Jozef werd pas later jonger
Prentenexpositie Cathaiijneconvent 'Rondom Kerst'
marts,
piftoses gauöctce que
fiemitt/11» bctbteem tn piepte
pofiiü mmaik MMuys
ZATERDAG 15 DECEMBER 1990
GEESTELIJK LEVEN x,
PAGINA 17
Het was de redactie van het jon
geren radioprogramma 'Water
Vuur' van de NCRV een doorn in
het oog dat de gospelsongs in ons
Nederlandse taalgebied vaak ge
makkelijk geïmiteerde en te klak
keloos vertaalde Amerikaanse
nummers waren.
In een poging de gospelsong in
ons land te laten uitgroeien tot
een meer volwassen vorm, heeft
'Water Vuur' vorig jaar voor de
eerste maal het initiatief geno
men door zelf opdrachten aan
tekstschrijvers en componisten
te geven.
Dit experiment leverde toen 21
nieuwe liedjes op, gemaakt door
15 vaderlandse schrijvers en com
ponisten. Gestimuleerd door dit
resultaat heeft de NCRV daar een
vervolg aan gegeven en de on
langs uitgebrachte cd 'Groot Ge
lijk' is het resultaat.
Het schijfje, dat maar liefst 75
minuten lang is, bevat 18 songs
waaraan zo'n veertig componis
ten, muzikanten en vocalisten
van eigen bodem hebben meege
werkt. De liedjes zijn gemaakt bij
tien gelijkenissen van Jezus, die
zoveel woorden wordt verwezen
naar Jezus' verhaal over 'de arbei
ders in de wijngaard', anders was
ik er nooit opgekomen.
Niet alle songs zijn qua bood
schap en uitvoering even sterk.
Tot de mooisten behoren 'Wil je
echt nog meer?' (naar aanleiding
van de niet-vergevende knecht)
en 'Ik kijk wel uit!', terwijl het
leuk geproduceerde 'Solidariteit'
(over de arbeiders in de wijn
gaard) een waardige afsluiter
vormt, met het makkelijk zingba
re refrein: 'We eisen 10 procent...'.
Zeer positief is dat alle songs
goed zijn te verstaan (dat moest
ook wel, want in mijn tekstboekje
ontbrak een vel). Duidelijk is dat
de vele doe-het-zelfers op gospel-
gebied hun winst kunnen doen
met dit project, waarvan een
kooruitgave verschenen bij Uni
versal Songs in Hilversum.
De cd kost 29,90 en is te be
stellen door overmaking van dat
bedrag op giro 850.000 t.n.v.
NCRV-uitgaven in Hilversum,
onder vermelding van cd Groot
Gelijk.
W.S.
'Groot Gelijk'
tot juli volgend jaar de rode draad
vormen in 'Water Vuur'.
Voor de gospelliefhebbers zijn
bekende stemmen te beluisteren,
zoals Marcel McArthur, Ben Ket
ting (ex-Design en nu op de solo
toer), Joe Bourne, Judith van
Straten (Design) en Barbara Lok
(No Fake), die zeer uiteenlopende
songs ten gehore brengen.
Soms is de band van de compo
sities met de gelijkenis overdui
delijk. 'Tel uit je winst!' bijvoor
beeld, is een hervertelling van 'de
onrechtvaardige rentmeester'. De
parabel 'De barmhartige Samari
taan' inspireerde tot 'Met m'n kop
in het zand' en 'Ik kijk wel uit!',
waarin het geen-woorden-maar
daden centraal staat, wat ook min
of meer de boodschap is van de
bewuste geschiedenis.
'Groot Gelijk' bevat ook songs,
waarbij soms ternauwernood de
link met de bewuste gelijkenis is
te ontdekken. Het is maar goed
dat bij 'Dansen op de muur' met
Van onze redacteur Wim Schrijver
UTRECHT Jozef de Timmerman wordt op de oudste illu
straties van de gebeurtenissen rond Kerstmis afgebeeld als
een heel oude man. De achterliggende gedachte was dat
men zo de maagdelijkheid van Maria veilig wilde stellen.
Pas later, toen het huwelijk in de ogen van de kerk ook meer
waardering nodig had, werd hij de jonge, krachtige huisva
der.
De aanbidding der herders, zoals afgebeeld in een boekje uit 1498.
UTRECHT De grote Napoli-
taanse kerststal van het Catha-
rijneconvent bestaat uit maar liefst
56 figuren, die ieder jaar tegen kerst
uit de dozen worden gehaald en op
gesteld in een natuurgetrouw land
schap in een boog in de middeleeuw
se kelder van het museum.
De 'kerststal' werd in de achttien
de eeuw in Napels vervaardigd, en
dit is duidelijk aan de kleding van
de figuren te zien. De 'stal' is in dit
geval een tempelruïnezoals ze veel
in de omgeving van Napels te vin
den waren en door de herders als
verblijfplaats werden gekozen.
Naast de 'heilige familie', de her
ders en de drie koningen met hun ge
zelschap, houden vele dorpelingen
zich in de omgeving van de ruïne op.
Haast de een zich voort, een ander
ligt ladderzat zijn roes uit te slapen.
Volgens hoofd presentatie Staal
wordt zo uitgebeeld wat in de bijbel
staat: zij hebben het licht gezien,
maar niet gegrepen.
De beeldjes zijn ongelijk van
grootte; vooraan staan de grootste
figuren en achteraan de kleinere.
Hierdoor ontstaat een heel sugges
tieve dieptewerking. Het museum
heeft het landschap dit jaar voor
zien van een bredere rand, gezien de
'aaibaarheidsfactor' van de kameel
en de geiten.
Ook deze kersstal is tot en met 27 te
zien. (foto pr)
beperkt ervaren, aldus directeur
Defoer. "De behoefte aan sensatie
en het gemoed aansprekende ge
schiedenissen was tweeduizend
jaar geleden even groot als nu.
Zo onstonden er allérlei vertellin
gen rond de jeugd van Christus".
Deze verhalen vonden hun neer
slag in het zogenoemde proto-evan-
gelie van Jacobus en het pseudo-
evangelie van Mattheüs. Zo is Maria
op een gravure van Tehodoor Galle
met een spinnewiel te zien. Zij was
immers volgens de mythe opge
voed in de tempel en moest het
nieuwe voorhangsel maken, dat het
'heilige der heiligen' aan het oog
onttrok.
Ook gaven de legendes antwoord
op vragen die het oorspronkelijke
verhaal openliet. Hoe kon het bij
voorbeeld gebeuren dat Jozef en
Maria bij de besnijdenis het offer
van de armen brachten twee duif
jes, te zien in een illustratie uit een
boekje van Luther terwijl de ko
ningen hen hadden overladen met
geschenken? Nu, zo werd verteld,
die had Maria intussen allemaal
weggeschonken.
Ook zijn de prenten rijk aan sym
boliek. Zo is Jozef regelmatig te her
kennen, alleen al dankzij de typi
sche werktuigen voor een timmer
man die hij bij zich draagt. Meer
voor ingewijden is de betekenis van
de korenaren die in of nabij het stro
te vinden zijn, waarop het kind Je
zus ligt. Jezus heeft immers later
van zichzelf gezegd dat hij 'het
brood des levens' is. Bovendien be
tekent Bethlehem letterlijk 'brood
huis'.
In doeken
De afbeeldingen stonden ook bloot
aan nieuwe openbaringen. Wordt
het kind in de vroegste prenten ge
heel ingezwachteld getoond Ma
ria wikkelde Jezus immers in doe
ken vanaf de veertiende eeuw
wordt het kindje geheel naakt afge
beeld. Toen waren namelijk visioe
nen bekend van de heilige Brigitta
van Zweden, waaruit bleek dat het
kind Jezus er plotseling was, waar
op Maria, die dus geen echt kraam
bed had gehad, haar Heiland direct
aanbad.
Twee eeuwen later werd het kind
weer in doeken afgebeeld, want
toen had het bekende Concilie van
Trente (midden zestiende eeuw)
een veroordeling over alle religieu
ze toeters en bellen uitgesproken.
Het toneel -en de hoofdfiguranten
evalueerden in de loop der eeuwen;
bijvoorbeeld de boerse herders uit
de vijftiende eeuw, beantwoordden
in de renaissance veel meer aan het
op de klassieke oudheid geïnspi
reerde ideaalbeeld van de mens.
Een element uit het kerstverhaal
dat relatief zeer weinig is uitge
beeld, is de besnijdenis in de tem
pel. Volgens Staal heeft dit te ma
ken met het feit dat het hier om een
typisch joods ritueel gaat, en derge
lijke zaken kregen in de kerk gerui
me tijd "geen nadruk". De bekende
Haarlemmer Hendrick Gotzius liet
de besnijdenis in zijn kopergravure
van 1594 overigens plaatsvinden in
een kerk, en wel de St. Bavo in zijn
woonplaats. Opvallend detail: Got
zius staat zelf tussen de toeschou
wers.
Andere bekende namen die in de
expositie zijn terug te vinden, zijn
die van Rembrandt en Abraham
Bloemaert, terwijl er van Albrecht
Dürer twintig houtsneden uit de se
rie het 'Leven van Maria' worden
getoond. Dergelijke indrukwek
kende prenten, worden afgewisseld
met aandoenlijke bidprentjes uit de
grote collectie die het museum rijk
is.
De besnijdenis, zoals de Haarlemse kunstenaar Hendrick Goltzius het zich in 1594 voorstelde, namelijk in de St.
Bavo.
Ook het Bijbels Openluchtmuseum
de Heilig Land Stichting in Nijme
gen besteedt aandacht aan kerst.
Voor het derde jaar is daar een ex
positie te zien van kerstkribben, sa
mengesteld uit de enomre collectie
van mevrouw Elisabeth Houtzager.
De voormalige directrice van het
Centraal Museum in Utrecht heeft
veertig jaar lang kribben van over
heel de wereld verzameld. Dit keer
is het thema van de tentoonstelling
in Nijmegen 'Kerstkribben uit verre
landen'.
Beide exposities zijn tot en met 27
januari te bewonderen.
Deze en dergelijke details zitten vol
gens C. H. Staal, hoofd presentatie
van Het Catharijneconvent in
Utrecht, volop in de onlangs ge
opende èxpostie 'Rondom Kerst'.
De tentoonstelling vertelt het ver
haal van kerst aan de hand van vele
oude houtsneden, gravures en etsen
uit het eigen bezit van het rijksmu-
Bij Het Catharijneconvent leefde
al geruime tijd de gedachte om weer
eens een echte kersttentoonstelling
te organiseren, zo vertelde directeur
drs. H. L. M. Defoer bij de opening.
Het museum trekt juist in de dagen
rond Kerstmis vele belangstellen
den, waarbij een enorme Napoli-
taanse 'kerststal' al ruim een kwart
eeuw de hoofdattractie vormt.
De nieuwe expostie van kerstgra
fiek wordt gevormd door prenten
die werden gemaakt tussen 1475 en
1750 en een chronologisch beeld ge
ven van het kerstverhaal: de aan
kondiging door de engel, het be
zoek van Maria aan Elisabeth, de ge
boorte, de herders, de besnijdenis,
de drie koningen, de opdracht in de
tempel, de kindermoord en de
vlucht naar Egypte en terugkeer
naar Nazareth.
Spinnewiel
In de illustraties is vaak veel meer te
vinden, dan in de oorspronkelijke
evangelieën wordt verteld. Die ver
halen werden dan ook al gauw als te
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 11.45 oecu
menische studentendienst; Marekerk 10 ds
Jansen Boskoop, 5 ds Post Ermelo; Mara-
nathak. (L. Morsweg) 10 ds Rooze ha; Oecu
menische geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 ds Nauta, 11.1-5 ds
Nautaen pastoor V Well; Bethlehemkerk (Drift-
str.) geen dienst; Bevrijdingsk. (Montgomery-
str.) 10 ds V Hunnik, 5 ds Rooze; Vredesk.
(Burggravenl.) 10 ds Schouten; Waalse kerk
(Breestr.) 10.30 pasteur Staal; 'Stevenshof' (rk
kerk Haagse Schouw) 11 ds Dekker-Keiler.
Acad. Ziekenhuis 10 pater V Haasteren.
Diakonessenhuis elke za 10.30 rk. dienst, en
10.30 ds V 't Hof. Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak.
(Surinamestr.) 10 ds Alblas; Oude Vest 10 ds
Vd Velden; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. zie herv. gem.; verzorgingstehuis
Groenhoven 10 kand Henzen; Merenwijk zie
herv gemeente. Geref. K. Vnjg. (Herengr.) 10,
5 ds Houtman. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10
en 5 ds Den Hertog. Geref. Gem. (zie onder
Leiderdorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehem
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds Sierat, Doops-
gez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerk-
str.) 10 ds Vos-Wiegand. Baptistengemeente
(aula 'Nieuweroord', Rijnsburgerweg 124) 10
ds Agtereek. Evang. Gemeenschap (Middel-
stegr. 3) 9 ev Meulenberg. 10.30 ev Sussen-
bach. Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) 10 ev Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr Scherpenisse.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg)
10 en 4.30. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24):
9.30 en 4, wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De
Ontmoeting', Noordhofland V.schoten) elke za
10 tot 11 bijbelstudie, 11 tot 12 predikatie.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10, 11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) 10, behalve 2e weekeinde van de
maand: za 7. Rooms-Kath. K. Haagweg za 7,
zo 10.30; Herensingel za 7, zo 9.30 en 11Rijn
dijk (Stevenshof) za 7, zo 9.30, Steenschuur za
7, zo 8.30,10,11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de za 7, zo 10; Lammenschansweg za 7, 10;
Haarl.straat za 7, zo 10.30 en 12.15, Merenwijk
zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES Herv. Gem. 9.30 hr Stoffenaar.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds V 't
Kruis Oegstgeest, 7 ds Dubbeldam Zwammer-
dam. Geref. Kerk 10 ds Vd Waal, 6.30 ds V
Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds
Den Hartog Veenendaal. Rk Kerk za 7, zo
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds Jonkman, 6.30 zie Maranatha-
kerk; Kruiskerk 10 ds 't Hooft; Opstandlngskerk
10 ds Ommering, 6.30 zie Opstand.kerk; G.
Herderkerk 10 ds Huizebosch, 6.30 ds Mulder;
De Bron 9 vic Rijken-vd Berg, 10.30 ds Moll;
Ashram (Marsdiep) 10 ds Mulder; Oudshoorn-
se kerk 10 ds Ter Bals; Sionskerk (Meteoor
laan) 9.30 ds V Wier Kampen, 6.30 ds Ouwen-
dijk. Geref. Kerk Mar.kerk 10 drs Wilschut, 6.30
ds V Dok; Salv.kerk 10 dr Fernhut, 6.30 ds
Jonkman. Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30, 5 kand Bruijn Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds Louwerse,
4.30 drs Kleingeld. Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
steinstr.) 9.30 en 4.30 ds Vd Meij. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 ev Graaff, 6.30 ds Koek
koek. Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 hr V Herpen. Volle-evang.gem. ('De
Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr Sikkens. Bapt
.gem. Ichthus (aula mavo H. Dunantweg 1)10
hr V Engelenhoven, 6.30 hr Smit. Pinkstergem.
'Het Licht' (A. v. Burenlaan 15) 10, Christenge
meente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek
Emmalaan) 10 hr Veldhuis Bodegraven. Leger
des H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.). Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) 10 ds Roos. Rk Kerk: Bo-
nifaciusk. za 7, zo 9.45 en 11.30; Piusk. za 7,
zo 9 en 10.30; De Bron za 7, zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9,30 ds Boer, 6 ds
Geuze. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 mw
Hurtak. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds V Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds
Kleermaker Rotterdam, 6.30 ds Vd Scheur,
Salv.kerk 10 ds Frederikse Woerden, 6.30 ds
Westrik Dubbeldam; Bethl.kerk (Nieuwerbrug)
10 ds vd Scheur, 6.30 ds Wiegeraad De Bilt.
Geref. Kerk 10 ds Elderman, 6.30 dr Vd Kooi
Leimuiden. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en
4.30 ds Simpelaar. Geref. Gem. (Stationsweg
17) 10 en 6.30. Evang.-Luth. Gem. geen opga-
BOSKOOP' Herv. Gem. Dorpskerk9.30 dr
Haitsma, 6.30 ds Jansen; De Stek 9.30 ds Ba
telaar Voorschoten. Geref. Kerk 9.30 ds De
Jong, 6.30 ds Jeroense Moordrecht. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 5 ds Oosting. Geref. Gem.
9,30, 3.30 student Hogchem, do 7,30 ds De
Leeuw. Volle Evang.gemeente 'Bethel' (Burg.
Colijnstr. 83) geen opgave.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 10.30 en 6.30
ds Alblas. Geref. Kerk 9 ds Huisman, 5 ds Vd
Horst Katwijk. Rk Kerk: dorp za 7, zo 10 en
11.30; Anker za 7, zo 11Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM' Herv. Gem. 10 ds Rothfusz. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds V Drongelen Am
sterdam, 7 ds Hofland. Chr. Geref. Kerk 10 en
5 ds V Langevelde. Christen Gemeente (P.
Breughellaan 36) 10 hr Braaksma ha, 7 zang-
dienst. Rk Kerk: Mart. za 7, zo 9 en 11Jozefk.
za 7, zo 10 en .11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: hferv. Gem.
Dorpsk. 10 ds De Graaf, 6 ds V Niel Rijnsburg;
Ontm.kerk 10 ds Sloof, 6.30 prof Vd Beek Val
kenburg. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-col-
lege) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 10 hr De
Ridder Sassenhiem, 5 ds Vd Horst. Rk Kerk za
7, zo 10.
KATWIJK AAN ZEE' Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
Sjojlema, 6 ds Visser; O. Kerk 10 ds Volk, 6 ds
Sjollema; Ichthusk. 10 ds Vd Berg, 6 ds Stam;
Pniëlk. 9.30 ds Bogaard, 6 ds Vroegindeweij;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10 ds Hovius,
6 dÉ Christ. Overduin 2.15 hr Bor. Herv. Gem.
'De Rank' (Helmbergweg 10) 10 ds Rog-Pronk
Scheveningen. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds Vd
Horst, 5 ds Mink; Triumfatork. 10 ds Mink, 5 dr
Bade Alphen. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.30 ds
Heida. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer-mavo)
10 en 7 kand Koedijk. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds
Veenendaal, di 7.45 ds Veenendaal bijbelle
zing. Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem. in.
Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem, (Am-
bachtsweg 2) 10 ds Visser. Soefi (Zuidduin
weg) elke 1e en 3e zondag, 4. Marinevlieg
kamp 10 pater Walters.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN' Herv. Gem. 10
ds Tielkemijer. Geref. Kerk 10 ds V 't Hof Wou-
brugge jeugddienst, 7 ds Tielkemeijer.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds Doesburg; Schep-
pmgsk. 10 ds Luttikhuis. Leythenrode 10.30 ds
De Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds Brommet,
10.45 rector Vijftigschild. Geref. Gemeente
Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10 ha en
4.30 ds Boogaard. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.)
10 hr De Vries, 7 evangelisatiedienst hr Reu-
rekas Zwaag. Rk Kerk za 7, zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 hr Goedhart
Nieuwkoop. Geref, Kerk 9.30 ds Vd Kooi, 7 ds
Elderman Bodegraven. Rk Kerk za 7, zo 9.30
en 11.15.
LISSE' Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds Verdijk;
Pauluskerk 10 ds De Gelder, 7 ds Verbeek Hil-
legom jeugddienst. Geref. Kerk 10 ds V Loe-
nen Leiderdorp. Geref. K, Vrijg. (Prinsessestr.
1) 10.45 en 4.30 ds Gersing. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10, 5 student Koekdijk. Chr. Geref.
Kerk 10 en 4.30 prof V Genderen. Geref. Gem.
10 en 4 ds Tanis. Evangeliegemeente (Heere-
weg 52a) 9.30 ev Brands. Rk Kerk: Agathakerk
za 7, zo 10 en 11.30; Poelpolder za 7, zo 10.30;
Mariakerk za 7, zo 9 en 10.15; Engelbew. za7,
zo 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds V
Mourik ha. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds V Mou-
rik. Chr. Geref. Kerk 9.30, 7 ds Beekhuis Rot
terdam. Remonstr. Gem. 10 ds V Woerden-
Surink Gouda, 4 kerstviering jeugd. Evang.
gem. (ver.gebouw 'De Rank', Regthuysplein)
12 nam. Rk Kerk za 7, zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Graaff,
6.30 ds Krispijn Leiden. Geref. Kerk 9.30 ds
Baas. Rk Kerk za; 7, zo 9 en ,11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 prof Graaf
land, 7 ds Ten Voorde Katwijk jeugddienst. Ge
ref. Kerk 9.30 en 6.30 ds Rang. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 ds V Roekei, Rk Kerk za 7,
zo 10.
NOORDEN. Herv. Gem. 9.30 ds Geuze, 7 ds
Boer Benthuizen. Geref. Kerk (W. Verlaat) 10
hr Kat Hazerswoude, 7 hr Schreuder. Rk kerk
za 7, zo 9 en 10.30.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds Vd Lee ha, 5 ds Vd Plas
Zwijndrecht; Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds Ruiten
burg ha; De Rank (Golfbaan) 10 ds Visser Kat
wijk. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds
Kuiper ha, Vinkenl. (Binnen) 10.ds Elgersma
ha, 7 ds Kuiper ha. Kapel W. v.d. Bergh-stich-
ting 11 ds Smaling Leiden. 'Sole Mio' 9 ds Dek
ker. Evang. centrum 'De Ark' (picképl. 1) 10 hr
V Duin, 7 ds Gerrets. Ned. Prot. Bond (aula
O.Zeew.) 10.30ds Bloemendaal Delft. RkKerk
Zee za 7, zo 10.30; Binnen za 7, zo 9.30 en 11
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds Vd
Meij; De Zilk geen dienst. Rk Kerk Victork. za 7,
zo 9 en 11Jozefk. za 7, zo 9 en 10.30, De Zilk
za 7. zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds De Bruin SoW-dienst; Pauluskerk
10 ds Da Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 prof Kuiper Oegstgeest. Geref. Kerk 10
ds Plomp. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) 9.30, 2.45 ds Trimp Zoetermeer. Ned.
Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45;en 4 ds Janse
ha. Van Wijckerslooth 4 ds Christ. Endegeest
10 ds Friederich. Volle-evangeliegem. (Gem-
centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk za 7, zo 9 en
10.30.
OUD-ADE. Rk Kerk za 7, zo 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds Heijting. Geref. K. 9.30 ds Zijl, 5 drs De
Goede Waarder. Remonstr. Gem. 10 mw Pleij-
zier-Polderman. Rk Kerk za 7, zo 10 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE. Herv. Gem. 10.30 en 7
ds Vd Hoeven ha. Chr. Geref. K. 8.45, 2.15 ds
De Boer Harderwijk.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
ds Wagter, 5 ds Volk Katwijk, Bethelkerk 9.30
ds Veldman Houten. Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds Terpstra, 5 ds Ribberink; Immanuel-
kerk 9 en 10.30 ds Ribberink, 5 ds Snel; Mara
nathakerk 9.30 ds Snel, 5 ds Terpstra. Geref.
Kerk Vrijg. 10 en 5.15 dr Douma Kampen. Chr.
Geref. K. 9.30 en 5 ds Bos. Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 hr Vork Wapenveld. Rk
Kerk za 7, zo 9.30 en (chr. tuinbouwschool) 11
RIJPWETERING: Rk Kerk zo 9 en 10,30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds Vol-
lebregt, 7 ds Bras. Geref. Kerk 10 ds Biewinga,
7 ds Bras. Chr. Geref. K. 10 en 5 drs Peels
Apeldoorn. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) geen
dienst. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds Laprê, 6.30 ds
Nicolai Den Haag. Geref. Kerk 9.30 ds Buike-
ma, 6.30 ds De Reus. Rk Kerk Aardam za 7, zo
9 en 12, kerk Langeraar za 7, zo 9,30 en 11,30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds Stam Kat
wijk, 6.30 dr Vermeulen, Geref Kerk 10 prof Vd
Beek, 6.30 drs Padmos. Geref. K. Vrijg. 9.30, 4
ds Heida.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds Schaap, 7 zie Kruispunt; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 drs Zwart, 7 zie Kruispunt;
'Rehoboth' (Van Leeuwenhoekkade) 9.30
kand Molenaar Voorschoten, 4.30 ds Vd Bergh
Noordwijk. Hulp en Heil-kerk ('Schakenbos',
Leidschendam) 10. Geref. Kerk 10 ds Lede
gang ha, 7 mw Zandstra Holysloot. Geref. K
Vrijg. (Bachlaan) 9 ds Geersing, 4.30. Rk Kerk
Laur.kerk za 7, zo 11.30; M. Godskerk. za 7, zo
10. Kerk van Engeland (British school in The
Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli
caanse dienst. Aula-basisgemeenschap (in
'Onderdak') geen opgave.
WADDINXVEEN Herv. Gem. Brugk. 9.30 drs
De Reuver Delft, 5 ds Kunz; Hoeksteen 9.30 ds
Kunz, 6,30 ds Schipaanboord; Bethelk 9.30 ds
Schipaanboord, 5 ds Goossen; Rehoboth-
school 9.30 ds Goossen; Imm.kerk 10 en 5 ds
V Houwelingen. Geref. Kerk Kruisk. 10.15 ds
De Moor, 5 ds V 't Hoff Boskoop; Ontm.kerk
9.30 ds Bongers. Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk)
8.30 en 2 45 ds Gratz Pernis. Chr. Afgesch.
Gem. 9.30 en 5 ds Vd Want. Oud-Geref. Gem.
(Mercuriusweg 29) 10 en 6.30, Remonstr.
Gem. 10 ds Vd Steen Rotterdam.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds Pa
ra Zoetermeer. 7 ds Steenstra open deur-
dienst; Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds V
Rhijn-Hoogendijk Wassenaar, Messiask. 4.20
ds V Dis; Dorpscentrum 9.30 ds Visser Rijs
wijk, Geref. Kerk Zijllaan 10 ds Hellendoorn.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds Fnedrich
Oegstgeest. RK Kerk Jozef za 7, zo 9.30 en 11
Will, za 7, zo 9.30 en 11GH za 6, zo 10.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds V 't Hof.
6.30 ds Rijksen Welsum. Geref. Kerk 9.30 ds
Cziria Rijnsburg, 6,30 mw Kok Koudekerk.
Ned. Prot, Bond (De Wijk, Schoolstr. 20) 10.30
ds Hooykaas Maassluis. Rk Kerk zo 10.30.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan zo 9.30,5 oecumenische
vesperdienst; Chr. Dienaark. za 7, zo 10.
Meerburgkerk H. Rijndijk za 7, zo 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 hr Leenman
Dordrecht, 6.30 ds Heyting Oude Wetering.
Geref, Kerk 9.30 ds Dubbeldam, 6.30 ds V 't
Hof Boskoop. Remonstr. Gem. 5 kerstmaaltijd.
