'Artsen behandelen patiënten
alsof het randdebielen zijn'
Persfoto jeugdige motormuis
krijgt prijs van kinderjury
Budgetten kloppen niet meer
DE TIJDi
VAN TOE Ni
BLOKHUIS AAN VLIET GEVANGENIS VOOR WEESJONGENS
PAGINA 8
1tith-—i
MAANDAG 17 DECEMBER 1991
AMSTERDAM - De kinderjury
van Krant in de Klas heeft een fo
to van een kleuter op een
crossmotor gekozen tot persfoto
van het jaar 1990. De foto is ge
maakt door brand Overeem en
verscheen in de Amersfoortse
Courant.
De winnende foto behoorde tot
de categorie 'regionaal'. Voor
deze prijs waren ook twee foto
grafen genomineerd, die veel
voor het Alphens Dagblad en
Leidsch Dagblad werken, Ben de
Bruyn en Henk Bouwman. Ver
der werden foto's gejureerd in de
categorieën binnenland, buiten
land en sport.
De winnende binnenland-foto
was van Frits Rekke van de Gooi
en Eemlander. Hij fotografeerde
een caravan die door een rukwind
wordt omgeblazen. Sake Elzinga
kreeg van de kinderjury een prijs
voor zijn foto van een hoogsprin
ger met één been. In de categorie
buitenland koos de jury een foto
van een gewichtheffende panda-
beer. Deze foto werd gemaakt
door Associated Press.
Al na de eerste schifting bleek
dat de uit heel Nederland afkom
stige scholieren aan foto's van
dieren en spectaculaire stunts de
voorkeur gaven. In het Amster
damse hotel Krasnapolsky kwa
men ook serieuze onderwerpen
aan bod, maar dan moest er wel
een luchtig tintje aan zitten. Zo
kozen de Leidse Dukdalf-scholier
Onno Otto en Steven Bouwman
van De Griffel uit Alphen aan den
Rijn allebei de foto van een klein
Oostduits jongetje, dat niet weet
hoe hij een westerse hamburger
moet opeten.
Zonaanbidder
De 12-jarige Onno had bij zijn
twaalf favoriete prenten de win
nende foto van het driejarige jon
getje op de motor zitten. Onno's
vader had het 's morgens al voor
speld, toen hij de 24 uitverkoren
dia's bekeek, die zijn zoon met
zijn leeftijdsgenoten had geselec
teerd uit de 200 foto's: "Die wordt
het geheid".
Onno en Steven hadden in de
weinige bedenktijd die zij kregen
oog voor foto's uit de eigen regio.
Onno zette een foto van Henk
Bouwman in zijn top twaalf, die
een zonaanbidder in het raamko
zijn van zijn woning aan de Nieu
we Rijn betrapt. Steven, zelf ge
wapend met foto-toestel, koos
een foto van een warwinkel aan
verkeersborden tot zijn favoriete.
Het ging hier om een opname van
fotograaf Ben de Bruyn, net bui
ten de bebouwde kom van
Nieuwkoop.
Het was de zesde maal dat de
stichting Krant in de Klas de ver
kiezing organiseerde. De stich
ting stelt zich ten doel het lezen
van kranten te bevorderen via les
projecten op scholen. De foto's
die werden beoordeeld zijn inge
zonden door scholieren. Ze heb
ben een aantal weken achtereen
de foto's in de krant bekeken.
Prof. Smalhout op Leids congres gezondheidszorg en voorlichting
Van onze redacteur
Caroline van Overbeeke
LEIDEN "Artsen moeten
worden opgevoed. Ze behandelen
patiënten alsof het randdebielen
zijn en slaan een slaatje uit
allerhande publiciteit". Prof.dr. B.
Smalhout, hoogleraar
anaesthesiologie (narcose en
verdoving) uit Utrecht liet er geen
gras over groeien zaterdag op het
symposium over zin en onzin van
gezondheidsvoorlichting via de
media. Artsen en aankomende
artsen werd eens flink de mantel
uitgeveegd door Smalhout die
duidelijk geen hoge pet op heeft va
de instelling en sociale
vaardigheiden van artsen.
De sprekers waren voorlichters uit
de gezondheidszorg, specialisten,
huisartsen en PvdA'er in de Tweede
Kamer G. van Otterloo.
artsen. Goed
of aidsonderzoek
tijd goed
uit het kanker-
nog lang niet al-
de patiënt".
stijgen".
Doordat de gezondheidszorg c
op geld, raakt het belang
Volgens Heshusius kan niet de tiënt ondergesneeuwd. "Voorlich-
Voor de sprekers stond vast dat journalisten worden verweten dat tjng
zij Buck 'napraten'. "Goede
olichting is noodzakelijk. Een
de daken schreeuwde lichtende instantie kan de waarde
de affaire-Buck, de onderzoeker die
enkele maanden geleden ten
rechte
een doorbraak te hebben gevonden
voor de genezing van aids, geen
goed voorbeeld is van zinvolle voor
lichting. Dit en andere voorbarige
publiciteit over geneesmiddelen
voor ziekten als kanker en aids moe
ten worden voorkomen. De patiënt,
die elke laatste strohalm vastgrijpt,
niets wijzer van.
Van medische voorlichting
een patiënt niet beter worden. Nee,
juist toenemende onzekerheid, on-
Met de nare bijsmaak van de affaire- Toch is berichtgeving over resulta- rust en afhankelijkheid van medi-
Buck nog vers in het geheugen ten van wetenschappelijk onder- sche voorzieningen zouden zijn lot
de gezond- zoek een goede zaak, vond M. zijn. "Worden de media niet gewoon
Heshusius, voorlichtster van de Ne- gebruikt door de aanbieders van de
derlandse Kankerbestrijding. "Het zorg?", zo vroeg hij zich af. "In dat
de media. Initiatiefnemer van het gaat echter mis als publiciteit, carri- geval snijdt het mes aan twee kan
symposium was het Leids medisch èrezucht, ijdelheid of fondsenwer- ten: het eigenbelang van de aanbie-
ving de drijfveer zijn achter de ders wordt veilig gesteld en ver
openbaringen van onderzoekers en koop- of kijkcijfers van de media
gewoon ordinaire reclame
voor gezondheidsprodukten", al
dus Oudkerk. "Hij herinnerde daar
bij aan het nieuwe middel
ten. De voorlichter moet het
in de juiste context plaatsen zodat
patiënten de waarde ervan v<?or rnmmkrip
henzelf kunnen inschatten". comm.ssie
De Amsterdamse huisarts R.H.
Oudkerk zag het allemaal somber stelling
Carrièrezucht
spraken werkenden i
heidszorg met elkaar over voorlich
ting en (on)gewenste publiciteit i
Kritiek Rekenkamer op financiering academische ziekenliuizen
DEN HAAG/LEIDEN - De bud- ris Simons.
getten die het rijk geeft aan acade- In een reactie aan de Rekenkamer
mische ziekenhuizen voor patiën- wijst Ritzen op de talrijke ontwik-
tenzorg, onderwijs en onderzoek kelingen in de gezondheidszorg,
zijn gebaseerd op normen uit 1982. Volgens hem zal het nog zeker tot
Die sluiten niet meer aan op de hui- 1992 duren voordat een nieuw sys-
dige situatie. Dit stelt de Algemene teem van budgettering voor de aca-
Rekenkamer in het Decemb'erver-
slag. De budgettering voor de zie
kenhuizen werd in 1984 ingevoerd
als methode om kostenbeheersing
te bewerkstelligen. De jaarlijkse
kosten belopen 2,2 miljard gulden.
Volgens de Rekenkamer heeft
het instellen van de budgettering er
binnen de ziekenhuizen toe geleid
dat het kostenbewustzijn is toege
nomen. Dat leidde echter niet tot
een' andere prioriteitenstelling. De
financiële middelen werden ook
niet anders verdeeld. De ziekenhui
zen richtten zich ook niet op com
merciële activiteiten om aan meer
geld te komen. Besparingen bij aan
schaf van apparatuur, uitwisseling
van personeel of geneesmiddelen-
gebruik waren er niet.
demische ziekenhuizen een feit kan
zijn. Ook dan zal het nieuwe sys
teem echter geleidelijk ingevoerd
moeten worden omdat er anders in
eens te grote verschuivingen in fi
nanciële middelen zouden ont
staan, aldus Ritzen.
Professor Smalhout op
De Rekenkamer stelt dat er in
middels zeven jaar gewerkt is aan
een beter systeem van budgettering
met een rechtvaardiger toedeling
van middelen aan de academische
ziekenhuizen. Dat is te lang, aldus
de Rekenkamer. Men roept minis
ter Ritzen (onderwijs) in het verslag
op nu snel aan deze 'ongewenste si
tuatie' een einde te maken. De be
windsman moet niet langer meer
wachten op stappen van zijn collega
bij volksgezondheid, staatssecreta-
Actiecomité voor
All: Kamerleden
handelen kortzichtig
WASSENAAR - De Tweede-Ka-
merleden die zich hebben uitge
sproken tegen de aanleg van de
All-west, handelen kortzichtig. Zij
baseren zich in hun oordeel over de
weg die loopt langs de Maaldrift en
de Leidse wijk Stevenshof en de A4
met de A44 verbindt, op foute argu
menten.
Dit stelt het Actiecomité Door
gaand Verkeer Wassenaar in een te
legram aan de Kamerleden die deze
week een beslissing nemen over de
weg. Kamerleden van de PvdA en
D66 hebben vorige week een motie
ingediend om de All-west uit de
plannenlijst van minister Maij-Weg-
gen (verkeer) te schrappen.
"De indieners sluiten de ogen
voor het groeiende goederenver
keer in de regio Schiphol, Duin- en
Bollenstreek en Leiden naar het in
ternationale achterland'. De voltooi
ing van het hoofdwegennet mag
niet worden geblokkeerd", aldus
het actiecomité.
Volgens het comité is het argu
ment van *de Kamerleden dat de
All-west de bufferzone Den Haag-
Leiden zou doorsnijden, vals. "De
werkelijke overweging is dat Lei
den op het tracé woningen wil bou
wen", aldus de actievoerders.
nagaan van al te juichende informa- graine dat onlangs in de publiciteit
tie en bovendien tussenschakel zijn kwam. Volgens hem en andere
wetenschappers en^journalis- sprekers heeft publiciteit in dit
i. _i. onderdruk zetten
de overheid en de registratie-
het middel snel
handel te nemen. Ook wordt door
publiciteit de belang-
hoop gewekt van vele
hoofdpijnlijders die ten einde raad
zijn: een goede markt voor de ge
neesmiddelen-industrie.
Tenslotte deed professor Smal
hout nog een schepje bovenop het
geschetste negatieve imago
sen, specialisten en geneesmidde
lenverkopers. Hij vond simpelweg
dat artsen maar eens moeten wor
den opgevoed en moesten ophou
den met het nastreven van het ei
genbelang.
Dreigbrieven
Smalhout herinnerde zijn gehoor
aan het boek dat hij jaren geleden
schreef over de fouten die worden
gemaakt door anaesthesiologen bij
het verdoven en onder narcose
brengen van patiënten. De profes
sor stak daarmee destijds de hand
in eigen boezem, maar zijn openba
ringen over de gang van zaken op de
operatietafel werden hem niet in
dank afgenomen. "De hele medi
sche wereld is toen over me heen
gevallen", zei Smalhout grijnzend.
"Ik heb nu nog dreigbrieven thuis
liggen van onbekende en bekende
collega's. Als ik zo iemand tegen
kom zeg ik, hee, ik heb je brief nog
thuis". De luisteraars konden er
hartelijk om lachen.
Als er onzin in de kranten staat, is
dat volgens Smalhout de schuld
van artsen die zelf onzin vertellen.
"Die onzin wordt vervolgens letter
lijk geciteerd, zoals het een goed
journalist betaamt". Smalhout
sprak ook zijn afkeuring uit over de
onzin die artsen uitkramen in een
dagelijks gesprek met patiënten.
"Artsen behandelen patiënten alsof
het randdebielen zijn of gebruiken
medische vaktaal waar de honden
geen brood van lusten".
Met deze kritiek vatte hij het sym
posium samen voor de toehoorders.
Volgens de hoogleraar staat of valt
goede voorlichting over gezond
heidszorg met het opvoeden van
mensen die hierin werkzaam zijn.
"Artsen moeten worden opgevoed
en niet de media". Het is afwachten
of de volgende lichting medici zich
de kritiek van Smalhout ter harte
heeft genomen.
Stoute jongetjes zijn er altijd ge
weest; alleen de manier waarop ze
in het gareel worden gehouden, is
in de loop der eeuwen veranderd.
Een instelling die zeer veel jonge
tjes had en dus ook veel stoute, en
het zich bovendien niet kon ver
oorloven anti-autoritair op te voe
den, was vanouds het weeshtiis.
De regenten en directies van
weeshuizen hanteerden het prin
cipe dat een goed vader de roede
niet spaart. De directeur van een
weeshuis werd vroeger de vader
genoemd, ook wel binnenvader,
ter onderscheiding van de regen
ten zelf, die soms als buitenva-
ders werden aangeduid. Al deze
vaders spaarden de roede be
paald niet; zij hadden zelfs geen
zwarte piet nodig om ontzag in te
boezemen. In Leiden wisten de
regenten van het grootste wees
huis, het Heilige Geest weeshuis,
na een fusie in 1774 Heilige Geest
of Arme Wees- en Kinderhuis ge
heten, er ook weg mee.
Straffen.
Wanneer er 'klachten over een
weesjongen bij de regenten bin
nenkwamen, werd hierover op
hun eerstvolgende wekelijkse
vergadering gesproken. Vaak
bleef het erbij dat de voorzitter
van het college de jongen gewel
dig de mantel uitveegde. Dusda
nig dat die in tranen beloofde zijn
leven te beteren. Maar er waren
zwaardere vergrijpen. Weerspan
nigheid, belediging van het per
soneel, te laat binnen zijn en dat
soort zaken, werd doorgaans ge
straft met het op water en brood
zetten, te pronk stellen enz. of, als
het toch wel heel erg was, het met
roeden kastijden op de schrob-
belbank.
Wie niet weet hoe een schrob-
belbank eruit ziet, moet maar
eens de tentoonstelling in het
Rijksmuseum voor Geologie en
Mineralogie, thans het Natuurhis
torisch Museum aan de Hoog-
landsekerkgracht 17, gaan bekij
ken. Hier zijn overigens nog meer
strafwerktuigen en andere voor
werpen uit de geschiedenis van
het weeshuis te zien.
Op het bezwangeren van een
meisje stond als straf het zonder
enige uitzet, maar beladen met
schande, het Weeshuis te worden
uitgejaagd. Het hebben van ver
kering op zich, met het'risico dat
er wat al te straf werd gevrijd,
schijnt niet afgekeurd te zijn.
Weglopen werd echter allesbehal
ve gewaardeerd, zodat daartegen
wel de zwaarste straffen in het ge
weer gebracht werden. Lichte ge
vallen kregen een blok aan het
been. Dit was plomp genoeg om
iedere lust tot rondlopen te bene
men, laat staan ermee op de open
bare straat te komen. Het was een
straf die veel gewone vaders op
hun weerspannige of te lichtzin
nige dochters toepasten; er zijn
hele reeksen verzoeken aan het
stadsbestuur bewaard gebleven
om meisjes voor een bepaalde pe
riode een blok aan het been te mo
gen sluiten. Maar de zwaarste
straf was toch wel eenzame op
sluiting, al dan niet op water en
De Vliet en de Binnenvest
met een versterking of militaire
functie te maken. Toevallig stond
het op een terrein dat voor 1609
straatje door de projectontwikke
laars Van Kampen, de huidige
Kampersteeg, bleef dit terrein
nog een paar eeuwen lang 'Het ei
land' heten. Een enkele keer is
zelfs sprake van het 'eilant van
Canarien', maar de hier gestraft
wordende weesjongens zullen ze
ker geen gedachten aan een zon
nig Canarisch eiland hebben ge
kregen.
Hoe lang het blokhuis als straf
inrichting heeft dienst gedaan, is
moeilijk na te gaan. Bekend is dat
het stadsbestuur de regenten op 2
februari 1736 toestemming gaven
het pand onderhands te verkopen
aan een zekere Mozes of Moise
des Bouvrys. Het is daarna steeds
als gewoon woonhuis bewoond.
Sedertdien werden de stoute jon
gens dus binnen het Weeshuis
complex opgesloten. Tegen het
toen nog niet gedempte Burg-
grachtje had men een paar kamer
tjes, kolhuizen genaamd, die voor
dat doel konden dienen. Toch
was die plaats niet ideaal, getuige
een verzoekschrift van de regen
ten aan het stadsbestuur uit 1764.
Niet alleen lagen ze wel erg afge
legen, maar door het jaarlijks te
rugkerende hoge water in het
Burggrachtje waren ze zo vochtig
en stonden soms zelfs onder wa
ter, dat voor de gezondheid van
de kinderen moest worden ge
vreesd. Tot hun leedwezen kon
den de regenten ze dus niet meer
gebruiken.
Omdat veel jongens zich heel
wat voorstelden van het varen
naar Indië, dus op avontuur in
dienst van de VOC, waren er die
zich zo misdroegen bij hun baas
dat zij zorgden te worden ontsla
gen in de hoop als straf naar Indië
te worden gestuurd. Maar wees
jongens hadden niets te willen; de
regenten maakten wel uit wat
goed voor hen was. En die regen
ten vonden eenzame opsluiting
met het verrichten van dwangar
beid als strafmiddel zeer effectief.
Het stadsbestuur verleende de
gevraagde toestemming om een
washuis en een verhuurd huisje
te verbouwen tot kolhuizen en
werkkamers. De kolhuizen zijn
Blokhuis
Omdat jongens met een blok aan
het been en degenen die moesten
worden opgesloten de orde in het
weeshuis konden verstoren, neig
den de regenten ertoe ze zo ver
mogelijk van het weeshuis onder
te brengen. Daartoe verwierven
zij een gewoon huis aan de Vliet,
dat ingericht werd tot blokhuis.
Dit gevangenisje heeft dus niets
LEIDSE
KRONIEK OVER
door een grachtje was omgeven
en dus op een eiland leek. Na
demping en de aanleg van een
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
pas in de vorige eeuw als pedago
gisch ongeschikte middelen op
gedoekt. P.J.M. DE BAAR
LAAGSTBETAALDEN - Gede
puteerde Van der Vlist spreekt mor
genavond op de Pvd A-leden verga
dering in de Rode Leeuw in Oegst-
geest. Hij zal ingaan op de vraag of
er voor de laagstbetaalden iets kan
worden gedaan in verband met de
steeds hoger worden lasten voor het
milieu. Aanvang 20.00 uur.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Te Sassenheim werd gisteren
een opgewekt ijsfeest gevierd.
Des morgens werden de kinde
ren der openbare school op het
ijs getrakteerd terwijl voor een
25-tal der grootste kinderen eene
hardrijderij op schaatsen werd
gehouden om vele en verscheide-
nen prijzen. Eerste prijs was een
paar Friese schaatsen. Des na
middags had er een hardrijderij
plaats voor mannelijkje ingeze
tenen boven de 16 jaren. De prij
zen bestonden in spek, wollen de
kens enz., enz. Er waren 43 deel
nemers die kampten om 22 prij
zen. De eerste prijs werd be
haald doorJ. Bader, de 2de door
A. Hoogeveen, de derde door J.
Schrama. Door den heer burge
meester werd zoowel het kinder
feest als de hardrijderij den in
gezetenen gegeven. Hij verschaf
te daardoor niet alleen een aan-
genamen feestdag, maar bezorg
de door zijn mildheid, tevens
aan armen een goed maal of
warme beschutting tegen de kou.
Er heerschte op de mooie ijsbaan
onder de vele toeschouwers eene
vrolijke stemming. Ook dank zij
den goeden zorgen van de feest
commissie, liep alles in de beste
orde af.
Vijfentwintig jaar geleden:
- Heerlijke chocolade, dacht een
secretaresse van het Nederlands
Instituut voor Preaventieve Ge
neeskunde aan de Wassenaarse-
weg in Leiden, toen ze gistermid
dag van iemand 'een stukje bij
de thee kreeg. Ze pakte de lekker
nij uit het papier en tot haar
grote ontsteltenis kroop er een
wit wormpje uit van bijna een
centimeter lengte. Ze heeft de
chocolade, zonder er ook maar
een hap van te nemen in de prul
lenbak gegooid. Andere colle
ga's, die ook een stukje kregen,
hebben met argusogen en hele
kleine hapjes de lekkernij veror
berd.
