Havel vraagt om
speciale volmacht
Swsil
Deense oppositie vrijwel zeker van verkiezingszege
Sovjetunie wil voedselhulp VS
We hebben
voordelige
sweaters
vanstal
gehaald.
'Uiteenvallen Tsjechoslowaldje voorkomen'
HHEn
Studentenleiders China
in het geheim berecht
COMiNl, KIR HIS 1
NOBEL-PRIZE l
Tyminski mag Polen
voorlopig niet verlaten
WEU bespreekt Europese
snelle interventiemacht
DINSDAG 11 DECEMBER 1990
PRAAG (AP) - De Tsjechoslowaakse president Havel heeft gisteren aangekondigd dat hij
het parlement op korte termijn om speciale volmachten zal vragen om te verhinderen dat
het land uiteenvalt. In een toespraak voor het parlement zei Havel dat het land wordt be
dreigd door een geschil over de verdeling van bevoegdheden tussen de federale regering,
de Tsjechische landen en de Slowaakse republiek, waar het nationalisme hoogtij viert.
HONGKONG/PEKING - Nu de
wereldgemeenschap danig in be
slag wordt genomen door de Golf
crisis, lijkt voor China het sein op
veilig te staan om de leiders van de
democratiseringsbeweging van vo
rig jaar voor het gerecht te brengen.
Maar blijkbaar zijn de autoriteiten
er niet helemaal gerust op dat ze
zonder een internationale repri
mande de rebellerende Chinezen
kunnen veroordelen. Ze hebben
daarom hun toevlucht gezocht tot
geheime processen.
De internationale mensenrech
tenorganisatie Amnesty Internatio
nal heeft vorige maand de Chinese
regering ervan beschuldigd derge
lijke processen voor te bereiden. De
beschuldiging volgde op het uitlek
ken van berichten in China over de
komende processen tegen de dissi
dentenleiders. Zij zijn aangeklaagd
wegens subversieve en contra-revo
lutionaire activiteiten, en lopen het
risico lange gevangenisstraffen te
krijgen.
De afgelopen weken zijn ten min
ste acht dissidenten officieel in
staat van beschuldiging gebracht.
Aangenomen wordt dat zeker vier
dissidenten al zijn berecht. Versla
gen over de verhoren van de studen
tenleiders Zhang Ming en Zheng
Xuguang hingen vorige week aan
de muur van het volksgerecht.
Twee maanden geleden werd Li
Haitao, student filosofie, veroor
deeld tot een gevangenisstraf van
vier jaar. Hij was de eerste student
waarvan officieel bekend is dat hij
een proces heeft gehad en veroor
deeld is, nadat in juni vorig jaar de
democratiseringsbeweging op het
Plein van de Hemelse Vrede bloed
ig onderdrukt werd.
China heeft zich de laatste maan
den flink ingespannen om de inter
nationale wrevel tegen het land weg
te masseren en geprobeerd het Wes
ten voor zich te winnen door in drie
etappes minder belangrijke studen
tenactivisten vrij te laten. De groot
machten is er veel aan gelegen Chi
na te vriend te houden omdat zij
binnen de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties voor militaire ac
ties tegen Irak de steun van China
nodig hebben. De Chinese autori
teiten gaan er blijkbaar vanuit dat
vanwege die afhankelijkheid kwes
ties over mensenrechten zullen
worden weggeschoven.
Niettemin lijkt de regering het ze
kere voor het onzekere te nemen en
voorbereidingen te treffen voor een
geheim proces voor de studenten
leiders. onder wie de 21-jarige Wang
Dan. Volgens de Chinese wet heb
ben criminelen weliswaar het recht
op een openbaar proces, maar in de
praktijk zijn de autoriteiten be
voegd het aantal waarnemers te be
perken. Volgens bronnen mogen in
het geval van Wang alleen zijn fami
lieleden het proces bijwonen.
Inmiddels zitten de activisten die
opkwamen voor meer democratie al
meer dan 18 maanden zonder vorm
van proces vast. Gedeeltelijk komt
dat voort uit vrees voor internatio
nale kritiek. Alleen degenen die
worden beschuldigd van criminele
activiteiten gedurende de demon
straties hebben een proces gehad en
zijn veroordeeld. Slechts enkelen
van hen waren studenten of intel
lectuelen.
"Het spijt mij zeer dat ik zover moet
gaan", zei Havel. "Ik doe dit om aan
de verwachtingen te voldoen van
miljoenen burgers, die mij deze po
sitie hebben toevertrouwd en gelo
ven dat ik onze federatie zal helpen
redden".
Havel wees er op dat bedreiging
van de Tsjechoslowaakse staat deze
keer niet van buitenaf komt, maar
van binnenuit. "Wij bedreigen haar
zelf met onze geringe politieke cul
tuur, gebrek aan democratisch be
wustzijn en wederzijds begrip, ons
gebrek aan ervaring en onze per
soonlijke slechte ervaringen".
Havel maakte niet meteen duide
lijk welke bevoegdheden hij ver
langt. Hij kondigde aan spoedig een
wetsontwerp in te dienen bij het
parlement.
De bevoegdheden zouden moe
ten gelden totdat een nieuwe grond
wet wordt aangenomen. Dat moet
in de komende achttien maanden
gebeuren. Volgens Havel moet er
ook een constitutioneel hof komen
en moet de wettelijke mogelijkheid
worden geschapen voor landelijke
volksraadplegingen om in laatste
instantie politieke geschillen te be
slechten.
Volgens de bestaande grondwet
ondertekent de president verdra
gen. voert hij het bevel over de
strijdkrachten, benoemt hij de fede
rale regering, kan hij het parlement
bijeenroepen of naar huis sturen,
wetten ondertekenen, amnestie ver
lenen of een oorlog verklaren. Ook
mag hij extra bevoegdheden uitoe
fenen als hij daartoe met bijzondere
wetgeving is gemachtigd.
Havel zei dat opiniepeilingen uit
wijzen dat meer dan 70 procent van
de Slowaken en 74 procent van de
Tsjechen het conflict over de verde
ling van bevoegdheden een politiek
spel vindt dat veel minder belang
rijk is dan economische hervormin
gen. In het bijzonder kapittelde hij
de premier van de Slowaakse repu
bliek, Meclar. Havel zei dat de Slo
waakse leiders in strijd handelen
met de grondwet als zij hun wetten
verheffen boven de wetten van het
federale parlement. Besluiten van
het parlement moeten bindend zijn
voor alle instellingen en personen,
anders "breekt het dunne ijs van on
ze grondwet en zal onze staat onver
mijdelijk in juridische chaos weg
zakken".
Als het land uiteenvalt, zullen de
afzonderlijke delen volgens Havel
niet in staat zijn de onschendbaar
heid van de grenzen te garanderen
en is de kans op economisch herstel
verkeken. Interne instabiliteit staat
in zijn ogen buitenlandse hulp en
investeringen in de weg.
PARIJS (ANP) - Chefs van staven
van de negen landen van de West-
europese Unie beraden zich begin
volgend jaar in Parijs over de vor
ming van een Europese snelle inter
ventiemacht. Dit heeft de Franse
minister Dumas (buitenlandse za
ken) gisteren in Parijs meegedeeld
na een bijeenkomst van ministers
van buitenlandse zaken en defensie
van Frankrijk, Duitsland, Italië,
Verenigd Koninkrijk, de Benelux,
Spanje en Portugal.
Minister Ter Beek (defensie) ver
klaarde dat Nederland vooralsnog
niet heeft besloten wat voor eenhe
den het ter beschikking zou kunnen
stellen van zo'n interventiemacht.
Volgens militaire deskundigen om
vatten de Nederlandse strijdkrach
ten geen eenheden die zonder meer
geschikt zijn om deel uit te maken
van zo'n interventiemacht. De snel
le interventiemacht van de WEU
zou moeten optreden op plaatsen
waar specifieke Europese veilig
heidsbelangen worden bedreigd.
De ministers overleggen waar
schijnlijk op 17 of 18 januari, dus na
het verstrijken van het ultimatum
van de VN-Veiligheidsraad tegen
Irak. Van den Broek wilde een da
tum vóór 15 januari om de indruk te
vermijden dat de WEU-landen de
hoop op een vreedzame oplossing
hebben opgegeven.
PROTEST
TEGEN
'NOBEL'
MOSKOUIOS-
LO - Enkele tien
tallen mensen
uit ten minste
vijf Sovjet-repu
blieken protes
teerden gisteren
in Moskou tegen
de toekenning
van de Nobel
prijs voor de
Vrede aan Sov
jet-leider Gor-
batsjov. Onder
minister Koval-
jov (buitenland
se zaken) las in
Oslo namens
Gorbatsjov een
boodschap voor,
waarin de Sov
jet-leider zei dat
vrede nog van
diverse kanten
wordt bedreigd.
Het aan de prijs
verbonden ver
drag van 1,2
miljoen gulden
wordt mogelijk
besteed aan hu
manitaire doe
len. (foto AFP)
BUDAPEST - De verliezer van
de Poolse presidentsverkiezingen,
de zakenman Tyminski, mag het
land niet verlaten. Eerst moet hij
verantwoording afleggen over "las
terlijke uitlatingen" aan het adres
van de eveneens verslagen presi
dentskandidaat premier Mazo-
wiecki, die hij tijdens de verkie
zingscampagne van verraad van het
Poolse volk beschuldigde.
Het gaat om de beschuldigingen
die Tyminski uitte op 17 november
tijdens een bijeenkomst op een eco
nomische school in Zakopane. Hij
zei daar dat hij kon bewijzen dat
Mazowiecki het volk had verraden
en had meegewerkt aan de uitver
koop van Poolse staatsbedrijven.
Toen journalisten hem later vroe
gen met zijn bewijzen op tafel te ko
men, bleek dat hij de papieren niet
goed had gelezen. Wat hij voor ver
koopcijfers had aangezien, bleken
in werkelijkheid omzetcijfers te
zijn. Desondanks trok Tyminski
zijn woorden niet in.
Hij wordt nu beschuldigd van het
"vernederen van de hoogste staats-
autoriteiten", een daad waarop in
Polen gevangenisstraf staat. Het
strafproces kan voor hem overigens
niet helemaal overwacht komen,
Stemming uitgesteld
NEW YORK (AP) - De Veiligheids
raad van de Verenigde Naties heeft
gisteren de stemming over de con
troversiële resolutie waarin een vre
desconferentie over het Midden-
Oosten wordt voorgesteld, uitge
steld tot morgen. Met 9 tegen 4
stemmen nam de raad een motie
van de Sovjetunie aan om de stem
ming uit te stellen tot na het overleg
dat de Israëlische premier Shamir
vandaag in Washington voert met
de Amerikaanse president Bush.
want al in de afgelopen paar weken
heeft de officier vah justitie in
Nowy Sacz tientallen mensen ver
hoord die bij de verkiezingsbijeen
komst in Zakopane aanwezig wa
ren.
Gisteravond werd de definitieve
uitslag van de verkiezingen in Po
len bekendgemaakt. Walesa kreeg
74,25 procent van de stemmen, Ty
minski 25,75 procent.
Onverwacht grote
zege Milosevic
BUDAPEST (GPD) - Hoewel de
volledige uitslag pas vanavond be
kend wordt, tekende zich gisteren
bij het tellen van de stemmen in de
Joegoslavische deelrepubliek Ser
vië een onverwachte grote zege
voor de socialistische partijleider
Milosevic af. Hij haalde naar schat
ting tussen de 65 en de 70 procent
van de stemmen, een absolute
meerderheid en voldoende om in de
eerste ronde tot president te wor
den gekozen.
De zege komt vooral onverwacht,
omdat Milosevic in de opiniepeilin
gen niet verder dat 32 procent
kwam. Het enorme verschil tussen
peilingen en werkelijkheid was ko
ren op de molen van zijn voornaam
ste tegenstander, de rechts-nationa-
listische schrijver Draskovic, die de
voormalige communistische leider
al direct van verkiezingsfraude be
schuldigde. Draskovic zelf bleef on
der de 20 procent steken en dat was
weer een onverwacht slecht resul
taat.
HAMMER - Armand Hammer,
topman van het olieconcern Occi
dental en strijder voor wereldvrede
en ontspanning tussen Oost en
West, is gisteren op 92-jarige leeftijd
overleden.
ADVERTENTIE
BONN - De Duitse sociaal-demo
craten hebben gisteren unaniem
Björn Engholm, de 51-jarige pre
mier van de deelstaat Sleeswijk-
Holstein, genomineerd als nieuwe
leider van de SPD. (foto ap)
El Salvador
Het Salvadoraanse leger heeft in de
periode van juli tot november 350
mensen vermoord die ervan wer
den verdacht betrekkingen te on
derhouden met het Verzet. Verder
werden 181 personen gearresteerd
en zijn er 33 verdwenen. Dit is giste
ren bekendgemaakt door de niet-
gouvernementele Mensenrechten
commissie van El Salvador.
Arrestaties
Iraanse veiligheidsdiensten hebben
in een week tijd meer dan 10.000
vermeende drugssmokkelaars en
verslaafden gearresteerd. Boven
dien werden tien drugslijnen opge
rold en werd 8.099 kilo drugs in be
slag genomen.
Studentenonrust
Tijdens een betoging aan de Make-
rere-universiteit in de Ugandese
hoofdstad Kampala zijn gisteren
twee studenten door de politie
doodgeschoten en is een onbekend
aantal anderen door kogels of klap
pen gewond geraakt.
Van onze correspondenten
WASHINGTON/BRUSSEL - De
Amerikaanse regering overweegt
de Sovjetunie voedsel, medicijnen
en handelsvoordelen te geven om
het land door de komende moeilijke
wintertijd te helpen. Witte-Huis-
woordvoerder Marlin Fitzwater zei
dat gisteren op een verklaring van
Sovjet-minister Sjevardnadze (bui
tenlandse zaken). Sjevardnadze, die
in Houston gesprekken voert met
zijn VS-ambtsgenoot Baker, zei dat
zijn land graag voedselhulp zou ont
vangen. "Dat is op dit moment ons
ernstigste probleem".
Baker zei zeker te weten dat presi
dent Bush zal willen helpen met
voedsel. Bush's woordvoerder was
daarover overigens later iets min
der stellig.
Volgens Fitzwater maakt Bush
mogelijk een eind aan de beperkin
gen voor de handel tussen de Sov
jetunie en de VS, zoals de hoge ta
riefmuren voor een groot aantal
Sovjet-produkten. Als Bush de be
perkingen opheft, legt hij de zoge
naamde Jackson-Vanik wet naast
zich neer. waarin open handel met
de Sovjets afhankelijk wordt ge
steld van een wet die vrije emigratie
van Russische joden toestaat. Zo'n
wet is in de Sovjetunie wel in voor
bereiding. Maar, zei Fitzwater giste
ren, in de praktijk hebben de Sov
jets hun emigratie-beleid ten op
zichte van joden en andere minder
heden al geliberaliseerd.
De EG-ministers van financiën
willen zich slechts voor een jaar
vastleggen op voedselhulp aan de
Sovjetburgers. Zij zijn bereid in
1991 daarvoor ruim twee miljard
gulden uit te trekken, maar ruziën
nog over de vraag waar het geld
vandaan moet komen. Als het aan
minister Kok had gelegen zou de
EG niet verder moeten gaan dan
een half jaar.
De EG-ministers van financiën
overlegden gisteren in Brussel over
de financiële kant van spoedhulp
aan Moskou. Vooral minister Kok
wil niet verrast worden door een ro
yale politieke toezegging op de EG-
top eind deze week in Rome. Vorige
week waren de ministers van bui
tenlandse zaken in Brussel het al
roerend eens dat de EG-top voed
selhulp voor twee jaar moet belo
ven. Hun collega's van financiën
hebben dat nu teruggedraaid. Ze
willen eerst kijken hoe voedselhulp
ter plaatse wordt georganiseerd en
of het in goede handen komt.
De Europese Commissie heeft
een verlanglijst uit Moskou ontvan
gen met voedsel, medicijnen en me
disch materiaal. Volgens Thesau
rier-Generaal Maas, die gisteren de
vroegtijdig vertrokken minister
Kok verving, is het niet de bedoe
ling 'om de voedselhulp zo op het
Rode Plein neer te zetten'. De EG
krijgt last met de Nieuw-Zeeland,
Australië en de VS als ze eigen voor
raden boter, graan en vlees daar gra
tis gaat dumpen. Volgens Maas
denkt de EG nu eerder aan het ver
kopen ter plaatse van de produkten
om de markt niet te bederven. Met
het geld kan Moskou dan weer pro
jecten betalen om de voedseldistri
butie te verbeteren.
Sweater met kol. Van 100% katoen.
In diverse kleuren. Mt. S-M-L-XL.
Van.iW voor 29,-
KOPENHAGEN - De sociaal-de
mocratische oppositie in Denemar
ken stevent zo goed als zeker af op
een grote overwinning bij de ver
vroegde verkiezingen die morgen
worden gehouden. De Arbeiders
partij van de kleurloze leider Sven
Auken wint volgens de laatste opi
niepeilingen maar liefst tien zetels.
Met 35 procent van de stemmen
blijven de sociaal-democraten, die
sinds 1982 in de oppositiebanken
zitten, onbetwist de grootste partij
in het 179 zetels tellende parlement.
Een regeringswisseling hangt dan
ook in de lucht. De huidige rechtse
minderheidscoalitie van liberalen,
conservatieven en progressief-libe-
ralen lijkt de positie in het Deense
parlement niet te hebben versterkt.
Dat laatste was'juist de reden
voor premier Poul Schlüter om en
kele weken geleden vervroegde ver
kiezingen uit te schrijven. De rege
ringsleider wilde meer parlementai
re steun voor zijn plannen om de in
komstenbelastingen voor lonen bo
ven 50.000 gulden met zes procent
te verlagen. Een maatregel die vol
gens de sociaal-democraten slechts
ten goede komt aan de 200.000 rij
ken in het Deense koninkrijk.
Opiniepeilingen wijden nu uit dat
de rechtse regering nauwelijks haar
67 zetels kan behouden. Dat komt
vooral door de winst van de libera
len, die veel stemmen hebben weg
gehaald bij de conservatieve en
D66-achtige coalitiegenoten.
Veel duidt erop dat de conserva
tieve Schlüter een ernstige fout
heeft gemaakt door op 22 november
vervroegde verkiezingen uit te
schrijven rond het thema belasting
verlagingen. Een tactische zet,
waarmee het kabinet een beschei
den loonstijging komend jaar ver
teerbaar wilde maken voor de bon
den.
"Denemarken heeft momenteel
een wereldrecord in inkomstenbe
lasting met 68 procent. Dat kan zo
niet doorgaan. We zijn gedwongen
te erkennen dat een samenleving
niet goed functioneert als de belas
ting op de laatstverdiende kroon zo
hoog ligt", zegt Schlüter, die meent
dat zijn maatregelen de koopkracht
en de concurrentiepositie met het
buitenland zullen versterken.
Gegoochel
Voor de kiezers is echter het gegoo
chel met belastingprocenten, te
midden van de kerstdrukte, zo goed
als onbegrijpelijk. Zelfs de liberale
minister van buitenlandse zaken en
fractieleider, Uffe Elleman Jensen,
wist in het begin van de verkie
zingsstrijd nauwelijks waarom het
draaide toen hij een kassadame uit
legde welk effect de nieuwe maatre-
gelen voor haar inkomen hadden.
Elleman bleek niet op de hoogte
dat er voor de winkelierster met een
minimuminkomen van 40.000 gul
den niets verandert. Andere the
ma's, zoals de hoge werkloosheid
(300.000 mensen) en sociale zeker
heid, hebben de belastingen dan
ook naar de achtergrond gescho
ven. Onderwerpen waar de sociaal
democraten van oudsher sterker
staan dan de rechtse minderheids
regering.
Volgens experts zullen de verkie
zingen ondanks de sterke groei van
de Arbeiderspartij niet veel oplos
sen in Denemarken. Zij vrezen voor
een klassieke patstelling tussen het
linke en rechtse blok, waarbij nie
mand een meerderheid heeft. Zo
blijkt de winst van de sociaal-demo
craten hoofdzakelijk afkomstig te
zijn van de linkse zusterpartij, de
Socialistische Volkspartij.
Fractieleider Sven Auken van de
Arbeiderspartij maakt zich in de
korte verkiezingscampagne dan
ook sterk voor een brede regering
van conservatieve en sociaal-demo
craten. Dit kabinet van nationale
verzoening, door de liberalen iro
nisch een 'Konsermokratie' ge-
noemd, moet volgens hem de 'mo
rele leiding' van de natie overne
men.
Een coalitie die met drie hoofd
punten, meer produktie, milieu en
sociale zekerheid, "beweging moet
brengen" in Denemarken. Premier
Schlüter heeft dit alternatief echter
al dood verklaard. "De liberalen en
conservatieven blijven bij elkaar
zoals we dat al acht jaar doen: óf in
de regering óf in de oppositieban
ken", aldus de onverzoenlijke rege
ringsleider.
'Doodziek'
De komende kabinetsformatie
dreigt zich door de parlementaire
impasse te ontwikkelen tot een rad
van avontuur. Met 35 procent van
de stemmen in.de laatste peilingen
is de Arbeiderspartij allereerst aan
gewezen op de Socialistische
Volkspartij (elf procent) en de klei
ne linkse en middenpartijen, die
met twee procent waarschijnlijk net
de kiesdrempel halen.
Daaronder zijn de Christelijke
Volkspartij, de Eenheidslijst (een
soort Groen Links) en het merk
waardige kiesverbond tussen de
linkse zeebondchef, Preben Moller,
en de stichter van de extreem-recht
se Vooruitgangspartij, Mogens
Glistrup.
Dit enfant terrible binnen de
Deense politiek stapte een maand
geleden uit zijn fractie om een nieu
we 'Welzijnspartij' te stichten.
Glistrup. die nog een schuld van
dertig miljoen gulden heeft bij de
Deense staat, kan bij een patstelling
tussen het linkse en rechtse blok
opnieuw een sleutelrol spelen in het
Deense parlement.
Geen wonder dat een vooraan
staand sociaal-democraat onlangs
zei het 'doodziek te vinden' om op
basis van de kleine partijen te rege
ren. Ruim 75 procent van de Arbei
derspartij wil dan ook een samen
werking met één of twee rechtse
partijen.
De conservatieve premier Schlü
ter zit met dezelfde handicap. Ook
hij is afhankelijk van de kleine par
tij om terug te keren. Samen met de
huidige coalitiegenoten heeft hij
slechts 35 procent in de Deense
Tweede Kamer. Het kabinet moest
zich dan ook de steun verzekeren
van de extreem-rechtse Vooruit
gangspartij (8 procent) en de kleine
middenpartijen.
Volgens de meeste recente peilin
gen heeft Schlüter dan nog maar 49
procent achter zich. De regerings
leider is daarmee voor zfjn politiek
overleven afhankelijk van Mogens
Glistrup en de vier afgevaardigden
van de overzeese rijksdelen, Groen
land en de Faroer-eilanden.
De kerstverkiezingen lijken dan
ook meer problemen te veroorza
ken dan op te lossen voor de 62-jari-
ge premier. Deze kan zich er intus
sen wel op beroepen de langst zit
tende conservatieve regeringsleider
(acht jaar) van deze eeuw te zijn in
Denemarken.
