'Rotswanden maken
is een hels karwei'
PODIUMBLIK
IJzeren consequentie van Millecamps
'Creatie' en de
visies op
Absolute Kunst
DINSDAG 13 NOVEMBER 1990
KUNST
PAGINA 21
Sumbo N.V.
Over olie, dood en leven gaat de
op basis van een tekst van F. Bor-
dewijk gemaakte produktie van
toneelgroep Amsterdam/Carous-
sel die morgenavond in bet LAK-
theater in Leiden is te zien. Een
uiteengevallen familie ontmoet el
kaar op de begrafenis van een
vermoedelijk rijke oom. Ieder
tracht voor zichzelf het beste deel
van de erfenis in bezit te krijgen.
Maar het bizarre huispersoneel
blijkt ook aanspraken te hebben.
'Met pijnlijke scherpte, verpakt in
sinistere humor, analyseert Bor-
dewijk de macht van het geld'.
Een Hollands familiedrama.
Flairck
Met repertoire van maar liefst
tien Ip's is de groep Flairck op
toernee gegaan. Maar zij vieren
dan ook hun koperen jubileum en
voor deze gelegenheid zijn solisten
'uit vroeger tijden' zoals fluitiste
Anneke Visser, percussionist/si
tarspeler Ted de Jong, de violist
Luluk Purwanto en gitarist/com
ponist Hans Visser opnieuw van
de partij. Morgenavond een 'reü
nie' in de Leidse Schouwburg.
Zandbak
Studio Hinderik is eèn nieuwko
mer in de Leidse Schouwburg. Met
de voorstelling 'Zandbak', die
over heel gewone dingen gaat, ko
men zij donderdagavond in het
theater aan de Oude Vest. Hinde-
rik de Groot is de bedenker van
dit beeldend theater-programma.
Deze 'meester van de zinnige ver
beelding', zegt met gevoel voor
zelfspot over zichzelf "Orde en
chaos, dat is mijn schizofrenie'.
De man in Zandbak bewoont
een merkwaardige ruimte. Hij is
niet ontevreden, maar gélukkig
evenmin. Als hij onder een rol
prikkeldraad een jong meisje
vindt, kiemt er iets van koesteren
de intimiteit. Dit gebeurt in een
decor met drie spelniveaus. Een
spel waarin de spelers sprakeloos
hun rol vertolken, verstild en ge
welddadig.
Paradijs
Een oud verhaal opnieuw in dans
vertaald. In 'Welcome to Paradi
se' vertolken Joèlle Bouvier en Ré-
gis Obadia, oprichters van de
Compagnie de Danse L'Esquisse.
het eenvoudige ritueel waarin de
liefde twee mensen bij elkaar
brengt. 'De twee dansers laten in
hun afwisseling van tederheid en
heftigheid hun kwetsbaarheid
zien'. De voorstelling is een copró-
duktie met het Institut Frangais
in Den haag. Op donderdag 15 no
vember in het LAK-theater, Lei
den.
Sluiers
Opnieuw dans in het LAK-thea
ter, wanneer Pauline Daniels op
16 en 17 oktober haar 'Sluiers'
danst. Het decor speelt hierin een
grote rol. Een vrouw vraagt zich
af waarom vrouwen zo verschil
lend zijn, waarom zij zich zo ui
ten, gedragen, bewegen. Mannen
zijn voortdurend op de achter
grond aanwezig. Bepalen zij het
beeld van de vrouw?
Drie Zusters
In de regie van Agaath Witteman
spelen Nettie Blanken, Marie
Louise Stheitis en Antoinette Jel-
gersma Tsjechovs 'Drie Zusters'.
Het Theater van het Oosten brengt
dit stuk van Anton Tsjechov over
de drie officiersdochters in het ne-
gentiende-eeuwse Rusland op
vrijdag 16 november in de Leidse
Schouwburg.
Zondagskinderen
John Kraaykamp en Pieter Lutz
oogstten vorig seizoen lof met hun
vertolkingen van twee oude vrien
den in een bejaardentehuis in het
westen van het land. Alle reden
dus voor een reprise van 'Zon
dagskinderen' op 16 november in
het Park-theater, Alphen aan den
Rijn.
Zak en As
Een thriller: 'Zak en As ontkent
alles'. In dit nieuwe programma,
als opvolger van 'De Nationaal
Kampioen' dat vorig jaar werd
genomineerd voor de Nederland
se Cabaretprijs, nodigen Justus
van Oei, Erik van Muiswinkel en
Pauline Daniels danst solo in 'Sluiers'. Het decor is -bijna- haar part
Diederik van Vleuten het publiek
uit om een avond lang het recht in
eigen hand te nemen. Niet dat je
daarmee nou je fiets terug zult
krijgen. Maar een goed bedoeld
toneelstukje is het zeker. Try-out
op vrijdag 16 november in Wa-
renar, Wassenaar.
Imperium
De Leidse toneelgroep Imperium
brengt met twaalf spelers 'Kasi-
mir en Karoline' van Odon von
Horvath tot leven. De Oostenrij
ker schreef dit stuk in het begin
van de jaren dertig, waarin ar
moe en fascisme de boventoon
voerden. Toch gaat het over een
feest. In het maanlicht draaien
paren in het rond. Lafheid danst
met deugdzaamheid, leugen met
gerechtigheid, beklagenswaar
digheid met kracht en boosaar
digheid met moed. Alleen het ver
stand danst niet mee. Een beweeg
lijke en musicale voorstelling die
in het Microtheater aan de Leidse
Oude Vest voor het eerst op vrij
dag 16 november te zien is. Daar
na nog op 17, 22, 23, 23, 29 en 30
november en op 1 december.
Poppen
De IJsbeer is de titel van het nieu
we programma van poppenthea
ter Thije. Een ijsbeer zit op schoot
bij Manokde oude eskimovrouw.
Hij vraagt haar nog één keer het
verhaal van de ijsbeer die zijn va
der zoekt te vertellen. Nog éen
keertje maar. Voor jeugd van 4 tot
9 jaar, zaterdag 17 november in
het Parktheater, Alphen aan den
Rijn. Voorstellingen om twee en
Voorschoten
Toneelgroep Voorschoten bestaat
25 jaar en dat wordt gevierd met
de komedie 'de heer van Pource-
augnas' van Molière in een verta
ling van Erik Vos. Medewerking
wordt verleend door het Barok
Ensemble Voorschoten o.l.v. Mal
colm Davies. Door te kiezen voor
een zo authentiek mogelijke op
voering - onder meer wordt de ori
ginele muziek van de componist
Lully ten gehore gebracht - hoopt
de toneelgroep de toneelliefheb
bers in de regio een unieke voor
stelling te kunnen bieden. De pre
mière is op zaterdagavond 17 no
vember. Daarna voorstellingen
op 18 november ('s middags), 24
('s avoiids) en 25 november ('s
middags). In Cultureel Centrum
Voorschoten.
Bekentenis
Oudermoord of euthanasie? Léna
Fulvi heeft onmiskenbaar haar
moeder om het leven gebracht.
Haar moeder die al stervende
was. Léna heeft het voortdurend
over een 'ongeluk', maar daar
staat de bewering van haar zus
ters tegenover dat zij haar moeder
altijd diep heeft gehaat.
De Canadese Helène Pedneault
schreef met 'De Bekentenis' een
psychologische thriller met de no
dige humor. Ingeborg Elsevier
speelt Lena. Huib Broos is de poli-
tie-inspecteur die de veronderstel
ling weet om te draaien: kan men
doden uit liefde?
Vrijdag 16 november in het
Oude Raadhuis, Hoofddorp, 17
november in de Leidse Schouw
burg.
Jeugd
Voor de jeugd brengt de Rotter
damse Dansgroep zondagmiddag
een voorstelling in het Leidse
LAK-theater. Dit programma be
staat uit twee delen: 'Strategieën
van een listig plan' en 'Opstaan,
het is bedtijd'. Voor kinderen van
af zes jaar. Aanvang: 15.00 uur.
Leidenaar Frans de Wit ontwerpt Idiinmuur
t De rotsstructuren
Expositie met werk van Yves Millecamps,
t/m. 2 december. Galleria Propitia, Leven
daal 119, Leiden. Openingstijden: do. van
13.00-16.00 uur, vr„ za. en zo. van 13.00-
18.00 uur.
LEIDEN - Galleria Propitia heeft
met haar expositiebeleid duidelij
ke voorkeuren kenbaar gemaakt,
zonder zich vast te leggen op een
specialisatie in techniek, periode,
stijl of herkomst. Deze kleine,
Leidse galerie blikt daarbij graag
buiten de landsgrenzen; zo waren
verschillende exposities gewijd
aan grafiek van Tsjechische kun
stenaars, onder wie V. Suchanek,
een duidelijke vertegenwoordi
ger van een surrealistische ten
dens. Een tegenpool hiervan
vormde de tentoonstelling van de
bekende Deense constructivisti
sche kunstenaar Per Arnoldi.
Ook de huidige presentatie van
schilderijen, gouaches en zeef
drukken van de Fransman Yves
Millecamps (geboren in 1930)
staat in het teken van de abstract-
geometrische kunst.
Zowel de uitgebreide publika-
ties als het getoonde werk van re
cente datum maken duidelijk dat
een wetmatige methode Mille
camps' composities in grote mate
bepaalt. De gebruikte werkwijze
zorgt voor een sterke herkenbaar
heid. De vlakke structuren be
staan uit combinaties van ge
kleurde geometrische elementen
met egale zwarte vlakken. De
door rechte lijnen begrensde vor
men vertakken zich tot uitgebrei
de stelsels, die door de typerende
systematische opbouw associa
ties wekken met een niet nader
aangeduid technologisch gebied.
Slechts één compositie vertoont
een duidelijk architectonische in
slag in de typerende beeldtaal van
Millecamps, maar de herkenning
van vormen, zoals ramen, een dak
en een opbouw blijft uitzonde
ring.
Het gebruikte stramien biedt
eindeloze mogelijkheden tot vari
atie binnen de geheel op zichzelf
staande patronen. Enkele zeef
drukken uit de eerste helft van de
jaren tachtig laten behalve de her
haling van vormen een verschui
ving van in verschillende tonen
uitgevoerde vlakken zien. Door
deze opeenvolging lijken deze
minder statisch dan de vlakke pa
tronen van het nieuwe werk.
De vrij bescheiden afmetingen
van het twee-dimensionale werk
doen niet vermoeden dat Mille
camps zich ook verdienstelijk
heeft gemaakt op het gebied van
de monumentale kunst (onder an
dere wandreliëfs en grootschalige
sculpturen). De presentatie bij
Propitia wordt beheerst door het
algemene beeld van continuïteit
en rust en niet in de laatste plaats
van afstandelijkheid.
NANCY STOOP
Auteur Yannis Ritsos overleden
ATHENE (Rtr/AFP) - De bekende
Griekse dichter Yannis Ritsos, die
tweemaal werd genomineerd voor
de Nobelprijs voor de Literatuur, is
gisteren op 81 -jarige leeftijd thuis in
zijn slaap overleden, nadat hij eer
der een hartaanval had gehad. Dat
hebben zijn familieleden meege
deeld.
Ritsos schreef 117 boeken waar
van vele werden vertaald in 21 talen.
Veel van zijn gedichten zijn op mu
ziek gezet door de Griekse compo
nist Mikis Theodorakis en werden
populaire melodieën voor de stu
denten en arbeidersbeweging in de
jaren zeventig en tachtig bij politie
ke en anti-Amerikaanse demonstra-
Met zijn gedicht Epitaphios (do
denklacht) werd hij wereldberoemd
nadat Theodorakis dit op muziek
had gezet. Zijn leven lang was
Ritsos een overtuigd communist en
hij werd dan ook door de werkende
klasse in Griekenland op handen
gedragen.
Yannis Ritsos werd in 1909 gebo
ren in Monemvassia op de Pelopo-
nesos. De schrijver had al enkele ja
ren longklachten, maar hij rookte er
niet minder om.
In 1976 en 1986 werd hij voorge
dragen voor de Nobelprijs voor Li
teratuur. In totaal kreeg hij 22 inter
nationale prijzen toegekend voor
zijn werk, waaronder in 1977 de Le-
ninprijs van de Sovjetunie.
LEIDEN Een klimwand
voor sportklimmers. Voor
de Leidse beeldend kunste
naar Frans de Wit was het
ontwerpen van zo'n wand
voor het recreatiegebied
Spaarnwoude een uitda
ging. Dagenlang heeft hij in
Belgische rotsgebieden ver
toefd om met siliconenrub-
ber afgietsels te maken van
rotsstructuren. "Een hels
karwei". Over een jaar moet
de klimwand van 15 meter
hoogte en 29 meter lengte,
bestaande uit 178 betonblok
ken met een dikte van ander
halve meter er staan. Wat
heeft een beeldend kunste
naar met een klimwand?
"Het ruimtelijke". Frans de Wit
staat bij een model van zijn ont
werp. Niet alleen een klimwand
heeft hij ontworpen, maar ook een
trap die ingeklemd is tussen twee
schijven van 24 meter doorsnee op
een heuvel van 22 meter. "Kijk. de
schijf speelt in de horizon van de
heuvel een grote rol. Vanaf de klim
wand zie je dat de trap één lijn
vormt met de wand. De trap staat in
grofpuin met daarachter beplan
ting. Het ontwerp van de klimwand,
de schaduwwerking en de kleurnu
ances moet niet alleen de klimmers
aanspreken, maar ook de kijkers.
De orde in de klimwand wordt goed
gecombineerd met de grillige struc
tuur van de 'huid' van de betonblok
ken die straks in het veld staan. Ik
ben uitgegaan van een monumenta
le attractie in een recreatiegebied".
Wat was de bedoeling van het re
creatieschap Spaarnwoude? "Een
nieuw project voor recreanten".
Spaarnwoude is een recreatiege
bied van 2800 hectare. Dit gebied
ligt in de driehoek Velsen, Haarlem,
Amsterdam en biedt ruimte aan ac
tieve en passieve recreatie: golfen,
vissen, paardrijden, kamperen, wi-
lerennen, zonnen en kanoën. Afge
lopen jaar bezochten ruim 1.5 mil
joen mensen dit gebied.
Bij het landschapsontwerp is een
belangrijke plaats ingeruimd voor
een uitzichtheuvel (top 30 meter).
Naast die uitzichtheuvel liggen
meerdere heuvels van verschillen
de hoogten. Het complex ligt langs
het Noordzeekanaal en is vanuit de
wijde omgeving te zien. De heuvels
zijn opgebouwd uit grofpuin. Vol
gens de landschapsarchitect G. Jol
vraagt de plek om iets bijzonders.
Klimsport
Het recreatieschap toog vervolgens
na\ar Leidenaar Frans de Wit voor
een ontwerp met een verticale
structuur en recreatieve, sportieve
en kunstzinnige waarden. De Wit
nam zijn taak niet licht op. Hij ver
diepte zich in de klimsport, ging in
formeren bij de Nederlandse
Bergsportverniging en nam bekwa
me klimmers mee naar gebieden
die zij geschikt vonden. Hij koos er
niet voor om rotsen na te bootsen.
"Dat wringt voor mijn gevoel. Rots
en horen in een bepaalde omge
ving". De beeldend kunstenaar
koos ervoor om afdrukken te ma
ken van het reliëf in de rotsen. Met
industrieel ontwerper Frans Schro-
fer verbleef hij elf dagen in de om
geving van Marche-les-Dames in de
Ardennen, maakte 7 grote mallen
en een kleine. Zeker 215 kg silico-
nenrubber ging er door om 24 vier
kante meter rotsafgietsel mee naar
huis te nemen. Alle rubber platen
zijn waterpas van de rots genomen,
zodat ze vlak staan in het vlakke Ne
derland.
"Een hele klus voor een kunste
naar", aldus De Wit. "Met al'het ma
teriaal moesten we steeds naar ho
gere gebieden. En dat voor ongeoe-
fenden. Vervolgens moesten de
rotswanden 2 bij 2 meter) worden
schoongemaakt, te diepe gaten en
onbelangrijke scheuren worden op
gevuld met klei en was het noodza
kelijk om te dunne randjes die in
het gegoten beton kunnen afbreken
ter plekke op te dikken".
Internationaal
De mallen worden straks gebruikt
om het reliëf in beton te krijgen. De
klimwand zal uit betonblokken
worden opgebouwd met verschil
lende moeilijkheidsgraden. Vol
gens de kunstenaar zal de beleving
bij het beklimmen van de voorge
stelde klimmuur vergelijkbaar zijn
met de rotsmassieven in de Arden
nen. Een groot aantal klimmers, ge-
oefenden en ongeoefenden, kan
naast elkaar bezig zijn. De Wit die
inmiddels alles van deze klimsport
afweet, durft te stellen dat de muur
geschikt is voor nationale en inter
nationale wedstrijden. "Klimmers
uit de verre omtrek zullen zich aan
getrokken voelen tot deze vrij afge
legen plek".
De trap tusssen de twee schijven
komt ook in het beton te liggen. Ter
zijde het grofpuin, waarin kinderen
kunnen rotzooien. De bouw van de
twee objecten die samen de 'Monu
mentale Kunst' in Spaarnwoude
gaan vormen, bedraagt 1.4 miljoen
gulden. Een deel van dit bedrag kan
Spaarnwoude zelf op tafel leggen,
voor het andere deel wordt een be
roep op sponsors gedaan. Frans de
Wit verwacht dat het project over
enkele maanden kan worden uitge
voerd. Hij verheugt zich op de sa
menwerking met betonconstruc-
teurs. "Dat is voor mij opnieuw een
uitdaging".
Frans de Wit voor het model. De klimmuur in blokken op de achtergrond.
In het model staat de muur gesitueerd in de heuvels tesamen met de trap in
de schijven.
Gouden Harten voor Radius en Lutz
ROTTERDAM (GPD) Voor het zevende achtereenvolgende jaar zijn gis
teravond in het Luxor Theater de Gouden Harten van Rotterdam uitge
reikt. De Grote Prijs onder deze culturele onderscheidingen, gegeven voor
het hele oeuvre, ging naar balletdanseres Alexandra Radius en acteur Luc
Lutz.
De lijst met de overige laureaten:
Toneel: Annewil Blankers en Hans Croiset, televisie: Linda de Mol en
Ron Brandsteder;
film: Theo en Thea (Arjan Ederveen en Tosca Niterink), musical/show
business: Simone Kleinsma, Paul van Vliet;
muziek: Gerard Joling en Lois Lane, journalistiek: Koos Postema;
aanmoedigingsprijs: Dirk Zeelenberg. extra Prijs: Annie de Reuver,
sport: niet verleend, bij gebrek aan bijzondere prestaties.
Expositie mei werk van de kunstenaars
groep •Creatie' (1950 -1953). t/m 25 novem
ber Galerie Liga Nieuw Beelden, Pres
Steijnstraat 14, Leiden. Openingstijden vr.
t/m zo.van 11.00- 18.00 uur
LEIDEN - Bijna een jaar na de op
richting van de kunstenaarsgroep
'Creatie' in maart 1950. verscheen
het eerste nummer van het gelijk
namige blad onder redactie van
Willy Boers. Eugène Brands en
Anton Rooskens. Ter introductie
van deze 'Vereniging tot Bevor
dering van Absolute Kunst' wer
den de doelstellingen van Creatie
uiteengezet en in een historisch
perspectief geplaatst. Ruim vijf
jaar na de Tweede Wereldoorlog
heersten er volgens deze kunste
naars nog teveel vooroordelen te
gen abstracte kunst. Creatie wil
de hierin verandering brengen
door onder andere tentoonstellin
gen en lezingen te organiseren en
contacten met buitenlandse kun
stenaars te onderhouden.
De term 'Absolute Kunst' hield in
dat men de middelen van de
kunst zelf, zoals lijn en kleur, wil
de gebruiken om een abstracte
beeldtaal te ontwikkelen. Anders
dan bij De Stijl, waartoe Mondri
aan behoorde, betekende deze
zuivering niet dat alleen puur
geometrische vormen en primai
re kleuren gebruikt werden.
Zoals op de tentoonstelling bij ga
lerie Liga Nieuw Beelden blijkt,
behielden de kunstenaars de vrij
heid om op basis van mathemati
sche principes een meer persoon
lijke beeldtaal te scheppen. Juul
Neumann bijvoorbeeld, gebruik
te in een compositie uit 1952 meer
afgeronde vormen en gemengde
kleuren. In het werk van Wim
Strijbosch komen naast semi-ab-
stracte vormen en niet-egaal ge
kleurde. geborstelde partijen in
enkele stukken puur geometrisch
opgezette composities voor. Een
kleurrijk mozaïek schept in twee
geslaagde gouaches uit 1952 een
verrassende ruimte, die opvalt
door de helderheid van toon en
opbouw. Hiermee sluit Strij
bosch meer aan bij de constructi
vistische voorgangers van De
Stijl.
Het gebruik van strakke horizon
tale en verticale lijnen in het werk
van Mondriaan wordt vaak ver
klaard vanuit typisch Nederland
se achtergronden; zo zou er een
verband bestaan met de structuur
van bloembollenvelden. In het
geval van Ger Gerrits legt een
schilderij met de titel 'Bloembol
lenvelden in vogelvlucht' deze re
latie heel duidelijk hetgeen nog
eens benadrukt wordt door de in
elkaar overlopende kleurvelden
en de rangschikking van de recht
hoekige en vierkante vlakken.
Grafiek van Ger Gerrits, Juul
Neumann, Hans Ittmann en de
initiatiefnemer van Creatie. Willy
Boers maakt ook deel uit van het
hier getoonde werk. Van Boers
zijn enkele linosneden uit deze
periode te zien die associaties op
roepen met gecalligrafeerde Chi
nese tekens. In andere stukken
keren sikkelvormige elementen
in de compositie terug. In de con
text van Creatie is ook werk van
Riemko Holtrop voor deze ten
toonstelling opgenomen, naast
dat van kunstenaars zoals Kees
Keus. Piet van Stuyvenberg,
beeldhouwer Herman van de Hei
de. Over het geheel genomen be
staat de selectie uit goede voor
beelden van de opvattingen van
de deelnemende kunstenaars,
waarbij naar mijn mening enkele
stukken van Hans Ittmann min
der sterk zijn, terwijl de keuze uit
de schilderijen van Wim Strij
bosch juist getuigt van een krach
tige en persoonlijke benadering.
Even heterogeen als de samen
stelling van de groep Creatie is
deze expositie bij Liga Nieuw
Beelden die samen met de gebrui
kelijke documentatie een aan
trekkelijke presentatie biedt van
een onderbelichte kant van de
naoorlogse abstracte kunst in Ne
derland.
NANCY STOOP
Karei van het Reve
en Maarten 't Hart
bij Burcht Literair
LEIDEN - Burcht Literair presen
teert donderdag 15 november een
conversatie tussen Karei van het
Reve en Maarten 't Hart. De twee
auteurs zullen met elkaar praten
over de 'vooroordelen van Karei
van het Reve'.
Een Dasspeld uit Toela, de pas
verschenen bundel essays van
Maarten 't Hart, bevat een opstel
met de titel 'De bril van Karei van
het Reve'. Maarten 't Hart bestrijdt
daarin Van het Reves ideeën over
de evolutietheorie.
Onlangs verscheen een goedkope
editie van Karei van het Reves Ge
schiedenis van de Russische Liter-
tuur. 't Hart vraagt zich af of het wel
echte literatuurgeschiedenis is.
Andere gespreksonderwerpen
zullen zijn: Biesheuvel, Gogol en
Multatuli, slechte literatuurweten
schappers en goede literaire critici.
De avond begint om kwart over
acht in de Burcht, Burgsteeg 14,
Leiden.
CONCERTKOOR - Het Noord-Ne
derlands Orkest (NNO) krijgt met
ingang van het seizoen 1991-1992
medewerking van een eigen koor.
Het koor krijgt de naam Noord-Ne
derlands Concertkoor (NNCK).
Het orkest wil nog voor het vol
gende seizoen een koor samenstel
len dat met een repertoire van Ba
rok tot heden medewerking kan
verlenen aan de programma's van
het Noord-Nederlands Orkest.
