De man die de jazz toegankelijk maakte Geolied concert Dulfer Van Gogh-opera niet meeslepend 'Kasimir en Karoline' uitermate verrassend 'De Bekentenis' spreekt niet aan Première 'Leidse suite' in De Waag Leiderdorps Kamerorkest: professionele allure MAANDAG 19 NOVEMBER 1990 KUNST PAGINA 19 Peter Scliilperoort, leider Dutch Swing College, overleden HILVERSUM (GPD) - Afgelo pen zomer nog speelde Peter Schilperoort, zo ziek als hij was,, met zijn Dutch Swing College Band mee op het Loosdrechts Jazzfestival. Dit weekeinde overleed de man, die de Neder landse dixielandmuziek we reldfaam bezorgde, op 71-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Lei derdorp. Hij woonde op Kaag dorp. Zelden is een Nederlandse muzi kant tijdens zijn leven zo wereld wijd bejubeld geweest en tegelij kertijd in de vaderlandse jazzscene met zo veel reserve bejegend omdat hij "te commercieel" zou hebben gespeeld. Peter Schilperoort werd op 4 no vember 1919 in Den Haag geboren. Een blauwe maandag genoot hij piano- en vioolles en uit die beperk te 'muzikale vorming ontwikkelde hij later een ongelooflijke handig heid op tal van instrumenten. Hij groeide uit tot een multi-instrumen- talist, die behalve piano ook gitaar, ke band tijdens de oorlogsjaren we gens de afkeer van de oppermachti ge bezetter tegen Amerikaanse mu ziek de "Slinger Vaders" ging he ten. In die tijd speelde Schilperoort met zijn klarinetleerling Dim Kes- VARA-radio" gekluisterd ber, die hem tijdens de hongerwin- wekelijkse uitzendingen de lessen in natura betaal- Dutch Swing College. pianist Teddy Wilson, tenorsaxofo nist Bud Freeman, trompettist Billy Butterfield en talrijke anderen. Een groot luisterpubliek was op zaterdagmiddagen de de de. In de meidagen van 1945 formeer de Peter Schilperoort een kwartet dat korte tijd later tot de oprichting Voor een Nederlands bandje was deze mate van succes ongekend. Schilperoorts "oude stijl produkt" werd gaandeweg overigens steeds de aanvankelijk studentikoze moderner. De invloed i Dutch Swing College Band den. Het werd het huisorkest Haagse Jazzclub en het verwierf ten. zich in korte tijd een geweldige pO' pulariteit, vergelijkbaar met die var The Ramblers van Theo Uden Mas- Peter Schilperoort: binnen twee jaar terug bij de Dutch Swing College Band. Tragiek Het orkest rekende resoluut af met het studentenverleden en ging voortaan uiterst professioneel te klarinet, sopraan-, alt-, tenor- en ba- werk, zonder dat dit afbreuk deed ritonsaxofoon en slagwerk speelde. Voor de Tweede Wereldoorlog speelde hij in zijn studententijd in orkestjes van de Delftse Technische Hogeschool. Uit die tijd dateert ook de formatie de "Swing Papa's", wei- Onder leiding van Schilperoort werd de Dutch Swing College Band een instituut en een levende legen de. Bovendien was de band geheel 'self supporting'. Talrijke grammo foonplaten werden onder een eigen makeTHijwerktrkórtSj Fokker" kbel uitgebracht. Schilperoort be- Half vijftiger jaren nam hij vc korte tijd afscheid van de band c zijn technische studie te gelde te De DSC-band reisde over de hele wereld en speelde met tal van be roemde Amerikaanse musici, zoals eigen geluidsstudio. Alle succes ten spijt was het toch de tragiek van Schilperoort dat zijn muziek nooit echt geaccepteerd werd door het jazz-establishment en de luide stem daarin die de ver nieuwing predikte. Hem werd ver weten dat de DSC te commercieel bezig was. Niettemin was het de grote verdienste van Peter Schil peroort dat hij de jazzmuziek voor grote groepen mensen toegankelijk heeft gemaakt. NOL VAN BENNEKOM LEIDEN - Wat moet er nog ge schreven worden over Candy Dulfer? Als je je als twintigjarige al kunt beroepen op samenwer king met Prince en Dave Stewart, en verder al eens solo gespeeld hebt met Van Morrison en Pink Floyd dan mag je best even een gepaste en zeker waarderende stilte laten vallen. Hoewel...de op tredens in Engeland met Funky Stuff werden door de buitenland se muziekpers zeker niet laaiend enthousiast ontvangen. De En gelse New Musical Express schreef zelfs bij het verschijnen van de nieuwe single 'Heavenly City': wat zou er gebeurd zijn als Candy Dulfer niet met Prince had gewerkt, niet zo'n gelijkenis had vertoond met Julia Roberts - een playboy koningin - en de promo tie door de platenmaatschappij niet tot abnormale proporties zou zijn opgevoerd? Dan had volgens het toonaangevende muziekblad niemand van Candy gehoord. Toegegeven, het debuutalbum 'Saxuality' is zeker geen meester werk, maar opzienbarend genoeg klinken de - meeste - nummers li ve als een klok. Dulfer heeft zich voor deze tournee omrings met een aantal topmuzikanten. Ulco Bed, een vaste kracht in Funky Stuff, schrijft niet alleen num mers voor Candy, op de bühne steelt hij ook nog eens de show met prachtig gitaarwerk. Niet al leen in 'Mr. Lee' maar zeker ook bij het door pa Dulfer geschreven 'Home is not a House' mag hij AMSTERDAM (GPD) - Op de dag dat een nieuw veilingrecord voor een tekening van Vincent Van Gogh werd gemeld, is in de Stads schouwburg in Amsterdam een opera over hem en zijn broer Theo in première gegaan: 'Un malheu- reux vètu de nöir' (Een ongelukkige in het zwart gekleed), gecompo neerd door Jan van Vlijmen. Tussen het veilingrecord en het li bretto van de opera bestaat een overeenkomst die alles behalve toe vallig is: in de laatste scène zingt Theo van Gogh dat 'het geld en het verkopen van schilderijen' een ziek te zijn. De opera op zich gaat, als men het libretto van de Belgische auteur Johan Thielemans leest, niet over de economische kanten van het kunstenaarschap. Hij handelt over mensen en hun tragische be trekkingen (tussen Vincent, Theo en diens vrouw Jo) én over het on begrepen kunstenaarschap. De enscenering van de Duitse re gisseur-ontwerper Axel Manthey stelt een aantal aspecten van het kunstenaarschap op de voorgrond. n, behalve de al genoem de ook een arts, zijn bij hem strak bewegende poppen in schilderij achtige décors waarop altijd wer ken van Van Gogh als 'verwijzing' zichtbaar zijn. Ook Jeroen Bosch wordt even 'geciteerd': een afbeel ding van twee oren met een mes daartussen. De tragische gebeurte nissen uit het verhaal - de waanzin, het afgesneden oor en het schot in het korenveld - worden afstandelijk belicht. Dat is het nadrukkelijkst in de sterfscène van Vincent, die niet 'naturalistisch' in bed ligt, maar leunt tegen een poot van een gigan tisch uitvergrote stoel die recht streeks uit een van zijn schilderijen afkomstig is. De muziek van Van Vlijmen, en daar gaat het natuurlijk vooral om, wordt soms door de koelte van het toneelbeeld bijna tegengewerkt. Die muziek is heftig en draagt een expressionistisch aandoende be roering uit. Wat uit de orkestbak (bemand door het Schönberg En semble onder leiding van Reinbert de Leeuw) komt is vaak zo langdu rig heftig en beweeglijk dat de mu zikale gebeurtenissen elkaar in de weg zitten of het aandeel van de zangers domineren. Bij de eerste kennismaking kwam de emotie van tekst en muziek het sterkst uit op momenten dat de instrumentale be weging grotendeels stilvalt. De zan gers David Pittman-Jennings, Guy de Mey, Stella Kleindienst en Wout Oosterkamp als Vincent, Theo, Jo en arts zijn overigens voortreffelijk. De opera van Jan van Vlijmen vertoont overeenkomsten met Woz- zek van Alban Berg: in klank, in lengte en zelfs in bepaalde situaties. Toch. meeleven met de 'underdog' Van Gogh kan men niet zoals men dat met de underdog Wozzek kan. Daarvoor is de enscenering té af standelijk en daarvoor is de vraag wat de muziek wil vooralsnog niet duidelijk te beantwoorden. Na af loop van het stuk reageerde het Am sterdamse premièrepubliek aan vankelijk nogal gereserveerd 'Un malheureux vètu de noir' wordt in Amsterdam nog gespeeld op 19,23 en 25 november. In decem ber volgt een reeks voorstellingen in Antwerpen. PAUL HERRUER Kasimir en Karoline'. Toneelstuk van Ödon von Horvath. Door Toneelgroep Imperium. Gezien op 16 november in Microtheater Im perium. Regie en bewerking: Willem Kuy- venhoven. Aldaar opnieuw te zien op 22.23, 24. 29. 30 novembér en 1 LEIDEN Een uitermate verras sende bewerking van 'Kasimir en Karoline' zet regisseur Willem Kuyvenhoven de komende we ken op de planken van Imperium. Dit stuk. dat de Oostenrijks-Hon gaars-Duitse auteur Von Horvath in 1931 als een licht kritisch ker- misstuk schreef, oogt-in Imperi um als een sprookje in een circus. Kuyvenhoven voegde allerlei muzikale fragmenten uit latere tijd toe, als Only you en Buona se ra en bijvoorbeeld een polonaise van de Amerikaan Crumb, vooral als tekenaar van Fritz the Cat be kend. Want Kuyvenhoven, zelf professioneel acteur bij onder an dere De Factorij en Persona, be schouwt 'Kasimir en Karoline' als een stripverhaal. Het brokkelig gestructureerde stuk, dat in een tent speelt, han delt over de veelkantigheid van de relaties tussen man en vrouw, met kleine verwijzingen naar de maatschappij waarin zij leven. Karoline laat Kasimir in de steek, en ze vinden anderen op hun weg. Dat alles wordt weer becommen tarieerd door drie 'dames uit het leven' en 'twee zogenaamde he ren van stand'. Monologen, sketches, zang en dans: het wordt in grote vaart gebracht, waarbij de platitudes heel natuurlijk Gedurende het gehele spel staan en bewegen praktisch alle twaalf spelers tegelijk op het to neel. Zij zijn door Kees Visser, Gijs Pool en Paul Schaminee fri vool gekleed in zachte kleuren wat een effect van cynische zoe tigheid teweegbrengt. De meren deels onervaren spelers werden na een workshop door Kuyven hoven allen geschikt gevonden voor 'Kasimir en Karoline'. Om dat de oorspronkelijke bezetting van het stuk minder dan twaalf personen telt, verdubbelde de re gisseur de rol van Karoline en liet hij twee andere personages ook gesplitst weergeven. Grote blik- vangsters worden daardoor Ellen de Jong, die de elfachtige, roman tische, kinderlijke-naïeve Karo line speelt met een prachtige mi miek en Ellen Rekelhof, die de aardse, grove kant van Karoline, overigens met veel humor, laat Von Horvath's kritische hou ding stond nooit zo op de voor grond. Daardoor komt het einde niet alleen qua tijd, het stuk duurt vijf kwartier, maar ook qua zware moraal enigszins uit de lucht val len. Von Horvath verwijst daarin naar de autosuggestieve metho- de-Coué, waarbij mensen vooral moeten denken dat alles altijd be ter zal gaan. Ongetwijfeld is ook dat cynisch bedoeld, al liet het voorgaande uur vooral geen bitte re smaak achter, maar een zoete. EMIEL FANGMANN T abaksmachine wordt kunstwerk ZEVENAAR (GPD) - Werknemers 'van de Turmac sigarettenfabriek in Zevenaar die werken bij de zogehe ten vacuümkamers, staan niet lan ger bij een machine, maar bij een kunstwerk. Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de Peter Stuy- vesant Collectie in de fabriek, is de 7,5 meter hoge machine door de Fransman Jean Dewasne beschil derd in banen en vlakken in de kleuren rood, wit, blauw en oranje met hier en daar wit en zwart. De machine is zo de 'Hommage aan Spinoza' geworden. De Turmac-fabriek begon 30 jaar geleden met haar Peter Stuyvesant kunstcollectie, óm daarmee de werkplek op te vrolijken. Jaarlijks rouleren de kunstwerken door de fabrieken en kantoren; In Zevenaar hangen ze boven de werkvloer in de produktiehallen. Ter gelegenheid van het jubileum kan het publiek ze nu ook zien. Dewasne ziet in de filosoof Spino za de verpersoonlijking van het vrij- heidsdenken in Nederland. De kun stenaar brengt dat gedachtengoed in verband met de snelheid van de machine, die het hart van de fabriek Cabaretier Paul de Leeuw ontving gisteravond, tijdens het Cabaret Gala in het Circustheater, de Schevenigen Cabaret Prijs 1989/1990. De Leeuw kreeg de prijs voor zijn programma 'Beste maatjes'. <f0t0 anp> 'De Bekentenis' van Hélène Pedneault Re gie: Marcelle Meuleman. Spel: Ingeborg El zevier en Huib Broos. Gezien op 17 novem ber in de Leidse schouwburg. LEIDEN - Op een 'bekentenis' komt het in dit stuk eigenlijk niet eens aan. Alles is namelijk duide lijk. Er zijn voldoende overtui gende bewijzen aanwezig. Léna Fulvi heeft haar moeder om het leven gebracht. Zelf ontkent ze dat niet, al beweert ze aanvanke lijk dat het een ongeluk geweest zou zijn. Dat zij haar moeder haat te, geeft ze echter van begin af aan zonder meer toe. Volop duidelijkheid, zelfs zo veel dat de politie-inspecteur is gaan twijfelen. Vijf kwartier zijn wij als toe schouwers getuige van wat als een psychologische thriller wordt omschreven. Spannend en aan grijpend wordt het echter niet. Misschien zou dit in een klein the atertje wel het geval geweest zijn. Dan zit je er als toeschouwer als het ware bovenop. Nu blokkeert de grote afstand tussen de spelers aan een karig verlicht tafeltje op toneel en een slecht bezette zaal dat de tragiek overkomt. Het duurt maar liefst een half uur "zuivere speeltijd", voordat Huib Broos als politie-inspecteur 'ja' zegt. Al die tijd heeft hij ge heimzinnig knikkend zitten luis teren naar Lena die vertelt en ver telt. Om nog iets van variatie aan te brengen laat de regisseuse de gesprekspartners een enkele keer rond het tafeltje lopen. De kettingrokende inspecteur wordt iets spraakzamer, als hij achter het ware motief van de dochter tracht te komen. Toch blijft het allemaal veel rook, wei nig licht en ontzettend veel ge praat. Twee getuigenverklarin gen horen we zelfs via een bandje. Ingeborg Elzevier doet er alles aan om toch nog iets van de rol te maken. Het lukt niet. Was het maar televisie geweest, dan had men bijvoorbeeld door middel van snelle beeldwisselingen de psychische spanning van dit ge sprek kunnen suggereren. Nu is het een kwestie van beleefd af wachten, tot die twee mensen aan het tafeltje daar in de verte zijn uitgesproken. Zelfs de 'ontknoping' is niet meer aangrijpend. De haat van die dochter blijkt eigenlijk onbe antwoorde liefde te zijn geweest, die op het laatst toch nog respons kreeg, omdat Lena door haar moeder in vertrouwen is geno men: zij voldoet aan haar verzoek tot euthanasie. Geen gering emo tioneel probleem, maar het stuk is te vertellerig, en waarom Léna dit allemaal verzwegen heeft en de politie-inspecteur dit per se wil weten, is niet duidelijk. WIJNAND ZEILSTRA Russische cineast Trauberg overleden bEN BOSCH (ANP) - De Russische cineast Leonid Trauberg is vorige Week op 89-jarige leeftijd overleden in zijn woonplaats Moskou. Hij was al geruime tijd ziek. Trauberg wordt beschouwd als de belangrijkste ^Russische cineast uit de filmschool van de jaren twintig, waarvan Ser- gej Eisenstein ook deel uitmaakte. Trauberg is vorig jaar, na een pe riode van politieke problemen we gens zijn joodse afkomst, gerehabi liteerd. Hij kreeg toen een belangrij ke Russische cultuurprijs voor zijn gehele werk. De beroemdste film van de in J901 in Odessa geboren Trauberg is Nieuw Babyion uit 1929. Bij deze stomme film hoort muziek van de jcomponist Sjostakovitsj te worden •gespeeld. Trauberg is enkele jaren geleden in Nederland geweest om een voorstelling van deze film bij te woneri, waarbij de filmmuziek live werd gespeeld. Andere bekende films van Trau berg zijn de delen van de Maxim- trilogie uit de jaren dertig. Zijn laatste film maakte hij in 1960: De dode zielen naar het werk van Niko lai Gogol. Taruberg was niet alleen filmma ker, hij schreef ook boeken en sce nario's. Hij was hoogleraar in de-ci nematografie in Leningrad, Alma Ata en Moskou. Een aantal films van Trauberg is in het Westen onderhevig geweest aan verboden of censuur. Zo werd zijn film Nieuw Babylon - die gaat over de Commune van Parijs - in 1971 in Frankrijk verboden omdat hij als te opruiend werd gezien. Componist Peter Schat ontving zaterdag uit handen van prof.dr. Maria V/asna de Joost van den Vondelprijs. Deze prijs, ten bedrage van 22.250 gulden, wordt beschikbaar gesteld door de Westfaalse Wilhelms Universi teit in Munster en wordt jaarlijks toegekend aan voorbeeldige prestaties in het Noord- en Zuidnederlandse cultuurgfebied. Muziek van Hedendaagse Leidse componisten (Huub de Vriend, Burkhardt Söll en Volker Blumentaler). Uitgevoerd door de Arnhemse groep 'Ereprijs' en het schoolorkest van het gymnasium Haganum uit Den Haag. Gehoord in De Waag op 17 november. LEIDEN Een enthousiaste, maar wat chaotische gebeurtenis: De Waag volgepropt met zo'n 100 scholieren met instrumenten en aanhangende fa milie, een wat bedaagdere groep muzikanten van de Ereprijs, rondlopende componisten en dirigenten die hun laatste afspraken bevestigden of ver zetten. Technische aanpassingen werden gemaakt van snoeren en aanslui tingen. van belichting. Als bekroning van deze happening: een verwilder de coördinator van De Waag die het allemaal bijna te veel werd. Een ge trouw verslag van dit concert kan niet voorbijgaan aan de verwarrende hoeveelheid en verscheidenheid van indrukken. Componist Huub de Vriend stond met zijn '5 nummers voor schoolor kest' en zijn 'Reggae' wel centraal deze avond. Als muziekleraar aan het Leidse Agnes College probeert hij de schoolgaande jeugd vertrouwd te maken met de wereld der muziek. Ook zijn gaven als componist zet hij hiervoor in. Na de pauze was het de beurt van de Arnhemse groep Ereprijs, voorna melijk bestaande uit hout- en koperblazers met een versterking van slag werk, piano en gitaren. De groep, die in samenstelling nogal doet denken aan 'De Volharding' speelt voornamelijk hedendaagse muziek van eigen bodem. Deze avond viel er zelfs een première te beluisteren van Volker Blumentaler die een tijdlang Leids ingezetene is geweest: 'De Leidse Suite', een boeiend werk dat verwijst naar diverse Leidse lokaties. Van de verschillende delen sprak mij in het bijzonder het laatste deel aan, waarin ik me de drukke en onoverzichtelijke verkeerssituatie bij het station kon voorstellen. Voor de toehoorders die, zoals ik, achterin De Waag hun plaats hadden ingenomen, deed zich een probleem voor. Van het scholierenor kest was een vrij groot deel belangstellend blijven luisteren. Door hun heen en weer-geloop werd de aandacht voortdurend afgeleid van de Ere prijs die nu als het ware op de achtergrond aan het spelen was. In dit ge druis begonnen de uitgevoerde werken qua volume en klankkleur nogal op elkaar te lijken. Alleen het stuk 'Perpetuus' van de Poolse Hanna Kulenty sprong eruit met zijn ongewone klankuithalen en zijn slagwerk- D ANP) cariiion. MONICA SCHIKS naar hartelust soleren. Vooral de ingetogen en dynamische solo bij dit laatste nummer is van topklas se. De leden van Funky Stuff krij gen van Candy Dulfer voldoende individuele ruimte, wellicht soms iets te veel. Zo wordt het langdurige intro van 'Home is not a House' te lang gerekt door toetsenist Bobbie van de Berg en krijgt drumster Eve lien Carels wel een hele lange en weinig verrassende drumsolo. Dulfer Co zijn op hun best vlak na de pauze met het door oer woudachtige keyboardklanken ondersteunde 'Pee Wee' en het rustige 'Jazzid'. De funky-num mers zoals Wrap it up', 'Get the funk' en de in funk uitgevoerde 'Proud Mary' krijgen een meer waarde door de prachtige vocale soulondersteuning. En Dulfer zelf? Als geen ander beheerst zij de communicatie met het publiek via haar eigen instrument. Na tuurlijk zijn de soli goed ver zorgd, vooral de sax in 'Pee Wee' overtuigt. Jammer dat Candy tij dens de Creedence cover Proud Mary' en het jazz-achtige 'Jazzid' te weinig naar een climax toe werkt. Verder laat ze de boventonen op de saxofoon bijna geheel onbe nut. Dat neemt niet weg dat Funky Stuff garant staat voor een swingend avondje. Het uitver kochte L.V.C. vermaakte zich in ieder geval prima. De chauvinisti sche Engelse pers moet dan ook de watjes uit de oren halen en bui tenlandse topbands op hun echte waarde schatten. HANS KEIJZERS Concert van het Leiderdorps Kamerorkest o.l.v. Carl Brainich, m.m.v. Godelieve Schrama - harp en Veronica Steinbach - (luit. Gehoord 17 november in de Dorps kerk te Leiderdorp. LEIDERDORP - Het Leider dorps Kamerorkest is een groep enthousiaste muziekliefheb bers, onder leiding van een in dien mogelijk nog enthousiaste re dirigent Carl Brainich. Een enkele professionele kracht, zoals de concertmeester Marjol ein Hemmes en de fluitist Vero nica Steinbach, en nog wat half professionelen geven met alle goede amateurs aan dit orkest bijna de allure van een beroeps- orkest. Dat ligt niet het minst aan de dirigent, die met zijn ge zelschap keihard oefent en zich met hen voor dit concert een weekend in Elspeet heeft terug getrokken om daar van 's och tends vroeg tot 's avonds laat te repeteren. En daar was het re sultaat ook n&ar. Voor de pauze een Mozart pro gramma. De blazers konden in de 'Serenade nr 12 in c' tonen wat ze zonder strijkers waard zijn. De serenade had een Alle gro, Andante, een Menuet en Trio, maar veel contrasten en echt lyrische of pastorale mo menten kon ik toch niet ontwa ren. 't Klonk alleszins aange naam. zeker in het laatste alle gro, maar 't hechte samenspel, het naar elkaar luisteren kan nog wat beter; dat is ook logisch bij een eerste uitvoering. In het Concert voor fluit en harp KV 299 van Mozart was de harpiste Godelieve Schrama het onbe twiste hoogtepunt. Onlangs af gestudeerd voor 'Uitvoerend Musicus' aan het Koninklijk Conservatorium (Den Haag), gaf zij blijk van een grote zelfverze kerdheid en flair. Haar hele op treden straalde muzikaliteit en kracht uit, zó zelfs dat een enke le keer haar accenten wat té fors en romantisch werden aangezet. De fluitiste Veronica Steinbach gaf een veel ingetogener, soms wel wat saaie, interpretatie aan dit toch sprankelende concert. Het orkest begeleidde de solis ten met grote Schwung, meege nomen door de inspirerende toch wat overmatig druk zwaai ende dirigent. Na de pauze een heel ander karakter, heel andere muziek. Fauré schreef ca. 1885 toneel muziek bij Maeterlinck's 'Pelle- as en Mélisande' (het thema voor Debussy's gelijknamige opera), waarin hij de bekoorlijke en overbekende 'Sicilienne' in voegde, ingeleid door harp en fluit. Hier werden de blaaspar- tijen echt prachtig gespeeld en goed geïntegreerd in het geheel. Heel subtiel vertolkten de strij kers het drama van de dood van Mélisande. In het symfonisch gedicht 'La oración del torero' van Joaquin Turina (1882-1949), een Frans impressionistisch werk, maar met een sterke in slag van Andalusische folklore, speelden de strijkers ook hier weer de zeer kwetsbare, zwoele, tere en soms tragische melodie lijnen overtuigend en bijna al tijd zuiver. Een staande ovatie was verdiend, maar het Leider dorps Kamerorkest liet zich niet verleiden tot een toegift. LIDY VAN DER SPEK

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 19