Verbijsterend
Twijfel over aantal
wapens Sovjetunie
Spanje durft terugblik op het
Franco-tijdperk eindelijk aan
icMsart
'Uitspraak draagt niet bij aan vrede'
Verzet tegen invoering
doodstraf in Zimbabwe
Raketaanval rebellen in Liberia
DINSDAG 20 NOVEMBER 1990
BUITENLAND
PAGINA 7
NAVO: opgegeven cijfers zijn veel te laag
PARIJS (GPD) De NAVO heeft grote twijfels over de cijfers die de Sovjetunie heeft ge
presenteerd over de aantallen tanks, kanonnen en pantserwagens die zij in Europa heeft.
Toch werd gisteren het verdrag over de vermindering van de niet-nucleaire strijdkrachten
in Europa (CFE) ondertekend. Sovjet-leider Gorbatsjov wil, stelde hij gisteren in Parijs,
vanaf begin volgend jaar met de VS onderhandelen over vermindering van de kernwapens
voor de korte afstand in Europa.
HARARE (IPS) - Mensenrechten
organisaties en advocaten in Zim
babwe verzetten zich tegen het
voornemen van de overheid om lijf
straffen voor jeugdige misdadigers
en de doodstraf door middel van de
strop weer in te voeren. Volgens de
Katholieke Commissie voor Recht
vaardigheid en Vrede (CCJP) is het
wetsvoorstel met die strekking re
gelrecht in strijd met de mensen
rechten en met de grondwet die
marteling en mensontwaardige be
handeling verbiedt.
Het omstreden wetsvoorstel dat
onlangs werd ingediend in het Zim
babwaanse parlement beoogt een
verandering aan te brengen in de
fundamentele burgerrechten, zoals
die zijn vastgelegd in de Zimbab
waanse grondwet. Het Zimbab
waanse hooggerechtshof heeft in
eerdere uitspraken geseling en op
hanging als onmenselijk en verne
derend en daarmee als in strijd met
de grondwet gekwalificeerd. Vol
gens de CCJP wil de overheid nu de
uitspraak van het hof omzeilen door
het amenderen van de grondwet,
waardoor de positie van het hoogge
rechtshof wordt ondermijnd en de
strikte scheiding tussen wetgeven
de en rechterlijke macht wordt ge
schonden. Het gaat niet aan dat de
wetgever gaat tornen aan grond
rechten nadat de rechter de
reikwijdte hiervan heeft bepaald,
aldus de
De commissie krijgt steun uit ju
ridische kringen. Volgens professor
Geoff Feltoe van de juridische fa
culteit van de Universiteit van Zim
babwe zijn "deze rechten zo funda
menteel dat geen enkele regering
eraan mag tornen". Als de overheid
elke keer als zij het niet eens is met
een uitspraak van het hoogge
rechtshof de grondwet aanpast, zijn
de daarin vervatte rechten van nul
en generlei waarde, aldus Feltoe.
Ook de deken van de Zimbab
waanse orde van advokaten, Morda-
cai Mahlangu, noemt de voorgestel
Westerse diplomaten keken het af
gelopen weekeinde vreemd op toen
zij de cijfers onder ogen kregen die
de Sovjetunie op tafel had gelegd.
Volgens NAVO-diplomaten liggen
deze tot een kwart onder wat de
Sovjetunie op grond van de inlich
tingen van de NAVO-diensten zou
moeten hebben. Zo meldt de Sov
jetunie over slechts 27.000 tanks te
beschikken, terwijl dat volgens de
NAVO 34.000 zou moeten zijn.
Daardoor zouden de Sovjets veel
minder wapens moeten vernieti
gen, en zelfs geen enkele helikopter.
De NAVO-lidstaten zullen nu
Moskou om opheldering vragen via
het speciale geschillen-orgaan dat
daarvoor in Wenen door alle 22 lan
den in het leven is geroepen. Een
verklaring voor de afwijkingen zou
kunnen zijn dat de Sovjets al veel
wapens achter de Oeral hebben te
ruggetrokken, waardoor zij buiten
het CFE-verdragsgebied vallen.
Volgens de gisteren gepubliceer
de cijfers zouden de NAVO-landen
tesamen 5091 tanks, 4666 pantser
wagens en 620 kanonnen moeten
vernietigen of uit Europa weghalen.
De NAVO heeft al minder vliegtui-
Handelsverdrag
tussen Rusland
en Oekraïne
MOSKOU (AP) - De Sovjet-repu
blieken Rusland en de Oekraïne
hebben gisteren een handelspact
gesloten. In de tien jaar lopende
overeenkomst erkennen de twee re
publieken eikaars soevereiniteit en
beloven directe betrekkingen op
gebieden als politiek en technolo
gie.
Het handelsverdrag werd onder
tekend door de presidenten Jeltsin
en Kravtsjoek. Jeltsin herhaalde
daarbij dat het door Sovjet-presi
dent Gorbatsjov voorgestelde nieu
we unieverdrag tussen de republie
ken een vrijwillige overeenkomst
moet zijn van soevereine staten. "Ie
dereen wacht op een impuls. Ik ge
loof dat de overeenkomst tussen
twee gelijkwaardige soevereine sta
ten zo'n impuls is", aldus Jeltsin. In
Rusland en de Oekraïne samen wo
nen 200 miljoen van de 285 miljoen
inwoners van de Sovjetunie. De
Oekraïne is de traditionele graan
schuur van het land, Rusland bezit
de grootste bodemrijkdommen.
Bezoek Bush
President Bush van de Verenigde
Staten brengt begin volgend jaar
een officieel bezoek aan de Sovjetu
nie, heeft het Sovjet-persbureau
Tass vandaag gemeld.
VN/Burma
Zweden heeft gisteren bij de Alge
mene Vergadering van de Verenig
de Naties een ongebruikelijke reso
lutie ingediend waarin het militaire
regime van Burma wordt opgeroe
pen politieke gevangenen vrij te la
ten en de macht over te dragen aan
de oppositie, omdat die in mei dit
jaar de verkiezingen hebben ge-
gen en helikopters dan de plafonds
uit het CFE-verdrag, zodat daar
niets hoeft te worden ingeleverd.
Het Warschaupakt moet, op basis
van de omstreden cijfers - 13191
tanks, 12494 pantserwagens, 6953
kanonnen en 1670 vliegtuigen uit
dienst nemen en geen helikopters.
De Sovjetunie zou moet daarvan
bijna driekwart voor haar rekening
Sovjet-president Gorbatsjov stel
de gisteren dat het CFE-verdrag de
weg heeft vrijgemaakt voor onder
handelingen over vermindering van
de kernwapens voor de korte af
stand (bereik tot 500 kilometer) in
Europa. Gorbatsjov wil ook in de
tweede reeks CFE-onderhandelin-
gen, die volgende week in Wenen
beginnen, verdere wapenverminde
ringen aan de orde stellen. De Sov
jetunie wil dat ook de zeestrijd-
krachten nu aan de ontwapenings-
golf meedoen. De NAVO-landen
hebben zich daar tot nog toe steeds
tegen verzet.
Na de ondertekening van het
CFE-verdrag begon gisteren in Pa
rijs de Conferentie voor Veiligheid
en Samenwerking in Europa. De
top moet een nieuwe Europese orde
in de steigers zetten, al leken op de
eerste dag de meeste staatshoofden
en regeringsleiders meer aandacht
te hebben voor de gebeurtenissen
in de Golf. De top van de leiders van
alle Europese landen (behalve Alba
nië, dat wel een waarnemer stuur
de), de VS en Canada, wil echter
vooral een definitief einde maken
aan de Koude Oorlog.
Bush en Gorbatsjov hielden de
wereld voor dat de veranderingen
in Oost-Europa niet het einde mo
gen betekenen. Bush richtte zich
vooral tot Gorbatsjov toen hij zei
dat de tijd van algemene verklarin
gen nu voorbij is, en dat het tijd is
voor concrete stappen op de weg
naar meer democratie en economi
sche hervormingen. Gorbatsjov
riep daarentegen juist de NAVO-
landen op om nu ook een nieuwe
weg in te slaan. "Het Warschaupakt
wordt hervormd, ik hoop dat de
NAVO hetzelfde zal doen". Gor
batsjov vroeg om een gedurfde aan
pak van de NAVO. De Duitse her
eniging juichte hij evenzeer toe en
hij riep op van Europa een 'confede
ratie' te maken.
Zowel Bush al Gorbatsjov maak
ten duidelijk dat de principes van
de CVSE niet beperkt moeten blij
ven tot de aangesloten landen. De
Britse premier Thatcher verzette
zich echter tegen ideeën om ook in
Noord-Afrika en het Midden-Oos
ten CVSE-achtige organisaties in
het leven te roepen. Thatcher hield
een pleidooi voor handhaving van
de NAVO als 'de kern van onze Eu
ropese veiligheid'.
CVSE-conferentie
Kritiek Egypte op Shamirs opmerking 'groot Israël'
TEL AVIV - Egypte heeft giste
ren officieel geprotesteerd tegen
een opmerking van Israëls premier
Shamir op een Likud-bijeenkomst,
afgelopen zondag. Shafriir zei bij die
gelegenheid dat Israël moet vast
houden aan "het hele land, van de
zee tot aan de Jordaan", dat wil zeg
gen met inbegrip van de Westelijke
Jordaanoever en de Gazastrook,
voor toekomstige generaties en
voor de massale toevloed van Russi
sche joodse immigranten.
De Egyptische minister van bui
tenlandse zaken, Esmat Abdel Me-
guid, heeft de Israëlische ambassa
deur in Cairo op het ministerie laten
ontbieden voor een uitleg van Sha
mirs woorden. In een verklaring
noemde het ministerie Shamirs
commentaar "onaanvaardbaar" en
"niet bijdragend aan pogingen een
vreedzame regeling te zoeken voor
het Palestijnse vraagstuk".
Premier Shamir zelf zei gisteren
niet te begrijpen waarom zijn op
roep afkeurende reacties heeft los
gemaakt in Washington en elders,
omdat hij niets nieuws heeft ge
zegd. Een groot Israël en een massa
le immigratie is, zei hij, een droom
van de Likud en van hem persoon
lijk. "Het heeft niets te maken met
de relaties tussen Israël en de Ver
enigde Staten. De Amerikanen we
ten heel goed wat de zienswijze van
meneer Shamir is".
De Israëlische premier onthulde
gisteren dat vanaf het begin van dit
jaar tot aan het eind van deze maand
ongeveer 140.000 Russische joden
naar Israël zijn gekomen. Op dit mo
ment worden in de Sovjetunie de vi-
sumaanvragen van 250.000 anderen
behandeld. Zij worden in de loop
van de komende zes a zeven maan
den verwacht. Tot eind 1992 rekent
Israël per jaar op tussen de 300.000
en 400.000 joden uit de Sovjetunie.
Binnen de Israëlische regering en
in het parlement wordt druk gedis
cussieerd over een voorstel van de
minister van immigranten-opvang,
rabbijn Jitschak Peretz van de reli
gieuze Shas-partij, om de zoge
noemde Wet op de Terugkeer te wij
zigen. Die wet geeft iedereen met
tenminste een joodse grootvader
het recht naar Israël te emigreren.
Volgens de orthodox-joodse opvat
ting kunnen alleen mensen met een
joodse moeder als joods worden be
schouwd en naar het oordeel van
Peretz, die momenteel een bezoek
brengt aan Moskou, is daarom bijna
veertig procent van de Russische
immigranten niet joods. Premier
Shamir zei gisteren dat Peretz zijn
opmerkingen niet openbaar had
moeten maken en zeker niet in de
Sovjetunie. Volgens de premier is
slechts vier procent van de immi
granten niet joods.
Een Israëlische officier en vier
Palestijnse guerrillastrijders zijn
vandaag in Zuid-Libanon omgeko
men bij een vuurgevecht, dat was
ontstaan nadat een legerpatrouille
met behulp van het Zuid-Libanon
Leger de Palestijnen in een hinder
laag had gelokt.
de grondwetswijziging ongewenst.
De grondwet mag volgens Mahlan
gu niet zomaar worden aangepast
aan "de gril van een minister of zelfs
de president. Dat is een kwalijke
praktijk en een slecht voorbeeld",
stelt Mahlangu. "Op die manier zou
de overheid uiteindelijk de hele
grondwet kunnen schrappen".
Lijfstraffen en andere vernede
rende sancties zijn verboden in di
verse internationale verdragen
waaronder de Universele Verkla
ring van de Rechten van de Mens en
het Afrikaanse Handvest over
Rechten van Mensen en Volkeren.
Overigens zal de regerende partij
Zimbabwaanse Nationale Unie -
Patriottisch Front (Zanu-PF) - er
weinig moeite mee hebben haar zin
door te drijven. Volgens de grond
wet is een tweederde meerderheid
in het parlement voldoende om
grondwetswijzigingen door te voe
ren. Over die meerderheid beschikt
de partij van president Robert
Mugabe ruimschoots.
Nationalisten bij
verkiezingen in
Bosnië op kop
BELGRADO/SARAJEVO
(AP/Rtr/AFP) - De nationalisten in
de republiek Bosnië-Hercegovina
lijken af te stevenen op een grote
overwinning in de eerste vrije ver
kiezingen die zondag zijn gehou
den. De opkomst was volgens het
Joegoslavische persbureau Tanjug
laag: 53 procent van de bijna drie
miljoen kiesgrechtigden ging naar
de stembus.
De voorlopige uitslag betekent
een zware slag voor de regerende
communisten. De Servische Demo
cratische Partij (SDP) leidt in drie
van de zeven kiesdistricten. De
twee andere nationalistische partij
en, de islamitische Democratische
Actie Partij (PAD) en de Kroatische
Democratische Gemeenschap
(CDC) staan op kop in twee andere
kiesdistricten.
De Bond voor Hervormings
krachten onder leiding van de Joe
goslavische premier Markovic, die
evenals de communisten weinig
met het nationalisme op heeft, staat
op verlies.
Hoge officieren van het Joegosla
vische leger en voormalige functio
narissen van de ontbonden commu
nistische partij hebben gisteren een
nieuwe communistische partij op
gericht, de Liga van Communisten -
de Beweging voor Joegoslavië. De
partij heeft als prominente leden
onder anderen minister van defen
sie generaal Kadijevic en zijn colle
ga van binnenlandse zaken gene
raal Gracanin.
De oude partij werd afgelopen
winter opgeheven na een bittere
twist tussen hervormingsgezinden
uit Slovenië en Kroatië en conserva
tieven onder leiding van de Servi
sche president Milosevic.
ABIDJAN (AFP) - De gevechten in
Liberia tussen troepen van de
Westafrikaanse vredesmacht ECO-
MOG en eenheden van het Natio
naal Patriottisch Front (NPFL) van
Charles Taylor zijn gisteren na een
maand van betrekkelijke rust weer
opgelaaid. Dat hebben waarnemers
gemeld.
Strijders van het NPFL die zich
uit Monrovia hebben teruggetrok
ken beschoten gisteren de Liberi
aanse hoofdstad Monrovia. De
ECOMOG heeft in Monrovia zijn
hoofdkwartier.
Volgens verslaggevers van de
Britse staatsomroep BBC beschik
ken de rebellen over grond-lucht ra
ketten die vanaf wagens worden af
gevuurd. Het is voor het eerst in de
al elf maanden durende burgeroor
log dat het NPFL gebruik maakt
van dergelijke raketten. Bij de be
schietingen zijn volgens waarne
mers twee mensen om het leven ge
komen.
ECOMOG-eenheden verdreven
een maand geleden de rebellen van
het NPLF uit Monrovia waarna zij
een veiligheidszone van twintig ki
lometer rond de hoofdstad instel
den. De ECOMOG meende dat het
NPLF niet over raketten beschikte
waarmee zij Monrovia zouden kun
nen treffen.
De beschietingen van gisteren
volgden op luchtaanvallen door de
Nigeriaanse luchtmacht op de ha
venstad Buchanan die in handen is
van het NPLF. Via Buchanan komt
een deel van de internationale voed
selhulp aan de bevolking Liberia
binnen. Ongeveer 40.000 Liberia-
nen zijn naar havenstad gevlucht.
Volgens Westerse diplomaten in
de hoofdstad van Sierra Leone,
Freetown, zijn bij de aanvallen van
de Nigeriaanse luchtmacht „een
groot aantal" slachtoffers gevallen,
voornamelijk vrouwen en kinderen.
ADVERTENTIE
België/fiscus
De Belgische belastingdienst stelt
een grootscheeps onderzoek in naar
het inkomen van de 395 Belgische
parlementsleden en van ministers,
staatssecretarissen en premier Mar
tens. Het onderzoek gaat terug tot
1988, aldus verscheidene Belgisch
ochtendbladen vandaag. De belas
tingdienst weigert commentaar.
Het onderzoek zou al tot de conclu
sie hebben geleid dat parlementari
ërs het met hun aangifte niet nauw
Gladio
De Griekse minister Varvitsiotis
(defensie) heeft gisteren een onder
zoek gelast naar de Gladio-affaire.
Volgens leden van de huidige en de
vorige regering hebben de Ameri
kaanse CIA en het Griekse leger in
1955 een overeenkomst gesloten om
een guerrilla-organisatie in het le
ven te roepen, die actief zou moeten
worden in het geval van een invasie
door het Warschaupact.
Libanon
De belangrijkste christelijke militie
in Libanon, de Libanese Strijd
krachten (LF), heeft gisteren gewei
gerd te voldoen aan een ultimatum
van de regering zich uit de Libanese
hoofdstad Bayrut terug te trekken.
De LF eist dat eerst aan haar veilig-
heidvoorwaarden wordt voldaan.
Dit heeft de leider van de LF, Samir
Geagea, in het christelijke dagblad
Ad-Diyar verklaard.
MADRID "Mijn enige herinne
ring aan Franco is die van een oude,
afgeleefde man, die op de televisie
verschijnt, maar naar wie niemand
luistert. De dag van zijn dood staat
me goed voor de geest, want we
hoefden niet naar school. Verder
waren er voor mij in het dorp waar
ik leefde, vele Franco's: de dokter,
de apotheker, de burgemeester...".
Het dagblad El Mundo publiceer
de afgelopen zondag de herinnerin
gen van een aantal jongeren over de
man die veertig jaar de machtigste
man van Spanje was: Francisco
Franco y Bahamonde. Voor sommi
ge van hen, zoals blijkt uit het citaat
van Luisa Castro toen elf jaar oud
staat de 'Caudillo' nog levendig
in hun herinnering gegrift, maar an
dere weten niet eens wie hij is. Toch
is dat enigszins vreemd, omdat het
vandaag, 20 november, pas vijftien
jaar geleden is dat Franco op 77-jari-
ge leeftijd overleed.
Toen op 1 april vorig jaar de vijf
tigste verjaardag van het einde van
de Spaanse Burgeroorlog werd her
dacht, waren de publicaties in de
dag- en weekbladen over dit gevoe
lige onderwerp slechts mondjes
maat terug te vinden.
Anderhalf jaar later lijkt er een
kentering te zijn opgetreden in deze
collectieve verdringing van wat de
donkerste bladzijden uit de ge
schiedenis van Spanje worden ge
noemd. De 15e verjaardag van de
dood van Franco lijkt het sein voor
een bewust zelfonderzoek naar de
tijd van de Franco-dicatuur, naar de
traumatische Burgeroorlog en niet
in het minst naar de persoon, om
wie het allemaal draaide: 'el Gene-
ralisimo' Franco.
De afgelopen week is er in ieder
geval geen dag voorbij gegaan waar
op de Spaanse pers geen aandacht
besteedde aan Franco en de stem
pel die de dictator op Spanje heeft
gedrukt. Zoals het ook tekenend is
dat de staatstelevisie TVE2 een drie
Dictator Franco.
uur durend debat uitzond onder de
titel 'Franco, Vijftien jaar later',
waarbij journalisten, historici en in
tellectuelen aan de hand van een
filmische terugblik over Franco dis
cussieerden.
Weinig eerbetoon
Twee zaken vallen op in de artike
len die de afgelopen week over
Franco zijn geschreven. Het eerste
is, dat er nadrukkelijk een relatie is
gelegd tussen de rechtse politieke
en maatschappelijke standpunten,
waarvoor Franco zich bijna een hal
ve eeuw heeft sterk gemaakt, en de
huidige staat van de rechtse politiek
in Spanje. Die loopt van de gematig
de en vooral opportunistische op
positiepartij PP naar het nog steeds
brede scala van ultra-rechtse en fas
cistische groeperingen in het land,
zoals de Circulo Espanol de Amigos
de Europa (CEDADE), de 'Nacioh
Joven', de 'Juntas Espanolas' en het
'Frente Nacional'.
Dit zijn allemaal groeperingen die
zich enerzijds identificeren met het
Franco-nationalisme, maar zich te
gelijk verwant voelen aan soortge
lijke bewegingen in Groot-Brittan-
nië, Frankrijk en Duitsland.
Het tweede element dat opvalt is
de verbazing bij vele Spanjaarden
dat Franco nog steeds deel uit
maakt van hun dagelijkse leven.
Steden als Madrid, Santander, El
Ferrol, Jaen en Valencia hebben bij
voorbeeld nog standbeelden van de
Generalisimo. Vele straten zijn nog
naar hem vernoemd en ook dorpjes
en wijken dragen nog namen als 'Vi-
lanueva de Franco', 'Llanos del
Caudillo' of 'Guadiana del Caudil
lo'.
Weinig Spanjaarden realiseren
zich ook dat ze tot op de dag van
vandaag muntstukken op zak heb
ben met de beeltenis van de dicata-
tor. En ondanks de collectieve ver
dringing van Franco en de Burger
oorlog, is de Valle de los Caidos
het Franco-monument bij Escorial
voor de 'gevallen soldaten uit de
Burgeroorlog', waar hij ook zelf be
graven ligt al jarenlang de meest
bezochte toeristische plek voor
Spanjaarden.
Op 20 november 1976, een jaar na
de dpod van Franco, kwamen nog
vele honderdduizenden Spanjaar
den op de Madrileense Plaza de Ori-
ente bijeen om de hun leider van
weleer een eerbetoon te brengen.
Vandaag zullen dat er slechts enige
honderden zijn.
Het waarom ligt voor de hand.
Voor de dood van Franco vroegen
veel Spanjaarden zich af wat er met
hun land zou gaan gebeuren als de
Caudillo er niet meer zou zijn. Vijf
tien jaar lang hebben ze kunnen
constateren dat Spanje er alleen
maar beter op is geworden en dat de
sprong van dictatuur naar democra
tie uiteindelijk gemakkelijker was
dan menigeen voor mogelijk hield.
ONE PRICE Tijdelijk is de prijs van een groot aantal van onze kleinlederwaren zo soepel als het leer
waarvan ze zijn gemaakt. Want welk artikel u ook uit deze enorme collectie kiest, u betaalt er
voorlopig maar één verbijsterende prijs voor:
U ontdekt elke keer een andere Bijenkorf,
de Bijenkorf (2£)
