Dodenspoorweg geeft geheimen prijs
REPORTAGE
'Voortplanten is uit'
Boeddhisten ontdekken Japans massagraf in Thailand
'Succes ultra-rechts is zeepbel'
VAKLUI
STANDPLAATS
ZATERDAG 24 NOVEMBER 19!
VIJFTIEN MILJOEN INWONERS
PER 25 NOV 1990
DEN HAAG (ANP) - "Of we dat
als een feestdag zien? Nou ja, mis
schien. Maar dan wel een feest
met de nodige kanttekeningen
want persoonlijk vind ik dat het
met 15 miljoen mensen in Neder
land wel aardig vol begint te wor
den".
Gijs Beets is net als zijn collega
Frans van Poppel als weten
schappelijk onderzoeker verbon
den aan het Nederlands Interdis
ciplinair Demografisch Instituut
(NIDI) in Den Haag. Hij heeft het
over zondag 25 november, mor
gen dus, de dag waarop volgens
het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek (CBS) Nederland zijn 15
miljoenste inwoner zal kunnen
verwelkomen.
Op grond van de groei in vroe
ger jaren voorspelden demogra
fen tot ver na de Tweede Wereld
oorlog dat Nederland nog voor
het eind van de 20e eeuw de 20
miljoen zou bereiken. Maar de
voorspellingen zijn de laatste ja
ren behoorlijk bijgesteld. "We
gaan er nu vanuit dat de 16 mil
joenste inwoner van Nederland
zich pas in 2005 zal aandienen".
Gevraagd naar de oorzaak voor
deze verandering in een bijna
eeuwenlang ongewijzigd pa
troon, zijn beide demografen het
roerend met elkaar eens. "Er wor
den steeds minder kinderen ge
boren; de Nederlandse vrouw be
valt domweg niet meer. Sinds
1900 daalde het gemiddelde aan
tal kinderen per vrouw van 4,4
naar 1,5. We gaan er in de'demo
grafie vanuit dat een bevolking er
tenminste iets meer dan 2 per
vrouw nodig heeft om zichzelf op
peil te houden. In Nederland zak
ken we daar al sinds 1973 steeds
verder onder".
Voortplanten is uit, zo constate
ren Beets en Van Poppel die
moeiteloos nog een serie cijfers
uit de stapeltjes voor hen weten te
halen. "Hier. kun je zien wanneer
vrouwen hun eerste kind op de
wereld zetten. Was ruimschoots
onder de 25 jaar en is nu hard op
weg naar de 30. Steeds meer vrou
wen gaan bovendien helemaal
kinderloos door het leven, hetzij
vrijwillig, hetzij omdat het boven
Immigranten
Het beeld van een steeds geringe
re bevolkingsgroei door het da
lend aantal geboorten behoeft
wel één belangrijke correctie.
Lang niet iedere nieuwe inwoner
van Nederland betreedt ons
grondgebied immers via het
kraambed. Juist de laatste tien
jaar geven de statistieken een op
vallende stijging van het aantal
immigranten te zien.
"Vergeleken met veel andere
landen is dat niet veel, het komt
neer op ongeveer 5 procent van
de totale bevolking" aldus Beets.
"Maar kijk je naar de nieuwko
mers, dan is deze groep veel be
langrijker. De kans dat de 15 mil
joenste Nederlander een autoch
toon is, is maar twee keer zo groot
als de kans dat het een immigrant
is. Van elke drie nieuwe inwoners
van ons land is er één een immi
grant".
Zowel Beets als Van Poppel ne
men nadrukkelijk afstand van al
diegenen die op grond van deze
cijfers menen dat Nederland door
vreemdelingen dreigt te worden
overspoeld. "Als je op dit mo
ment naar de cijfers kijkt, is er ei
genlijk niets aan de hand. Nog
maals, die vijf procent is in verge
lijking met veel andere landen ta
melijk laag. En dan nog, de we
reld is nu eenmaal kleiner gewor
den; in de toekomst zal de her
komst van mensen veel minder
belangrijk zijn voor de plaats
waar zij op een bepaald moment
Ook de soms alarmerende ge
luiden over de in Nederland op
handen zijnde vergrijzing, die de
sociale zekerheid en andere voor
zieningen onbetaalbaar zou ma
ken, worden door Beets en Van
Poppel niet gedeeld. "Ach", zegt
Beets, "dat gaat allemaal heel ge
leidelijk en we kunnen het dank
zij onze kennis over de ontwikke
ling van de bevolking allemaal
ruim van tevoren zien aankomen.
Dan moet het voor een welvarend
land toch niet zo moeilijk zijn zich
daaraan tijdig aan te passen."
Een massagraf met de stoffelijke
resten van dwangarbeiders van de
beruchte 'Burma-spoorlijn' werd
afgelopen week ontdekt in
Thailand. Op tien kilometer van
de brug over de Kwai-rivier in
Kanchanaburi stuitten werkers
van een boeddhistische stichting
op het massagraf.
Terwijl het onderzoek naar de
precieze herkomst langzaam op
gang komt, hebben archeologen
vastgesteld dat het gaat om zowel
westerse als Aziatische
krijgsgevangenen en
slavenarbeiders uit de Tweede
Wereldoorlog.
KANCHANABURI - Het massa
graf. dat ligt in een suikerrietveld
niet ver van de beroemde brug over
de Kwai-rivier, werd ontdekt toen
Thaise boeddhisten op zoek gingen
naar 'geesten zonder familie'. Twee
maanden lang werd bromfietsenre
parateur Sompong Charoenchai in
zijn dromen geplaagd door dwalen
de geesten toen hij besloot hulp in
te roepen. Een boeddhistische
stichting in Bangkok, die werd in
geschakeld, stuitte vervolgens op
het massagraf. Dat was vorige week
woensdag.
Op zondag, vier dagen na de ont
dekking van het graf, is het modde
rige veld veranderd in een ongeor
dende mierenhoop. De lokale be
volking, samen met medewerkers
van de boeddhistische stichting
'Photipawana Songkroh', zijn bezig
in de brandende zon de laatste gra
ven te lichten.
De stoffelijke resten worden ver
zameld in witte katoenen zakken
die later naar een tempel in Bang
kok worden overgebracht voor de
laatste sacramenten en rituelen.
Nonnen prevelen gebeden en bran
den wierook, schijnbaar ongehin
derd door het feit dat een grapjas in
een van de schedels een sigarette-
peuk heeft gestoken.
Nieuwsgierigen zijn toege
stroomd en kopen frisdrank of hel
pen een handje met het graafwerk,
onder aanmoedigende bevelen van
een met een megafoon gewapende
welzijnswerkster. "Om de geesten
uit hun lijden te verlossen, moeten
ze een fatsoenlijke crematie en bij
behorende sacramenten ontvan
gen. Als dat niet gebeurt blijven de
geesten zwerven", verklaart wel
zijnswerkster Boonlert, de actie van
de religieuze stichting.
Handboeien
Ten minste vijftig, maar mogelijk
honderd stoffelijke resten zijn ge
vonden in het veld dat behoort aan
Lek Pailom, een 60-jarige Thaise
vrouw. De vondst heeft in Thailand
geleid tot hevige speculatie over de
oorsprong van het graf. Volgens
Lek stond op het stuk land waar nu
wordt gegraven en dat pas tien jaar
geleden haar eigendom werd. in de
oorlogsjaren een concentratiekamp
Ze zegt zich te herinneren dat de
slavenarbeiders door de Japanse
bezetters massaal werden begaven
na een epidemie. Anderen zeggen
dat de stoffelijke resten werden
aangetroffen in een positie die erop
duidt dat de gevangenen levend be
graven zijn. "Sommige skeletten
hadden de handen voor de ogen",
zegt een van de gravers. Anderen
hadden de handen gebonden met
elektriciteitsdraad en een ooggetui
ge zegt een set handboeien te heb
ben gezien.
Honderdduizenden krijgsgevan-
t-katoenen zakken. In het massagraf zijn de stoffelijke resten i
genen, waaronder 18.000 Nederlan
ders en 43.000 Britten, Australiërs
en Amerikanen, werden in de oor
logsjaren tussen 1942 en 1945 te
werkgesteld aan de zogenaamde
'Dodenspoorweg'. Ongeveer
200.000 slavenarbeiders, afkomstig
uit o.a. Indonesië, Maleisië,
Singapore en Sri Lanka werden ge
ronseld om de onmogelijke klus - de
aanleg van een spoorlijn door berg
achtig oerwoud - te verwezenlijken.
Zeker 90.000 van hen zijn hierbij
omgekomen.
Onervaren
Hoewel in eerste instantie werd
aangenomen dat de stoffelijke res
ten behoorden aan de geronselde
Aziatische arbeiders, zegt de ar
cheologe Prapit Chusaree, dat uit
voorlopig onderzoek is gebleken
dat er oók westerse gevangenen in
het massagraf begraven liggen. "Ik
heb ten minste één schedel onder
zocht die behoort aan een westerse
man van rond 25 jaar", aldus Prapit
Chusaree.
Prapit is verbonden aan de ar
cheologische afdeling van het De
partement voor Schone Kunsten in
Bangkok, dat het verdere onder
zoek in handen heeft genomen.
Maar mevrouw Prapit vreest dat
haar onderzoek ernstig wordt be
moeilijkt door het wilde graafwerk
van de boeddhistische vrijwilligers.
"Het is bijzonder jammer dat de op
gravingen zijn verricht door onerva
ren gravers, in plaats van experts".
De boeddhistische stichting had
de toestemming voor het graafwerk
gekregen van de provinciale gou
verneur Kongsak Liewmanomon.
"Dat had nooit mogen gebeuren",
zegt mevrouw Prapit. "Dit is werk
voor experts, niet voor amateurs.
Een groot gedeelte van de opgegra
ven resten is al voorgoed verdwe
nen, in een tempel ergens in Bang
kok".
Doodsbenauwd
Voor de Nederlandse oud-krijgsge
vangene Ad Silvius (70) kwam het
bericht van het nieuwe massagraf
niet helemaal onverwacht. "Ik keek
er uiteraard van op, maar ik ver
moed dat het de liquidatie betreft
van geronselde arbeiders. Er zijn in
die tijd een aantal cholera-epide-
mieën geweest en ook één keer een
pestepidemie. De Jappen waren
doodsbenauwd voor de versprei
ding van dit soort epidemieën en
het zou kunnen dat ze het kamp in
brand hebben gestoken en iedereen
die naar buiten kwam rennen, heb
ben neergeschoten".
De locatie van het graf brengt de
heer Silvius echter aan het twijfe
len. "Ik dacht dat die kampen alle-
fnaal rneer in de richting van Burma
lagen. Bovendien vind ik het merk
waardig dat het-hier gaat om een
massagraf. Wij hadden in ons kamp
- zoals in ieder kamp - ook een be
graafplaats, maar daar werd ieder
een apart begraven, compleet met
een bamboekoker met gegevens
over de dode".
Volgens Silvius werden er gemiq
deld twintig mannen per dag begra
ven. De meeste van hen stierven aa
dysenterie, malaria of ondervoq
ding en uitputting. "Maar als
ding is waar de Jappen consequer
in waren, dan was het in het respec
voor de doden. Als levende krijg:
gevangene kon je een klap voor j
hersens krijgen, maar als dode wer
je gesalueerd", zegt hij.
Na de oorlog zijn, met behulp va
de Internationale Oorlogsgrave
Stichting, de duizenden slachto
fers opgegraven en symbolisch
ruste gelegd op erevelden in Kar
chanaburi. Nog steeds brengt d
Nederlandse afdeling van de o
logsgravenstichting ieder jaar e
bezoek aan de erevelden.
Fouten
Silvius was als krijgsgevangene v
februari 1943 tot de bevrijding in aul
gustus 1945 in het kamp Chung Ka
geïnterneerd was. Hij zegt te hopen
dat de Internationale Oorlogsgraj
ven Stichting ook nu zo snel moge
lijk contact zal opnemen met dj
Thaise autoriteiten over de nieuwé
grafvondst.
"Het is natuurlijk een mooie ge
dachte van de Thais dat de stoffel ij
ke resten rust moeten vinden, maa
met goedbedoelde hulp worden
vaak de meeste fouten gemaakt. En
het zou zo jammer zijn, als de oor.
logsgravenstichting niet op tijd zou
komen. Als ze pas komen wannee
al die resten al gecremeerd zijn, zou
dat jammer zijn"
Volgens Silvius bestaat er nog
steeds een lijst met vermiste persoj
nen. "Maar daarvan hebben we al
tijd aangenomen dat die meer in hej
noorden, in de richting van Burma|
gevonden moeten worden, in het ta
lud van de spoorlijn. Sommigen zijr]
misschien in de rivier gevallen,
Maar nogmaals: dit was beslist niet
gebruikelijk".
De Nederlandse ambassade irj
Bangkok zegt overigens de ontwik
kelingen nauwkeurig te volgen. "Er
is contact met de Thaise autoritei
ten en andere ambassades om na te
gaan of er zich tussen de stoffelijke
resten mogelijk ook Nederlanders'
bevinden", aldus een woordvoer-l
der.
AMSTERDAM (ANP) - Het suc
ces van extreem-rechts tijdens de
raadsverkiezingen in maart 1990
is veeleer een zeepbel dan een
tijdbom. Volgens J. van Holsteyn
van de Leidse universiteit is het
overdreven te spreken van een
"tijdbom". "Hoewel niet echt pas
send. lijkt het beeld van een zeep
bel meer op zijn plaats; klein van
omvang, vluchtig, met enig ge
vaar voor het uiteen spatten ervan
vlak voor de ogen".
Van Holsteyn zei dit gisteren op
het symposium 'Rechtsextremis
me; zeepbel of tijdbom?' van de
Amsterdamse Vrije Universiteit.
Volgens hem komt extreem
rechts in Nederland weinig ver
der dan onderling gekrakeel. Ook
heeft het volgens Van Holsteyn
nauwelijks zin om alle stemmers
op Centrum Democraten te waar
schuwen voor het gevaar van
rechts-extremisme en opkomend
racisme. "Het gaat veeleer om een
noodkreet om aandacht en gelij
ke behandeling van mensen die
hun toch al zwakke concurrentie
positie in de maatschappij ver-
Stemmers op extreem-rechts
worden doorgaans verdeeld in
twee categorieën: vreemdelin
genhaters en racisten aan de ene
kant en proteststemmers aan de
andere kant. Onbevredigende
verklaringen, aldus Van Hol
steyn, omdat het over de keus van
individuen niets zegt.
Een telefonische enquete van
het Haarlems Dagblad gaf echter
te zien dat door de reacties van de
CD-kiezers een duidelijke rode
draad liep. In veel gevallen waren
het mensen die voorheen PvdA
stemden, maar uit onvrede in de
armen van de Centrum Democra
ten waren gedreven. De PvdA
komt naar de smaak van deze
stemmers niet meer op voor de
belangen van alle zwakkeren.
Eén groep - buitenlanders - zou
worden voorgetrokken. Niet die
buitenlanders'krijgen de schuld,
maar de bedenkers en uitvoer
ders van een beleid dat buitenlan
ders lijkt te bevoordelen.
De CD-stemmers spreken met
hun keus geen voorkeur uit, zegt
Van Holsteyn, zij geven afkeuring
aan. Een partij die zich afzet tegen
alle andere partijen en bovendien
door die andere partijen wordt
verketterd, zoals de CD. is bij uit
stek geschikt om het protest-sig
naal door te geven, vindt hij.
In Vlaanderen lijkt de situatie
ernstiger. Daar vormt vreemde
lingenhaat wel degelijk het
hoofdmotief voor een stem op het
Vlaams Blok. Maar de Belgen zijn
eerder 'etno-centristen' dan
rechts-extremisten, zegt H. de
Witte van het Hoger Instituut
vóór de Arbeid in Leuven. Met
andere woorden: ze haten vreem
delingen niet zozeer, alswel zijn
.erg op zichzelf gericht. Een flink
deel van die 'etno-centristen'
stemt bovendien nu (nog) op de
grote, andere partijen. En de
vraag is of het Vlaams Blok ooit
echt groot zal kunnen worden,
volgens De Witte, "omdat slechts
7 procent van de 664 ondervraag
de kiesgerechtigden het migran-
tenvraagstuk als het belangrijk
ste probleem van België ervaart".
De overbuurman achtte het
raadzaam om met het oog op de
oprukkende criminaliteit een
nieuwe muur op te trekken rond zijn
toch al op een vesting lijkende
bungalow. Hij ging in zee met een
aannemerwiens firmanaam, Da
Vinei, hem kennelijk vertrouwen
inboezemde. De metselaars gingen
op een maandagochtend aan de
slag en de muur groeide gestaag.
Het was een oplettende,
voorbijganger wel opgevallen, dat
de grond, waar de muur werd
opgetrokken, niet van te voren
bouwrijpwas gemaakt en dat de
fundering dicht aan de oppervlakte
lag. Maar goedna twee weken
stond er een muur, die de stormloop
van een horde Hunnen leek te
kunnen weerstaan.
De metselaars vertrokken en een
schilder kwam de muur een verfje
geven. De schilder was tot
halverwege gevorderd, toen hij
werd opgeschrikt door een dof
gerommel. Nadat stof en gruis
waren neergedaald bleek een deel
van de zojuist geschilderde muur te
zijn ingestort: bezweken, leek het.
onder de streling van een verfkwast.
Buurman was in alle staten en
haalde verhaal bij Da Vinei. Deze
besefte ogenschijnlijk dat hij niet
het beloofde vakwerk had geleverd
en twee dagen later waren de
metselaars weer aan het werk. De
m uur herrees, bleef dit keer staan,
zelfs nadat de schilder langs was
geweest, maar begon na een paar
weken scheuren te vertonen.
Buurman razend. Da Vinei beloofde
beterschap en stuurde dit keer zijn
'allerbeste mensen'. Die sloopten het
Johannesburg
Peter van Nuijsenburg
deel van de muur met de scheuren en
metselden vervolgens een nieuw
segment. Dat staat nog steeds
overeind, maar buurman moet wel
hopen dat bouw- en woningtoezicht
een coulante inspecteur stuurt.
Toen kwam de rekening. Buurman
ontplofte. Da Vinci had naast de
afgesproken prijs ook de kosten voor
de wederopbouw en restauratie van
de muur opgevoerd. Was hij in
gebreke gebleven en had hij
knoei werk geleverd? Daar kon hij
het niet mee eens zijn. Er waren bij
de bouw onvoorziene problemen
gerezen en er stond niets in het
contract, dat hij. Da Vinei,
daarvoor aansprakelijk kon
worden gesteld.
Of buurman de rekening betaald
heeft of. zoals hij dreigde, naa r de
rechter is gestapt, is niet bekend.
Zijn ervaringen zijn niet uniek. In
de pers verschijnen regelmatig
klaagzangen van mensen die in de
handen zijn gevallen van 'vaklui
die voornamelijk bedreven zijn in
het sturen van nota's. Met name
loodgieters en aannemers blijken
kwelgeesten die talloze
huiseigenaren 's nachts uit hun
slaap houden.
Deze 'Buil Supers en andere
zakenlieden eerlijk als goud' hebben
vrij spel, omdat de Zuidafrikaanse
consument nog steeds niet heeft
begrepen dat alleen eensgezind
optreden een eind kan maken aan
hun praktijken. Een organisatie als
de consumentenbond, dat
toevluchtsoord van de belaagde
klant, wil hier maar niet van de
grond komen.
Niet alle slachtoffers laten met zich
sollen. Een tot het uiterste getergde
huiseigenaar, een ex-rugby speler,
ontbood de loodgieter die een
verstopping in de riolering niet had
weten te verhelpen, maar wel de ene
gepeperde rekening na de andere
zond. Na een korte
woordenwisseling greep hij de man
bij zijn nekvel en duwde hem met de
neus in de drek, die in de tuin naar
de oppervlakte was geweld.
Dat. zei hij. had hem zo opgelucht,
dat hij de rekening uiteindelijk wel
heeft betaald. Maar de verstopping,
die zit er nog steeds.
