'Wij zijn macho's met borsten'
Geslaagd concert Sempre
Koele enscenering, emotionele stemmen
Vlaamse actrices Fakkeltheater spelen heren in 'De Club'
DINSDAG 4 DECEMBER 1990
KUNST
PAGINA 15
Het Concern
Drie stukken kunnen de bezoekers
van het Leidse LAK-theater op 5
en 6 december van Het Concern
verwachten. Choreografe Adéla
van der Weide tekende voor Sja
lot, waarvan de broeierige sfeer
doet denken aan de stukken van
Tennessee Williams. Van der Wei
de won vorig jaar de tweede prijs
op het Internationale Choreogra
fie Concours in Groningen.
Plotter is de eerste solo-produk-
tie van Karin Post, die hiervoor
als uitgangspunt een computerte
kening van Peter Struycken nam.
De danseres legt haar weg af op
het witte vlak, geïnspireerd door
heldere regels, gemaakt door de
computer en door de exacte dyna
miek van de tekenmachine. Niet
temin heeft het resultaat een vrij
en impulsief karakter.
Monologue is het derde stuk.
Choreografe Angela Linsen koos
teksten van o.a. John Hawkes en
T.S. Eliott en muziek van Beetho
ven als inspiratiebron.
Litteris
De koninklijke toneelvereniging
Litteris Sacrum heeft twee eenak
ters van Slawomir Mrozek op het
programma: Zomerdag en Se
renade. Eerder al bracht Litteris
van dezelfde schrijver Een blije
gebeurtenis op de planken.
Op absurdistische wijze toont
de Pool verschillende menselijke
typen. In Zomerdag worden de he
ren Wel en Wee geïntroduceerd. De
ene heer wil zelfmoord plegen, om
dat hem niets lukt. De ander wil
het ook, maar juist omdat hem al
les lukt. Tijdens hun discussie
over wie het eerst zal sterven komt
een dame langs. Het drietal gaat
op stap, maar een avondje theater
brengt problemen: er zijn slechts
twee kaarten beschikbaar.
In Serenade zit Vos voor het
huis van Haan op zijn cello te spe
len. Hij hoopt daarmee drie da
mes haar buiten te lokken en hun
te verleiden.
De regie is in handen van Kees
Schutte. Op 6,7 en 8 december in
het Microtheater Imperium, Oude
Vest 33e, Leiden.
Rondtheater
Toneelgroep Rondtheater brengt
vrijdag 7 december de première
van Vanaf de brug gezien van
Arthur Miller in de toneelzaal van
het Vlietlandcollege in Leiden.
Deze produktie vertelt het ver
haal van Eddy Carbone, een Ne-
wyorkse havenarbeider die met
zijn vrouw Beatrice de opvoeding
van nichtje Gina verzorgt.
De dagelijkse beslommeringen
worden ruw doorbroken door de
komst van twee illegaal uit Sicilië
geïmmigreerde neven die in de VS
werk zoeken en onderdak vinden
bij de Carbones. Dit leidt tot een
confrontatie tussen nieuwe en
oude waarden, tussen macht en
onmacht. Vanaf de brug gezien
wordt ook nog op 8, 14 en 15 de
cember gespeeld.
De Club
Het Fakkeltheater uit Antwerpen
brengt vrijdag 7 en zaterdag 8 de
cember de musical De Club in de
Leidse Schouwburg. Een inter
view met de acteurs treft u hieron
der aan.
Platonov
Toneelgroep De Trust staat be
kend om zijn eigenzinnigheid,
wat maar weer eens blijkt uit de
keuze voor dit seizoen: Platonov
van Tsjechov wordt onspeelbaar
geacht, omdat er alleen een onge
corrigeerde versie van is. De plat
telandsarts Platonov heeft, gecon
fronteerd met een wereld zonder
God, geen remedie voor de ziekte
van zijn tijd. Een oplossing is er
niet. Theu Boermans regisseerde
dit stuk, dat op 7 en 9 december in
het Leidse LAK-theater is te zien.
Danskern
Twee dansers, zes duetten, twee
choreografen. Daarmee brengt
Danskern Zigurrat: chaos en ver
nietiging, tegelijkertijd bouw en
ordeningen. Het werk van twee
generaties uit twee werelddelen.
De choreografie is van de Austra
lische Elizabeth Cameron Wilson
en van Adriaan Kans. Te zien in
het Parktheater, Alphen op vrij
dag 7 december.
Pretpark
In Liederen van Wanhoop en On
geloof II zette Hans Dorrestijn de
toon voor de metamorfose die hij
in zijn nieuwe programma Pret
park voortzet. Als heuse entertai
ner wacht hij op Godot, rekent de
finitief af met het stadje Almelo,
met zijn hoestende buurvrouw,
sportbeoefenaren en het publiek.
Pretpark is een theaterfeest met
schrille bijgeluiden en zwarte bal
lonnen. Zaterdag 8 december,
Parktheater Alphen.
Morgenster
Voor kinderen vanaf 8 jaar speelt
Martin Mens Morgenster, geba
seerd op verhalen van Dickens.
Marie de Morgenster wordt zo ge
noemd, omdat zij leeft van spullen
die zij bij de vuilnisbak aantreft.
Zo vindt zij een keer een kind,
over wie zij zich ontfermt. Door
warmte en liefde uit te stralen
ontdooit Marie zelfs de boze deur
waarder. In theater Warenar,
Wassenaar, op zaterdag 8 decem
ber, 14.00 uur.
TIG 60
Op de kop af zestig jaar geleden
werd op 10 december de toneelver
eniging Tot Ieders Genoegen op
gericht. Precies op deze verjaar
dag komt de vereniging met Maak
plaats voor mevrouw, een stuk
van Ray Cooney en John Chag-
De titel doet vermoeden dat het
echtpaar Philip en Jolanda van
der Mark klein behuisd is. Niets is
echter minder waar. Hun riante
flat is vlak boven het kantoor van
de kinderboekenuitgeverij gele
gen, waarvan Philip de jonge en
ene Harry Lodder de oude com
pagnon is. Harry is een meester in
het misbruiken van mensen en
vanzelfsprekend dreigt dit uit de
hand te lopen. Maandag 10 de
cember, Leidse Schouwburg.
Iwan Iljitsj
Als er iemand in Nederland een
bijzondere solotoneelproduktie
kan maken dan is het Henk van
Ulsen wel. Dinsdagavond 11 de
cember gaat in de Leidse Schouw
burg De dood van Iwan Iljitsj in
première. In een bewerking door
Cees van der Pluym en geregis
seerd door de Poolse regisseur Jer-
zy Grzegorzewski zal het Van Ul
sen ongetwijfeld lukken van deze
Tolstoj een meeslepende theater
gebeurtenis te maken.
i piccolo Johnny (Els de Schepper) i
ANTWERPEN - Wat voor dames
verschuilen zich in hemelsnaam
de achter de heren uit 'De Club'?, zo
pr) vraagt de interviewer zich af als hij
na de voorstelling de intieme rode
zaal verlaat en zich in afwachting
van de zingende en dansende actri
ces naar het theatercafé begeeft. Di
recteur Walter Groener heeft hem
Studenten Muziekgezelschap Sempre Cres
cendo o.l.v. Ernst van Thiel (orkest) en Hermen
Kofflard (koor), m.m.v. Marieke Zon, fluit. Wer
ken van Hendrik Andriessen, Leonard Bern
stein, Carl Reinecke en Antonin Dvorak. Ge
hoord op 3 december in de Stadsgehoorzaal,
Een origineel programma zetten
koor en orkest van Sempre familie
en vrienden voor, met werken die
zonder al te hoog gegrepen te zijn
toch de moeite waard waren. Van ei
gen bodem werden de Tre Canzoni
voor a capella koor van Hendrik An
driessen uitgevoerd, muziek waarin
deze zijn organist-zijn nooit verloo
chent. Het was geen makkelijk be
gin door de langs elkaar schuivende
akkoorden, die zeer zuiver intone
ren en goed naar elkaar luisteren
vereisen. Ondanks een bezetting
waarin de tenoren wel zeer onder
vertegenwoordigd waren kwam het
tot een alleszins acceptabele homo
geniteit. Ook de Chichester Psalms
van Leonard Bernstein zijn bepaald
niet eenvoudig, al zijn ze niet a ca
pella maar voor koor en orkest ge
schreven. Het werk doet in niets
denken aan de musicalcomponist
Film- en tv-acteur
Robert Cummings
overleden
LOS ANGELES (AP) - Robert
Cummings, de filmster die vooral
bekendheid verwierf door zijn op
treden in televisieshows in de jaren
vijftig, is zondag op 80-jarige leeftijd
overleden in het „Motion Picture
and Television Hospital" in Wood
land Hills.
Cummings had in de jaren veertig
een succesvolle filmcarrière, maar
boekte zijn grootste successen in de
tv-industrie, onder meer met „The
Bob Cummings Show". In 1954
won hij een Emmy voor de film
'Twelve Angry Men'.
De meeste van Cummings' film
rollen waren lichte komedies, maar
hij speelde ook enkele serieuze rol
len, zoals in .Kings Row', waarin hij
speelde met Ronald Reagan, en in
'Dial M for Murder', Alfred
Hitchcock's thriller uit 1954.
(West Side Story maakte Bernstein
als componist beroemd) maar het
maakt deel uit van een omvangrijk
oeuvre van de meest uiteenlopende
composities die zelden of nooit wor
den uitgevoerd. Deze psalmen in
het Hebreeuws vroegen het uiterste
van zowel koor als orkest, en dat
Sempre niet steeds aan de hoge ei
sen die dit diep-ernstige werk stelt
kon voldoen, was minder belang
rijk dan de overtuiging en de inzet
waarmee het over het voetlicht ge
bracht werd. Het grootste applaus
was voor de kleine, naamloze jon
genssopraan, die in een heus rok-
kostuum gestoken zijn moeilijke
solo loep-zuiver zong. Het aardige
en melodieuze fluitconcert van Rei
necke werd door Marieke Zon mu
zikaal en overtuigend gespeeld, ele
gant en romantisch in het le deel,
met gepaste treurigheid in het mid
dendeel, en beheerst vrolijk in de fi
nale. Het orkest had er zeker de han
den vol aan maar slaagde er in een
zeer behoorlijke partner te zijn. Be
hoorlijk warmgespeeld besloot het
orkest met negen van de Tien Le
genden van Dvorak, echte speelmu-
ziek met vaak een pastorale sfeer of
een danskarakter, prettig om te spe
len en zeker niet onaardig om te ho
ren al lijken alle Legenden wel erg
veel op elkaar. Afgezien van de wat
morsige klank bij de strijkers, en de
onvermijdelijke 'enge' plekken
waar de groepen uiteenvielen in een
verzameling eigenzinnige individu
en, viel er veel plezier te beleven aan
dit geslaagde concert van Sempre.
MIES ALBARDA
niet gezegd, dat in de weekeinden
een kwart van de bezoekers van het
Fakkeltheater uit Nederland komt.
En geen wonder dat ze zo enthou
siast zijn, want in Vlaandereh speelt
men nog met de buik, met emoties.
In Nederland met de hersens. En
daarom is ook het Vlaams toneel in
Nederland geliefd.
In het theatercafé blijkt zich even
later, na het afschminken, het om
gekeerde Dame Edna-effect voor te
doen. De met een zware moustache
en bakkebaarden gestoffeerde he
ren in die Amerikaanse 'Club' uit
het begin van de eeuw zijn weer da
mes geworden. Zeven multigetalen-
teerde Vlaamse meiden beleefden
voor de dertigste keer in Antwerpen
in het eigen Fakkeltheater zelf ook
een dolle avond.
'/We vormen als 'De Club' een
hecht team" zegt Mitta van de Maat.
Zij is mét de collega's Els de Schep
per, en Nicky Langley opgeleid aan
de Antwerpse Studio Herman Teir-
linck, een zware opleiding voor de
kleinkunst. "Twee seizoenen lang
hebben we onder leiding van regis
seur Rufus Collins, die ook 'De
Club' regisseert, met veel succes
ook in Nederland de musical 'Non
sens' op de planken gebracht. En
dat beviel zo goed dat we graag ver
der samen wilden blijven werken.
Toen we hoorden dat we ons in de
huid van mannen konden gaan ver
plaatsen, waren we direct laaiend
enthousiast". In het team zitten
naast Mitta, Nicky (die niet in 'Non
sens' te zien was) en Els ook Denise
Daems, Anne Mie Gils, Wanda Joos-
Bijna miljard nodig voor cultuurbehoud
RIJSWIJK (ANP) - Er is 958 miljoen gulden nodig om de collecties van de
Nederlandse musea voor de toekomst te bewaren. Dat blijkt volgens een
woordvoerster van het ministerie van wvc uit de bevindingen van externe
deskundigen.
Het gaat om de volledige collecties van alle Nederlandse musea. Gè-
noemde externe deskundigen inventariseerden de achterstanden in het
onderhoud op verzoek van de minister zelf. Zij heeft zoals bekend een
„Deltaplan" voor het cultuurbehoud in de maak.
In juli hield zij al voorzichtig rekening met een bedrag van 140 miljoen
gulden voor het behoud van de collecties van alleen de rijksmusea. Het mi-
nisterie vindt het nu vastgestelde bedrag wel pittig, maar is er niet ver
baasd over. De achterstanden waren immers allang gesignaleerd.
De minister zal waarschijnlijk binnen veertien dagen met een standpunt
over de kwestie komen. Gedetailleerde plannen kan ze waarschijnlijk pas
komend voorjaar verstrekken.
ten en pianiste Patrick/Patricia Bo-
gaerts.
"Ik kende 'De Club', want ik had
tijdens mijn opleiding wel eens in
deze musical gespeeld", legt Mitta
van der Maat uit. Zij droeg het idee
voor deze produktie aan. Tien jaar
geleden was 'De Club' in Nederland
te zien met onder anderen Jenny
Arean en Adèle Bloemendaal. Mitta
paste die Nederlandse vertaling aan
het Vlaams aan. De Vlaamse pre
mière had in oktober plaats. De mu
ziek uit 1906 die het sfeerbeeld van
de musical mede bepaalt is met
nieuwe Nederlandse teksten een
pastiche geworden.
Uitbundig
Musical 'De Club' stamt uit 1976 en
is geschreven door de feministe Eve
Merriam. Het is een in sketches op
gedeelde parodie op een besloten
herenclub aan het begin van deze
eeuw, waar de mannen zich met
dikke sigaren aan de biljardtafel
v/agen, elkaar de laatste veroverin
gen melden, en de beursberichten
doorgeven. Mitta van der Maat bij
voorbeeld zet deze seksistische
mannenwereld neer met haar spel
als de drie keer getrouwde Algy,
grijs, pafferig en protserig. De ande
re heren spelen een vrouwenarts,
een verstokte vrijgezel of een pasge
trouwde heer. Een pianist, een pic
colo en een bediende completeren
het gezelschap in 'De Club'.
Het interview met de Amerikaan
se regisseur Collins in het program
maboekje wijst op een grote geën
gageerdheid in de interpretatie,
maar niets is minder waar. Actrice
Denise Daems, na een conservatori
umopleiding zang in Antwerpen nu
20 jaar aan het Fakkeltheater ver
bonden: "Nee, op grond van dat in
terview krijgt het publiek een ver
wachting, die niet ingevuld wordt.
Dat 'De Club' zwaar zou zijn, en zo
spelen we het niet". Mitta onder
streept dit: "De regisseur heeft voor
een uitgesproken Amerikaanse ver
sie gekozen. Uitbundig, ronduit. De
Engelse manier is meer tongue in
cheek. Amusement staat voorop.
Bovendien zijn vrouwen nu zo geë
mancipeerd dat dat aspect, wat in
1976 belangrijker was, nu niet de na
druk hoeft te hebben". Maar dat
blijkt Mitta's persoonlijke mening,
zoals nog zal blijken. Pianist Patri
cia bijvoorbeeld vindt dat vrouwen
ook heden ten dage nog wel wat
emancipatie kunnen gebruiken.
Een en ander geeft aan dat het sce
nario voor wisselende interpretatie
vatbaar is. Anne Mie van Gils: "De
regisseur heeft een rolverdeling ge
maakt. En als je de rol leest krijg je
van elk type maar weinig informa
tie. Zelfs de leeftijd staat niet vast.
Bij de eerste repetitie moesten we
ons maar een man voorstellen die
we persoonlijk kenden, of uit de
film of de literatuur". Mitta noemt
het de grootste opgave voor een ac
trice in 'De Club'; het je constant in
een mannenhuid inleven. "Maar we
hebben meegemaakt dat mensen in
de pauze niet wisten dat we vrou
wen waren". Denise illustreert het
fraai: Een dame van een jaar of 50,
60 vroeg eens na afloop in het café of
die mooie man er nog was. Wij zei
den: die Clark Gable bedoelt U, ja,
die is al weg. En toen zei ze dat ze
haar hele leven gedroomd had van
een man met zulke billen. Dat was
dus Anne Mie. En mijn eigen zus
herkende me in de voorstelling pas
na een kwartier".
De dames gieren het uit en beant
woorden bij monde van Denise hef
tig de vraag of de voorstelling door
mannen en vrouwen wel gelijkelijk
gewaardeerd wordt: "Vrouwen
waarderen het meer. Intelligente
mannen houden er ook van, maar
de doorsnee huis-tuin-en-keuken
man vindt het grof'. 'Die voelen
zich in hun kruis gegrepen", klinkt
het eenstemmig. "Terwijl ik zo'n
geshockeerde man hier aan de bar
later veel grovere taal hoorde uit
slaan dan wij ooit zouden durven",
vervolgt een quasi-verontwaardig-
de Denise. En de tengere, rood ge
lokte piccolo Els de Schepper, vol
gend seizoen in een nieuw stuk van
Dirk Tanghe te zien, zegt spottend:
"Wij zijn macho's met borsten".
De samenwerking tussen de ze
ven heeft zijn magische momenten,
weet Mitta. "Dat is als je voor en na
het stuk, de overgang hebt van je
gewone vrouwenpraat naar het inle
ven in de rol en omgekeerd. Het is
zo leuk om plotseling 'hij' en 'kerel'
te mogen zeggen. En we bespreken
elke voorstelling uitgebreid na. Er
zijn altijd wel dingen die anders gin
gen dan de vorige keer".
Appel
"Het is wel eens leuk om je in de his
torische rol van de mannelijke
agressor te stellen", legt Mitta van
der Maat. ook echtgenote van caba
retier Luc Wijns, tenslotte in de klei
ne uurtjes nog eens uit. De pint is in
middels door koffie vervangen.
"Persoonlijk geloof ik niet in vrou
welijke emancipatie, ik ben zelf een
echt moedertjesdier, maar ik heb in
tellectueel niet het onderspit gedol
ven. Ik geloof wel in menselijke
emancipatie. En of er dan een
wormvormig aanhangsel aan hangt,
interesseert me minder. Alleen sek
sueel, dan heb ik er lol aan. Maar
vrouwen hebben wel een vrouwe
lijk wapen - en dan bedoel ik niet
met je benen open gaan liggen. Ze
hebben de intuïtie die mannen vaak
missen. Ze hebben letterlijk en fi
guurlijk een enorme rekbaarheid.
Maar als vrouwen met mannelijke
wapens proberen te vechten, ko
men ze bedrogen uit en de mannen
ook. Een appel wordt niet méér ap
pel door te proberen een peer te
zijn."
Fakkeltheater speelt 'De Club'
vrijdag (voorpremière) en zater
dag (première) in De Leidse
Schouwburg (20.15)
Un Ballo in Maschera van Verdi
30 december.
AMSTERDAM - Regisseurs uit
joelen .is mode geworden bij ope
rapremières in het Amsterdams
Muziektheater. De Amerikaanse
regisseur David Alden en de En
gelse decorontwerper David Fiel
ding mochten dan ook een volu
mineus boe-koor aanhoren na de
eerste voorstelling van 'Un Ballo
in Maschera', de opera van Gi
useppe Verdi die De Nederlandse
Opera deze maand speelt.
Misschien had het Amsterdam
se premièrepubliek liever een
echt 'romantische' enscènering
van dit stuk willen zien in plaats
van de tussen kale muren spelen
de en nadrukkelijk van doods-
symboliek voorziene opvatting
van Alden en Fielding. Regisseur
en ontwerper hebben gekozen
voor het oorspronkelijke libretto
van Un Ballo in Maschera, waarin
de moordaanslag op de 18e-eeuw-
se Zweedse koning Gustav (hier
dus 'Gustavo') geromantiseerd
wordt, en niet voor de door de
afgedwongen 'verplaat
sing' naar Boston (met een gou
verneur in plaats van een koning).
Bij de ouverture zet Gustavo een
grote zandloper (die hij in het der
de bedrijf kapot gooit) tegen de
grote gouden lijst die het podium
omkadert. Daarna zien we page
Oscar met zwarte vleugels rond
waren die in het derde bedrijf, bij
het bal ook door figuren die we
maar 'engelen des doods' zullen
noemen, gedragen worden.
In het laatste bedrijf hangt er
een barok ruiterstandbeeld van
de Dood boven het podium en
legt het koor van feestgangers al
voordat het fatale schot (uit een
pistool met geluiddemper, want
het geheel speelt in een onbe
paald 'heden') is gevallen, bloe
men op de speelvloer. Gustavo is
in de opvatting van Alden ie
mand, die zijn eigen dood, mis
schien onbewust, ensceneert en
alle waarschuwingen uit de weg
gaat. Alden werkt die visie conse
quent uit en schept daardoor een
analytische afstand ten opzichte
van de muziek en de zang.
Verdi moet emotioneel gezon
gen worden en dat gebeurt hier.
De eerste die daarin overtuigt, is
Jard van Nes, die uitgedost als
een raar burgermensje, zeer in
dringend de waarzegster Ulrica
neerzet. Ze verschijnt ook in de
bedrijven waarin ze geen rol heeft
op het podium in een metalen
glanstoilet om de waarheid van
haar noodlottige voorspelling te
aanschouwen. Emotie is ook
volop te horen bij de Russische
sopraan Ljoeba Kazarnowskaya
(Amelia) die soms erg veel 'Rus
sisch' vibrato gebruikt, maar m
pianissimo-passages hoorbaar
maakt waarom ze in de program
mafolder als een 'rijzende' ster
wordt getypeerd. De laatste die
overtuigt, vooral in zijn scène in
het derde bedrijf, is de tenor Emil
Ivanov (Gustavo). Bariton Mi
chael Lewis typeert Renato (van
vriend tot moordenaar) uitste
kend.
In vocaal opzicht wordt Verdi
alle recht gedaan. Instrumentaal
had dirigent Michael Halasz wat
meer kunnen laten horen dan de
nogal strakke en zelden plooibare
klank die uit de orkestbak op
steeg. Jammer genoeg had het
Nederlands Philharmonisch Or
kest zijn dag niet.
PAUL HERRUER
Van onze redacteur Emiel Fangmann
Terwijl Sint Niklaas met zijn Pietermannen in deze koude decem
berdagen de Antwerpse Jezusstraat oversteekt, begint in de
Vlaamse havenstad elders, aan de oevers van de Schelde, een fas
cinerender verkleedpartij. In de kleedkamer van het Fakkelthea
ter aan de Hoogstraat maken zeven dames zich op voor hun heren
clubavond. De gesprekken over hun kinderen, hun geliefde recep
ten en hun favoriete lingerie worden gestaakt. Waarna de actrices
langzamerhand een mannelijke identiteit aannemen. Snorren en
baarden vervangen de lippenstift en de huidcrème. Publiek zon
der voorbereiding meende menigmaal al met echte heren van
doen te hebben. "Ik had een keer vergeten mijn vest aan te doen en
stond dus in mijn blouse op het toneel. Toen hoorde ik later van
het publiek: Wat leuk man, datje dat opgevuld hebt. Ach, de men
sen gaan er helemaal in mee", glundert de Vlaamse actrice en zan
geres Nicky Langley. Met haar collega's van het Fakkeltheater
opent ze vrijdag en zaterdag de herenclub in De Leidse Schouw
burg. Musical 'De Club' gaat daarna tot eind maart op uitgebreide
tournee door België en Nederland. Wet afgeschminkte Fakkeltheater. Van links naar rechts Mitta van der Maat, Nicky Langley, Anne Mie Gils, Pa
tricia Bogaerts, Wanda Joosten, Denise Daems en Els de Schepper. (toto Pol cooien*)
