'Je moet nieuwe timbres zoeken'
Traditie en nieuwtjes tijdens Leidse Jazzweek
Mozart op James Last-wijze
Dove slagwerkster Evelyn Glennie wil veel mensen bereiken
Symboliek voor gewone mensen bij Forum
Ontwapenende innigheid door pianist Frank van de Laar
Nationale Ballet gaat op tournee
MAANDAG 7 JANUARI 1991
PAGINA 19
Geslaagd Noordwijks Nieuwjaarsconcert
Gehoord: Noordwijks Nieuwjaarsconcert
91, m.m.v. de Harmoniekapel "Crescen-
o.l.v. Jan Mey en het Noordwijks operet-
jezelschap "Mozaïek", het R.K. dames-
herenkoor St. Jeroen en de Seaside Sin
gers o.l.v. Cees Borger op zondag 6 januari
1991 in Hotel Oranje te Noordwijk.
Het Noordwijks Nieuwjaarscon
cert in 'De Wintertuin' van Hotel
Oranje was tevens een lustrum-
concert. Voor de vijfde keer in
middels werd het nieuwe jaar op
muzikale wijze ingeluid, waar
mee het concert langzamerhand
een traditie is geworden.
De deelnemende muziekvere
nigingen, alle van Noordwijkse
origine, verzorgden een afwisse
lend programma met overwe
gend licht-klassieke muziek. De
wintertuin van het hotel was
overvol belangstellenden. Het is
een ruime, met een glazen dak
overspannen, lichte zaal met een
helaas nogal droge akoestiek,
waardoor veel van het stralende
van sommige muziekstukken
vanwege het ontbreken van ook
maar de geringste nagalm goed
deels verloren ging.
Dit euvel verbleekte echter bij
het enthousiasme waarmee door
koor en orkest o.l.v. twee bezie
lende dirigenten gedurende een
kleine twee uur gemusiceerd
werd. Voor meer dan duizend be
langstellenden was het geen mi
nuut teveel, getuige de inzet
waarmee met name tegen het ein
de van het concert nog vol vuur
meegeklapt en uit volle borst
meegezongen werd. De dirigen
ten, Cees Borger (koren) en Jan
Mey (harmonie) stelden een over
wegend klassiek programma sa
men van een met name na de pau-
ze vederlicht karakter. De onder
delen waren afwisselend voor
koor, voor harmonip en voor koor
en harmonie tezamen en werden
"aan elkaar gepresenteerd" door
Inge Kouwenhoven en Jos West
geest. In verband met het 200e
sterfjaar van Mozart waren van
deze componist drie werken ge
programmeerd.
Na de opening met de 'Ambro-
siaanse lofzang' van E. Gebhard
volgde werk van Mozart, Handel,
Joh. Strauss jr., Verdi en Peter
van Anrooy. Met name bij een
stuk als het Motet voor koor en or
kest 'Ave Verum Corpus' KV 618
van Mozart bleek al te duidelijk,
dat het geluid niet voldoende vrij
kon komen. In het algemeen liet
de homogeniteit van het koor,
vooral bij de dames, hier en daar
te wensen over. Een samenvoe
ging van drie verschillende koren
is dan ook geen kleinigheid.
In het ferme 'Hallelujah' van
Handel kwam het koor beter uit
de verf. Het 'uitpakken' gaat het
duidelijk beter af dan het subtie
lere werk in de meer gedragen en
langzame passages. Hetzelfde
gold in mindere mate voor de
Harmoniekapel 'Crescendo', die
onder leiding van Jan Mey overi
gens uitstekende prestaties ver
richtte, zowel alleen, als in samen
werking met het koor. In de Piet
Hein Rapsodie uit 1909 van Peter
van Anrooy is de melodie op 'Piet
Hein, zijn naam is klein' op inge-
zieuze wijze verweven. Het is een
moeilijke compositie, die door
'Crescendo' niettemin fraai werd
vertolkt.
Met 'Wien bleibt Wien', 'Ja, so
singt man nu in Wien' van Joh.
Strauss jr. en de ouverture F. von
Suppés 'Ein Morgen, ein Mittag
und ein Abend in Wien', een ope
rette die overigens helaas verlo
ren is gegaan, vond na de pauze
een verschuiving plaats naar het
meer populair-klassieke genre.
Elvira Madrigan KV 467, ofwel
Concert in C, 21 van Mozart werd
uitgevoerd in een James Last-
achtig arrangement, waarmee al
weer blijkt hoe ruim het eerbe
toon aan een grote componist kan
worden opgevat.
'Alle Menschen werden Brü-
der' zingt het koor met Beetho-
vens 'Ode an die Freude'. Dit jaar
bestaat de badplaats 125 jaar en
1 met het voor die gelegenheid van
stal halen van het aloude 'Noord
wijkse Volkslied' in bewerking
voor koor en orkest hoopt men,
dat dit vaker en vaker zal klinken.
Op verzoek staande klonk uit
meer dan duizend monden het re
frein:
"Ja, daar wil ik 't liefst wonen"
(3x). De overigens potsierlijke
tekst geeft blijk van een 19e-
eeuws chauvinisme dat maar be
ter 19e-eeuws kan blijven. Met de
'Radetzky-mars' van Joh. Strauss
sr. besloot 'Crescendo' een bij
zonder geslaagd Noordwijks
Nieuwjaarsconcert 1991.
MARCEL VAN BAARLE
LEIDEN Vaste gegevens en drie
nieuwtjes bepalen de Leidse Jazz
week die van zaterdag 12 tot en met
zaterdag 19 januari op verschillende
podia in Leiden wordt gehouden.
Een Dixie Swing-concours opent
het festijn met een eerste voorronde
op zaterdag de 12de. De zaterdag er
na spelen de drie uit die voorronde
overgebleven orkesten 's middags
om twee uur in De Waag. In de pau
ze zal daar de negen mansformatie
'Nine is Fine' optreden. Dat gebeurt
's middags om vier uur. In de tus
sentijd bepaalt de jury wie zich de
winnaar van het Dixieland-con-
cours mag noemen.
Workshops onder leiding van o.a.
Jeroen Koning en Peter Krijnen
zijn het tweede nieuwe item in deze
langzamerhand traditie geworden
jazzweek. En verder is er de Golden
Tulip Trophee die dit jaar voor de
eerste maal aan de beste solist of
band zal worden uitgereikt.
Traditiegetrouw horen in dit pro
gramma natuurlijk het Key Town
Jazzfestival (op 19 januari in de
Stadsgehoorzaal) en de Kroegen
tocht (op woensdag) compleet met
borrelbus thuis.
De organisatoren zijn ervan uitge
gaan een zo compleet mogelijk jazz
programma op diverse podia in de
stad te bieden. Vandaar dat Blues
specialist Ronald Abrams uit de VS
van de partij is, maar ook het Leids
Studenten Jazz Gezelschap.
Neppie Noya zal als special guest
optreden, maar ook het gospelor
kest St John's Jazz pelgrims (op
zondag 20 januari in de Hartebrug-
kerk) is samen met (een deel van de
band) van de United Airforces in
Europe van de partij.
In de Taffeh-tempel van het
Rijksmuseum van Oudheden zal
een Gershwin-programma te horen
zijn en in de Leidse Schouwburg is
het trio Pim Jacobs met twee jonge
musici, Bernard Berkhout (klari
net) en Frits Landesbergen (vibra
foon) als gast.
De organisatoren denken overi
gens nu al weer aan volgend jaar.
Dan is het de bedoeling, aldus Dick
Wansink, om een 'modern jazz-
night' te organiseren. "Waar, dat dertig "veertig
weten we nog niet, maar het moet in door £rik van der Lujt, jim
elk geval een zaal zijn waar een en Michel Turk
blind paard geen kwaad kan doen. Leids volkshuis: 17 jan. 20.00 uur
Dat geeft dan zon lekker, rokerig Lejds Studenten Jazz Gezelschap.
- Hartebrugkerk: 20 jan. 14.00 uur
Gospelconcert.
21.00 uu
semble.
Leidse Schouwburg: 15 jan. 20.00
uur Sweet Sweet, twee jazzgene-
raties bijeen.
Taffehtempel: 15 jan. 22.00 uur
Orkest van Koos Mark met als so
liste de zangeres Ingrid Mank spe
len Gershwin. Tevens werkt Philip
Paar met zijn vaste kwintet aan dit
programma mee.
woensdag 16 jan. kroegentocht in
een groot aantal Leidse café's.
Kapelzaal K&O: 17 jan. Paola
Tuin brengt liederen uit de jaren
ijftig, begeleid
- Es
MILETIC Een aanzienlijk
deel van de collectie van de Am
sterdamse beeldhouwer Miletic
is vanmorgen beschadigd ge
raakt bij een felle brand in zijn
woonboot. Niemand raakte ge
wond. De oorzaak van de brand
is onbekend.
sfeertje, waar tot zes uur 's ochtends
sessions kunnen worden beluis
terd".
Het programma van de Leidse
Jazzweek in het kort:
De Waag: 12 jan. 14.00 uur: ope
ning Jazzweek door Fred Racké;
Dixie Swing-concours: 22.00 uur:
Ronald Abrams; 13 jan. 20.00 uur
Workshop, 22.00 uur Bleu Friends
met speciale gast Boris van der
Lek; 14 jan. Workshop, 22.00 uur
Bernard Berkhout en Swingma-
tes; 15 jan. workshop, 22.00 uur D-
Code en Wout Wantenaar, speciale
gast Neppie Noya; 16 jan. Leids
Studenten Jazz Gezelschap; 17
jan. workshop, 22.00 uur Coupe Cu-
bana; 18 jan., 21.00 uur Big Band
the Ambassadors (USA), 22.00 uur
uitreiking Golden Tulip Trophee, t Surinaams
24.00 uur Jam Session; 19 jan. 14.00 Music Ensemble,
uur finale Dixie Swing-
ROTTERDAM - De jonge Schotse
slagwerkster Evelyn Glennie
bracht zaterdagavond met het Rot
terdams Philharmonisch Orkest
o.l.v. Jac van Steen de Europese
première van het Marimba-concert
van Richard Rodney Bennett. Ter
wijl ze in de solistenkamer de ma
rimba uitprobeert, zegt ze: "Dit con
cert vermengt elementen van eigen
tijdse muziek en jazz. Dat spreekt
mij aan. Ik houd niet van al die vak
jes. Ik denk dat ik voor slagwerk ge
kozen heb, omdat het zo enorm ge
varieerd is. De mogelijkheden zijn
legio. Binnenkort hoop ik in Lon
den een concert voor slagwerk en
gamelanorkest te doen. Ik houd er
van elementen uit verschillende
culturen te vermengen. En daarmee
hoop ik componisten te inspireren.
Laborinthus II van Berio is natuur
lijk een spannend stuk, maar we
hebben veel meer nodig".
Het is duidelijk: Evelyn Glennie
spreekt liever over haar vak, dan
over haar handicap. "Mijn beroep is
mijn hobby". En, als men haar zo
enthousiast hoort spreken, laat
staan als men haar hoort spelen, is
het bijna onvoorstelbaar: sinds haar
twaalfde jaar kan Evelyn niet meer
horen. Ze is voor 100 procent doof.
Zelf is ze er heel nuchter over:
"Hoewel ik op school heel veel inte
resses had en moeilijk kon kiezen,
heb ik zelf nooit getwijfeld of ik een
muziekopleiding zou kunnen doen.
Wel was er aanvankelijk twijfel bij
mijn docenten (van de Royal Acade
my of Music, in Londen), vooral om
dat ik niet zoals de meeste studen
ten het orkest in wilde. Ik heb daar
door alles alleen moeten ontdek
ken, maar het is goed als jonge men
sen niet te veel afhankelijk zijn van
Evelyn Glennie: 'Ik wist precies wat ik wilde'.
hun leraar. Het maakt ze lui. Ik ben haar doofheid toenam, het spelen in
niet of nauwelijks beïnvloed door een ensemble op de gebruikelijke
andere slagwerkers. En ik wist pre- wijze problemen ging opleveren,
cies wat ik wilde". Maar al snel ontdekte ze, dat ze,
In haar vorige jaar verschenen auto- door haar gevoeligheid voor trillin-
biografie vertelt Evelyn dat, toen gen te ontwikkelen, het echte horen
niet echt hoe je precies sterk of
zacht op een instrument moet spe
len. Dat is een kwestie van uitprobe
ren, aanvoelen. En het hangt van de
context van de muziek af, je moet al
die timbres van zo'n instrument
ontdekken.
Je moet je fantasie gebruiken,
nieuwe klanken zoeken. Kijk naar
de jazz-musici of musici uit Latijns-
Amerika, die hebben iets heel oor
spronkelijks. Ieder optreden heeft
dan iets unieks, met een spontani
teit die bij zogenaamde klassieke
musici vaak ver te zoeken is. Als
mijn pianist, met wie ik al lang sa
menspeel, plotseling een kleine im
provisatie maakt waarop ik moet re
ageren, krijgt het geheel ineens iets
heel fris. Bij het samenspelen met
een orkest lees ik mee uit een piano-
uittreksel, maar men is gewend de
solist te volgen. Het is voor alles een
kwestie van goed oogcontact. Maar
dat geldt voor iedere musicus".
Het gaat Evelyn niet alleen om
het promoten van slagwerk als solo-
instrument, door zoveel mogelijk
stukken te spelen en opnamen te
maken. Ze vindt het ook belangrijk
om mensen te bereiken, die weinig
kans krijgen om live-muziek te ho
ren. "Ik hoef niet altijd in grote con
certzalen te spelen, ik denk ook aan
mensen in dorpjes op het platte
land, of bijvoorbeeld aan gevange
nen". Vorig jaar verscheen haar eer
ste CD, met korte, gedeeltelijk lich
te stukken, gedeeltelijk eigen be
werkingen van bekende klassieke
werken, zoals Chopins Etude voor
(Foto GPD) de zwarte toetsen.
van tonen niet meer nodig had. "Ik
bleek een absoluut gehoor te heb
ben en ik lees een partituur als een
boek. Het belangrijkste is dat je
exact weet hoe de muziek moet
klinken. Heel vaak leren studenten
ENSCHEDE Opera Forum is het
Mozart-jaar begonnen met een nieu
we produktie van Die Zauberflöte
die, een dag na de première in En
schede, gistermiddag al op de tv te
zien was. De enscenering is van de
Italiaanse regisseur-ontwerper Vit-
torio Patané, die hiermee de Mo-
zart-cyclus afsluit die hij een aantal
jaren geleden bij Forum is begon
nen. Het is een betrekkelijk eenvou
dige enscenering, en in het licht van
zijn vorige Mozartprodukties bij Fo
rum (die binnenkort heropgevoerd
zullen worden) zeker niet de minste.
Een aantal maanden geleden
strandde 'Don Giovanni' bij Forum
op een matige zangersbezetting en
een regie waarin Patané aan het
over-interpreteren geslagen was.
Vocaal komt deze 'Zauberflöte' heel
wat beter over. Forum heeft er ver
standig aan gedaan twee rollen hier
goed te bezetten. De Duitse bariton
Ralf Lukas is een uitstekende Papa-
geno (ook als acteur) en zijn landge-
Verder is de bezetting van een de
gelijk gemiddelde: met de Mexi
caanse tenor Ramon Vargas als een
nette Tamino en de Hongaarse Ve-
ronika Fekete als pregnante Konin
gin van de Nacht. De Tsjechische
bas Jiri Kalendovsky (Sarastro)
zingt in de laagte fraaier dan in het
middenregister. De Drie Dames,
met Miranda van Kralingen als aan
voerster, vertonen geen zwakten;
de Drie Knapen van het Poolse
Nachtegalenkoor zijn alleen maar
schattig. Muzikaal gezien viel er wel
wat af te dingen op de verrichtingen
van het Forum-orkest dat onder
Roelof van Driesten nogal ongelijk
en rafelig klonk. De dirigent had, zo
te horen, met zijn zangers ook wei
nig afspraken over de delicatere
kanten van de frasering gemaakt (of
kunnen maken).
Dat Ralf Lukas omdat hij Duitser
is beter met zijn spreekteksten om
gaat dan Ramon Vargas of Jiri Ka
lendovsky met hun moeizame
Duits, versterkt dat effect nog. Vol
gens Patané is Mozarts Vrijmetsela
rij er een voor 'gewone mensen' en
dat laat hij dan ook zien: zelfs de
Moor Monostatos (Andreas Conrad)
is niet als een volstrekte slechterik
getypeerd, hij is meer 'algemeen
menselijk' slecht. Patané's aankle
ding is volstrekt traditioneel gehou
den: een mengsel van 18e-eeuwse
en fantasiekostuums. Een muur
met poorten staat zowel voor de
Tempel als voor de wereld van de
Koninigin van de Nacht en de poor
ten bieden handige doorkijkjes
naar allerlei gebeurtenissen.
Die Zauberflöte wordt in janu
ari gespeeld in Tilburg (7), Roer
mond (9), Den Haag (11 en 13),
Leeuwarden (15), Breda (17) en
Heerlen (19). In oktober en no
vember volgt een tweede reeks
opvoeringen met een andere be
zetting.
Ook dit jaar staan twee CD's op
stapel. "De ene heet Light in Dark
ness. Ik bespeel daarop allerlei
soorten slagwerk. Het is een meng
sel van allerlei repertoire, stukken
van de laatste 30 jaar. Als ik zou
componeren, zou ik korte stukken
willen schrijven, voor televisie of
film. En een stuk voor militaire
trommel, daar houd ik van".
Dit jaar gaat Evelyn Glennie voor
het eerst uitvoerig op tournee. Op
stapel staan reizen naar Australië,
Noorwegen, de Verenigde Staten
en Japap. "Ik was er aan toe eens
buiten Groot-Brittannië te kijken.
Engeland is niet echt een slagwerk-
land, hoewel al wel een aantal com
ponisten werken voor mij hebben
geschreven. In Denemarken bij
voorbeeld is er een enorme opbloei,
omdat jonge slagwerkers compo
nisten aanmoedigen om voor hen te
schrijven. Ook in Nederland ge
beurt er veel op dit terrein. Maar het
Mekka van het slagwerk ligt in de
Verenigde Staten, alleen al qua hoe
veelheid materiaal. En er wonen zo
veel soorten mensen, wat de inte
gratie van muziekstijlen in de hand
werkt. Men kan er naar hartelust ex
perimenteren. Wel dreigt men daar
het accent erg op techniek te leg
gen; voor Amerikanen is muziek"
bijna een sport. Maar voor de echte
muzikaliteit moetje toch in Europa
zijn".
"You know Bach's wonderful
Chaconne for solo violin. If only I
could reach his shoulder with mi
ne, for the piano!!". Dit schreef
Carl Nielsen (1865-1931) aan zijn
dochter vlak voor de uitvoering
van zijn Chaconne opus 32. Niet
alleen dat beide chaconnes in d-
klein geschreven zijn, maar voor
al de opening van Nielsen's stuk
deed mij al sterk denken aan
Bach's strakke markante .op
bouw. Als Nielsen gaan module
ren, overgaat in andere toonsoor
ten zoals D-groot, romantisch het
thema uitspint en zich zet aan va
riaties op zijn thema, dan wordt
de muziek typisch Nielsen: ro
mantisch maar nooit sentimen
teel, en met een eigen stijl.
In dit stuk laat Frank van de Laar
al meteen een zeer persoonlijk
toucher horen. Tere, bijna weke
melodieën blijven evenwichtig
en subtiel gedoseerd. Ook als hij
in felle hartstochtelijker delen
fors uithaalt, wordt zijn spel nooit
ongecontroleerd slagwerk. Van
de Laar behaalde dan ook cum
laude zijn U.M. (Uitvoerend Musi
cus) aan het Sweelinck Conserva
torium in Amsterdam en sleepte
diverse prijzen in de wacht zoals
de 3e prijs op het internationale
Brahms concours (Hamburg),
eerste prijs Sweelinck concours
en in 1990 nog de Ronde Lutherse
Kerk prijs in Amsterdam.
Het vervolg van zijn programma
keuze in de Muzenhof was tradi
tioneler. Van de grote pianower-
ken van F. Schubert wordt de
Wanderer Fantasie in C groot wel
het meest uitgevoerd. Dit monu
mentale stuk (dat Liszt bewerkte
voor piano en orkest) getuigt van
het klassiek romantisch karakter
van Schubert. Juist dit karakter
kwam volledig tot zijn recht on
der de virtuoze uitvoering van
Frank van de Laar, lyrisch ge
speeld met een sterk natuurge
voel, zo eigen aan de muziek van
Van de Laar's geliefde componist
Franz Schubert.
Na de pauze Schumann's "Kreis-
leriana" opus 16. Het dankt zijn
naam aan het pseudoniem "Ka
pellmeister Kreisler", waaronder
E.T.A. Hoffman een reeks artike
len over muziek schreef. Schu
mann droeg déze stukken op aan
zijn vriend Chopin en zelden was
hij zo verwant aan deze compo
nist als hier. Met behoud van
Schumann's persoonlijkheid legt
hij in deze muziek ontwapenende
innigheid tegenover schrille de
monie. Beide facetten onthulde
van de Laar op zijn "modern" ro
mantische manier: soms met iets
teveel pedaal, dat ik eigenlijk in
alle stukken wat te weelderig en
omfloerst vond gedijen, zij het dat
dit "iets teveel" echt maar een
fractie afdeed aan dit subliem
muzikale en weldoordachte spel.
LIDY VAN DER SPEK
AMSTERDAM (ANP) - Het Nationale Ballet gaat dit
jaar drie keer op tournee. In april reist het dansgezel
schap naar Duitsland en Luxemburg.
Op 23 en 24 april treden de dansers op in Frankfurt,
op 26 en 27 'april in Kassei en op 29 en 30 april in
Luxemburg. Het programma vermeldt werken van
Balanchine, Toer van Schayk, Rudi van Dantzig en
Hans van Manen.
In mei volgt een tweede tournee: naar Italië. Op 4, 5
en 6 mei wordt opgetreden in het Teatro Petruzzelli in
Bari. Daar wordt een programma met uitsluitend wer
ken van Hans van Manen gepresenteerd.
Tenslotte is Het Nationale Ballet van 9 tot en met 13
juli te gast in het Colosseum in Londen. Daar geeft het
gezelschap zes voorstellingen van Romeo en Julia van
choreograaf Rudi van Dantzig.
LONDEN - Bonnie Moore en Stephen Wicks, dansers bij de Londense Royal Opera House, repeteren voor de pre
mière van Richard Strauss' opera 'Capriccio'. Verwacht wordt dat de première vanavond veel lof voor zijn
kostumering zal oogsten. De kostuums werden gemaakt door de Italiaanse ontwerper Gianni Versace. (foto ap)
