat het Litouwse delegatie naar het minis
terie van defensie en de stafchef van
het Sovjetleger, generaal Michail
Moisejev. Hij zei dat afgevaardig
den van alle republieken zaterdag
over de vastgelopen onderhandelin-
Dver Litouwens onafhankelijk
heid praten.
handelingen met Moskou. Zij wilde President Landsbergis zei te ho-
de dialoog met Moskou openhou- Pen dat Prunskiene politiek actief
den, ook toen Gorbatsjov begin vo- zou blijven, wellicht zelfs binnen de
rig jaar een economische blokkade nieuwe regering. "Ik vind niet dat
tegen Litouwen instelde. Dit bracht de regering nu helemaal moet wor-
haar herhaaldelijk in conflict met den gewijzigd,
de meer extreme nationalisten
Het Witte Huis heeft gisteren in on
verwacht scherpe bewoordingen
het besluit van de Sovjet-regering
veroordeeld om paratroepen naar
de Baltische staten en vier andere
republieken te sturen. De woord
voerder van president Bush noem
de de maatregelen "provocatief
contra-produktief
besluit om door middel van troepen
ontduikers van militaire dienst
plicht op te sporen "neerkomt op in
timidatie".
Prunskiene zei dat ze terugtrad ovei
als gevolg van meningsverschillen ëen_,
met het parlement over de onder- 1
het parlement.
MOSKOU (Rtr/AFP) - De presi
dent van de Sovjetunie, Michail
Gorbatsjov, en de president van de
Russische Federatie, Boris Jeltsin,
zijn het gisteren eens geworden
over de begroting van de Sovjetunie
voor 1991. De onenigheid tussen de
Sovjetunie en de grootste Sovjetre
publiek dreigde de gehele econo
mie te verlammen.
Het persbureau TASS haalde een
medewerker van Jeltsin
dat de positie
dat moet nog
verder worden besproken".
Uit protest tegen de prijsverho
gingen kwamen gistermorgen
het parlementsgebouw zo'n 5000
betogers bijeen. Voor het meren
deel waren het Russen en Polen
de pro-Moskoubeweging 'Jedints-
vo' (Eenheid), die zich tegen het
streven naar onafhankelijkheid ver
zet. Een honderdtal betogers slaag
de erin het parlement binnen te
dringen nadat ze de grote bronzen
toegangsdeur hadden vernield. Ze
werden teruggedreven door politie
agenten met behulp van een water
kanon.
Sjevardnadze niet
in nieuw kabinet
MOSKOU (AP) - Edoeard Sjevard
nadze keert niet terug als minister
in het nieuwe kabinet van de Sov-
het Russische jetunie dat zaterdag door president
Politie-agenten zetten gisteren in de Litouwse hoofdstad Vilnius
den tegen de op handen zijnde prijsverhogingen.
parlement was gewaarborgd. Rus
land had aangekondigd 83 miljard
gulden minder te zullen bijdragen
aan de Sovjetbegroting dan Gor
batsjov verlangde.
"Jeltsin verdedigde de begroting
van de Russische Federatie en vol
deed aan de wens van de Opperste
Sovjet van de republiek", aldus de al dat de beslissing
vice-voorzitter van het parlement ze onherroepelijk -
Ruslan Chasboelatov. Die woord
keus zou er op kunnen wijzen dat
Gorbatsjov is teruggekomen op zijn
eis dat Rusland zijn voorgenomen
bijdrage aan de centrale begroting suggereerde maandag
Michail Gorbatsjov wordt bekend
gemaakt. Dit heeft presidentieel
woordvoerder Vitali Ignatenko gis
teren bekendgemaakt.
De woordvoerder van het minis
terie van buitenlandse zaken, Vitali
Tsjoerkin, bevestigde de uitspraken
Ignatenko: "Ik zei in het begin
Sjevardnad-
erklaar-
de grondwet gaat op-
JOHANNESBURG/DURBAN
(AP) - Het Afrikaans Nationaal stellen. Tevens wil het ANC dat
Congres (ANC) heeft gisteren opge
roepen tot een conferentie van alle
de Tsjoerkin. Hij zei de benoeming Zuidafrikaanse politieke partijen.
vervanger op "zeer korte Die conferentie moet een over-
interim-regering komt die toe- interim-regering afgewezen. Op de
zicht kan houden op de overgang vraag of De Klerk van het jongste
vergroot met een bedrag van 27 mil
jard roebel (83 miljard gulden).
MM
i inter-
dat Sjevardnadze zijn beslis
sing om af te treden zou kunnen
herroepen, maar volgens ondermi
nister van buitenlandse zaken Vla
dimir Petrovski staat de beslissing
van Sjevardnadze vast.
In een verklaring noemde het
ANC een dergelijke conferentie een
eerste stap, waarbij "algemene uit
gangspunten" moeten worden vast
gesteld voor een nieuwe grondwet.
Ook moet het gezamenlijke congres Frederik de Klerk c
te beëindigen. De Klerk heeft eerde- zwarte woongebieden bij Umgaba-
oproepen tot de vorming van een ba in de Zuidafrikaanse provincie
Natal zijn gevlucht naar een toeris
tenplaats aan de oostkust, nadat het
afgelopen weekeinde gevechten
uitbraken in hun omgeving, waarbij
zeker elf doden vielen. De politie zei
gisteren dat de vluchtelingen weer
'de rassenscheiding nooit kan op- wijzen dat zijn Nationale Partij niet veilig naar huis konden terugkeren.
grote conferentie zou deel-
In de ANC-verklaring bena-
Het ANC liet gisteren weten nog druktè Mandela dat alle partijen
zwarte meerderheidsrege- ANC-voorstel op de hoogte
ring. Het ANC acht een overgangs- bracht, zei vice-voorzitter Nelson
bewind nodig, omdat de bestaande Mandela dat de president niets
regering op apartheid is gebaseerd heeft gezegd wat er op zou kunnen
en de rassenscheiding nooit I
heffen, aldus de verklaring.
JERUZALEM/NICOSIA/MANA-
MA (AP/Rtr/AFP/UPI) - Saudi-
Arabië heeft gisteren tegengespro
ken dat zes Iraakse helikopters naar
het koninkrijk zijn gevlogen met
een onbekend aantal overlopers aan
boord. Minister van defensie prins
Sultan Ibn Abdulaziz noemde de
verhalen over het overlopen van de
Iraakse helikopterbemanningen
"qua vorm en inhoud zonder
grond".
Amerikaanse functionarissen
hadden maandag gezegd dat zes he
likopters waren geland net over de
grens met het door Irak bezette Ku
wayt.
Moskou heeft fel geprotesteerd
tegen de entering van een Sovjet-
schip in de Rode Zee door de Ame
rikaanse en Spaanse marine. Een
woordvoerder van de Amerikaanse
marine zei gisteren dat de lading
wapens die het Sovjet-schip aan
boord had niet geheel verantwoord
op de vrachtbrieven en dat het
daarom is opgebracht. De Sovjet
vrachtvaarder Dmitri Foermanov
was vanuit Odessa op weg naar de
Jordaanse haven Aqaba. Volgens
de marinewoordvoerder was niet
uit te maken of de lading daadwer
kelijk bestemd is voor Jordanië, of
verder zal worden vervoerd naar
Irak, wat in strijd zou zijn met de
sancties van de Verenigde Naties.
In een verdere poging de relaties
te verbeteren, hebben Iran en Irak
gisteren in Teheran besloten bezet
te gebieden te ontruimen en de troe
pen terug te trekken achter de eigen
grenzen. Het gaat om soldaten die
sinds de beëindiging van de Gol
foorlog nog op eikaars grondgebied
waren. Iran en Irak zullen de troe
pen voor vanmiddag terugtrekken.
Israël vindt een terugtrekking
van Irak uit Kuwayt niet genoeg om
te verzekeren dat Baghdad in de
toekomst geen andere daden van
agressie meer begaat.
Tsjechoslowakije
Tsjechoslowakije wordt volgende
maand naar verwachting toegelaten
als lid van de Raad van Europa. Dat
heeft de secretaris-generaal van de
raad, Catherine Lalumiere gisteren
in Athene gezegd. Hongarije was
onlangs het eerste voormalig com
munistische Oosteuropese land dat
het lidmaatschap van de raad ver
wierf. Polen, Bulgarije en Roeme
nië hebben een aanvraag lopen.
Treinongeluk
Het treinongeluk gisteren in Lon
den heeft aan één persoon het leven
gekost. Er vielen 248 gewonden,
van wie er 20 ernstig aan toe zijn. De
ambulancedienst had aanvankelijk
gemeld dat er 8 doden waren geval
len. Het ongeluk met de forensen
trein gebeurde op het Cannon
Street Station.
Dissidenten vrij
De Chinese dichter Ye Wenfu, de
rechtsgeleerde Yu Haocheng en de
,i Nanfeng zijn uit de ge-
de conferentie moeten deelnemen,
inclusief de Conservatieve Partij,
de apartheid die tegen de afschaffing van de
apartheid is, en de Inkatha, de Zulu- PARIJS (AP) De Corsicaanse r
beweging waarmee ANC-aanhan- tionalisten van het FLNC, die strij- herstellen, beloofde de Franse pre-
gers de laatste jaren
strijd uitvechten die aar
het leven heeft gekost.
Teneinde de rust op het eiland te
NAIROBI (GPD/Rtr/DPA) - In de
Somalische hoofdstad Muqdisho
waar een strijd woedt tussen rebel
len en regeringstroepen is een cho-
lera-epidemie uitgebroken. Als ge
volg van een watertekort en rotten
de lijken in de straten van de stad is
de gezondheidssituatie de afgelo
pen dagen snel verslechterd.
Cholera heerst vooral in een van
de buitenwijken van de stad waar
veel inwoners naartoe zijn gevlucht
als gevolg van de gevechten. Grote
delen van de hoofdstad hebben
geen water, geen elektriciteit en een
nijpend tekort aan voedsel. De stad
is een broedplaats
ten geworden.
Helikopters van de Franse mari
ne hebben gisteren 47 buitenlan
ders geëvacueerd uit de haven- gers in veiligheid te brengen. Sinds
bittere den voor de onafhankelijkheid
duizenden het Franse eiland, hebben gisteren
een eenzijdige wapenstilstand afge
kondigd. Daarmee komt tijdelijk
einde aan de verhevigde aansla-
plaats Merca, zo'n honderd kilome- afgelopen zaterdag zijn
i persconferentie, die
r werd bijgewoond door gencampagne van de organisatie.
sident Francois Mitterrand politie
en justitie te hervormen en plaatste
hij de hoogste veiligheidsfunctiona
ris op Corsica afgelopen donderdag
700 ANC-voorzitter Oliver Tambo,
r het Franse fregat eerd.
de Somalische hoofdstad Muqdisho regeringstroepen nog steeds
verblijvende buitenlanders naar het trole uitoefenen over het centrum
buitenlanders uit Somalia geëvacu- Mandela dat hij ondanks de twijfel militaire druk
"We zijn tegen de illusie dat alleei
afrikaanse regering. Volgens het der op een clandestiene persconfe-
buurland Kenya te vliegen moest van de stad, het havengebied en het blijft de realiteit nog steeds dat heerst worden uitgevoerd" zo ver-
vanwege hevige gevechten nabij vliegveld. Rebellen van het_Ver- Zuid-Afrika wordt geregeerd door volgde hij. Volgens hem is de situa-
i vliegveld worden uitgesteld.
Als gevolg van de uitgestelde eva
cuatiemissie zien zo'n 60 Italianen
en een onbekend aantal overige bui
tenlanders zich gedwongen voorlo
pig in de Somalische hoofdstad te
allerlei ziek- blijven. Italië heeft in Kenya twee
transportvliegtuigen klaar staan en
hoopt vandaag alsnog naar Muqdis
ho te kunnen vliegen om zijn bur-
ligd Somalisch Congres (VSC) die
in Muqdisho strijd voeren met het
regeringsleger hadden eerder be
weerd het grootste deel van de stad
in handen te hebben. De overwin
ning zou, volgens een woordvoer
der van het verzet, nog een kwestie
van uren zijn.
Het is nog steeds onduidelijk
waar president Mohamed Siad Bar
re zich bevindt.
blank minderheidsregime, tie op Corsica uiterst verwarrend.
Leden, die vóór het plegen van
Mandela riep het buitenland dan moordaanslagen waren, zijn uit het
ook op de sancties tegen Zuid-Afri- FLNC gestapt,
ka in stand te houden. Hij voegde er De aankondiging kwam vijf da-
Europese beslissing om de investe- opgeblazen. Bij de actie raakte r
Veroordeling van
deportaties Israël
NEW YORK (AP) - Secretaris-ge
neraal .Javier Perez de Cuellar van
de Verenigde Naties heeft gisteren
de deportatie van Palestijnen door
het Israëlische leger ten sterkste
veroordeeld en gezegd dat alle ge
deporteerden moet worden toege
staan terug te keren. Israel heeft gis
teren vier Palestijnen uit de Gaza-
strook naar Libanon overgeplaatst.
worden als leiders
ringsbeperkingen
soepelen.
o'n 4.000
Zuid-Afrika te mand gewond. De groep zei later fundamentalistische moslimbewe-
het
vangenis ontslagen nadat 2
tien maanden hadden vastgezeten
voor hun aandeel in de democrati
sche beweging van 1989. Volgens
een Chinese bron zijn de drie intel
lectuelen vorige maand op vrije
voeten gesteld.
Topoverleg
Regeringsfunctionarissen in Mos
kou hebben gisteren gezegd voor
stander te zijn van het doorgaan van
de top tussen Sovjet-president Gor
batsjov en zijn Amerikaanse ambt
genoot Bush van 11 tot 13 februari.
Zij zien geen enkele reden die uit te
stellen. Een woordvoerder van het
Witte Huis zei maandag dat de ont
moeting mogelijk moet worden uit
gesteld.
El Salvador
De Amerikaanse president Bush zal
de 42,5 miljoen dollar opgeschorte
militaire hulp aan El Salvador weer
beschikbaar stellen. Volgens Bush
kan de militaire hulp aan El Sal
vador worden hervat vanwege het
offensief dat de rebellen van het Na
tionaal Bevrijdingsfront Farabundo
Marti (FMLN) eind november lan
ceerden en de aankoop van wapens
door het verzet, vooral luchtdoelra
ketten.
DEN HAAG (ANP) - Alles leek de
Litouwse premier Kazimiera
Prunskiene gisteren tegen te zitten.
In Moskou weigerde Sovjet-presi
dent Michail Gorbatsjov te spreken
over de duizenden para-comman
do's, die Litouwen binnenstromen
om op deserteurs en dienstweige
raars te jagen. Terug in Vilnius wees
het parlement de prijsverhogingen
af die haar regering eerder had aan
gekondigd. Daarop gaf ze er de brui
aan en trad af.
Op 11 maart vorig jaar werd Li
touwen onafhankelijk en Prunskie
ne premier, en nadien leken die
twee onafscheidelijk met elkaar
verbonden. Voorheen werkte de
nieuwbakken kabinetschef, die in
1943 in het dorpje Vasiuliskiai nabij
de grens met Wit-Rusland werd ge
boren, als econome. Eerst als do
cente industriële economie aan de
universiteit van Vilnius, daarna als
hoofd van een agronomisch cen
trum en vervolgens van een insti
tuut voor management. In 1989
kwam ze in het parlement namens
de communistische partij, die ze
kort daarop verliet.
Prunskiene kreeg de naam een
pragmatisch en gematigd politicus
te zijn gedurende de Litouwse cri
sis, toen Gorbatsjov de onafhanke
lijkheidsverklaring met een volledi
ge boycot beantwoordde. Terwijl
Moskou zijn rebelse deelstaat eco
nomisch afsneed om haar weer in
het Sovjet-gareel te dwingen, reisde
Prunskiene alle grote westerse
hoofdsteden af om steun te vinden
voor haar landje. Tot in het Witte
Huis wist ze een voet tussen de deur
te krijgen. Zelfs toen de Amerikaan
se minister van buitenlandse zaken
James Baker in de zomer Moskou
bezocht, slaagde de "ijzeren dame
van het Balticum" erin hem nog
vóór Gorbatsjov te spreken.
Op aandringen van Prunskiene
bereikten Vilnius en Moskou begin
juni een compromis om een einde te
maken aan de boycot: Litouwen
zou zijn onafhankelijkheidsverkla
ring niet intrekken, maar "invrie
zen" om onderhandelingen met
Moskou mogelijk te maken. Het zo
geheten moratorium van honderd
dagen op de verklaring van 11 maart
moest ingaan op het moment dat de
daadwerkelijke besprekingen met
het Kremlin zouden beginnen.
Zo ver zou het Uiteindelijk niet
komen: zelfs de voorbesprekingen
over de eigenlijke onderhandelin
gen liepen spaak, tot ergernis van
Prunskiene. Enerzijds maakte Mos
kou geen haast met het overleg met
de Litouwers. Anderzijds kwamen
felle tegenstellingen aan het licht
binnen de Litouwse gelederen. Pre
sident Vytautas Landsbergis koos
voor een afwachtende politiek: "De
tijd is met ons, op den duur zal de
Sovjetunie zozeer verstrikt raken in
haar nationaliteitenproblemen dat
ze wel zal toegeven", luidde zijn re
denering.
Snelheid
Prunskiene daarentegen drong aan
op snelle onderhandelingen met
Moskou, mede om haar plannen
voor ingrijpende economische her
vormingen te kunnen doorvoeren.
De 47-jarige econome wilde de Li
touwse economie volledig privati
seren, maar de Sovjet-blokkade had
aangetoond hoezeer Litouwen nog
verstrikt was in de Moskouse plan
economie. De hervormingen hin
gen volgens haar dan ook nauw sa
men met de politieke onderhande
lingen.
Prunskiene leek gelijk te krijgen
in de opiniepeilingen, die haar als
meest populaire politicus van Li
touwen aanwezen. Maar de hoop op
overleg is inmiddels de grond in ge
boord. Op het Congres van Volksaf
gevaardigden in december kreeg
Gorbatsjov de bevoegdheid de wet
ten van de deelstaten terzijde te
schuiven, terwijl hij steeds afhanke
lijker werd van het leger. Gisteren
liet hij Prunskiene weten dat Litou
wen alleen onafhankelijk kan wor
den volgens de regels van het vorige
maand aangenomen, en door Vilni
us verworpen Unieverdrag: pas ja
ren nadat tweederde van de bevol
king van Litouwen zich in een refe
rendum voor afscheiding had uitge
sproken.
Prunskienes moratorium hadden
gestemd, gelijk te geven: "Met Mos
kou valt niet te praten".
Met het vertrek van Prunskiene is
de weg nu vrij voor radicale natio
nalisten, op een moment dat het
Kremlin zijn tanks door de straten
van Vilnius laat rollen.
