eetujme&slankmet
bSmalsovit
'Mobutu hanteert gesel van de angst9
'Nog een geluk
dat ik m'n oog
niet kwijt ben'
zoek
Latij ns-Amerika op
naar nieuwe
vorm evangelisatie
uiREPORTAGE i
Oppositieleider Zaire vraagt steun voor onderzoek bloedbad
Verboden strijker reet hand van Rotterdammer volledig aan flarden
GEESTELIJK LEVEN
Val snel en verantwoord kilo's af
't Natuurlijke afsiankrecept van uw warme bakker!
v« Bel voor verkoopadressen
de Malsovit -Infolijn:
MAISOVTT 03410-13458.
NIJMEGEN (ANP) - Latijns-Amerika zit niet te wachten op
evangelisatie naar het model van het Vaticaan, waarin de na
druk ligt op het hiërarchische kerkmodel. Het continent heeft
behoefte aan een nieuwe vorm van evangelisatie waarin de er
varingen van de slachtoffers van de koloniale overheersing, de
indianen, centraal staan.
Het jongste nummer van het pro- openstaan, die solidair zijn met de
gressieve theologentijdschrift allerarmsten en betrokken zijn bij
Concilium, dat geheel gewijd is wezenlijke veranderingen van de
aan het Columbusjaar 1992, is samenleving. De nieuwe evange-
vanuit dit gezichtspunt geschre- lisatie brengt een nieuwe spiritu-
ven. Terwijl paus Johannes aliteit voort die ertoe leidt dat in
Paulus II een halfjaar geleden het de vieringen van de geloofsge-
werk van de Europese missiona- meenschap ruimte is voor de
rissen roemde, „als we denken strijd en de vreugde van de „ge-
aan de vruchten van het geloof op folterde gemeenschap",
de lange termijn", leggen de Con- De Amerikaanse theoloog Vir-
cilium-auteurs er vooral de na- gil Elizondo, voorzitter van het
druk op, dat de evangelisatie Mexicaans cultureel centrum in
dienstbaar was aan de koloniale San Antonio (Texas), pleit voor
overheersing. een „geestelijke onafhankelijk-
Daardoor ontstond een chris- heidsverklaring" van Noord- en
tendom naar Spaans en Portu- Zuid-Amerika in 1992. De beide
gees model, dat echter van meet Amerika's moeten de navelstreng
af aan vol tegenstrijdigheden zat. afsnijden die hen verbindt met
Want naast de politieke en reli- moeder Europa en de westerse
gieuze overheersing waren er al- beschaving,
tijd „profetische geesten" die de Elizondo wil dat er in 1992 voor
schending van de rechten van de het eerst een oecumenisch conci-
indianen aan de kaak stelden. lie van de beide Amerika's wordt
gehouden, waarin het opbouwen
Dominantie van een nieuw Amerika centraal
De slachtoffers van het kolonia- staat. Er is een geweldige toene-
lisme in Latijns-Amerika veroor- ming van verarmde, ondervoede
delen niet alleen de sociale onge- en medisch onverzorgde mensen
rechtigheid op het continent, in landen overal in de beide Ame-
schrijft de Braziliaanse bevrij- rika's en daarom is een nieuw be-
dingstheoloog Leonardo Boff. Zij gin nodig, aldus Elizondo.
hekelen ook het Europese model Het Amerikaans concilie zou
van dominantie, dat in Latijns- volgens Elizondo „misschien in
Amerika is toegepast en dat heeft een tentenstad" bijeen moeten
geleid tot de verwoesting van komen in Teotihuacan, de aloude
eeuwenoude culturen. stad van de goden der Azteken,
Volgens Boff is de evangelisa- die in de zestiende eeuw door de
tie vanuit het gezichtspunt van de Spaanse kolonisator Cortez werd
armen werkelijk nieuw, omdat vernietigd.
kerkelijke leiders hierdoor wor-
voor fed^"n%f"euwekétann HoOgleraaT VaTl
gelisatie is meer gebaseerd op het
Evangelie dan op de kerkelijke ailtl-SemitiSme
leer, die m de catechismus is vast
gelegd. Zij richt zich niet op de l 1 1 J J
cultuur van de rijken en macht- DCSCIllUCllgCl
hebbers, maar op de volkscultuur
de onderdrukten„de zwarten, CAMBRIDGE (UPI) De leider
de indianen, de vrouwen en van het onderzoek naar de Dode-
zwerfkinderen. Zeerollen, prof. John Strugnell, is
De nieuwe evangelisatie rekent wegens antisemitische opmer-
bovendien af met de oude metho- kingen uit deze functie gezet. Dit
den van de missionarissen en ge- heeft het Amerikaanse dagblad
bruikt nieuwe modellen in de lijn Boston Globe onthuld,
van de pedagogie van de onder- Strugnell, hoogleraar aan de
drukten en van de opvoeding als Harvard Divinity School in Cam-
middel tot bevrijding. Zij be- bridge, Massachusetts, had in no-
klemtoont dat het Rijk Gods vember in een vraaggesprek met
wordt verwezenlijkt vanuit de ar- de Israëlische krar\t Haaretz ge-
n en een afwijzing betekent zegd dat de joodse godsdienst
het „anti-rijk", dat de armen "een verschrikkelijke religie" en
martelt en Gods naam misbruikt, een "christelijke ketterij" is. Hij
Deze vorm van evangelisatie is zei niet tegen het joodse volk,
lieuw, aldus Boff, omdat zij leidt maar alleen tegen de joodse gods-
ot een nieuwe kerk waarin de dienst te zijn gekant,
kerkelijke functies voor allen Harvard Divinity School, een
van de meest vooraanstaande
theologische faculteiten in de
Verenigde Staten, heeft zich van
de uitspraken gedistantieerd.
Strugnell blijft verbonden aan
het project om de in 1947 gevon-
IIUCIIICIIIC jen Dode-Zeerollen te ontcijfe-
II ren. De leiding ervan wordt over-
StCCClS heviger genomen door prof. Emanuel Tov
*3 van de Hebreeuwse universiteit
BUKAREST (Kathpress) - De in Jeruzalem. Strugnell werd er
Grieks-Katholieke Kerk in Roe- vorig jaar van beschuldigd de Do-
menië moet er voorlopig niet op de-Zeerollen niet beschikbaar te
rekenen dat zij de kerkgebouwen willen stellen voor onderzoekers
terugkrijgt die de Orthodoxe die "em over de inhoud van
Kerk in 1948 op last van de co9m- de teksten van mening verschil-
munistische regering kreeg toe- ten. Volgens prof. Norman Golb
gewezen. Het orthodoxe patriar- vaJ* de universiteit van Chicago
chaat kan geen enkele oplossing zu^.®n de manuscripten waar-
bieden voor dit steeds hoger oplo- schijnlijk aantonen dat het chns-
pende conflict, zo meldt woord- tendom heel andere opvattingen
voerder Sauca. had dan het jodendom in de pe-
De Grieks-Katholieke Kerk, ™de waarin de Dode-Zeerollen
die kort na de Roemeense op- werden geschreven (tussen 200 v.
stand uit de catacomben kon ko- Chr tot 50 na Chr.)
men, eist dat de regering en de Or- tJe rollen van perkament en pa-
thodoxe Kerk het onrecht, haar P>™s ziJn de ou,dst bekende
aangedaan in 1948, volledig onge- handgeschreven teksten uit de
daan maken. In december dreig- tijd van Jezus,
de de kerk desnoods het Interna
tionaal Gerechtshof in Den Haag
te schakelen om haar rechten
af te dwingen.
De Grieks-Katholieke Kerk, Hervormde Kerk: beroepen te Bar-
met ongeveer 800.000 leden, had Tde
voor de gedwongen inluving in de Reuvel te Sebaideburenpart-time); te
Orthodoxe Kerk de beschikking Nieuwe Pekela: J. Riemersma te Nij-
over 1800 kerken. Zij eist er daar- broek; te Rijsoord: H. J. Franzen te
van nu 77 terug, waaronder vijf Rhoon; te Tjamsweer: G. Muilwijk te
kathedralen. Tot nu toe zijn Parrega-Hieslum.
slechts drie gebouwen teruggege- Gerefoirneerde Kerken: beroepen te
ven, wat overigens al leidde tot Cït"'
hevige protesten van orthodoxe Geref. Kerken Vrijgemaakt: beroe-
zVde- pen te Hoogvliet-Spijkenisse: D. W. L.
De regering en het orthodoxe Krol te Aduard.
patriarchaat kunnen dit proces Gereformeerde Gemeenten: beroe-
niet versnellen, omdat de kerkge- Pen te Rilland-Bath: J. Baaijens te
bouwen in het bezit zijn van de Enkhuizenite Wolphaartscfijk: M.
nlaatseliike kerk "De wil van rle Mondria te Waardenburg.
plaatselijke Kerk. lJe wil van ae Gercf Gemeenten in Nederland: be-
gelovigen zal dus uiteindelijk de roepen te Terneuzen: W. Verhoeks te
doorslag geven zegt Sauca. Arnemuiden.
Conflict kerken
Beroepingswerk
liff
Van onze correspondent Wessel de Jong
ROTTERDAM De één is blij dat hij zijn hoofd erbij weet
te houden en niet in een depressie schiet. De ander scheldt
hem de huid vol. Maar wat het ziekenbezoek ook zegt, de
achtentwintigjarige Rotterdammer A.L. zal er zijn hand
niet mee terugkrijgen. Die verloor hij op oudejaarsavond in
Schiedam tijdens de laatste uren van 1990, door een vroeg
tijdig exploderende vuurwerkbom. "Ik leef nu van minuut
tot minuut en vecht tegen de pijn".
Van onze correspondent Jos Hcymans
DEN HAAG In de afgelopen tien jaar is hij slechts elf
maanden vrij man geweest. De rest van de tijd bracht hij
door in gevangenissen, in politiecellen, in ballingschap of
in zijn eigen woning, maar dan wel onder huisarrest. Hij is
gemarteld en gefolterd, in eenzaamheid opgesloten en psy
chisch onder zware druk gezet. Zijn vrouw en kinderen on
dergingen hetzelfde lot. Toch is zijn strijdlust niet gebro
ken.
Etienne Tshisekedi, leider van de politieke partij UDPS
in de voormalige Belgische kolonie Zaire, vecht voor de
vrijheid van zijn land en zal niet rusten voordat zijn grootste
vijand, president Mobutu, is verdreven.
Tshisekedi is de belangrijkste op
positieleider van Zaire, dat al 25 jaar
met ijzeren vuist wordt geregeerd
door Mobutu. Maar het regiem van
de dictator vertoont haarscheurtjes.
Als gevolg van internationale druk
zegde Mobutu in april van het vorig
jaar toe dat hij zou breken met het
één-partijstelsel en binnen twee
jaar vrije verkiezingen zou uitschrij
ven. Loze kreten, meent Tshiseke
di. "Democratie wordt door Mo
butu alleen met de mond beleden.
In de praktijk komt er niets van te
recht".
De Zairese oppositieleider ver
blijft momenteel in Nederland om
steun te vinden voor zijn strijd te
gen Mobutu. "Ik ben hier om de pu
blieke opinie te beïnvloeden", zegt
hij. "De situatie in Zaire is tragisch.
Mobutu heeft op 24 april beloofd
het land te liberaliseren. Dat heeft
geleid tot een golf van enthousias
me, vooral onder de jongeren. Er
vonden overal betogingen plaats,
de angst onder de bevolking ver
dween. Maar dat was niet de bedoe
ling van Mobutu. Hij heeft gepro
beerd de angst opnieuw te injecte-
Beestachtig
In de nacht van 11 op 12 mei maakte
Mobutu op drastische wijze een ein
de aan de demonstratievrijheid, die
de jeugd zich had toegeëigend. In
het holst van de nacht bestormden
veiligheidscommando's de univer
siteit van Lubumbaski. De elektri
citeit werd afgesloten en tenminste
dertig, maar vermoedelijk 150 stu
denten werden op een beestachtige
manier afgemaakt.
"We weten niet precies hoeveel
doden er zijn gevallen. De militai
ren hebben de lijken nog voor
zonsopgang afgevoerd en alle spo
ren van het geweld verwijderd",
zegt Tshisekedi.
De militairen zijn op de avond
voor de slachtpartij overgevlogen
A. krijgt morfine toegediend
maar dat neemt de pijn niet volle
dig weg. Met een vertrokken ge
zicht richt hij zich met moeite op
van zijn ziekbed in het Rotter
damse ziekenhuis Dijkzigt. Aan
zijn onzekere bewegingen is te
zien dat hij nog niet aan het ver
lies van zijn hand gewend is.
Ook zijn gezicht is geschonden
door de klap. Het rondvliegend
kruit heeft flinke krassen achter
gelaten in zijn huid. "Ik heb geluk
gehad dat ik contactlenzen in
had, anders was ik ook nog een
oog kwijt geweest. Gisteren zag ik
nog aanzienlijk minder dan van
daag". Zijn ogen zijn bloeddoor
lopen als gevolg van brandende
kruitdeeltjes.
Het gebeurde om een uur of ne
gen 's avonds. A. had de strijkers
van vrienden gekregen. "Het ver
boden soort waarover je in de
kranten leest", verduidelijkt hij.
Samen met zijn ouders zou hij bij
kennissen het oude jaar uitlui
den. Maar omdat hij op straat tij
dens 'kertsbomenjacht' een aan
tal oude vrienden had ontmoet,
zou hij wat later komen. "Daar is
het dus nooit meer van geko-
Precies om één minuut voor
twaalf was de operatie voltooid
waarbij zijn hand tot aan de pols
werd afgezet.
Zwavelkop
Hoeveel strijkers hij precies heeft
gebruikt wil A. niet zeggen. In ie
der geval leegde hij de inhoud
van meerdere stukken vuurwerk
in een plastic zak. Deze omwond
hij met plakband. "Hoe meer je er
omheen bindt, hoe harder het
niet gewend en daar flip ik hele
maal van." Ook zijn familie is er
helemaal kapot van. Een 'geluk' is
dat A's rechterhand werd wegge
rukt, hij schrijft namelijk met
links. Aan de andere kant: "Ik
gooi met rechts".
Maar dat was al duidelijk.
van de hoofdstad Kinshasa naar
Lubumbaski, een afstand van twee
duizend kilometer. "De leden van
het commando waren gerecruteerd
uit het privéleger van Mobutu", ver
telt de oppositieleider. Het geregel
de leger van Zaire heeft beschikt
niet meer over munitie. "Mobutu
vertrouwt de militairen niet. Uit
angst voor een staatsgreep heeft hij
het leger goeddeels ontwapend",
zegt Tshisekedi.
knalt". Als ontsteker diende een
strijker die in het zakje werd ge
stoken. "Het moet aan de kwali
teit van de strijker hebben gele
gen dat hij direct afging".
De verboden knaller heeft een
zwavelkop die je langs een luci
ferdoos moet halen wil hij tot ont
branding komen. Binnen luttele
ogenblikken bereikt het branden
de zwavel de lading binnenin.
Deze ogenblikken werden A. niet
gegund. De vuurwerkbom explo
deerde direct in A.'s hand. "Op
dat moment waren er zo'n veertig,
vijftig man op straat. Maar toen
die zagen dat mijn hand erbij
hing, vloog iedereen weg. Ik kon
er nog net twee, drie tackelen om
mijn arm af te laten knijpen, want
het bloed spoot eruit". Ook zijn
andere hand werd geraakt, waar
door deze krachteloos werd.
Chirurg F. van Biezen had 'ach-
terwacht' op oudejaarsavond.
Toen A. werd binnengedragen
werd hij direct opgeroepen. Van
Biezen: "Op 31 december krijg je
veel letsel aan handen binnen,
vooral veel brandwonden. Maar
zo iets dramatisch heb ik op deze
avond nog nooit zien binnenko
men. Hier was niets meer aan te
redden. Alles was kapot geslagen.
Het was een granaat die hij in zijn
handen heeft gehad. Die hand is
letterlijk uit elkaar gevlogen, he
lemaal aan Harden gereten".
Experimenteren met vuurwerk. Het heeft zijn keerzijde.
Prothese
Binnen een week of drie zal de
wond zijn genezen. De artsen
hebben de pezen van de zeven
middenhandsbeentjes teruggezet
op de polsbotjes opdat A. zijn
stomp nog op een neer kan bewe
gen en zo misschien nog een pro
these kan bedienen. Maar volgens
orthopedisch chirurg Louwerens
moet A. zich "niet te veel voor
stellen" van de mogelijkheden
van een kunsthand. De chirurg:
"Dat lijkt altijd heel wat in scien-
ce-fictionfilms".
A. hoopt dat op de plaats waar
zijn duim heeft gezeten een grote
teen kan worden aangezet, zodat
hij min of meer de grijpfunctie
van zijn hand terugkrijgt.
A. was verpleger. "Maar dat kan
ik nu wel vergeten. Ik ben nu zo
afhankelijk als de pest. Dat ben ik
De Zairese oppositieleider wil dat
er een onafhankelijk onderzoek
wordt gedaan naar het bloedbad
van Lubumbaski. Volgende week
heeft hij een gesprek op het ministe
rie van buitenlandse zaken. "Ik
hoop dat Nederland wil meedoen
aan dat onderzoek. Nederland is lid
van de Europese Gemeenschap die
het Lomé-akkoord mede heeft on
dertekend. Daarin belooft Zaire de
mensenrechten te eerbiedigen. Dat
gebeurt niet. De Europese Gemeen
schap moet de contrle op de nale
ving van dat akkoord uitvoeren".
Obstakel
De diplomatieke missie van Tshise
kedi verloopt tamelijk succesvol. In
de VS wordt hij met open armen
ontvangen. Dat was drie jaar gele
den, toen hij daar voor 't eerst was,
wel anders. Hij vond toen nauwe
lijks gehoor bij met name de Repu
blikeinen. "Ik heb veel gesprekken
gevoerd met leden van het Congres.
Ook de conservatieve Republikei
nen zien Mobutu nu als een obsta
kel op de weg naar democratisering.
Ze beschouwen hem als een man,
die het land heeft leeggeroofd".
Tshisekedi werd ook tot twee
maal toe ontvangen op het State De
partment door de staatssecretaris
voor Afrikaanse zaken. "De Ameri
kanen willen een machtsover
dracht, maar die moet in vrede en
zonder bloedvergieten plaatsvin
den".
Tshisekedi, sommigen noemen
Tshisekedi: "Mobutu belijdt democratie allen met de mond". Inzet: Mobutu Sese Seko.
hem de Mandela van Zaire, boekte
ook een succesje in Canada. De
Francofone top, een bijeenkomst
van Franstalige landen die één keer
in de twee jaar plaatsvindt, zal eind
dit jaar in Zaire plaatsvinden. Cana
da heeft na aandringen van de oppo
sitieleider toegezegd de bijeen
komst te boycotten, zolang Zaire
geen democratie is. Ook heeft
Tshisekedi morele, politieke en fi
nanciële hulp van de EG. Vooral de
kordate houding van België, het
voormalige moederland, en Duits
land wordt door hem geprezen.
Na 25 jaar dictatuur lijkt Mobutu
de macht op alle fronten te verlie
zen. Hij kan niet meer rekenen op
de steun van het Internationaal Mo
netair Fonds (IMF), dat geen gelden
meer beschikbaar stelt. De econo
mie van het land dreigt in te storten.
De UDPS, de partij van Tshisekedi,
vaart daar wel bij. "De bevolking is
de schrik kwijt geraakt. Er zijn
steeds meer betogingen, ook door
de economische chaos. De mensen
beginnen honger te lijden en vragen
openlijk om het vertrek van Mo
butu".
Verdeeldheid
Maar de president probeert te red
den wat er te redden valt. Het toela
ten van andere politieke partijen is
daar een voorbeeld van. Sinds 24
april zijn nieuwe partijen als padde
stoelen uit de grond geschoten.
"Mobutu is bang voor de oude par
tijen. Hij financiert de nieuwe om
verdeeldheid te zaaien en de macht
te kunnen behouden. Maar tegelij
kertijd is het de nieuwe partijen niet
toegestaan te vergaderen. Wij heb
ben dat op 24 november gepro
beerd. De bijeenkomst is door het
privéleger van Mobutu uit elkaar
geslagen".
Alle toezeggingen van Mobutu
worden door Tshisekedi met een
grote korrel zout genomen. Hij ge
looft ook niet in de belofte van de
president om op afzienbare termijn
vrije verkiezingen te houden.
"We hebben geen enkel vertrou
wen in Mobutu. Hij beheerst nog
steeds de radio en televisie. De op
positie komt niet aan bod. We aan
vaarden dan ook geen verkiezingen,
die door Mobutu worden georgani
seerd. Die zijn een farce. Bij de vori
ge verkiezingen behaalde Mobutu
99,9 procent van de stemmen. Ieder
een weet dat dat onmogelijk is".
Tshisekedi wil een overgangsrege
ring, bestaande uit partijen die ech
te oppositie hebben gevoerd. „Die
moeten verkiezingen voor een
(foto's GPD en AP)
nieuw parlement uitschrijven".
Geweldloos
De UDPS vecht al tien jaar tegen
Mobutu. "Een geweldloze strijd",
zegt Tshisekedi met nadruk. "We
zijn een puur politieke partij: we
hebben geen gewapende poot. Ge
weldloosheid is ons uitgangspunt.
Onze eerste opdracht is de bestrij
ding van de dictatuur en de invoe
ring van de democratie. Dat is een
doelstelling die aansluit bij de ver
langens van het volk. Het grootste
deel van de bevolking staat achter
ons. We zijn een symbool geworden
van de strijd tegen de dictator. Hoe
groot onze aanhang is, weet ik niet.
Ik kan helaas geen preciese cijfers
geven. De mensen kunnen niet
openlijk lid van onze partij worden,
omdat we niet in een vrij land wo-
De vraag waar de UDPS politiek
gezien geplaatst moet worden, kan
Tshisekedi niet beantwoorden. "We
willen de dictatuur verdrijven. Ik
weet niet of dat in Europese termen
links of rechts is. Ik kan alleen maar
zeggen dat we altijd steun hebben
gehad van de socialistische bewe
ging in Europa. Of dat links of
rechts is, moeten de sociologen en
politicologen maar bepalen", vindt
de oppositieleider.
