Ritzen maakt meer kapot dan drank goedmaakt
Middelbaar economie-onderwijs op Holtlant
LEI voorspelt
forse af name
veehandelaren
TEGELTABLEAUS: VERONTACHTZAAMDE SCHOONHEDEN
PAGINA 8
MAANDAG 7 JANUARI 1991
Treinfeest van studenten om komst ov-jaarkaart te vieren verloopt niet geheel zonder incidenten
AMSTERDAM/LEIDEN/ROTTER-
DAM - "Jongens, we zijn toch geen
geen voetbalsupporters?" De 'bor-
reltrein' voor studenten is nauwe
lijks vijf minuten onderweg of de
eerste tl-balken worden los ge
draaid en uit het raam gesmeten.
Het treinfeest tussen Amsterdam
en Rotterdam is begonnen. Later
blijkt dat dit de enige trein is die
Rotterdam zal halen.
De studenten zwaaien met hun
splinternieuwe ov-jaarkaart en
doen zich tegoed aan wijn en chips.
Ové, ové ové, klinkt het massaal, in
een variant op het welbekende olé.
Toch balen de meeste studenten
een beetje. De NS heeft namelijk
vlak voor het vertrek uit Amster
dam twee extra dubbeldeks-treinen
ingezet en veel feestvierders zijn
hier in gestapt ("Vuile overlopers").
Loopt de situatie in Amsterdam
volledig uit de hand, in de trein valt
de narigheid mee. De trein - een
sneltrein naar Antwerpen - vertrekt
ondanks de complete chaos in Am
sterdam precies op tijd. Hij is
slechts gedeeltelijk gevuld met uit
gelaten ov-jaarkaarthouders. In
veel wagons zitten mensen die niets
van het treinfeest af blijken te we
ten. Toeristen, op weg naar Schip
hol, maar ook nietsvermoedende
studenten.
De conducteur komt vlak na ver
trek onder luid gejoel de 'studen
tenwagons' binnen. Rustig begint
hij alle ov-kaarten te controleren
zonder te letten op aanmoedigingen
als 'hondelul'. "Ach, ik vind zo'n
feestje best een leuk idee".
Leiden
In Leiden kijken de wachtende stu
denten vreemd op als ze een matig
gevulde trein zien binnenrijden. "Ik
zag eerst alleen maar lege wagons",
zegt een meisje dat instapt. Ze
wordt overstemd door een groepje
leden van de Leidse roeivereniging
Njord: "Njord-geil, Njord-geil, waar
zijn de wijven".
Tussen Leiden en Den Haag
dreigt de situatie in de trein uit de
hand te lopen. De meeste studenten
staan op de banken of hangen aan
bagagerekkken, trommelend op het
plafond. Een Enschedese student,
met op zijn t-shirt de kreet 'Ritzen
maakt meer kapot dan drank goed
maakt'. demonteert nog enkele tl-
balken en het bier vloeit rijkelijk.
Ruimte is er nog steeds genoeg,
maar de studenten persen zich met
z'n allen in twee wagons.
De Haagse spoorwegpolitie, bij
gestaan door enkele agenten van de
gemeentepolitie, vindt dat onver
antwoord. "Dit treinfeest is een lu
dieke actie, daar hoort geen vanda
lisme bij", klinkt het uit de spea
kers. En even later: "We gaan niet
weg voordat de studenten zich over
de trein hebben verspreid".
Een passerende machinist kijkt
door het raampje en ziet de verniel
de verlichting: "Hebben studenten
dat gedaan? Nou, als dat de toe
komst van Nederland is heb ik wei
nig hoop. De boel is gewoon ge
mold, jullie zijn asociaal".
Dronken
Na een kwartier stilstaan wordt de
reis hervat. Een paar spoorwegbe
ambten stappen in om de boel in de
gaten te houden. Een middelbare
scholiere uit Amsterdam vertelt dat
ze met een vriendin is meegeko
men. "Ik heb geen ov-kaart. Ik wist
niet eens dat er zo'n treinfeest was,
het is ook nergens aangekondigd".
Een hbo-studente uit Zwolle heeft
er al een hele reis opzitten en gaat na
aankomst in Rotterdam nog even
door. Als ze het redt, want ze is
stomdronken. "Ik ben van Zwolle
naar Amsterdam- gekomen en
straks ga ik naar Eindhoven. Oh
nee, naar Utrecht, daar heb ik een
slaapplaats".
Er dreigt inmiddels een soort
tweespalt te ontstaan tussen de ver
schillend uitgedoste studenten. De
overhemd-spencer-blauwe-blazer-
studenten zetten de aanval in met
"Jullie zijn allemaal mietjes, wij zijn
hartstikke leuk". De leren-jeklcies-
puntlaarzen-studenten antwoorden
met "Wat zijn die ballen stil".
Vlak voor Rotterdam stopt de
trein abrupt, iemand heeft aan de
noodrem getrokken. "Dit is pas
echt gaaf', luidt het commentaar
van een jongen. "Ze kunnen er toch
niet achter komen wie dat heeft ge
daan".
De luidruchtige aankomst in Rot
terdam is het einde van het feest. De
meeste studenten gaan gelijk terug
naar huis. Anderen blijven wachten
op de twee extra ingezette dubbel
dekkers, die echter niet zullen aan
komen. Beide voertuigen zijn vlak
na vertrek uit Amsterdam gestrand.
De Rotterdamse spoorwegpolitie
is nauwelijks onder de indruk van
de drukte op het perron. "Dit valt
best mee hoor. Wij zijn met popcon
certen en voetbalwedstrijden wel
wat gewend".
'Bezoekjes'
De Landelijkse Studenten Vak
bond (LSVb) deelt pamfletten uit
waarin studenten wordt opgeroe
pen maandag 14 januari per trein
een bezoekje te brengen aan een
aantal instellingen 'die studenten
het leven zuur maken'. De reis zal
gaan langs de Informatiserings
bank in Groningen, de universiteit
Utrecht en de hbo-raad in Den
Haag. Hoogtepunt van de dag wordt
een bezoek aan het huis van minis
ter Ritzen (onderwijs) in Delft.
De trein is vanaf dit jaar van de
studenten, schrijft de LSVb in zijn
pamflet. De Rotterdamse spoor
wegpolitie gelooft niet dat dat lang
zo blijft: "Ach, over een maandje is
de lol er weer af, dan wordt alles
weer gewoon".
Studenten op het Leidse station beginnen
Nieuwe school gaat in augustus 1992 van start
Een conducteur laat zich door een student, die een wc-ontstopper als mi-
corfoon gebruikt, interviewen. Het treinfeest bleef niet in alle gevallen in
deze ludieke sfeer. (foto anp>
DEN HAAG/LEIDEN/LISSE -
Het Holtlant College in Leiden
krijgt van de provincie toestem
ming om samen met het Haarlemse
Frans Hals College in Lisse een
school voor middelbaar economie-
onderwijs te beginnen. Het is de be
doeling dat de nieuwe school in au
gustus 1992 van start gaat. Op dit
moment wordt de haalbaarheid van
een dergelijke school onderzocht
door een projectgroep. Een en an
der blijkt uit het 'Advies plan van
spreiding en situering middelbaar
beroepsonderwijs' van de provin-
In datzelfde plan, dat volgende
week nog moet worden besproken
door een provinciale onderwijs
commissie, merken gedeputeerde
staten (het dagelijks bestuur van de
provncie) overigens opnieuw op dat
drie scholen voor middelbaar
dienstverlenend en gezondheids-
onderwijs (mdgo's) in Leiden echt
te veel is. In januari van het vorig
jaar stelden GS al vast dat de md
go's van Rijnwijck en Emily Knap
pert wellicht beter zouden kunnen
fuseren.
Over het plan van de Leidse en
Haarlemse school in Lisse met mid
delbaar economie-onderwijs te be
ginnen zijn de provinciaal bestuur
ders wel enthousiast. In de bollen
streek is nu nog geen economie-op-
leiding. De leerlingen die in Leiden
of Haarlem een dergelijke opleiding
volgen, zijn gemiddeld bijna 70 mi
nuten met het openbaar vervoer on
derweg.
Uit leerlingenprognoses blijkt dat
Vrijwilligers onderhouden 'boerenbosjes'
LEIDEN - De Leidse afdeling van het Instituut Voor Natuurbescher
mingseducatie (IVN) heeft een werkgroep opgericht die 'boerengerief-
houtbosjes' gaat onderhouden. De vrijwilligers zijn zaterdag begonnen
met het kappen en snoeien van bomen en struiken in de Ommedijksepol-
Johan Kieft, oprichter van de Leidse werkgroep, zegt dat er voorlopig
werk is voor enkele jaren. "We gaan tot eind maart elke zaterdagmorgen
'werken, van tien tot een uur". Vrijwillgers die mee willen werken kunnen
zich melden bij Johan Kieft, tel. 125887.
Lissese school mag reke
nen op 430 tot 600 leerlingen, en
daarmee is de school meer dan le
venskrachtig. Het openen van een
school in Lisse biedt bovendien als
voordeel dat het Holtlant College in
Leiden meer ruimte krijgt. Zonder
'verhuizing' van een deel van. de
leerlingen zou er in 1992 een miljoe
nen-investering moeten worden ge
daan.
Agrarisch
Ook de vorming van drie agrarische
opleidingscentra (aoc) in Zuid-Hol
land, waarvoor de afgelopen maan
den aanvragen zijn ingediend,
krijgt de instemming van GS. De
hoofdvestigingen van de aoc's ko
men in De Lier, Rijswijk en Bos
koop. In deze regio komen onder
meer nevenvestigingen in Alphen
aan den Rijn en Rijnsburg.
De geografische spreiding van de
drie onderwijsinstellingen is naar
de mening van GS niet echt opti
maal omdat de verzorgings-/voe-
dingsgebied van de drie elkaar ten
dele overlappen. In de toekomst
moet er dan ook nauw tussen de
drie aoc's worden samengewerkt.
Niet alle agrarische scholen in
Zuid-Holland worden in een van de
drie aoc's opgenomen. Zo blijft de
lagere agrarische school in Hille-
gom onderdeel van de lbo-scholen-
gemeenschap aldaar. De middelba
re tuinbouwschool in Lisse neemt
een aparte positie in. Het leerlingen
aantal ligt op dit moment onder de
minimumgrens van 200. Toch wil
len GS niet zomaar overgaan tot af
bouw van deze school. Eerst moet
naar de mening van de provincie
worden de levensvatbaarheid van
de school nader worden onder
zocht, waarbij ook de gevolgen van
een eventueel samengaan met het
nieuw te vestigen ecenomie-onder-
wijs moet worden bekeken.
LEIDEN/DEN HAAG - Het aantal
veehandelaren in ons land neemt de
komende jaren aanzienlijk af. Dat
verwacht het Landbouw Econo
misch Instituut (LEI) in Den Haag.
Van de 4000 veehandelaren zullen
er in het jaar 2000 nog slechts 2500
tot 3000 overblijven.
Uit het rapport van het LEI blijkt
dat de concurrentiepositie van de
veehandel in toenemende mate on
der druk komt te staan. Het aantal
veehouders en slachterijen neemt
af. Datzelfde geldt naar verwach
ting voor het aantal dieren als ge
volg van produktiebeperkingen.
Bovendien leveren steeds meer vee
houders hun dieren rechtstreeks
aan de slachterijen, zonder tussen
komst van een veehandelaar.
Het bedrijfschap voor de Handel
in Vee denkt dat de sanering tot
stand kan komen via natuurlijke af
vloeiing van oudere veehandelaren.
Het Produktschap voor Vee en
Vlees (PW) is minder optimistisch.
Het verwacht dat de aanpassing aan
de veranderende omstandigheden
slechts moeizaam zal verlopen.
"Het is immers gemakkelijk om
veehandelaar te worden. Wie het
eenmaal is, stopt er niet gemakke
lijk mee". Bovendien hebben dege
nen die stoppen doorgaans zo'n
^klein marktaandeel dat van verrui
ming van de markt nauwelijks spra
ke is, aldus het PW.
Het LEI adviseert de veehandela
ren hun vakbekwaamheid te verho
gen, zodat ze veehouders beter van
advies kunnen dienen bij de ver
koop van het vee. Daarnaast zouden
veehandelaren zich kunnen specia
liseren in één bepaalde diersoort.
Overigens heeft er niet alleen een
sanering plaats onder de veehande
laren. Vorig jaar september conclu
deerde het LEI al dat Nederland in
2000 niet voldoende vee heeft om al
le elf veemarkten bestaansrecht te
kunnen bieden. In een recent on
derzoek van het PW wordt voor
speld dat van de veertig grote slach
terijen die ons land nu telt er over
tien jaar nog slechts twintig over
zullen zijn.
Bijna elke Leidenaar kent wel het
tegeltableau in het portiek van
Nieuwe Rijn 8-9. Veel gevels en
portieken zijn rond de eeuwwis
seling verfraaid met tegels en te
geltableaus. Het merendeel is
echter in de loop der jaren ver
dwenen bij de modernisering van
winkelpuien. Het kleine aantal
dat bewaard is gebleven is vaak
ernstig verwaarloosd: de tegels
zijn uit het tableau gevallen of be
schadigd en in sommige gevallen
zijn ze zelfs volledig weggetim-
merd of overschilderd. Tot nog
toe zijn nog maar weinig tegelta
bleaus gerestaureerd. Onlangs is
in Groningen een prachtig tegel
tableau hersteld en ook in Leiden
zijn enkele fraaie exemplaren
Tegen de wand
In de Nederlanden werden tegels
aanvankelijk uitsluitend gebruikt
voor op de vloer. Pas in de zeven
tiende eeuw kwam in het interi
eur het betegelen van plinten,
schouwen, wanden en dergelijke
op. Dit gebeurde onder invloed
van Spanje en Portugal, maar
men ontwikkelde hier al snel een
eigen stijl. Typerend zijn de tegels
met voorstellingen van sportlie
den, soldaten, dieren en bloemen.
In de zuidelijke Nederlanden
bleef het gebruik van tegels be
perkt tot de vloeren.
Vanaf het einde van de zeventien
de eeuw ging men ook grote door
lopende voorstellingen op meer
tegels vervaardigen. Zo ontston
den complete tableaus als waren
het schilderijen. Met name in de
achttiende eeuw waren tableaus
met landschappen, zeegezichten
of stillevens populair.
De Nederlandse tegeltableaus
waren wereldberoemd en zeer ge
wild. Stadhouder prins Willem III
had als koning van Engeland op
dracht gegeven het paleis Hamp
ton Court te bouwen. In afwach
ting van de voltooiing liet hij zijn
tijdelijk onderkomen aan de
Theems, de Water-Gallery, deels
betegelen naar een ontwerp van
Daniel Marot. De tegels waren
vervaardigd en geleverd door pla
teelbakkerij De Grieksche A in
Nederland zelf raakten de ta
bleaus uit de mode. De ene tegel
bakkerij na de andere sloot de
deuren en aan het begin van de
negentiende eeuw waren nog
slechts enkele fabrieken over.
Jugendstil
Het fraaie tegeltableau
Delft. Helaas is dit gedeelte van
het gebouw al in 1698 afgebroken.
Een ander voorbeeld vormt
keurvorst Maximilian Emmanuel
van Beieren die tussen 1734 en
1739 bij het Schloss Nymphen-
burg, het jachtverblijf Amalien-
burg liet bouwen. Ten behoeve
van picknicks binnenshuis werd
een combinatie van eetzaal-keu
ken gebouwd die geheel werd be
tegeld door een Delftse fabriek.
Vanaf omstreeks 1760 nam de uit
voer van tegels af en ook binnen
Aan het eind van de negentiende
eeuw bloeide de tegel industrie
weer op, nu onder invloed van de
uit het buitenland overgewaaide
Jugendstil. Voorstellingen van
dansende nimfen en dergelijke,
maar ook stillevens kwamen veel
voor op tegeltableaus. Deze ta
bleaus werden niet meer alleen
binnenshuis toegepast maar wa
ren vooral een decoratief element
aan de buitenzijde.
Een aantal Nederlandse fabrie
ken vervaardigde de tegels nog
op de authentieke wijze. Het ont
werp werd met de hand geschil
derd of met behulp van een kar
ton met gaatjes op de tegel over
gebracht. De fabrieken waar zo
werd gewerkt, dateerden alle nog
uit de zeventiende eeuw en had
den de malaise in de tegelindus
trie overleefd, namelijk De Poce-
leyne Fles (Delft), Van Hulst (Har-
lingen) en Tichelaar (Makkum).
De meeste negentiende eeuwse
tegels werden echter machinaal
vervaardigd met behulp van de
droogdrukmethode of sjablonen.
Enkele bekende fabrieken die
machinaal tegels vervaardigden
waren Holland (Utrecht), De Dis
tel en Lotus (Amsterdam) en Ro
zenburg (Den Haag).
Gevels werden op verschillende
an tegeldecoratie
Het pand Lange Mare
53 is een eenvoudig voorbeeld
van de gewoonte om de bogen bo
ven vensters en deuren met sier-
tegeltjes te vullen. Bij het pand
Hoge woerd 18 zijn boven en on
der het venster van de eerste ver
dieping tegels in groene, blauwe
en rode tinten aangebracht. De
meeste zijn onversierd maar er
zijn er ook met bloemen en vlin
ders.
Het meest populair waren echter
de grote tableaus, al of niet voor
zien van een voorstelling. Deze
werden tegen de gevel geplaatst
of - en dat kwam het meest voor -
in de portieken van winkels. Ta
bleaus zonder voorstelling waren
doorgaans in één kleur uitge
voerd, zoals dat in het portiek van
Hogewoerd 33a. Het geheel is hier
aan de bovenzijde afgesloten
door een decoratieve rand.
In Leiden zijn twee figuratieve ta
bleaus bewaard gebleven die zeer
de moeite waard zijn: het portiek
van Breestraat 116 is voorzien van
een tegeltableau met bloemmo
tieven in de kleuren geel, groen
en lila. Het fraaiste tableau vin
den we echter in het linkerportiek
van Nieuwe Rijn 8-9. Dit winkel-
/woonhuis bestond oorspronke
lijk uit twee panden. Het linker is
rond de eeuwwisseling verbouwd
en door de bekende Leidse archi
tect W.C. Mulder voorzien van de
huidige gevel. Het rechter is later
aan het linker aangepast en erbij
getrokken. Het rechter portiek
heeft een eenvoudig tableau met
onversierde tegels. Het linker
daarentegen bevat het fraaiste ta
bleau dat Leiden rijk is. Het is
vervaardigd door de aardewerk
fabriek Holland. De vloeiende
ranken met lila bloemen om een
geel middenvlak met de tekst Ro
bes et Confections zijn typerend
voor de Jugendstil. ,Ook overi
gens getuigt het pand met zijn ge
bogen etalageruiten en authentie
ke deuren van de smaak van die
tijd.
Er moeten in Leiden veel meer
van dergelijke tableaus zijn aan
gebracht en ondergetekende
houdt zich dan ook aanbevolen
voor elke vorm van informatie.
BLANCA VAN DEN BERG
7 januari 1991
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Een genootschap van vegetari
ërs in Londen heeft gedurende
de laatste drie koude weken aan
arme kinderen in twee wijken
zes duizend middagmalen uitge
reikt, tegen een halve stuiver het
maal. Het bestaat uit een bord
voedzame vegetarische soep met
een flink stuk zuiver brood en
nog wpt toe (appelstroop, jam of
zoo iets bij de homp brood.) In
West-Ham, eene andere Londen-
sche buurt, zijn in de laatste ne
gen weken in armenscholen
28,815 soortgelijke malen door
de voorstanders van het vegeta
risme verstrekt. Zoo maken de
Engelsche ijveraars voor „eene
hervorming van het voedsel"
propaganda voor hun beginsel
en onderwijl bekomen arme kin
deren een gezond, warm maal in
deze barre winterdagen. De
theorie der vegetariërs is, dat in
meel van verschillende soort,
rijst, mais, erwten, boonen, lin
zen, enz., driemaal meer en beter
voedsel zit dan in vleesch, ter
wijl de vleesch eters zeventien-
maal meer voor hun voedsel heb
ben te betalen.
Vijfentwintig jaar geleden:
- Mevrouw M.M. Nieuwenhuizen
(28) is sinds woensdag in hon
gerstaking. Gisteren demon
streerde zij op de trappen van
het Haagse Stadhuis. Zij wil
woonruimte voor haar zelf en
haar drie kinderen René (5) Wie-
be (4) en peter (2). Eerst zocht zij
woonruimte voor het hele gezin,
maar in November is zij geschei
den. Ze liep stad en land af, op
zoek naar een leeg huis of een
etage. Ze sprak met aannemers
en praatte met woningbouwver
enigingen. Ze heeft nu tijdelijk
onderdak bij een broer. Daar
slapen vier volwassenen en zes
kinderen op één kamertje. Drie
van de zes kinderen zijn ziek.
„Dit kan zo niet langer", zei ze
gisteren. „Ik gebruik niet meer
dan zo nu en dan een kopje thee,
en 's morgens koffie. Ik zal geen
hap meer eten eer ik ergens on
derdak heb, en het kan me niet
schelen waar en hoe."
