Auto-industrie
maakt zich op
voor recycling
Zwarte straatkinderen zonder toekomst,
CGB vormt geen
aparte modaliteit
[REPORTAGE I
Ook Duitse regering wil statiegeld op auto's en verpakkingsmateriaal
Het plan van minister Alders om de verpestende milieu
invloeden van oude auto's aan te pakken, is niet nieuw. Zijn
Duitse collegaTöopfer schermt al sinds enige tijd met
statiegeld op auto's en verpakkingsmateriaal dat nu in de
gewone vuilnisbak belandt. De industrie is er niet van
geschrokken. De grootste afvalproducenten willen een tweede
vuilnislijn opzetten voor produkten met een 'groen milieupunt'
en de auto-industrie is al lang bezig recycling-programma's.
burg wordt toegegeven dat het niet
makkelijk is. Vooral de hoeveelheid
verbindingsdelen uit kunststof is zo
groot, dat niemand op dit moment
weet wat er weer te gebruiken is en
wat niet.
BERLIJN Overal in Duitsland
zijn bedrijven die iets met auto's te
maken hebben, begonnen met het
opzetten van experimentele recy-
clinglijnen. Hooggekwalificeerde
werknemers demonteren met be
hulp van de modernste technologie
auto's, Het afgeschreven wrak
wordt een grondstoffenbron voor
zijn opvolger. Door dit concept
hoopt de auto-industrie uit te ko
men onder het statiegelddreige
ment van Töpfer. De minister heeft
namelijk gezegd dat het statiegeld
en de plicht voor de fabrikant eens
geproduceerde voertuigen terug te
nemen, onvermijdelijk worden ten
zij de fabrikanten zelf iets ontwik
kelen Tot eind volgend jaar hebben
ze de tijd.
De Berlijnse recycling-expert
Jurgen Kussatz is al tamelijk ver.
Iets buiten de Duitse hoofdstad zet
hij met 30 medewerkers een hyper
moderne, mobiele recycling-straat
op. Er is behoefte aan, weet de slim
me zakenman. In Duitsland belan
den jaarlijks twee miljoen auto's in
de schrootpers. Ongeveer een kwart
van elk wrak wordt daarbij een
milieubelastende hoop kunststof,
vermengd met olie, remvloeistof en
koelmiddel. Kussatz is ervan over
tuigd dat bij een vakkundige ont
manteling van de oude auto de
milieubelastende restanten met
minstens de helft kunnen worden
verminderd.
Zijn concept is eenvoudig: eerst
all.- vl<ifibar<- r« .t« n g.--.ch«-nii-n .1!
tappen. Voor het grootste deel daar
van is een nieuwe toepassing moge
lijk. Daarna de kunststofdelen ver
hitten en in vloeibare vorm opvan
gen. Ook hier is hergebruik moge
lijk. En pas daarna komt de vernieti
gende pers aan de beurt.
Kunststof
Volgens eenzelfde concept wordt
sinds april van dit jaar bij Volkswa
gen gewerkt. In Leer demonteren
238 werknemers uitsluitend afge
schreven wagens van het eigen
merk. In de VW-centrale in Wolfs-
VW heeft intussen met verschil
lende toeleveranciers afspraken ge
maakt dat zij hun deel-produkten
later terug nemen. Het gaat daarbij
onder meer om bumpers en kunst
stoftanks. Proeven hebben uitge
wezen dat tanks zonder kwaliteits
verlies of veiligheidsrisico's hele
maal uit oud materiaal geprodu
ceerd kunnen worden. Volkswagen
overweegt het experiment over het
hele land uit te breiden. Naast het
dealer-net kan zo ook een net recy-
cling-bedrijven worden opge
bouwd, waar oude wagens ingele
verd kunnen worden. De Wolfsbur-
gers zijn ervan overtuigd dat deze
ontmantelingsbedrijven kosten
dekkend kunnen werken.
BMW en Mercedes zitten ook niet
stil, al werken zij in een geheel an
dere richting dan VW. De twee
Zuidduitse producenten zetten niet
op de herinzet van de afvalproduk-
ten, maar willen de bij verbranding
vrijkomende energie weer gebrui
ken. Een uit milieu-oogpunt beke
ken. tamelijk omstreden oplossing.
Maar alles bij elkaar is de auto-in
dustrie niet in paniek geraakt door
Topfers plannen. Er is tijd genoeg
om al bij de produktie maatregelen
te treffen, waardoor een betere recy
cling mogelijk wordt. En verder we
ten ze heel goed dat Töpfer niets te
gen hun zin kan doorzetten. Per slot
van rekening is de auto-lobby in
Duitsland gigantisch sterk.
Verpakkingen
Hetzelfde geldt eigenlijk voor de
consumptiesector. Klaus Töpfer
schokte de industrie en handel een
paar maanden geleden met zijn me
dedeling dat hij statiegeld wil in
voeren op de milieu-vijandige ver
pakkingen van vele genotmiddelen.
Daarnaast moet de handel verplicht
worden verpakkingsmateriaal in de
winkel terug te nemen. Maar ook
hier voegde de minister aan toe, dat
als de producenten zelf voor een op
lossing zorgen, de dwang achterwe
ge kan blijven. En die toevoeging
was niet aan dovemansoreen ge
zegd. De nieuwe toverformuele van
de verpakkingskunstenaars heet
'dual afvaleconomie'.
De grootste zondaars hebben de
'Maatschappij Dual System Duits
land' opgericht en uiterlijk over drie
jaar zullen ze in het hele land hun af
val verzamelen. Naast de gewone
vuilnisman zal eens in de week een
particuliere afvaldienst langsko
men om de verpakking op te halen
die de consument eerst mee naar
huis heeft gesleept. In de dorpen zal
waarschijnlijk worden volstaan met
speciale containers. Voor het milieu
levert dit weinig op: er wordt niets
minder geproduceerd, de verbrui
ker moet het afval splitsen en of de
verzamelde resten van onze wel
vaartsmaatschappij ook werkelijk
opnieuw worden gebruikt, is onze
ker.
Groene punt
Gefinancierd wordt het gigantische
programma met de 'groene punt',
waarvoor afhankelijk van de groot
te van de verpakking de producen
ten tussen een en 20 pfennig aan
hun eigen nieuwe maatschappij
moet worden betaald. Uiteindelijk
draait de verbruiker dus op voor de
kosten. Maar dat is niet het grootste
bezwaar van de milieubewegingen.
Hun woordvoerders vrezen dat de
groene, milieuvriendelijke punt al
leen maar het geweten van alle be
trokken sust. De producenten trek
ken hun produkten een groen jasje
aan en de consumenten voelen zich
ontslagen van de morele plicht bij
Ongeveer een
kwart van elk
wrak vormt een
hoop kunststof,
vermengd met
olie,
remvloeistof en
koelmiddel. Om
iets aan die
milieuvervui
ling te doen, en
omdat veel
materiaal
opnieuw kan
worden
gebruikt,
overwegen
sommige
autofabrikan
ten al een
recycling-net op
te zetten.
de aankoop van produkten op de
verpakking te letten.
Deskundigen uit Topfers milieu
ministerie voorspellen, evenals de
burgerbewegingen, dat uiteindelijk
het meeste afval verbrand wordt,
waardoor alle schadelijke stoffen in
de lucht terecht komen en de zwaar
giftige, vaste restanten op speciale
vuilnisbelten worden gedeponeerd.
'Thermische aanwending', heet
deze belastende verwerking eufe
mistisch.
Van het mooie statiegeld-plan
van Klaus Töpfer dreigt dus weinig
terecht te komen. Te meer daar de
liberale coalitie-partner FDP niets
voelt voor aanvullende, correctieve
maatregelen die de gealarmeerde
christen-democratische bewinds
man inmiddels heeft laten uitwer-
JOHANNESBURG - In
eengedoken zit Viktor (16)
op zijn stoel, de blik gericht
op zijn afgetrapte gymschoe
nen. Bijna onhoorbaar,
vanachter een pantser van
wantrouwen, geeft hij ant
woord op onze vragen. Als
de sociaal werkster het te
ken geeft dat hij kan gaan,
sloft hij, een groet mompe
lend, weg.
Viktor, zegt Shokie Tshabalala, de
sociaal werkster, heeft een afschu
welijke ervaring achter de rug. Hij is
gevlucht voor de gevechten in de
zwarte miljoenenstad Soweto,
waarbij een familielid is vermoord.
Hij kon de dagelijkse erupties van
geweld niet meer aan en scharrelt
nu rond in Hillbrow, ooit het brui
sende centrum van Johannesburg,
maar nu in sneltreinvaart verloede
rend tot een troosteli >/c ast.ilt-
jungle.
Viktor is een van de honderden
kinderen, niemand kent hun precie
ze aantal, die 'zonder vaste woon- of
verblijfplaats' in deze metropool
proberen te overleven. Ze slapen in
rioolbuizen, portieken en op park
banken, bedelen, stelen en eten uit
de vuilnisbak, prostitueren zich en
zijn vaak verslaafd aan drank en
drugs. Verleden week werd de eer
ste aids-lijder, een jongen van 14.
gesignaleerd en de hulpverleners,
die zich het lot van deze zwervertjes
aantrekken, bereiden zich voor op
een catastrofe.
Demoralisatie
Shokie Tshabalala werkt in een op-
vangstcentrum in Hillbrow. Daar
kunnen de jongens, gemiddeld 75
per dag, een maaltijd krijgen en
overnachten. Sommigen zijn er
kind aan huis, anderen worden na
ren of twee bezoeken niet meer te
rug gezien, zegt ze. Wat er met hen is
gebeurd, weet niemand. Overleden,
vertrokken naar een nieuwe be
stemming? Waarschijnlijk. Want
wat ze nooit doen, aldus Shokie, is
terugkeren naar hun ouders.
Over de oorzaak van de^e vlucht
naar de stad zijn alle deskundigen
het eens: de demoralisatie van de
bevolking in {ie zwarte woonoor
den. Caroline van Rooyen, van de
Johannesburgse Kinderbescher
ming, somt op: "Hun ouders zyn
Steeds meer zwarte kinderen verlaten de townships om in Johannesburg zwervend onder te gaan aan geweld,
prostitutie, drank en drugs tfotoAP
vaak werkloos, aan de drank en la
ten hun kinderen aan hun lot over.
De kinderen op hun beurt verliezen
hun respect voor ouderen, gaan niet
meer naar school, dat kan, want er is
geen schoolplicht voor zwarten,
gaan door de townships zwerven,
horen sterke verhalen over de stad
en besluiten zelf polshoogte te ne
men. Dat is natuurlijk veel spann
ender dan leren lezen en schrijven".
Deze ontwikkeling begon, aldus
de algemeen aanvaarde theorie, met
de schoolopstand in Soweto in 1976,
toen zwarte scholieren massaal wei-
In 1984 herhaalde de geschiede
nis zich.
Opnieuw stonden de woonoor
den in brand en de generaals van de
opstand waren teenagers. Ouderen
werden geterroriseerd, voor straat-
gerichten gesleept, en door 16-jan-
ge 'rechters' ter dood veroordeeld,
omdat ze, ondanks het verbod van
het wljkcommittee, toch naar hun
werk waren gegaan. De doodstraf
werd vaak voltrokken via de hals
kettingmethode het slachtoffer
krijgt een met benzine gevulde
autoband omgehangen die vervol
gerden nog langer onderwijs in het gens wordt aangestoken. Hij sterft
Afrikaans, de taal van de apartheid, een gruwelijke dood.
te volgen. Die rebellie werd met
grof geweld neergeslagen, naar
schatting 700 kinderen kwamen i
Van Rooyen: "Wat mag je nog
verwachten van kinderen die zo op
groeien' Speelgoed geeft meestal
het leven, en sindsdien zegt Caro- een goed inzicht in wat er in ze om
gaat. Nu. in de townships spelen
meisjes niet met langer met poppen
en jongetjes niet met autootjes.
Straatgericnten Kleuters lopen met houten geweren
"De schoolopstand markeert een en nepgranaten te zwaaien en roe-
breuklijn in onze na-oorlogse ge- pen 'Viva Mandela'. Bij de laatste
schiedenis. De jeugd werd gepoliti- onlusten wierpen kinderen van zes.
scerd en geradicaliseerd, het gene- zeven jaar barricades op by de loge-
ratieconflict werd verscherpt, de menten van de trekarbeiders En als
ouders werd slaafsheid en soms die de blokkade wilden opruimen,
zelfs collaboratie met de apartheid werden ze aangevallen door tieners,
verweten. De revolutie werd ver- soms niet ouder dan 11".
heerlijkt en geweld de norm". "Het bestaan wordt voor deze
kinderen letterlijk een strijd op le
ven en dood, want ze vechten ook
tegen elkaar. Je kunt het misschien
nog het best vergelijken met dieren
die je opsluit in een te kleine ruimte.
Die vechten net zo lang tot de sterk-
sten overblijven. Dat gebeurt hier
ook".
Zwanger
Een ander symptoom van de demo
ralisatie van de townshipjeugd is
het groeiend aantal ongewenste
zwangerschappen. Caroline van
Rooyen: "Per jaar worden er 50.000
meisjes onder de 16 zwanger. Het is
tegenwoordig geen uitzondering
meer dat meisjes van 13 in verwach
ting zijn. Als ze niet vrijen worden
ze door de jongens en andere mei
den namelijk niet voor vol aange
zien. Voorbehoedsmiddelen ge
bruiken ze niet. Die worden nog
steeds beschouwd als een middel
van de blanken om hen er onder te
houden. We krijgen momenteel drie
baby's per week die te vondeling
zijn gelegd. Dat was vroeger abso
luut ondenkbaar. Er was altijd wel
iemand, een oma of tante, die voor
het kind zorgde".
Statistieken geven niet altyd een
vertekend beeld en de cijfers over
de zwarte jeugd xyn onthutsend:
vijf miljoen kinderen lijden aan
chronische ondervoeding, voor een
blanke leerling wordt vijf maal zo
veel uitgetrokken als voor een zwar
te, 1.5 miljoen kinderen gaan niet
naar school en zullen het leger van
werklozen versterken, dat op min
stens 30 procent van de beroepsbe
volking wordt geschat.
Wie weet dat 43 procent van de
zwarte bevolking (ongeveer 28 mil
joen) bestaat uit jongeren onder de
15 jaar, begrijpt de verzuchting van
Van Rooyen en haar collega's, dat ze
"tegen de bierkaai vechten". Wat
kunnen ze doen, behalve de spreek
woordelijke druppel op de gloeien
de plaat verschaffen? "De moed
niet opgeven", zegt Van Rooyen,
"niet van slag raken als acties voor
de dierenbescherming meer op
brengen dan die voor de kinderbe
scherming".
Ouwe man
De overheid, verantwoordelijk voor
deze uitwassen van de apartheid,
zou veel meer moeten doen, zegt
Mpho Mashinini, adjunct-directeur
van Operatie Honger, een particu
liere organisatie die sinds haar op
richting duizenden Zuidafrikanen,
onder wie een groeiend aantal blan
ken. van de hongersnood heeft ge
red.
Van Rooyen beaamt dit. De over
heid moet veel meer geld beschik
baar stellen voor voorzieningen,
maar het belangrijkste is het herstel
van het gemeenschapsleven, zegt
zij. Dat legt een enorme last op de
schouders van leiders als Nelson
Mandela en Walter Sisulu, die vol
gens haar te weinig doen. Maar hun
gezag onder de jeugd is gering.
"Weet je wat Sisulu te horen kreeg
toen hij na zyn vrijlating de kinde
ren opriep weer naar school te
gaan? 'Als wij braaf naar school wa
ren gegaan, ouwe man, dan was jij
nu niet vrij geweest", zegt Mashini
ni.
Op den duur kan alleen een ge
zonde economie een uitweg bieden
uit de huidige, uitzichtsloze malai
se, zeggen zowel Van Rooyen als
Mashinini. Mashinini is een promi
nent lid van het ANC, maar keert
zich tegen het handhaven van eco
nomische sancties en verwerpt op
dit punt de partijlyn. "Nu vragen
om het handhaven van sancties is
waanzin. Sancties hebben hun rol
gespeeld. Er wordt nu onderhan
deld tussen de regering en het ANC.
We moeten de economie opbou
wen, juist nu, zodat de democratie
een kans krygt".
Beraad wil geestelijk beïnvloeden
YERSEKE (ANP) - Het Con
fessioneel Gereformeerd Be
raad (CGB) zal geen aparte
modaliteit worden binnen de
Gereformeerde Kerken in Ne
derland. "We hebben beslo
ten het gevecht niet in organi
satorische zin te voeren, maar
meer in de sfeer van de gees
telijke beïnvloeding", zegt be
stuurslid drs. J. Staat.
De predikant uit Yerseke opper
de zelf enkele maanden geleden
het plan om zich, net als bijvoor
beeld de Gereformeerde Bond in
de Hervormde Kerk, sterker te
profileren. Hij vond dat de vereni
ging van 4.500 behoudende gere
formeerden de strijd tegen het
verval in de Gereformeerde Ker
ken structureler moest aanpak
ken. "Zonder duidelijke strategie
raakt het confessionele gedach-
tengoed verbrokkeld en zal het
Kerkeraad mag
verder zwijgen
over zaak Kruis
DEN BOSCH (ANP) - De chns-
telyk-gereformeerde kerkeraad
van Den Bosch hoeft niet publie
kelijk bekend te maken waarom
hij in februari drs. Joh. Kruis in
de ban deed. De rechtbank van
Den Bosch bepaalde dit gisteren
in kort geding.
Kruis (55) werd in 1984 afgezet
als predikant, omdat hij een fou
tieve leer over de verzoening zou
prediken en bovendien "persoon
lijke zonden" zou hebben ge
pleegd. Op 15 februari 1990 werd
hij in de ban gedaan. Kruis ver
wijt de kerkeraad onrechtmatig
en onzorgvuldig beleid. Hij stelt
dat hij schade lijdt, aangezien hij
geen andere werkkring zal vin
den zolang de feiten niet bekend
worden gemaakt.
De rechtbank erkende dat.
Kruis' kansen op ander werk stij
gen als de kerk de verlangde in
formatie verschaft, maar wilde de
kerkeraad niet de plicht tot publi
catie opleggen. Daarbij werd ge
wezen op de mondelinge toelich
ting in de gemeente, volgens wel
ke Kruis gezondigd zou hebben
tegen het negende gebod (Gij zult
geen vals getuigenis spreken te
gen uw naaste) en zich zou ont
trekken aan de tucht der ambts
dragers.
Bovendien vormt de kerk, al
dus de rechtbank, "een specifiek
onderdeel van de Nederlandse sa
menleving, dat eigen regels
kent". In deze gemeenschap is
het volkomen aanvaard dat som
mige beslissingen alleen vanaf de
kansel worden bekendgemaakt.
Als voormalig predikant had
Kruis hiervan op de hoogte kun
nen zijn.
Humanisten willen
'keurmerk' voor
vrije raadslieden
UTRECHT (ANP) - Hel hoofd-
bestuur van het Humanistisch
Verbond heeft de vereniging van
vrij gevestigde humanistische
raadslieden uitgenodigd voor een
gesprek over de voorwaarden
voor erkenning van deze raadslie
den.
Het bestuur zal in zijn brief aan
de vereniging deze voorwaarden
niet nader aanduiden, maar vol
gens de woordvoerster van het
Verbond wordt in ieder geval ge
ëist dat de vereniging alleen
raadsleden toelaat die uitgaan
van een humanistische levens
overtuiging en een opleiding heb
ben gevolgd aan het Humanis
tisch Vormingsinstituut of de
Universiteit voor Humanistiek.
Verder mag worden verwacht,
dat de leden van de vereniging
een beroepscode onderschrijven
die het Verbond voor geestelijk
verzorgers hanteert en dat zij hun
werk regelmatig door het Ver
bond laten toetsen. Op deze ma
nier wil het Verbond een wild
groei van de vrij gevestigde raads
lieden tegengaan.
De Vereniging voor Vrijgesteld
Humanstisch Geestelijk Werk
werd onlangs opgericht en vere
nigt ongeveer tien vrijgevestigde
raadslieden.
aldus
Na een forse discussie in eigen
gelederen en een enquête onder
alle CGB-predikanten en -afde
lingen heeft het bestuur besloten
hiervan af te zien. Staat is daar
over geenszins teleurgesteld. Hij
ziet zijn intentie om van het CGB
een steviger beweging te maken,
in een nieuw CGB-beleidsplan op
andere manieren uitgewerkt. De
vereniging zal zich, onder meer
via haar eigen toerustingscen
trum. de komende jaren vooral
storten op de beïnvloeding van
individuele kerkleden.
Staat heeft de afgelopen maan
den geleerd dat vorming van een
eigen modaliteit, met bijvoor
beeld eigen predikantsplaatsen,
alleen maar polariserend werkt
"Met een modaliteit bouw je een
eigen imperium", aldus de predi
kant. Het CGB zou zich daardoor
isoleren, de principiële eenheid in
de kerk opgeven en de plurifor
miteit aanvaarden. "En dat be
strijden we nou juist".
Het CGB zal zaterdag op zijn
jaarlijkse appeldag in Zwolle het
nieuwe beleidsplan uit de doeken
doen. Tevens zal het bestuur be
kendmaken wie de nieuwe voor
zitter wordt. Sinds de oprichting
in 1973 wordt het CGB geleid
door drs. R. van den Berg uit Er-
melo.
'NG-Kerk moet
nu onomwonden
schuld belijden'
BLOEMFONTEIN (ANP) - De
blanke Nederduitse Gerefor
meerde Kerk in Zuid-Afrika (NG-
Kerk) moet eindelijk eens onom
wonden schuld belijden voor
haar jarenlange steun aan de
apartheidspolitiek. Deze eis heeft
de Gereformeerde Kerk in Zam
bia haar zusterkerk in een verkla
ring gesteld.
De Zambiase kerk zal alle ban
den met de NG-Kerk verbreken
als deze zich niet voor 1991 "in
woord en in daad" bekeert. Een
delegatie van de kerk heeft zich
afgelopen week in Bloemfontein
geergerd aan de NGK-synode, die
eerst apartheid zonde noemde en
vervolgens, onder druk van de
rechtervleugel, uitsprak dat een
gescheiden ontwikkeling niet on
der alle omstandigheden zondig
is.
De Zambiase delegatie heeft af
gelopen weekend een gesprek
met het synodebestuur van de
NG-Kerk gehad, dat in haar eigen
ogen weinig bevredigend is verlo
pen. Het NGK-bestuur stelde zich
paternalistisch op en was, aldus
de Zambiase kerk, ook niet hele
maal eerlijk. Het NGK-bestuur
had onder meer verklaard dat
apartheid al "dood en begraven"
is.
Tussen beide kerken bestaan
niet alleen historische en theolo
gische, maar ook financiële ban
den. Tenminste ëën van de predi
kanten van de NG-Kerk in Zam
bia. S. van der Merwe, raakte op
eens zijn salaris kwijt, toen bleek
dat hij politieke opvattingen had
die de NG-Kerk onwelgevallig
waren. "Onze geschiedenis is be
paald door het zendingsbeleid
van de NG-Kerk, waarvan de
apartheid een onlosmakelijk on
derdeel is", zo wordt in de verkla
ring vastgesteld.
VATICAANSTAD (AFP) - Het
financiële tekort van het Vati-
caan bedroeg vorig jaar 74 mil
joen dollar (ongeveer 125 miljoen
gulden). Dat is 21 miljoen dollar
dan in 1988, maar 12 miljoen dol
lar minder dan in maart werd
verwacht. Dat heeft de raad van
kardinalen die toezicht houdt op
de begroting van het Vaticaan
meegedeeld.
De beperking van het tekort is
volgens de raad vooral te danken
aan de functionarissen van het
Vaticaan die efficiënter en zuini
ger met de beschikbare middelen
zijn omgegaan. De Pieterspen
ning. de bijdrage van rooms-ka-
tholieken uit de gehele wereld
voor het Vaticaan, is de belang
rijkste bron van inkomsten. Ook
krijgt het Vaticaan de entreegel
den voor de eigen musea en de op
brengsten van de verkoop van
postzegels. De Pieterspenning le
verde vorig jaar 48,5 miljoen dol
lar op, 4.5 miljoen dollar minder
dan in 1988. (archieffoto)
