De fax wellicht als huisgenoot
SPREEKUUR
Snurken
Meningen van deskundigen over opmars van apparaat zijn verdeeld
'Straks onmisbaar in een modern gezin'
door Barbara Thiel, arts
ZATERDAG 5 JANUARI 1991
PAGINA 29
Een facsimile is volgens de
Van Dale een apparaat waar
mee in de beeldtelegrafie ge
schriften, tekeningen en der
gelijke worden overgebracht.
In de volksmond heeft dat ap
paraat een veel eenvoudiger
naamDe fax. En het werk
woord is ook al niet meer fac-
simileren, maar faxen, faxte,
gefaxt. In de tiende druk van
de Van Dale uit 1976 ontbre
ken die woorden nog, want
pas de laatste vijf jaren is de
fax aan een grote opmars be
gonnen. De meningen van
deskundigen zijn verdeeld.
Een grote doorbraak? Of blijft
de fax slechts bestemd voor
het bedrijfsleven?
doorWim Bisschop
In het bedrijfsleven is de fax inmiddels
bijna een onderdeel van de standaarduit
rusting. Zoiets als de telefoon. Twee jaar
geleden voorspelden deskundigen dat
de grote doorbraak van het apparaat
voor de deur stond. De fax zou binnen af
zienbare tijd zijn intrede doen in het ge-
Dat optimisme leeft niet meer bij alle
leveranciers. De PTT en Canon, twee
groten op de Nederlandse markt, hou
den het er op dat er over een jaar of twee
alleen nog een vervangingsmarkt is voor
het produkt. Bart Koster, produkt-mana-
ger fax van Ricoh Nederland denkt dat
zijn collega's ongelijk hebben. De fax is
snel en makkelijk. Daarom dus.
Ruim 20 jaar geleden kwamen de eer
ste fax-apparaten in Nederland. Het wa
ren dure machines, die in hoofdzaak wer
den gebruikt in bedrijven waar het faxen
grote tijdwinst opleverde. Die oude fax
werkte naar de begrippen van toen al ra
zendsnel. Binnen een minuut of zes, ze
ven, was een A4-velletje doorgeseind.
Dat seinen kon bovendien op elk ge
wenst moment. De fax van nu, de derde
generatie fax-apparatuur, is vergeleken
met die oude machines een snelheids
monster. De duurste, toestellen hebben
nog geen tien seconden nodig voor het
doorgeven van hetzelfde velletje A4.
Voorbarig
Toen de fax nog in de puberteit was,
werd verwacht dat het apparaat nog
voordat het volwassen zou worden, van
de markt zou worden gedrukt door de
computer. Die kon oneindig veel meer
dan een fax. Dat zou het snelle en veelzij
dige communicatie-apparaat worden,
was de voorspelling. Dat bleek te voorba
rig. De computer heeft weliswaar ook
een grote vlucht genomen, maar de fax
heeft toch een aantal eigenschappen die
de computer niet heeft.
Computers begrijpen soms niets van
elkaar. Faxen wel, want dat produkt is
gestandaardiseerd. Alle faxen hebben in
elk geval dezelfde minimum stan
daardeigenschappen. En het apparaat
kan in principe worden bediend door ie
dereen die kan lezen. Een computer
vergt vaak veel meer kennis. Dat maakt
de fax tot een zeer gebruiksvriendelijk
en handzaam communicatiemiddel.
Die vriendelijke eigenschappen waren
volgens de fax-deskundigen van een
paar jaar geleden precies de punten
waardoor de fax op termijn de overstap
zou maken van de professionele bedrijfs
wereld naar het huis-tuin-en-keuken-ge-
bruik. Inmiddels is een enkeling weer
van dat geloof afgevallen.
Bij Canon in Hoofddorp bestaat het
vermoeden dat de opmars van de fax
toch zal stoppen bij de bedrijven. Op dit
moment zijn de kleinere bedrijven of de
éénmanszaken nog bezig zich te voor
zien van zo'n snelle contactmachine.
Maar de volgende stap naar de woonka
mer heeft men nog niet gezien. Dat
maakt het kennelijk moeilijk om het hei
lig vuur brandend te houden.
PTT-Nederland in Den Haag is ook
enigszins genezen van het geloof dat de
fax een echt massaprodukt zal worden
voor de doorsnee consument. Er zit nu
nog groei in de markt, maar over enkele
jaren zal de handel in hoofdzaak bestaan
uit machines die aan vervanging toe zijn.
De PTT schat ruwweg dat er op dit mo
ment 225.000 faxen in Nederland staan
en dat in 1994 het verzadigingspunt is be
reikt.
Experiment
De PTT-onderneming is overigens wel
druk bezig om de fax voor iedereen be
reikbaar te maken. In een aantal Prima-
foon-winkels loopt een experiment met
publieke faxen, waar een klant voor circa
2,50 gulden een fax kan versturen. De
PTT heeft ook een fax-post afdeling,
waar mensen een brief kunnen laten
faxen naar een andere fax-bezitter. De
faxen kunnen ook wordert gestuurd naar
mensen of instellingen die niet over ap
paratuur beschikken. De PTT garan
deert in dat geval dat een bericht binnen
vier uur op de plaats van bestemming is.
Dat is een service, die ongeveer in de
plaats is gekomen van het oude tele
gram.
In een aantal postkantoren in de grote
steden is de PTT nog een stap verder ge
gaan. Daar zijn in totaal 90 fax-apparaten
geplaatst voor normaal openbaar ge
bruik. Overigens is het bedrijf met cijfers
enigszins terughoudend, want de PTT is
nu een echte onderneming en men wil de
concurrentie niet op ideeën brengen.
Die concurrentie merkt het bedrijf nu
zelf al duidelijk. De PTT geeft elke klant
die een fax koopt of huurt een kaartje,
waarop de klant kan invullen of en hoe
hij als bezitter van een fax in een speciale
fax-gids opgenomen wil worden. In die
gids staan intussen zo'n 80.000 fax-num
mers, maar dat is slechts ruim een derde
deel van alle faxen die vermoedelijk al in
Nederland zijn geplaatst. "Wij hebben de
indruk dat onze concurrenten niet erg
meewerken om die fax-gids zo compleet
mogelijk te krijgen. Kennelijk is men
bang dat wij via die gids te weten komen
wat het marktaandeel van de andere le
veranciers is," zegt een woordvoerder
van PTT-Nederland.
Kinderschoenen
Die fax-toegankelijkheid voor het brede
publiek, waar de PTT nu aan werkt via
de openbare fax-apparaten, staat volgens
experts nog maar in de kinderschoenen.
Het is te verwachten dat de fax op ter
mijn net zo bereikbaar is als het fotocopi-
eerapparaat in de supermarkt of bij de si
garenzaak. En volgens Bart Koster van
Ricoh Nederland in Amersfoort, is dat de
laatste zet die de fax nodig heeft om
straks een normaal attribuut in de door
zonkamer te worden.
Die grotere toegankelijkheid van de
fax is nodig om de consument kennis te
laten maken met het gemak van het ap
paraat. Als die consument eenmaal weet
hoeveel men er mee kan doen, dan wordt
de laatste stap, het zelf aanschaffen van
een fax, ook wel genomen. Vroeger was
de prijs een drempel. Nu is dat volgens
Koster al niet meer het geval.
De prijzen van fax-apparaten liggen
mijlenver uit elkaar. De gerenommeerde
merken bieden een tamelijk veelzijdig
produkt aan tussen de twee- en de drie
duizend gulden. Er zijn ook al faxen ver
krijgbaar zo rond de vijftienhonderd gul
den. En op dit moment beginnen Korea
en Taiwan de faxmarkt te bestormen met
apparaten van circa 1200 gulden. Bij zul
ke prijzen ligt het niet meer aan het geld
of er een fax in huis komt of niet. Dan ligt
het aan de vraag wat er mee gedaan kan
worden.
Huis
Koster heeft de volgende theorie. "Nu is
de fax al ingeburgerd bij veel kleinere za
ken of eenmanszaken. Sommige mana
gers of vertegenwoordigers willen een
fax in huis hebben om snel wat door te
kunnen geven. In die gezinnen maken de
huisgenoten kennis met het apparaat. De
kinderen komen op het idee dat ze via de
fax snel een uittreksel uit een boek naar
een vriendje kunnen seinen, waar thuis
ook een fax is. Dan hoeven ze niet eerst te
kopiëren.
Bezitters van een fax merken ook dat
ze tijd kunnen uitsparen door een af
spraak of een mededeling naar beken
den via de fax te sturen. Als ze opbellen
moeten ze misschien een half uur of een
uur aan de telefoon hangen, omdat er
eerst gekletst moet worden, terwijl dat
lang niet altijd uitkomt. Faxbezitters on
derling hebben ook geen last meer van
antwoordapparaten waar eerst iets op in-
Als de mannen en vrouwen van Neder
land wordt gevraagd of ze snurken, zal
respectievelijk een kwart en een zevende
deel van hen bevestigend antwoorden.
Wordt echter gevraagd of hun partner
snurkt, dan liggen de percentages opeens
veel hoger. Snurken komt dus heel veel
voor, en het wordt beschouwd als een hin
derlijke, maar onschuldige kwaal. Toch
kan het soms gepaard gaan met een min
der onschuldige aandoening, die veel
klachten kan veroorzaken: het slaap-ap-
noe-syndroom.
Tijdens de slaap verandert er veel ïn
het lichaam. Alles gaat op een lager pitje
draaien, de lichaamstemperatuur daalt,
de pols en de bloeddruk dalen, en de
ademhaling vertraagt. Bovendien ver
slappen alle spieren van het lichaam, en
wel meer naarmate de slaap dieper is.
Snurken is een geluid dat wordt voort
gebracht door trilling in het bovenste ge
deelte van de keelholte. Dit bovenste deel
van de keel is omgeven door 'zachte'
structuren, vooral spieren, die tijdens de
diepe slaap verslappen. Als de keelholte
bovendien nauw gebouwd is, kunnen de
wanden gemakkelijk tegen elkaar aan
vallen. Dat gebeurt tijdens de inade
ming, als lucht wordt aangezogen naar
de longen. De op elkaar gevallen wanden
worden door de passerende lucht in tril
ling gebracht en brengen dan geluiden
voort.
Niet iedereen gaat tijdens diepe slaap
snurken, want de bouw van de keelholte
speelt een grote rol; dat blijkt ook uit het
feit dat mannen veel meer snurken dan
vrouwen. Vaak zie je bij snurkers een
lang en slap zacht gehemelte dat is het
gedeelte dat achter het harde gehemelte
omlaag hangt en waar de huig onder
hangt.
Verder ontstaat snurken vaak bij dik-
gesproken moet worden, terwijl ze er
niet op hadden gerekend dat ze snel
moesten zeggen waarom ze belden. Een
briefje op de fax en de zaak is geregeld",
zo schildert hij het proces.
Als er een groep pioniers is die via dat
soort patronen het nut van de fax ont
dekt, zal dat een brede uitwerking heb
ben, denkt Koster. Ze zullen andere
mensen rijp maken voor de aanschaf van
ke mensen, onder meer doordat er ook vet
in de wand van de keel wordt afgezet, zo
dat deze dus nauwer wordt. Andere fac
toren die een rol spelen zijn roken, dat de
slijmvliezen doet zwellen, en alcohol en
slaapmiddelen, die de spieren nog extra
doen verslappen. Bij veel mensen treedt
het snurken alleen in rugligging op. Dat
komt doordat in die houding de tong wat
naar achteren zakt, en zo de luchtstroom
extra kan belemmeren.
Zoals gezegd verandert tijdens de
slaap ook de ademhaling; deze wordt met
name langzamer. Ook bij gezonde men
sen treden tijdens de slaap soms periodes
op waarin de ademhaling kortdurend
helemaal stopt. Zo'n adempauze heet ook
wel een apnoe (uitgesproken als apneu).
Nu blijken bij een aantal van de ernstige
snurkers zeer veel van dergelijke adem
pauzes op te treden. Zij lijden aan het
'slaap-apnoe-syndroom'. Deze kwaal is
weinig bekend, maar niet erg zeldzaam.
Ongeveer een op de honderd mensen zou
eraan lijden dus een klein deel van alle
snurkers.
zo'n apparaat. Volgens Koster is dat mo
ment al tamelijk dichtbij. Eerst nog even
een paar jaar waarin bij wijze van spre
ken elk tankstation een fax heeft voor de
automobilist die onderweg even een me
dedeling kwijt moet of even een contract
moet doorseinen. Dat bevordert de be
kendheid en dan kan de doorbraak naar
het gezin plaatsvinden.
In sommige landen is de opmars van
de fax in de gezinnen al aan de gang. In
De adempauzes worden veroorzaakt
doordat de keel tijdens de diepste slaap
helemaal dichtvalt, zodat er geen lucht
meer doorkan. De ademhaling stokt dan,
terwijl overigens de ademhalingsbewe
gingen wel doorgaan. Het ademen komt
na enige tijd met een luide snurk weer op
gang, als de slaap weer wat minder diep
wordt, gevolgd door een periode van diep
en zwaar ademen.
Apnoes komen zoals gezegd bij veel
mensen voor, waarschijnlijk met name
bij snurkers. Er is echter pas sprake van
het slaap-apnoe-syndroom als de perio
den vaker dan vijf keer per uur voorko
men en als ze langer dan tien seconden
duren.
Het is wel voor te stellen dat deze ap
noes vervelende gevolgen kunnen hebben.
De slaap wordt er ernstig door verstoord,
mensen worden vele keren per nacht bij
na wakker, soms schrikken ze wakker
met het gevoel te stikken. Gevolg is een on-
uitgeslapen gevoel 's ochtends, hoofdpijn
Japan en in China zijn computers niet de
meest geschikte apparaten om de inge
wikkelde lettertekens door te zenden. De
fax doet het moeiteloos, want die zendt
zelfs tekeningen en plaatjes door. De
Amerikaanse toekomstvorser Alvin Tof-
fler voorspelt in zijn laatste boek 'De
Nieuwe Machtselite' dat de fax zelfs in de
eenvoudigste woning zijn intrede zal
doen. De rijken, zo zegt hij, hebben er ge
woon belang bij dat iedereen van nieuwe
bij het wakker worden en extreme slape
righeid overdag.
Ook kan de patiënt hierdoor slecht
gaan functioneren: er kunnen problemen
ontstaan met concentreren, moeilijkhe
den met het onthouden van dingen, de
prestaties kunnen verslechteren, het ge
drag kan veranderen, met prikkelbaar
heid en relatieproblemen tot gevolg.
Behalve deze hinderlijke klachten kan
het syndroom ook gevolgen hebben voor
de gezondheid. Als de apnoes erg lang du
ren, daalt namelijk ook de zuurstofcon
centratie in het bloed gedurende een
groot deel van de nacht, en zuurstof is ui
teraard onmisbaar. In ernstige gevallen
kan dit gevolgen hebben voor de (hoge)
bloeddruk, ritmestoornissen van het
hart, en de (im)potentie.
De oorzaak van het slaap-apnoesyn-
droom ligt eveneens onder meer in de
keelholte; door het verslappen van de
spieren wordt de keel nu af en toe geheel
dichtgezogen tijdens het inademen. Er
wordt dan ook wel gedacht dat 'alleen'
snurken gewoon een lichte vorm is van
een kwaal, waarvan het slaap-apnoe-
syndroom de zwaarste vorm is. Verder
spelen ook de al eerder genoemde facto
ren een rol: overgewicht, roken, alcohol
en slaapmiddelen.
Het stellen van de diagnose is niet zo
moeilijk, als er maar aan gedacht wordt.
De partner kan de apnoes opmerken: de
adempauzes, gevolgd door een luide
snurk, zijn heel herkenbaar. Maar: pas
als deze periodes regelmatig voorkomen
en lang duren, zijn ze van belang.
Als er gedacht wordt aan dit syndroom
zal nader onderzoek worden verricht.
Een KNO-arts zal neus-, mond- en keel
holte moeten onderzoeken om te zien of
een afwijkende bouw de oorzaak kan
zijn. Dat geldt overigens ook voor gewone
snurkers.
Om de diagnose met zekerheid te stel
len zal slaaponderzoek verricht moeten
worden, waarbij tijdens de slaap alles
wordt geregistreerd: de diepte van de
systemen kan profiteren, omdat ieder
een daarmee bereikbaar wordt.
Die permanente bereikbaarheid gold
aanvankelijk als een van de bezwaren
van de fax. Het was voor reclamemakers
voordeliger om een grote groep fax-be
zitters reclameboodschappen via dat ap
paraat te sturen. Een postzegel en een en
veloppe zijn veel trager en veel duurder.
De producenten van faxen hebben daar
overigens weer een middel tegen be
dacht, want sommige faxen kunnen zo
afgesteld worden dat ze alleen werken
als er een bepaalde code is ingetikt, die
maar in een beperkte kring bekend is.
De 2Ó-jaar oude fax heeft op de welva
rende westerse markt de telex vrijwel to
taal van het toneel verdrongen. Die oude
rammelapparaten hebben nu eigenlijk
alleen nog hun nut in Afrika, zo menen
de specialisten, omdat daar de moderne
fax die afhankelijk is van goede telefoon
verbindingen, maar net z'n intrede doet.
Niet negatief
Bij de PTT in Nederland verwacht
men overigens dat de fax, de meest mo
derne vorm van postverzending die er is,
de postbode, de meest traditionele vorm
van postverzending, niet van het toneel
zal drukken. Twee jaar geleden brachten
de postbodes in Nederland per dag 17
miljoen poststukken rond. Dit jaar ver
wacht men dat er in totaal zo'n 19 miljoen
poststukken verstuurd zullen worden.
De opmars van de fax in het bedrijfsle
ven, die contacten mogelijk maakt, heeft
kennelijk geen negatieve consequenties
gehad voor de postbestellingen die vaak
een dag of langer onderweg zijn.
Een woordvoerder van de PTT gist
naar de oorzaak van de groei van de post
bestellingen. Hij vermoedt dat veel be
drijven, ondanks de aanwezigheid van
faxen, toch behoefte hebben aan origine
le stukken. En die worden dan weer via
de vertrouwde weg van de PTT ver
stuurd. Een ander vermoeden is dat be
drijven die echt zeer veel post moeten
versturen, vanwege de tijd en vanwege
het feit dat niet iedereen een fax heeft, op
de oude manier blijven verzenden.
Dit jaar worden er in Nederland naar
schatting 73.000 tot 75.000 faxen, vooral
in de goedkope uitvoeringen, verkocht.
De dure en uiterst geavanceerde appara
ten die met gewoon papier werken in-
plaats van met thermo-papier, kosten
tussen de tien en de twintigduizend gul
den en zijn voorshands nog het privilege
van de grote bedrijven. De categorie die
nu aanschaft, zit volgens Ricoh voor
ruim zestig procent in de laagste prijs
klasse. De klasse die de laatste stap moet
zetten naar de doorsneeconsument. De
Consumentenbond in Den Haag heeft
tot nu toe nog geen*faxen getest. "Omdat
die vraag nog niet ujt ons publiek is ge
komen", zoals een woordvoerder zegt.
Als Bart Koster van Ricoh gelijk heeft
met zijn toekomstverwachting, dan zal
die vraag niet zo lang meer op zich laten
wachten.
Onmisbaar
En de toekomstspecialist Alvin Toffler is
kennelijk al helemaal zeker van zijn
zaak. De fax wordt onmisbaar voor een
bijdetijds gezin in de komende jaren. Al
les in de wereld draait nu om snelheid, zo
is zijn theorie. Die snelheid van de mo
derne tijd kan alleen bereikt worden als
vrijwel iedereen beschikt over de mo
dernste electronische apparatuur, waar
mee men altijd bereikbaar is en waarmee
men ook altijd iedereen kan bereiken. De
fax voldoet aan die voorwaarden.
slaap, de ademhaling, de ademhalings
bewegingen, het zuurstofgehalte in het
bloed.
De behandeling van snurken alleen
kan heel eenvoudig zijn. Als overgewicht
een rol speelt, kan afvallen helpen. Roken
kan gestaakt worden, evenals het ge
bruik van alcohol en slaapmiddelen, al is
dat alles vaak makkelijker gezegd dan
gedaan. Wie alleen in rugligging snurkt
kan een tennisbal in de rug van de pyja
ma naaien. Soms helpen neusdruppels
die de luchtpassage door de neus bevor
deren. Deze maatregelen kunnen bij lich
te vormen van slaap-apnoe ook al af
doend zijn.
Bij een afwijkende bouw van de keel
kan met name voor het snurken een ope
ratie soms uitkomst bieden, waarbij
overtollige plooien of een te lang gehemel
te 'gereefd' worden. Bij de slaap-apnoes
helpt dat minder vaak, en soms helpt het
alleen tegen het snurken, maar niet tegen
de apnoes, en dan heeft het dus geen zin.
Een andere tegenwoordig veel gepro
pageerde behandeling van de apnoes is
de 'CPAP'. Daarbij wordt met behulp
van een neuskapje tijdens de slaap een
voortdurende hoge druk in de keelholte
geschapen, waardoor deze niet meer kan
dichtvallen. Het is natuurlijk nogal een
opgave om altijd met een kapje te moeten
slapen, en er zijn ook enkele nadelen aan
verbonden. Maar de meeste apnoe-pa-
tiënten blijken hiermee direct en volledig
van hun klachten af te komen. CPAP be
tekent 'continuous positive airway pres
sure', oftewel voortdurende overdruk in
de luchtwegen.
Een andere mogelijkheid is nog het ma
ken van een directe verbinding van het
strottehoofd met de 'buitenwereld', zodat
hierdoor geademd wordt in plaats van
door de neus of de mond (een tracheoto
mie). Ook zijn allerlei hulpmiddelen uit
geprobeerd, zoals een apparaatje dat de
tong naar'voren houdt, die mogelijk ef
fect hebben. Sommige ervan zijn mis
schien het proberen waard.
