'Wij gaven
uit wat Margriet verdiende'
'Wat zijn die Stones vreselijk'
Een kwart eeuw
Avenue: breken
met clichés van
de damesbladen
ZATERDAG 24 NOVEMBER 1990 g J J* 11 '1
-
Mare van der Velde: "Die reisver
halen waren meer een vorm van
leunstoeltoerisme. Ze moesten in de
eerste plaats leuk zijn om te lezen".
Gert-Jan van Laar: "Alles kon".
Galerie, Avenue Literair. Die mix, die
was uniek en is het nog steeds. Bladen
als Elle, Avantgarde en Cosmopolitain
bewegen zich ook enigszins in onze sec
tor. Maar ze zijn toch anders. Je kunt ze
nog altijd niet vergelijken met Avenue,
vind ik".
Maar ze knabbelen wel aan de oplage.
Ooit beleefde Avenue maanden waarin
volgens Maré van der Velde 'honderd
duizend exemplaren' over de toonbank
gingen. Nu beweegt het aantal per
maand verkochte nummers zich rond de
60.000. Een bedreiging voor het voortbe
staan? Gert-Jan van Laar haalt de schou
ders op. "In die termen wordt bij Avenue
niet gedacht. Zo vulgair. Het is er altijd
uitsluitend om gegaan een mooi blad te
maken. De rest was bijzaak. Daar hebben
wij met grote dankbaarheid van geprofi
teerd, van die toestand. Je kunt je als
journalist toch zeker niets zaligers voor
stellen?"
Vederlicht
Toch vertrok hij in 1982. "Zelfs werken
voor Avenue kan gaan vervelen. Als ze
me vragen waarom ik niet lekker bij
Avenue ben gebleven in plaats van te
kiezen voor het onzekere bestaan van
een sappelende free-lancer, dan haal ik
altijd die zin aan van Simon Carmiggelt.
Namelijk dat een ambtenaar op z'n twin
tigste een muizenhol in kruipt om er pas
op z'n 65ste volgevreten uit te komen.
Zo'n man wilde ik niet worden. Op een
middag zat ik weer eens wat bijvoeglijke
naamwoorden te schrappen uit een ver
haal van Wina Born "Op een zwoele,
zachte, zondoordrenkle zomeravond nip
ten we op het fraaie, aan het donkere wa
ter van de traag stromende Vecht gesitu
eerde, diffuus verlichte terras van res
taurant Zus-en-zo aan een verrukkelijke
Bourgeuill dat het vederlichte bouquet
van...Ik dacht: nou moet ik weg. En wel
zo vlug mogelijk".
Een besluit waarvan hij nooit spijt
heeft gehad, al denkt hij nog wel eens
met weemoed terug aan de vrijdagmid
dag waarop redactie en medewerkers
met 'een goed glas gekoelde sherry de in
de afgelopen week met zorg opgebouw
de stress wegspoelden'.
Gert-Jan van Laar: "Dat werden op het
laatst complete feesten. Als de lezers en
lezeressen zich wel eens hebben afge
vraagd waarom een magazine als Aven
ue na een baanbrekend artikel over accu
punctuur - want vergeet niet, wij waren
heel vaak de eersten met iets wat nu nor
maal is - opeens een reportage over
stockcar-races publiceerde... Juist ja, die
feesten dus. Fotografen zijn ook niet gek.
Die weten het moment haarfijn uit te zoe
ken waarop ze met aan zekerheid gren
zende waarschijnlijkheid een opdracht
in de wacht kunnen slepen. En dat was in
ons geval de vrijdagmiddagborrel. Ik
weet uit ervaring: een hoofdredactrice
met een glas in de hand neemt soms heel
merkwaardige beslissingen".
Losjes
In het geval van die stockcar-races is het
overigens nog goed gekomen, omdat uit
arren moede Gerard van Lennep werd
gevraagd 'iets leuks' te schrijven bij de
overhaast aangekochte dia's. Iets waarin
hij 'wonderwel slaagde'. Maar Gert-Jan
van Laar is ervan overtuigd ("of eigenlijk
weet ik het wel zeker") dat er nog verha
len en dia's in de map liggen die daar tien
laar geleden ook al in lagen. "Die zijn dan
aangekocht op zo'n onbewaakt ogen
blik... Ja hoor, het ging er bij Avenue al
tijd erg losjes aan toe. Dat mag je wel zeg
gen. Héél erg losjes".
Wat het allemaal kostte deed er niet zo toe, als het maar mooi en
glossy was. Het doel: 'een volwassen, internationaal en trendset
tend blad maken dat brak met alle damesbladen-clichés.' Ave
nue, het blad 'van en voor de intellectuele en culturele elite in Ne
derland', bestaat 25 jaar. Een goed moment om even terug te bla
deren. "Een hoofdredactrice met een glas in de hand neemt soms
heel merkwaardige beslissingen".
door Rob van den Dobbelsteen
waarmee elk damesblad in maart vol
stond. Ik dacht: als we nou eens Moskou
in de winter als achtergrond nemen en
we fotograferen geen haute couture,
maar ontwerpen van eigen mensen...
Nou ja, ik ben met bonzend hart naar
Joop gegaan en tien minuten later, het
was ongelooflijk, had ik zijn toestem
ming. We zijn ruim een week in Rusland
geweest. Twee modellen, Paul Huf, een
produktieman en ik. Het moet handen
vol geld hebben gekost, maar we hadden
wel tien schitterende pagina's".
Gert-Jan van Laar: "Alles kon. Wat we
leuk vonden werd zo goed als altijd uit
gevoerd. Ik heb me daar eerlijk gezegd
wel eens over verbaasd. Maar altijd voor
af. Was de missie eenmaal volbracht, dan
bleken we weer een paar prachtige pagi
na's rijker te zijn. Want daar waren we
goed in: prachtige pagina's maken. Ook
over pure ellende. Een foto van de krot
ten van Guatemala, maar dan wel in full
colour afgedrukt over twee pagina's,
daar kreeg je bijna pijn van in je ogen, zo
mooi was het".
Status
Tekst was in Avenue vaak ondergeschikt
aan het beeld. Met uitzondering mis
schien van het reisverhaal waarvoor
Joop Swart coryfeeën strikte als Harry
Mulisch, Cees Nooteboom, Aad van der
Mijn, Annie M.G. Schmidt, Bertus Aaf-
jes, Renate Rubinstein, Jan Cremer,
Hugo Claus, Joop Waasdorp, Nico
Scheepmaker etc.
Maré van der Velde: "Ik heb nooit
meegemaakt dat zo'n schrijver nee zei
als-ie werd gevraagd. Of hij moest echt
niet kunnen natuurlijk. Maar normaal
gesproken was één telefoontje voldoen
de. Schrijven voor Avenue, ja, ik denk
toch dat er een zekere status aan werd
ontleend. Want echt uitbundige honora
ria betaalden we niet".
Gert-Jan van Laar: "Nee, dat is natuur
lijk wel zo, maar je moet niet vergeten,
die jongens kregen bij Maatstaf indertijd
voor een artikel niet meer dan 600 gulden
en een warme hand. En dan las nog nie
mand het. Bij Avenue konden ze 2500
gulden verdienen plus reis- en verblijf
kosten. En dan werd je verhaal nog over
tien pagina's geplaatst ook, in een blad
dat door iedere artistieke intellectueel
werd gelezen. Of althans werd gekocht.
Ik kan me best voorstellen dat ze stille
tjes hoera riepen als Avenue midden in
de winter aan de lijn hing met de vraag of
er wellicht de bereidheid was om voor
een paar weekjes af te reizen naar het
laatste paradijs".
De vraag of de lezers van Avenue ver
volgens in staat waren om in navolging
van de beroemde schrijver eveneens
naar het andere eind van de wereld te
vliegen, is nooit bij de redacteuren van
Avenue opgekomen. Maré van der Vel
de: "Daar was het niet om te doen. Die
reisverhalen waren meer een vorm van
leunstoeltoerisme. Het moest in de aller
eerste plaats leuk zijn om te lezen. Nou,
daar hadden de mensen die we aanzoch
ten natuurlijk geen moeite mee".
'Dubbele oplage'
Maar de naam van bijvoorbeeld Jan Cre
mer op de omslag ("Het willige meisje
had meer tepel dan tiet", berichtte hij
verdrietig over de Seychellen), verkocht
dat nou extra? De schrijver zelf mocht
daar, als hij een vreemde streek weer
eens met meeslepende pen had beschre
ven, in hoofdstedelijke etablissementen
graag over pochen. "Dubbele oplage,
minstens", hoorde je Cremers stem ras
pen na alweer een door Avenue bekostig
de Odyssee. "Die VNU loopt dank zij mij
helemaal binnen".
Hetgeen niet het geval was. Precieze
cijfers zijn niet bekend, maar Gert-Jan
van Laar meent zeker te weten dat de
winst- en verliescijfers van Avenue zich
ondanks een uitbundig advertentie-aan
bod altijd in 'de marge' hebben bewogen.
"Het blad is, heb ik begrepen, nooit een
melkkoe geweest. Dat wij konden be
staan dankten we aan Margriet. Daar
werd geld verdiend; wij gaven het uit.
Misschien dat er jaren zijn geweest dat
we honderdduizend gulden hebben
overgehouden. Maar daar tegenover
staan ook jaren dat we honderdduizend
gulden verlies hadden. Maar dat maakte
niet uit. Avenue was het visitekaartje van
de VNU. Daarmee kon de directie voor
de dag komen".
Ook in het buitenland. Maré van der
Velde: "Je moet niet vergeten, zo'n blad
bestond nergens in Europa. En eigènlijk
bestaat het nog niet. Mode, reisreporta
ges, kunst, interieur, culinair, Avenue
Dat Avenue geen formule had, zou Gert-
Jan van Laar niet willen beweren. "Maar
het moet ook niet weer overdreven wor
den. Ik bedoel, er waren geen door ho-
•gerhand voorgeschreven reglementen,
als je dat bedoelt. Mocht er inderdaad
een formule zijn geweest, dan is die al
thans mij nooit gewaar geworden. Ik heb
nimmer een geschrift van dergelijke
aard onder ogen gehad. Het moest alle
maal glossy en glamour zijn, dat wel.
Maar dat deed je vanzelf. Dat was name
lijk precies de reden waarom je bij Aven
ue werkte".
Gert-Jan van Laar (48) maakte jaren
lang deel uit van de redactie van Avenue
en is nog altijd als free-lance medewer
ker verbonden aan het blad dat 25 jaar
geleden voor het eerst verscheen en dat
(volgens Tineke Posthumus in het re
clamevakblad Adformatie) meteen 'aan
voelde als een soort nationale emancipa
tie'. "Avenue", jubelt ze ook. "was het
blad voor en van de Nederlandse culture
le en intellectuele elite Eindelijk had
Nederland aansluiting bij de tijdgeest".
Maar was het ook geen blad (f 1,25 per
nummer, geweldig duur in die tijd) dat
opzettelijk op de nieuwe Pas Toe-salon
tafel werd gelegd om de visite ,te laten
zien datje uit het ziekenfonds was? Maré
van der Velde, tot voor kort adjunct-
hoofdredactrice van Avenue, vindt dat
aanvankelijk een opmerking 'waarover
i}c nog wél het een en ander zou willen
roepen'. Maar later zegt ze lachend:
"Ach, misschien kwam dat hier en daar
ook wel voor. Avenue straalde iets uit na
tuurlijk. Maar in de allereerste plaats was
het toch een blad dat de mensen atten
deerde op wat nieuw was en bijzonder".
Geen concurrentie
Avenue werd bedacht door Joop Swart.
Het brein achter het blad wilde (zegt re
dactrice Juliette Berkhout in het jubile
umnummer) 'een volwassen, internatio
naal en trendsettend blad maken dat
brak met alle damesbladen-clichés'. Hij
(slaagde daarin van meet af aan, de voor
malige hoofdredacteur van Margriet.
Maré van der Velde: "Ten eerste, om
dat er geen enkele concurrentie was en
ten tweede, omdat Joop durf had. Harry
Mulisch en Ed van der Elsken een paar
weken naar Cuba sturen voor een reisre
portage, dat was in ons land nog nooit
vertoond".
Zoals het ook ongehoord was dat al in
de lente van 1966 boetiekmode van jonge
Nederlandse ontwerpers speciaal voor
Avenue door Paul Huf in Moskou werd
gefotografeerd. Maré van der Velde: "Ik
was toen nog moderedactrice en ik wilde
af van die Parijse haute-couture plaatjes
'Sister Morphine' (Marianne Faithfull) doet boekje open in'Flirten met de duivel'
Enige tijd geleden was ze nog te zien op
de tv. Een getekend gezicht. Met een
schorre, doorleefde stem zong zij op fas
cinerende wijze 'As tears go by'. Fascine
rend, omdat Sister Morphine de tijd had
overleefd. Sterker nog, het meest be
roemde meisje dat Rolling Stone Mick
Jagger ooit zijn lief mocht noemen,
stond weer op het podium: Marianne
Faithfull.
door Kees Buijsen
In een Nederlandse vertaling is dezer da
gen het Amerikaanse boek 'Blown
Away' verschenen. De titel is 'Flirten
met de duivel' en het boek gaat over The
Rolling Stones in de jaren zestig. Het is
geen beschrijving van de muziek, het
verhaal gaat over het drugsgebruik, het
ontslag en de dood van gitarist Brian Jo
nes. en het concert in Altamont op 9 de
cember 1969 dat voor een dramatische
afsluiting zorgde van de jaren zestig.
Heli's Angels zorgden voor dood en ver
derf.
Marianne Faithfull geeft voor het eerst
opening van zaken over haar relatie tot
Mick Jagger en de andere Stones, en
over haar heroineverslaving.
Klooster
Het eerste lied van Mick Jagger en Keith
Richards dat op de hitparade terecht
kwam was een langzaam nummer, 'As
tears go by'. Het was op aanraden van
Stones-manager Andrew Oldham niet
voor de Stones geséhreven, maar voor
een heel maagdelijk, verlegen meisje van
zeventien jaar dat Andrew op een feest
was tegengekomen-waar Mick en Keith
ook waren. Het meisje, Marianne Faith
full, was meegenomen naar het feest
door John Dunbar. John had Marianne
leren kennen, toen hij in Cambridge stu
deerde en zij op school zat bij de nonnen
van het klooster van St. Joseph in
Reading, een troosteloos stadje.
De enige inwoonster van dit stadje die
bij de grote wereld hoorde, was de moe
der van Marianne Faithfull: de exotische
Oostenrijkse barones Eva Sacher-Ma-
soch. Haar adelijke stamboom liep terug
tot Karei de Grote. Zij was getrouwd met
de Brit Glyn Faithfull. Toen Marianne
zes jaar was liep het huwelijk spaak.
Andrew Oldham in 'Flirten met de dui
vel': 'Op het moment dat ik haar zag, wist
ik dat ze iets bijzonders was. Ze had een
geweldige maagdelijke uitstraling. Ik be
doel, in die tijd draaiden de meeste mei
den flink met hun kont en vielen half
over je heen, en daar stond die bleke,
blonde, gereserveerde, kuise tiener die
niet voor de Mona Lisa onderdeed, maar
dan met een prachtig lijf. Het kon me
niet schelen of ze wel of niet kon zingen.
Dat uiterlijk kon ik altijd verkopen. En
dan die naam: Marianne Faithfull. Een
betere naam kun je zelf niet verzinnen'.
Haar zwoele stem, haar gracieuze ver
schijning, het feit dat ze in een klooster
was opgeleid en de dochter was van een
barones, haar schoonheid, haar hits, haar
langdurige relatie met Mick Jagger en
haar drugsverslaving maakten haar tot
de superster van de jaren zestig.
Nu is ze royaal in de veertig, maar ze ziet
er tien jaar ouder uit. Ze voelt zich verla
ten en gebroken, naar huid is vlekkerig,
haar gouden haren zijn dof geworden.
Maar ze herinnert zich nog tot in detail
haar relatie met Mick Jagger. Ze is in
middels verlost van haar hardnekkige
heroineverslaving, maar gebruikt nog
wel coke.
Marianne Faithfull in 'Flirten met de
duivel': 'Ik weet nog dat ik de eerste keer
dat ik de Stones tegenkwam tegen een
vriend van me, Barry Miles, zei: God, wat
zijn die Stones vreselijk. Allemaal vet
haar en meeëters. Ik was heel kritisch
over mensen in die tijd. Dat zal Mick on
der andere wel bevallen zijn aan me. dat
ik niet gauw onder de indruk was, dat ik
zo verwaand was'.
Intussen was zij getrouwd met John
Dunbar, omdat zij zwanger was van hem.
Zij kregen een zoon. Nicolas. Waarom
het huwelijk stuk liep vertelt Marianne
uitgebreid. En ook dat ze in eerste instan
tie helemaal niet viel op Mick Jagger. 'De
Stone naar wie mijn hart uitging, was
Keith Richards, omdat hij stil was. beke
ken. zonder toeren. Ik was veel te bang
om Keith zo maar aan te spreken. En hij
was veel te verlegen om iets tegen mij te
zeggen. Maar ik vond hem leuk. heel erg'.
'Brian en Keith kwamen langs om me
een avondje uit te nemen. Niet Mick. Ze
lachten Mick gewoon uit in die tijd. Hij
werd als onhip gezien. Zeker geen lid van
het besloten groepje. Afe gingen uit eten,
en reden toen terug naar Brians flat om
te gaan trippen. Brian was de gangma
ker. Hij was de eerste die acid gebruikte,
en dat was een van de redenen waarom
ze spotten met Mick. Omdat die zo
straight was en ouderwets en doodsbang
voor stuff of acid of wat ook. Hij dronk
wel, niet vaak, maar als hij veel dronk
werd hij echt een ellendeling. Een zak en
een ellendeling. Ruzie zoeken. De cliché
dronkelap. Ik had hem een paar keer
meegemaakt als hij dronken was, en dat
waren meestal dé momenten dat hij pro
beerde mij in bed te krijgen. Hij was wal
gelijk. Hij had geen aansluiting met wat
er om hem heen gebeurde. Hij viel er
echt buiten, hoorde niet bij de scene.
Mick was erg bang voor drugs, van begin
af aan. En dat is prima geweest, toch,
want hij is gezond weten te blijven. En
dat vindt hij heel belangrijk. Maar hij
heeft altijd gedaan of hij net zo aan de do
pe was als de rest. Dat is allemaal be
drog'.
Het boek dat 300 zeer lezenswaardige
pagina's telt is een uniek document ge
worden over de beginjaren van 's wereld
meest geruchtmakende rock and roll
groep. Het is tevens een kritische kijk op
de jaren zestig. A.E. Hotchner. Ameri
kaans roman- en scenarioschrijver, heeft
vele tientallen ooggetuigen aan het
woord gelaten. Naast Marianne Faithfull
komt onder anderer ook aan het woord
de mode-ontwerpster Mary Quant en
Anita Pallenbere. de 'toverkol' achter de
Stones. Het boek 'Flirten met de
duivel' werd geschreven zonder toestem
ming van de Stones. Dat is misschien
maar goed ook, want nu is het vooral het
levensverhaal van Marianne Faithfull ge
worden. En dat leest als een spannend
satansverhaal.
'Flirten met de duivel', de Rolling
Stones en de jaren zestig, uitgeverij
Amber, f 29,90.
