Rechten onder druk door verplichte dna-test
Niemand doet ooit genoeg
voor rechten van de
Professor Baehr en de macht van de publieke opinie
In Oost-Europa voor
half miljard gulden
behoefte aan bijbels
REPORTAGE i
LEIDEN/UTRECHT Dat tien
duizenden televisiekijkers het af
gelopen jaar het journaal van acht
uur lieten schieten voor allerhan
de spelletjesprogramma's op an
dere netten, is een zorgelijke ont
wikkeling. Professor dr. P. Baehr,
hoogleraar in de reehten van de
mens aan de universiteiten van
Leiden en (sinds vandaag) van
Utrecht, hoopt er dan maar op dat
quiz-liefhebbers wel journaals op
andere tijdstippen of kanalen
zien. "De rol van de pers is bij het
verspreiden van informatie over
het schenden van mensenrechten
van groot belang. Maar als er niet
wordt gekeken, dan kan een situa
tie ontstaan van wat niet weet.
wat niet deert. Dat is toch kwa
lijk".
Folteringen, verdwijningen,
standrechtelijke executies. Met alle
soorten schendingen van mensen
rechten, waar ook ter wereld, houdt
Baehr zich dagelijks bezig. "Maar
niemand doet ooit genoeg aan men
senrechten", zegt hij. "Dat geldt
voor regeringen, parlementen, orga
nisaties en individuele mensen. Het
is een goede zaak als regeringen
zeggen dat ze de mensenrechten tot
centraal deel van hun buitenlands
beleid willen rekenen. Maar het is
aan anderen hen voortdurend daar
aan te herinneren".
Zoals ons land te pas en, volgens
sommigen, te onpas doet. Want, zo
wordt gezegd, er moet toch reke
ning worden gehouden met plaatse
lijke gewoonten en omstandighe
den. 's Lands wijs, 's lands eer. Aan
die mening heeft Baehr geen bood
schap. "Dan ontstaat de neiging om
de ernst van schendingen van men
senrechten te relativeren of
enigszins goed te praten".
Baehr heeft er geen enkel pro
bleem mee dat Nederland vaak kri
tisch naar landen wijst die het niet
al te nauw nemen met de mensen
rechten. "Regeringen zijn niet lan
ger vrij zoals in het verleden om hun
onderdanen naar eigen goeddun
ken te behandelen. Het buitenland
heeft de vrijheid, zo niet de juridi
sche of morele plicht er op toe te
zien dat internationaal overeenge
komen mensenrechten ook worden
nageleefd".
Ongestraft
Wie is verantwoordelijk als men
senrechten worden geschonden?
De regering, of groeperingen die
niet onder het gezag van regeringen
staan? Baehr: "Moeilijk punt. Kun
je de regering van Libanon aanspre
ken over wat in haar land is ge
beurd? En wat te zeggen van guer
rilla-strijders in vele landen die de
mensenrechten niet naleven? Folte
ringen of terreuracties zijn schen
dingen van de mensenrechten, ook
als zij niet van regeringswege ge
beuren. Veelal doen deze groeperin
gen een beroep op een hoger doel:
de strijd tegen de onduldbare on-
"De regeringen reageren met
maatregelen die ook weer een
schending van de mensenrechten
betekenen. Over de positie van niet-
gouvernementele schenders van
mensenrechten is het laatste woord
nog niet gesproken. Spreek je ze er
op aan, dan legaliseer je ze feitelijk.
Doe je dat niet, dan kunnen ze onge
straft verder gaan".
Tal van organisaties werken
nauw samen, volgen regeringen kri
tisch en leveren materiaal aan toe
zichthoudende organisaties, zoals
Amnesty International. "De publie
ke opinie is in laatste instantie het
belangrijkste wapen dat in stelling
kan worden gebracht", meent
Baehr. "Aan de andere kant, apa
thie bij het lezen of zien van weer
nieuwe gevallen van mensenrech
tenschendingen kunnen een effec
tief optreden negatief beïnvloe
den".
Mensenrechten zijn niet alleen
een zaak van regeringen. Bij de VN-
ir de rechten van de
mens praten ook de niet-gouverne-
mentele organisaties mee. Er is kri
tiek op de kwaliteit en kwantiteit
van hun bijdragen. Baehr: "Er is ge
pleit voor een zekere mate van zelf
discipline van deze organisaties. Op
zich geen bezwaar, maar men moet
er wel voor te waken te snel gehoor
te geven aan die kritiek. Dat zou
mensenrechten schendende regi
mes in de kaart spelen".
Vluchtelingen
De Heemstedenaar zelf is een actief
lid van Amnesty International.
"Amnesty houdt zich slechts met
een klein deel van de mensenrech
ten bezig. Ze ijvert voor vrijlating
van gewetensgevangenen, ze wil
eerlijke en snelle processen voor al
le politieke gevangenen en keert
zich fel tegen martelingen en
doodstraf. Het is actiegericht". "Als
hoogleraar ben ik wetenschappelijk
met het onderwerp bezig. Naarmate
men meer weet van de maatschap
pelijke factoren die schendingen
van de rechten van de mens in de
hand werken of juist belemmeren,
openen zich meer mogelijkheden te
werken aan verbetering van die si
tuatie", zei hij tijdens zijn installa
tie-rede.
De leerstoel Mensenrechten is, in
het kader van het Maatschappelijk
Aandachtsgebied Mensenrechten,
ingesteld door de faculteiten rechts
geleerdheid, letteren en sociale we
tenschappen van de Utrechtse uni
versiteit. Baehr begeleidt en coördi
neert de al lopende onderzoekspro
jecten. Zelf is Baehr bezig met een
onderzoek over het Nederlands bui
tenlands beleid op het gebied van
de rechten van de mens.
Schending van mensenrechten
gebeurt niet alleen in verre vreemde
landen, maar ook dicht bij huis, zegt
Baehr. "De problemen in ons land
zijn van een andere aard. Ik wijs op
het toelatingsbeleid voor vluchte
lingen in ons land. Er is een duide
lijk verband tussen het grote, nog
steeds toenemende aantal vluchte
lingen in de wereld - circa twintig
miljoen - en de rechten van de
mens. Tegen die achtergrond is het
zorgwekkend te constateren dat de
bereidheid tot opname van vluchte
lingen overal ter wereld afneemt".
Met andere woorden, de vluchte
ling die vroeger bij wijze van spre
ken met open armen werd ontvan
gen, wordt vandaag de dag binnen
stebuiten gekeerd alvorens hij vei
lig en wel een land in mag. Maar de
rechten van de mens, aangenomen
in 1948 door de Verenigde Naties,
zijn en worden door de jaren heen al
verschillend geïnterpreteerd. Tot
enkele jaren geleden legden com
munistische landen de nadruk op
de rechten van collectiviteiten, ter
wijl landen in West-Europa en
Noord-Amerika meer gewicht ga
ven aan de (mensen)rechten van het
individu.
Omstreden
Als het om mensenrechten gaat,
zijn Oost en West naar elkaar toege
groeid. stelt Baehr. "Maar kijk je
naar de relatie tussen Noord en
Zuid, dan dreigt er juist een verwij
dering. Er zijn landen waar de eigen
culturele of religieuze normen af
wijken van internationale mensen-
rechtennormen, die door die landen
worden gezien als te westers geïn
spireerd. Zó'n standpunt, dat eigen
culturele en religieuze normen
voorrang moeten hebben, kan ver
gaande consequenties hebben. De
oproep van Ayatolla Khomeiny om
de schrijver Salmon Rushdie van
het als godslasterlijk beschouwde
boek Satanic Verses te doden, is in
Een van de re
geringen die de
mensenrechten
stelselmatig aan
de laars heeft ge
lapt is het be
wind van de in
middels terug
getreden gene
raal Pinochet in
Chili. Nog steeds
worden massa
graven gevon
den met daarin
de lijken van
door Pinochet
vermoorde te
genstanders.
(foto GPU)
strijd met het fundamentele recht
op leven.".
Baehr haalt een tweede voor
beeld aan, dat van de 24 jaar geleden
ter dood veroordeelde voormalige
lijfwachten van de Indonesische
president Soekarno. De executies
(die niet zouden zijn uitgevoerd)
waren volgens een Indonesische
minister 'in overeenstemming met
de wettelijke normen'.
Baehr: "Van Indonesische zijde
werd op zijn minst gesuggereerd
dat dat land bij het begrip humani
teit uitgaat van andere waarden dan
Nederland. Die voorbeelden geven
aan hoe moeilijk en omstreden de
kwestie van de geldigheid van inter
nationale mensenrechtennormen
kan zijn. Er bestaan internationaal
afgesproken mensenrechten, die
bedoeld zijn universele geldigheid
te hebben. Maar tegelijkertijd be
staan er onderdrukkende regimes
die niet of onvoldoende bereid zijn
die normen toe te passen en zich
daarbij beroepen op andere waar
den".
"Als regeringen dat zeggen, is
enig wantrouwen op zijn plaats. De
slachtoffers zelf - binnen welke cul
tuur dan ook - hoort men immers
zelden het recht van hun regering
bepleiten hen te onderdrukken. Dat
laatste zou je mogen verwachten als
het hier uitsluitend om westerse
ideeën zou gaan. Trouwens, het
westen heeft weinig reden zich er
op te beroepen, dat de in geding
zijnde waarden hier beter zouden
worden nageleefd dan in ontwikke
lingslanden. De ernstigste schen
ding van mensenrechten heeft zich
nog maar vijftig jaar geleden afge
speeld in een westers land: het
Duitsland van Hitier."
Nazi-Duitsland was een dictatuur.
Tal van landen zijn dat nog steeds.
Geen of te weinig democratie bete
kent automatisch dat mensenrech
ten worden geschonden, menen
sommigen. "Onvrijwillige verdwij
ningen in Indonesië en het opslui
ten (tot voor kort) van politieke dis
sidenten in psychiatrische inrich
tingen in de Sovjetunie, waren niet
op de eerste plaats een kwestie van
gebrek aan democratie, maar van
schending van fundamentele men
senrechten. Ook in democratieën
worden mensenrechten geschon
den. Het optreden van de Britse po
litie en het leger in Noord-Ierland
staat nogal eens op gespannen voet
met de naleving van fundamentele
mensenrechten".
Waarmee Baehr wil zeggen dat
mensenrechten en democratie
("een uitdrukkingsvorm van enkele
belangrijke politieke mensenrech
ten") geen synoniemen zijn. "Het
begrip mensenrechten duidt op een
normenstelstel dat internationaal is
vastgelegd. Dat die normen op vele
plaatsen in de wereld worden ge
schonden is nog geen reden ze af te
schaffen. Het zou uitermate onver
standig zijn om er maar van uit te
gaan dat de rechten van de mens
voor een groot aantal landen van de
(derde) wereld niet zouden gelden".
Van onze correspondent
Theo Haerkens
DEN HAAG Minister Hirsch Bal-
lin (jusitie) wil verdachten van zwa
re misdrijven als moord en ver
krachting dwingen om bloed, haar
of sperma af te staan voor een dna-
test. Ieder mens heeft een volstrekt
uniek dna-patroon in de cellen. Dit
betekent dat met een dna-test voor
vrijwel honderd procent kan wor
den vastgesteld of verdachte inder
daad schuldig is. Op dit moment
wordt de dna-test alleen toegepast
als verdachten hieraan vrijwillig
meewerken. Maar dat gaat dus ver
anderen, als het aan Hirsch Ballin
ligt.
"Als je ervan overtuigd bent dat
deze man het gedaan moét hebben
en het wettelijk bewijs kan niet op
een andere manier worden gele
verd. moet je de test gebruiken",
vindt advocate Gabi van Driem, ge
specialiseerd in zaken waarin vrou
wen het slachtoffer zijn van geweld
smisdrijven. Zij is enthousiast over
het plan van Hirsch Ballin. "Het is
de enige mogelijkheid", vindt zij,
"en het recht op privacy van de ver
dachte moet daar dan maar voor
wijken".
Van Driem kan zich wel vinden in
de voorstellen van de door Hirsch
Ballin ingestelde commissie-Moons
om de dna-test alleen toe te passen
bij misdrijven waarop een straf
staat van minimaal acht jaar. Zij
heeft er ook geen moeite mee dat
het bewijs al voor een groot gedeel
te rond moet zijn, voordat de test uit
de kast wordt gehaald. "Er moeten
voldoende aanwijzingen zijn dat de
verdachte werkelijk schuldig is",
erkent ze. "En dan is de test het
laatste redmiddel".
Sluitstuk
Justitie ziet de dna-test, waarbij er
felijk materiaal van een verdachte
wordt vergeleken met sporen, ge
vonden bij het slachtoffer of op de
plaats van het misdrijf, als "het
sluitstuk van een hele bewijsproce-
dure. Er moet al een heel ernstige
verdenking zijn". Het is dus niet de
bedoeling van iedereen die vagelijk
voldoet aan het signalement van de
dader, maar gelijk een dna-test af te
nemen. Het ministerie verwacht en
kele honderden keren per jaar tests
af te nemen.
De artsenorganisatie KNMG is
beducht voor soepel gebruik van
"werkzaamheden die feitelijk we
zensvreemd zijn aan de beroepsuit
oefening". Woordvoerder Th. van
Berkestein: "De test mag alleen
worden toegepast als iemand we
gens gebrek aan bewijs zou moeten
worden vrijgelaten terwijl iedereen
op zijn klompen aanvoelt dat hij het
gedaan heeft".
Het KNMG-bestuur ziet geen me
dische of ethische bezwaren mits de
dna-test aan strenge voorwaarden
wordt gebonden. "De rechter-com-
missaris. en dus niet de politie of de
officier van justitie, moet zeggen: Ik
sta met de rug tegen de muur, zon
der die test is er geen enkel bewijs".
Verder vinden de artsen dat de wet
precies moet opsommen wanneer
de test wordt toegepast. "Het moet
gaan over moord, doodslag of ver
krachting en dus niet om een po
ging tot...", licht Van Berkestijn toe.
Maar net als bij bijvoorbeeld eutha
nasie ligt de zaak bij de artsen ge
voelig en daarom wordt pas in april,
na raadpleging van de leden, een de
finitief standpunt ingenomen.
Grondrecht
Bij de dna-test wordt erfelijk mate
riaal van een verdachte vergeleken
met het dna in sporen die bij een
misdrijf zijn aangetroffen. DNA dat
gewonnen is uit bloed, geldt als het
meest betrouwbaar. Maar wanneer
de verdachte bijvoorbeeld Jehova's
getuige is, kan ook worden volstaan
met wangslijmvlies, haar of sperma.
De test is natuurlijk alleen maar
bruikbaar in die gevallen dat bij het
slachtoffer van het misdrijf li
chaamscellen van de dader gevon
den zijn. Is dat niet het geval, dan
houdt alles op.
Het nemen van een monster is
een ingreep die inbreuk maakt op
het grondrecht van de onaantast
baarheid van het lichaam. Gabi van
Driem erkent dat, maar vindt dat in
deze zeer ernstige gevallen het doel
de middelen heiligt. "Wat is het ver
schil tussen het nemen van een
vingerafdruk en het verzamelen
van wangslijmvlies?".
De Coornhertliga, de vereniging
voor strafrechthervorming, kijkt
daar volstrekt anders tegenaan.
"Dat iemand verdacht is van een
misdrijf is voldoende om de grond
wet te schenden", concludeert P.
Wiewei, bestuurslid van de liga. Hij
vindt dat veel te gemakkelijk in
breuk wordt gemaakt op deze
grondwettelijke bescherming. "Een
verdachte heeft het recht om te
zwijgen. Maar dat recht wordt on
deruitgehaald als je zegt: steek je
arm maar uit, we tappen even wat
bloed af'.
De liga betwijfelt bovendien de
bruikbaarheid en de betrouwbaar
heid van deze 'uiterst gevoelige test'
en vraagt zich af of politici zich wel
realiseren dat met het vorderen van
lichaamsmateriaal voor genetisch
onderzoek een hele principiële stap
wordt gezet. "Als er over vijf jaar
technisch nog meer mogelijk is,
kun je niet meer terug".
Specialisten
Minister Hirsch Ballin wil het dna-
onderzoek laten doen door gespe
cialiseerde artsen. Daarbij wordt
gedacht aan het Gerechtelijk Labo
ratorium in Rijswijk. Als de ver
dachte dat wil, kunnen onafhanke
lijke deskundigen van bijvoorbeeld
academische ziekenhuizen tegen
onderzoek doen. De kosten - zo'n
1.500 gulden - worden in beide ge
vallen door de overheid vergoed.
Wat dat laatste betreft, gaat het
hier principieel anders dan bij de
bloedproef die wordt afgenomen bij
dronken automobilisten. Zij moe
ten een tegenonderzoek zelf beta
len. Dat lijkt vreemder dan het is,
maar zij kunnen een bloedproef
weigeren. In dat geval worden ze
beboet alsof ze dronken waren,
maar dan gaat het altijd nog om
overzichtelijke straffen. Of zoals
van Berkestijn stelt: "je kunt niet ie
mand vijftien jaar achter de tralies
zetten, omdat hij weigert bloed be
schikbaar te stellen voor een dna-
test".
Zo'n veertig miljoen exemplaren nodig
HAARLEM (ANP) - In Oost-
Europa is de komende jaren
behoefte aan 40 miljoen bij
bels in 34 talen, zo blijkt uit
een recent onderzoek van de
Wereldbond van Bijbelge
nootschappen UBS. Omgere
kend in guldens gaat het om
een bedrag van een half mil
jard, aldus Jan J. van Capelle-
veen van het Nederlands Bij
belgenootschap in Haarlem.
Hij vergelijkt de huidige situatie
in de Sovjetunie met die na de val
van Napoleon in het begin van de
vorige eeuw in West-Europa. De
bijbel vervult in de huidige Sov
jetunie een leegte in het eigen
hart en geeft nieuwe waarden
voor de samenleving. De oprich
ting van bijbelgenootschappen in
verschillende republieken van de
Sovjetunie is hiervan het gevolg.
Ook na het falen van de Franse
revolutie en de dictatuur van Na
poleon bestond er een geestelijke
leegte. De meeste bijbelgenoot
schappen in West-Europa zijn
ontstaan in de periode 1804-1814.
Ook toen was er een geweldige
honger naar de bijbel.
In Leningrad heeft het gemeen
tebestuur gratis een pand ter be
schikking gesteld voor een bijbel
winkel. Deze wordt beheerd door
Roemenië houdt
boek Tökés tegen
DEN BOSCH (ANP) - Het boek
'De strijd om Timisoara, 1989' van
bisschop Laszló Tökés mag in
Roemenië niet verschijnen. Dit
meldt de rooms-katholieke stich
ting Kerk in Nood.
Het boek van Tökés, die be
hoort tot de Hongaarse minder
heid in Roemenië, is uitgegeven
in Hongarije. De uitgever pro
beerde onlangs 5.000 exemplaren
in Roemenië in te voeren, die aan
de grens evenwel "op formele
gronden" werden geweigerd.
Bij een nieuwe poging werd bij
de grens meegedeeld dat er sinds
1 januari een nieuwe wet in wer
king was getreden, die bepaalt
dat dergelijke boeken pas kun
nen worden ingevoerd na toe
stemming van het Roemeense
staatsbureau voor kerkelijke za
ken. Enkele dagen later bleek ook.
toestemming van het ministerie
van cultuur noodzakelijk.
De overplaatsing van Tökés uit
de stad Timisoara naar een dorp
op het Roemeense platteland
vormde in december 1989 de aan
leiding voor de opstand tegen dic
tator Nikolae Ceausescu.
de vorig jaar opgerichte bijbel
commissie voor het Noordwesten
van de Sovjetunie. Uit het Fonds
Bijbelhulp Oost-Europa heeft het
NBG 30.000 gulden bestemd voor
de inrichting van de winkel en de
aanschaf van enkele tekstverwer-
Niet gratis
Deze nieuwe bijbelorganisaties
(Noordwest-Sovjetunie, Letland,
Russische Republiek en Armenië
en binnenkort Moldavië en de
Oekraïne) leveren niet in de eer
ste plaats aan de kerken maar aan
een nieuwe markt buiten de kerk,
namelijk geïnteresseerde leken.
Zo heeft de journalistenschool in
Moskou voor twee vakken de bij
bel als verplichte literatuur op het
lesprogramma gezet. De studen
ten worstelen nu met de vraag
hoe ze aan een bijbel komen, die
op de zwarte markt een maandsa
laris kost.
De medewerking aan de nieu
we bijbelorganisaties heeft vol
gens Van Capelleveen twee voor
delen boven de levering van bij
bels aan kerkgenootschappen.
De interconfessionele organisa
ties hebben zich verplicht alle in
komsten voor de produktie van
bijbels te gebruiken. Bovendien
weten ze een nieuwe markt te be
dienen waarheen de kerken de
weg nog niet hebben kunnen vin
den.
Overigens heeft de Wereldbond
van Bijbelgenootschappen de
Russisch-Orthodoxe Kerk nooit
gratis bijbels aangeboden. Daar is
de UBS in principe tegen. Begin
vorige eeuw verpatsten de Am
sterdamse sloebers hun gratis bij
beltje op de markt voor tweede
hands boeken op het Singel. Nog
maar enkele jaren geleden ont
stond er in India een enorme toe
loop bij het uitdelen van gratis
bijbels. Bij onderzoek bleek dat
enkele mensen hun exemplaar
rechtstreeks naar het oud papier
brachten.
Dik papier
De UBS, die een jaarlijkse begro
ting van zeventig miljoen gulden
heeft, wil nu voor alles de produk
tie van bijbels in Oost-Europa zelf
bevorderen. Aanvankelijk stond
het ontbreken van dun papier
waarop bijbels worden gedrukt,
en van drukpersen die dit dunne
papier konden verwerken, dit
streven in de weg.
Een volledige drukkerij kost
echter zo'n twintig miljoen gul
den, op de UBS-begroting een
fors bedrag. Met betrekking tot
de Sovjetunie komnt daar nog de
vraag bij, of een centrale drukke
rij wenselijk is, nu het land uiteen
dreigt te vallen. Daarom hebben
de russisch-orthodoxen ervoor
gekozen bijbels op dik papier op
hun eigen verouderde persen te
drukken. "Bovendien", zei kort
geleden patriarch Aleksej, "als
wij met een grote bijbel naar de
kerk gaan, zien de
christenen zijn".
Raad van Advies
geeft EH-bestuur
een laatste kans
AMERSFOORT (ANP) - De
Raad van Toezicht en Advies van
de Evangelische Hogeschool
(EH) in Amersfoort zal het be
stuur een laatste voorstel doen
om het conflict aan de hogeschool
op te lossen. Dat heeft de voorzit
ter van de raad, dr. R. Seldenrijk,
gisteren meegedeeld.
Seldenrijk wil geen mededelin
gen doen over het voorstel dat
aan het algemeen bestuur van de
Hogeschool wordt voorgelegd.
"Daarmee'zou ik de kansen van
het voorstel bij voorbaat teniet
doen".
Het algemeen bestuur beraadt
zich vrijdagavond over het beleid
van het dagelijks bestuur. Het da
gelijks bestuur zegde vorige week
drie van de vier directeuren van
de hogeschool, alsmede een der
docenten en vijf leden van de
Raad van Toezicht en Advies, on
der wie Seldenrijk, ontslag aan.
De raad heeft dinsdag over dit be
sluit vergaderd en de ontslagen
van de hand gewezen.
Volgens Seldenrijk is het voor
stel van de raad "de laatste kans"
voor het voortbestaan van de EH.
Kerkleiders en vrede. Leiders
van vier internationale kerkelijke
organisaties hebben bij de minis
ters van buitenlandse zaken van
de Verenigde Staten en Irak aan
gedrongen op soepelheid en op
openheid voor nieuwe voorstel
len die tot een vreedzame oplos
sing van het conflict in de Perzi
sche Golf leiden.
De kerkleiders deden hun op
roep aan de vooravond van de
"historische ontmoeting" tussen
de ministers James Baker en Ta-
riq Aziz vandaag in Genève. De
brief aan Baker en Aziz is onder
tekend door de secretarissen-ge
neraal van de Wereldraad van
Kerken, de Wereldbond van Her
vormde en Gereformeerde Ker
ken, de Lutherse Wereldfederatie
en de Conferentie van Europese
Kerken.
Wereldraad-secretaris dr. Emi-
lio Castro heeft gisteren de 311
lidkerken van de Wereldraad op
geroepen te blijven bidden voor
een vreedzame oplossing van het
conflict in de Perzische Golf. Cas
tro heeft de secretaris-generaal
van de VN, Perez de Cuellar per
soonlijk steun betuigd voor alle
pogingen om het conflict op
vreedzame wijze op te lossen.
Hij wijst erop dat de wereld in
toenemende mate bezorgd en
"werkelijk verbijsterd" is over de
kans op een oorlog in de Perzi
sche Golf. De kerken hebben la
ten blijken zich sterk tegen zo'n
oorlog te verzetten, zo meent Cas
tro.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Zijder-
veld (toez.) drs. ir. W.C. Meeuse kand.
Zeist; aangenomen het beroep van de
synode tot predikant voor buitenge
wone werkzaamheden (docent Zomba
Theological College te Malawi, Afrika)
J.J. Tigchelaar Putten, naar Weerselo
mw. drs. B.M. Wabeke-Hofman kand.
Gereformeerde Kerken: bedankt
voor 's-Gravenzande J. Knol Sneek.
Geref. Kerken vrijgemaakt: aange
nomen naar Nieuwleusen J. van Tuil
Eemdijk.
Gereformeerde Gemeenten: tweetal
te Rijssen J.J. van Eckeveld Zeist en
M. Mondria Waardenburg; beroepen
te Ridderkerk A. Bac Bodegraven; be
dankt voor Rotterdam-IJsselmonde
A. Moerkerken Gouda.
