Hoge nood op intensive-care
Doorsturen
patiënten
komt steeds
vaker voor
'Wel voldoende bedden, niet genoeg personeel'
Een ziekenwagen nodig? Bel 06-11 als elke seconde telt. Maar
heb wat geduld als je naar een intensive-care moet. En wees
niet al te verbaasd als de ambulance je na een hartaanval eerst
de halve provincie rondrijdt. Het komt steeds vaker voor dat er
geen plaats is in de ziekenhuizen in de buurt. Die kwestie kwam
weer volop in de publiciteit toen twee Haarlemse ziekenhuizen
vorige week een verkeersslachtoffertje wegens plaatsgebrek
doorstuurden. Het jongetje overleed een dag later. "Dat een zie
kenhuis overbezet is, is allang geen uitzondering meer. In de af
gelopen week gebeurde het acht keer dat alle intensive care-af-
delingen in deze regio vol zaten".
door Wim Wegman
ZATERDAG IS DECEMBER 1
Commandant Mark in de alarmcentrale: "Ik heb de sterke indruk dat het aantal ritten buiten de regio is toe
genomen". (archieffoto Holvast)
Het is misschien wat cru gesteld,
maar ziekenwagens kunnen men
sen na een hartinfarct of een ernstig
ongeval allang niet meer vanzelf
sprekend naar het dichtstbijzijnde
ziekenhuis vervoeren. De intensive-
care- en de hartbewakingsafdelin-
gen zijn steeds vaker vol, waardoor
Leidse ambulances soms moeten
uitwijken naar Amsterdam of Rot
terdam, en een enkele keer zelfs Til
burg.
Omgekeerd zien ambulance
chauffeurs uit Den Haag of Utrecht
zich steeds vaker gedwongen hun
patiënten naar onder meer de Leid
se ziekenhuizen te vervoeren, om
dat daar toevallig een intensive-
carebed vrij is.
Er is niet veel fantasie voor nodig
om te bedenken dat deze 'export'
van slachtoffers vroeg of laat tot on
gelukken zal leiden. Het is zelfs de
vraag of die ongelukken al niet heb-
bën plaatsgehad. Hoewel hij geen
concrete gevallen kan noemen, sluit
de de Zuidhollandse inspecteur
voor de volksgezondheid, F.J. Ha-
zelzet, niet uit dat jaarlijks enkele
patiënten onnodig overlijden om
dat er te lang met hen is 'geleurd'.
Kwalijk
Dat er in Nederland, en vooral in de
Randstad, een groot tekort is aan in-
tensive-carebedden, is al enkele ja
ren bekend. De kwestie kwam weer
volop in de publiciteit toen twee
Haarlemse ziekenhuizen vorige
week een Hillegoms verkeers
slachtoffertje wegens plaatsgebrek
doorstuurden. Het jongetje werd
uiteindelijk in het Amsterdamse
VU-ziekenhuis opgenomen, waar
het een dag later overleed.
Volgens commandant Mark van
de Leidse Centrale Post Ambulan
cevervoer (CPA) die het vervoer
heeft geregeld, was de jongen er zo
Het geleur met patiënten kost mo-
elijk enkele mensenlevens per jaar.
(foto Loek Zuyderduin)
ernstig aan toe dat hij waarschijn
lijk ook was overleden als hij direct
in één van de Haarlemse ziekenhui
zen was opgenomen. Desondanks
heeft Mark de regionale inspectie
voor de volksgezondheid ingescha
keld.
"Niet omdat de ziekenhuizen
geen plek hadden. Als ze vol zitten,
dan zitten ze vol. Daar kunnen zij
ook niets aan doen. Wat ik ze wel
kwalijk neem, is dat ze niet eerst
naar de jongen hebben gekeken.
Het is een goed gebruik dat een zie
kenhuis, ook al heeft het geen bed
vrij, een patiënt even laat onderzoe
ken en zijn toestand probeert te sta
biliseren voordat het hem verder
stuurt. Dat is m Haarlem niet ge
beurd".
De affaire rond het Hillegomse
verkeersslachtoffertje is een ex
treem geval, meent Mark. "Ik heb
nog nooit meegemaakt dat een pa
tiënt twee keer achter elkaar werd
geweigerd. Maar dat een ziekenhuis
overbezet is, is allang geen uitzon
dering meer. Om een indruk te ge
ven: de afgelopen week zaten de in
tensive care-afdelingen in deze re
gio acht keer op hetzelfde moment
vol. Dat betekende natuurlijk nog
niet dat we acht keer de regio uit
moesten met onze ambulances. Als
er niets gebeurt, heb je ook geen
plek op een intensive care nodig".
Passen en meten
Het begrip 'vol' blijkt trouwens rek
baar. Mevrouw L.A. Groeneveld,
voormalig coördinatrice bij de
Leidse CPA: "We hebben vorig jaar
ruw geschat 200 keer problemen ge-
had met het 'herbergen' van een pa
tiënt in een regionaal ziekenhuis.
Dat klinkt dramatischer dan het is,
want ongeveer 150 van die mensen
konden we uiteindelijk toch in dit
gebied kwijt. Daarvoor was soms
wat druk nodig op de ziekenhuizen.
Ze zullen ongetwijfeld ook flink
hebben moeten passen en meten,
maar voor het merendeel van de pa
tiënten is uiteindelijk toch een gaat
je gevonden".
Ondanks de 'plooibaarheid' van
de vier ziekenhuizen in dit gebied,
bleven er vorig jaar toch zo'n 50
mensen over die naar elders ver
voerd moesten worden. CPA-com-
mandant Mark benadrukt dat deze
patiënten niet lukraak langs inten
sive care-afdelingen zijn gereden, in
de hoop dat er nog ergens een bed
vrij was. "Wij inventariseren twee
keer per dag hoeveel bedden er in
de regio vrij zijn. Is alles vol, dan in
formeren we bij de ziekenhuizen in
de omliggende gebieden wat zij nog
beschikbaar hebben. We nemen op
nieuw contact op als we een patiënt
hebben. Blijken ze dan toch geen
plaats te hebben, dan proberen we
het bij een ander ziekenhuis; net zo
lang tot we iets hebben gevonden.
Daar wordt de ambulance dan naar
toe gestuurd".
"Het is dus niet zo dat we eerst
naar het ene ziekenhuis rijden, daar
worden weggestuurd en vervolgens
maar ergens anders aanbellen. We
hebben onze vaste routes daarom
reed de ambulance vorige week met
het Hillegomse jongetje eerst naar
het Spaarneziekenhuis in Haarlem
maar als er geen plaats is wordt
de koers snel verlegd. Doordat de
CPA-centralist telkens snel in
greep, zijn er tijdens het vervoer van
dat jongetje 'slechts' twee minuten
verloren gegaan. Dat zijn er natuur
lijk nog altijd twee te veel".
Duidelijkheid
De patiënten die de Leidse regio uit
moeten, worden meestal eerst naar
het AZL gereden, ook al is er in dat
ziekenhuis geen plaats. Mevrouw
Groeneveld: "We willen het zekere
voor het onzekere nemen en laten
de patiënt daarom eerst door een
arts van het AZL onderzoeken.
Want het is natuurlijk nog maar de
vraag of de patiënt wel over een lan
ge afstand kan worden vervoerd. Zo
niet, dan zal er toch maar iets in de
regio moeten worden geregeld. De
arts kan er bovendien voor zorgen
dat de toestand van de patiënt niet
verder verslechtert".
Het ambulance-personeel kan
niets voor een slachtoffer doen, be
halve hem dan zo snel mogelijk naar
een ziekenhuis vervoeren. Regio
naal inspecteur Hazelzet: "Ze zijn
vaak niet medisch bevoegd en moe
ten daarom in principe van een pa
tiënt afblijven. Ze mogen niet eens
een infuus aanleggen, om maar iets
simpels te noemen. Dat kun je de
mensen niet kwalijk nemen, maar
het betekent wel dat een slachtoffer
soms tientallen minuten van hulp
verstoken blijft. Dat moet tot onge
lukken leiden, het kan niet anders".
Hazelzet kan zijn stelling echter
niet met cijfers onderbouwen. "Als
je de ambulancediensten vraagt of
door de lange reistijden ooit men
sen zijn overleden, hebben ze de
neiging om 'nee' te zeggen. Het is
natuurlijk ook moeilijk om dat uit te
maken. Ze zijn per slot van reke
ning geen medici. Ook de zieken
huizen kunnen die vraag moeilijk
beantwoorden, want ze weten niet
hoe de toestand van de patiënt was
toen hij door de ambulance werd
opgehaald. Desondanks ben ik er
van overtuigd dat er per jaar enKeie
mensen voortijdig overlijden omdat
ze door het tekort aan intensive ca-
re-plaatsen over veel te lange af
standen moesten worden ver
voerd".
Bedden genoeg
Over de oorzaak van het tekort
hoeft volgens Hazelzet geen twijfel^
te bestaan. "Een gebrek aan geld en
daardoor een gebrek aan personeel.
Het trieste is dat de ziekenhuizen
vaak wel genoeg bedden hebben.
Ze kunnen echter niet voldoende
mensen vinden die de hoogwaardi
ge apparatuur bij die bedden kun
nen bedienen. Het werk op een in
tensive care-afdeling vergt hoogop
geleid personeel, en door de lage be
loning en het slechte imago dat de
gezondheidszorg nu eenmaal heeft,
kiezen dergelijke mensen massaal
voor andere banen".
Om de ergste nood te lenigen, zou
het rijk de ziekenhuizen snel veel
meer geld moeten geven. "Het punt
is echter dat het probleem voorals
nog moeilijk is te duiden. Hoe vaak
moeten ambulances naar andere re
gio's uitwijken? Wat voor gevolgen
heeft dit voor de patiënten? Dat is
nu niet duidelijk. Willen we de rege
ring ervan overtuigen dat er meer
geld beschikbaar moet worden ge
steld, dan zullen we toch met wat
preciezere antwoorden moeten ko
men. Anders zijn we snel uitge
praat".
Om die duidelijkheid te krijgen,
zijn de regionale inspecties van
Noord- en Zuid-Holland deze zomer
een onderzoek begonnen naar de
problemen. De CPA's in de regio's
Den Haag, Rotterdam en Amster
dam houden sindsdien nauwgezet
bij hoe vaak en waarheen hun am
bulances moeten uitwijken. "De
eerste resultaten van dat onderzoek
leren dat de problemen inderdaad
groot zijn".
Het Leidse CPA-gebied, dat uit
de Duin- en Bollenstreek, de Leidse
en de Alphense regio bestaat, is
vooralsnog echter een 'witte vlek' in
dit onderzoek. Hoewel de ambulan
ce-ritten hier al sinds enige tijd de
computer 'ingaan', houdt de Leidse
CPA-post de uitstapjes buiten de re
gio nog niet precies bij.
Hazelzet: "We hebben daar tot
nog toe niet op aangedrongen, om
dat we de indruk hadden dat de pro
blemen in dit gebied meevielen.
Stérker, we geloofden dat Leiden
en Haarlem de uitwijkplaatsen wa
ren voor Amsterdamse en Rotter
damse ambulances. Nu echter is ge
bleken dat ook die regio's vol zijn,
zal ik Leiden vragen aan het onder
zoek mee te werken". Mark is elk
geval van harte bereid de gegevens
bij te houden. "Als de inspecteur
dat vraagt, doen we dat natuurlijk".
Geen probleem
Volgens woordvoerder Dirk Ket
ting is er in het Academisch Zieken
huis Leiden weinig aan de hand. "Ik
vind dat er bij ons niet echt sprake
is van een probleem. Het gebeurt
hooguit één keer per maand dat we
een patiënt doorsturen omdat we
geen plaats voor hem hebben op de
intensive care-afdeling. Dat is trou
wens oud nieuws. Het was vorig
jaar ook al zo, en het probleem is
sindsdien niet groter geworden".
Mark bestrijdt dit laatste. "Ik
weet bijna zeker dat de moeilijkhe
den zijn verergerd. Ik kan dat niet
met cijfers aantonen, want zo pre
cies hebben we de zaak nooit uitge
splitst, maar ik heb toch de sterke
indruk dat het aantal ritten buiten
de regio is toegenomen".
De dood van de Hillegomse jon
gen heeft inmiddels geleid tot een
serie kamervragen. Daarbij werd
onder meer opheldering gevraagd
over de rol van de Leidse CPA. CDA
en PvdA meenden dat de ambulan
ce-post veel eerder had moeten vra
gen of er plaats was in het Haarlem
se ziekenhuis. Mark houdt vol dat
de CPA dat in een heel vroeg stadi
um heeft gedaan.
"Nogmaals, we informeren twee
keer per dag hoeveel bedden er in
de verschillende ziekenhuizen be
schikbaar zijn. En we doen dat op
nieuw op het moment dat we aan
een rit beginnen". Hij voelt overi
gens wel voor het Amsterdamse Si
rene-project, waarbij de ziekenhui
zen via een centrale computer de
CPA's onmiddellijk inseinen als er
een bed is vrijgekomen of juist weer
is bezet. "Maar ook dan blijf je af
hankelijk van de man of de vrouw
in het ziekenhuis, die de knop moet
indrukken".
Volgens Hazelzet werkt Sirene
uitstekend. Voor zo ver het kan wer
ken, want in en rond Amsterdam is
zelden een intensive-carebed be
schikbaar. "Dat is het schrijnende.
Sirene is een prachtig systeem,
maar op dit moment verdeelt het
slechts de armoede".
Gesloten
Een centraal computersysteem zou
de CPA in dit gebied misschien van
een 'bijkomend probleempje' kun
nen afhelpen. Mevrouw Groene
veld, de voormalige coördinatrice:
"Het gebeurt nogal eens dat huisart
sen, als ze 's nachts een patient aan
melden, ten onrechte zeggen dat ze
de plaats op de intensive-care al
hebben geregeld. De ambulance
komt vervolgens voor een gesloten
deur en de CPA mag de moeilijkhe
den oplossen. Ik zeg niet dat alle
huisartsen dat doen, maar er zijn er
een paar bij waar we wat dit betreft
heel slechte ervaringen mee heb
ben".
